Tuesday, June 24, 2014

धनुषाका २६ सभाषदहरुको योजना विवरण

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
नेपाली कांग्रेस धनुषा क्षेत्र नं. १ बाट निर्वाचित भएका नेपाली कांग्रेसका सभाषद दिनेश प्रसाद परशैला यादवले ७ वटा योजना प्रस्तुत गरेका छन् । खजुरी ७ मा स्मारक निर्माण बापत रु. २ लाख, खजुरी १ मा महिला सहकारी भवन निर्माण बापत रु. ५० हजार, जनकपुर १० मा नेपाल शिक्षक संघको भवन निर्माण बापत रु. ५० हजार, हरिनेमा पैनी जिर्णोद्धारका लागि रु. १ लाख ३५ हजार, बल्हागोठमा ग्रामिण विद्युतिकरणको लागि रु. २ लाख, बल्हाकठाल ९ मा लक्ष्मीनारायण पैनी जिर्णोद्धारका लागि रु. १ लाख र बालाबाखर ४ मा स्मारक निर्माणका लागि रु. २ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
    क्षेत्र नं. २ बाट निर्वाचित भएका नेपाली कांग्रेसका सभाषद रामकृष्ण यादवले पनि ७ वटा योजनाहरु विकासका लागि प्रस्तुत गरेका छन् । देउरी परवाहामा सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. १ लाख, दुहवीको महापात्र टोलमा दलान निर्माणका लागि रु. १ लाख ५० हजार, गिद्धामा फाटक निर्माणका लागि रु. १ लाख ५० हजार, बघचौडामा अधुरो सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. ६० हजार, औरहीमा अधुरो दलित दलान निर्माणका लागि रु. २ लाख १५ हजार, क्षेत्र नं. २ को विभिन्न गाविसहरुमा खानेपानी हेन्डपाइप जडानका लागि रु. २ लाख र गिद्धाबेलापट्टीको तिनकौरिया क्याम्पसका लागि रु. ६० हजारको लगानी गर्ने योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
क्षेत्र नं. ३ का निर्वाचित नेपाली कांग्रेसका सभाषद, भौतिक पुर्वाधार तथा यातायात मन्त्री विमलेन्द्र निधिले आफ्नो क्षेत्रमा दुईवटा योजनामा लगानी गरेका छन् । क्षेत्र नं. ३ को विभिन्न गाविसहरुमा हेन्डपाइप जडानका लागि रु. ७ लाख ३५ हजार र मुखियापट्टी मुसहरनीया ६ र ९ मा डुङ्गा (नाउ) निर्माणका लागि रु. २ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
संसदीय निर्वाचन क्षेत्र विकास कार्यक्रमको योजना इस्टिमेट तथा डिजाइनका लागि जिविस धनुषाका डिई राजकिशोर साहसँग छलफल गर्दै सभाषद प्रतिक्षा तिवारी मुखिया र दिनेश परशैला यादव ।
क्षेत्र नं. ५ बाट निर्वाचित नेपाली कांग्रेसका सभाषद डा.चन्द्रमोहन यादवले ५ वटा योजनाहरु प्रस्तुत गरेका छन् । तारापट्टी सिरसिया १ मा निमाबिको सरस्वती मन्दिर निर्माणको लागि रु. ३ लाख ६० हजार, रमदैया ८ मा दलान निर्माणका लागि रु. १ लाख ८५ हजार, रमदैया ८ मा मदरसा निर्माणका लागि रु. १ लाख ९० हजार, क्षेत्र नं. ५ का विभिन्न गाविसहरुमा वृक्षारोपनका लागि रु. १ लाख ५० हजार र क्षेत्र नं. ५ का विभिन्न गाविसहरुमा यूवा शसक्तिकरण तथा खेलकुद सामग्री खरिदका लागि रु. ५० हजारको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
क्षेत्र नं. ६ बाट निर्वाचित नेपाली कांग्रेसका सभाषद प्रेम किशोर साहले ७ वटा योजनाहरु प्रस्तुत गरेका छन् । धनुषा गोविन्दपुर ७ मा सार्वजनिक दलान निर्माणका लागि रु. ५० हजार, सबैलामा दुर्गामन्दिर निर्माणका लागि रु. १ लाख, भरतपुर ७ मा सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. १ लाख, सतोषरमा हनुमान मन्दिर निर्माणका लागि रु. १ लाख ५० हजार, कजरारमौल ९ मा निम पोखरी जिर्णोद्धारका लागि रु. ३ लाख १५ हजार, पटेर्वा ३ मा सामुदायिक भवन निर्माणको लागि रु. १ लाख २० हजार र रघुनाथपुरमा हरिहरनाथ धर्मशाला निर्माणका लागि रु. १ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
तर्फका सभाषद दिनेश प्रसाद साहले ७ वटा योजना मध्ये ५ वटा योजना जनकपुर नगरपालिकाका लागि प्रस्तुत गरेका छन् । सुगामधुकरही ९ मा सडक मर्मत तथा चवुतरा निर्माणका लागि रु. ३ लाख ६० हजार, जनकपुर ८ मा अनाथ आश्रम खाद्यन्न सामग्री वितरणका लागि रु. ५० हजार, जनकपुर १० मा मिथिला समाजसेवा गेट निर्माणका लागि रु. ५० हजार, जनकपुर ७ मा पिसिसि सडक ढलानका लागि रु. २ लाख, जानकी मन्दिर परिसरमा फोहर राख्ने कन्टेनर खरिदका लागि रु. ५० हजार, जनकपुर ४ मा खानेपानी हेन्डपाइप जडानका लागि रु. १ लाख २५ हजार, बेंगासिहपुर १ मा सडक मर्मत तथा निर्माणका लागि रु. १ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
नेपाली कांग्रेसका समानुपातिक सभाषद प्रमिला दासले नेपाल राष्टिूय दलित संघका लागि कम्प्युटर खरिदका लागि रु. ६० हजार, जनकपुर ६ मा शौचालय निर्माणका लागि रु. १ लाख ७५ हजार, जनकपुर ४ मा माटो पुर्ने कार्यका लागि रु. १ लाख ५० हजार, विन्धी ३ मा सादीहल कम्पाउण्डवाल निर्माणका लागि रु. १ लाख, जनकपुर १३ मा सडकमा माटो पुर्ने कार्यका लागि रु. ३ लाख, कुर्थामा महारानी स्थानमा पर्खाल निर्माणका लागि रु. १ लाख र जनकपुर १२ मा शौचालय निर्माणका लागि रु. ५० हजारको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
कांग्रेसका समानुपातिक सभाषद पुष्पलत्ता लामाले उमाप्रेमपुरमा सार्वजनिक बघारा निर्माणका लागि रु. ५० हजार, धनुषाधाममा इनार निर्माणका लागि रु. १ लाख ७५ हजार, पुष्पवलपुर र धनुषाधाममा खानेपानी हेन्डपाइप र मोटर जडानका लागि रु. १ लाख ८० हजार, धनुषाधाममा इनार निर्माणका लागि रु. २ लाख, बेंगाडावर लालगढमा महिला सहकारी संस्था भवन निर्माणका लागि रु. ५० हजार, यज्ञभुमिमा लहठी (चुडा) बनाउने तालिमका लागि रु. २ लाख ३० हजार र क्षिरेश्वर नाथ नगरपालिका ७ मा राप्राविमा फर्निचर खरिदका लागि रु. ५० हजारको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
    एमाओवादीका समानुपातिक सभाषद प्रतिक्षा तिवारीले बफै ९ मा सरस्वती माविको कम्प्युटर खरिदका लागि रु. ५० हजार, सरस्वती मावि कटरैतको पर्खाल निर्माणको लागि रु. ३ लाख, मिथिलेश्वर मौवाहीमा सहिद चन्देश्वर स्मारक निर्माणको लागि रु. २ लाख, जनकपुर २ मा हेन्डपाइप जडानको लागि रु. १ लाख ३५ हजार, बघचौडा १ मा दलान निर्माणका लागि रु. १ लाख ५० हजार र सोही ठाउँमा सडक निर्माणका लागि रु. १ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
    दलित जनजाति पार्टीका सभाषद यशोदा कुमारी लामाले यज्ञभुमि १ र ९ मा भवन मर्मत तथा सम्भारका लागि रु. १ लाख, देवपुरा रुपैठा २ मा सलहेस मन्दिर निर्माणका लागि रु. ५० हजार, देवपुरा रुपैठा ४ मा चर्पी निर्माणका लागि रु. ५० हजार, बटेश्वरमा खानेपानी समरशियल पम्प जडानका लागि रु. ६ लाख ३५ हजार र जनजाति प्रावि बटेश्वरमा गेट र फर्निचर निर्माणका लागि रु. १ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
संघिय समाजवादीका सभाषद उर्मिला साहले लक्ष्मीनिया बजारमा प्रहरी चौकी निर्माणका लागि रु. ५० हजार, जनकपुर ८ मा सडक मर्मतका लागि रु. ६ लाख ३५ हजार, जनकपुर ९ मा सडक निर्माणका लागि रु. ५० हजार, खरिहानी ९ मा राधाकृष्ण मन्दिर निर्माणका लागि रु.५० हजार, लखौरीमा चपुतरा निर्माणका लागि रु. ५० हजार र रमदैयामा गेट निर्माणका लागि रु. १ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
नेपाली कांग्रेसका समानुपातिक सभाषद महेन्द्र यादवले लक्ष्मीनिया बजारमा प्रहरी चौकी निर्माणका लागि रु. १ लाख ५० हजार, क्षेत्र नं. ५ को विभिन्न गाविसहरुमा हेन्डपाइप जडानको लागि रु. ५ लाख ३५ हजार, मिथिलेश्वर मौवाही ६ मा बांधपैनी जिर्णोद्धारका लागि रु. ५० हजार, जनकपुर ४ मा नेपाली कांगे्रसको जिल्ला पार्टी कार्यालय सहिद स्मृति भवनका लागि रु. १ लाख र क्षिरेश्वरनाथ नगरपालिकामा सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. १ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
नेपाली कांग्रेसका समानुपातिक सभाषद मुक्ता कुमारी यादवले जनकपुर १० मा नेपाल शिक्षक संघको भवन निर्माणको लागि रु. ५० हजार, बल्हाकठाल ९ मा लक्ष्मीनारायण पैनी जिर्णोद्धारका लागि रु. २ लाख, बालाबाखर ४ मा स्मारक निर्माणका लागि रु. २ लाख ३५ हजार, खरिहानी ५ मा सडक ग्राभलका लागि रु.१ लाख र बालाबाखरको राप्रावि रामनगरमा अधुरो भवन निर्माणका लागि रु. ३ लाख ५० हजारको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
एमालेका समानुपातिक सभाषद शितल झाले सुगा मधुकरहीको राप्रावि नरहियामा फर्निचर खरिदका लागि रु. ६५ हजार, जनकपुर ८ मा अनाथ आश्रम भवन निर्माणका लागि रु. १ लाख १५ हजार, जनकपुर ५ मा मिथिला नाट्य कला परिषद भवन निर्माणका लागि रु. १ लाख ५० हजार, जनकपुर ८ मा हेन्डपाइप जडानका लागि रु. १ लाख ५० हजार, सुगामधुकरहीमा स्वास्थ्य चौकीमा फर्निचरका लागि रु. १ लाख २० हजार र सोही गाउँमा सडक निर्माणका लागि रु. २ लाख ५० हजार र जनकपुर ८ मा राप्रावि बेल्हीको फर्निचर व्यवस्थापनको लागि रु. ८५ हजारको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
राष्टिूय प्रजातन्त्र पार्टीका सभाषद लक्ष्मी थापा पासमानले प्रखे महुवा, पौडेश्वर र सुगा मधुकरहीमा दलित उत्थान कार्यक्रम अन्तरगत लहठी तालिमका लागि रु. २ लाख र सुगा मधुकरहीमा सडक निर्माणका लागि रु. ७ लाख ३५ हजारको योजना प्रस्तुत गरेका छन् । कांग्रेसका सभाषद लक्ष्मी भन्डारीले फुलगामा ८ मा दलान निर्माणका लागि रु. ३ लाख, जटही नगराईनमा सडक निर्माणका लागि रु. ५ लाख ३५ हजार र नगराईनमा हेन्डपाइप जडानका लागि रु. १ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
एमाओवादीका सभाषद रामसिंह यादवले रघुनाथपुरमा स्मारक निर्माणका लागि रु. १ लाख, माछीझिटकैया ५ मा सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. १ लाख, रघुनाथपुरमा हरिहरनाथ धर्मशाला निर्माणका लागि रु. १ लाख, तल्लो गोदारमा चौतारा निर्माणका लागि रु. १ लाख ५० हजार, भरतपुरमा मावि भरतपुरको पर्खाल निर्माणका लागि रु. १ लाख ५० हजार, बरमझियामा सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. १ लाख ३५ हजार र मखनाहा ६ मा सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. २ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
एमालेका सभाषद राम अवतार पासवानले एकराही ८ मा सलहेस मन्दिर कम्पाउड वाल निर्माणका लागि रु. १ लाख ५० हजार, एकराही ६ कृषि सडक निर्माणका लागि रु. ४ लाख ५० हजार, अन्दुपट्टी कटरैतमा सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. १ लाख, एकराही ५ मा हनुमान मन्दिर निर्माणका लागि रु. १ लाख र हठिपुर हडवारा र गिद्धामा वृक्षारोपनका लागि रु. १ लाख ३५ हजारको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
नेपाली कांग्रेसका सभाषद आनन्द ढुगानाले धनुषाधामको जनता प्राविमा फर्निचर खरिदको लागि रु. ८५ हजार, क्षिरेश्वर नगरपालिकाको दुर्गा तु. राप्राविमा फर्निचर खरिदका लागि रु. ५० हजार, क्षेत्र नं. ६ र ७ मा महिला शिक्षा प्रोत्साहनको लागि साइकल खरिदका लागि रु. ८ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
माले सभाषद शिवचन्द्र चौधरीले नगराईन ५ को राप्रावि मरनाको लागि रु. २ लाख, नगराईन ३ मा खानेपानी हेन्डपाईप जडानका लागि रु. ५ लाख ३५ हजार, विन्धी ४ मा मन्दिर निर्माणका लागि रु. १ लाख र घोडघासमा बाउन्डूी बाल निर्माणको लागि रु. १ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् । तमलोपाका सभाषद इन्दीरा झाले हरिहरपुर ७ मा इनार निर्माणका लागि रु. १ लाख, ठेराकचुरी ९ मा दुर्गामन्दिर निर्माणका लागि रु. १ लाख ५० हजार, कुम्हरौलमा देवीथान भवन निर्माणका लागि रु. ५० हजार, रमदैयामा सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. १ लाख ५० हजार, लक्ष्मीपुर बगेवा ७ मा पोखरी घाट निर्माणका लागि रु. १ लाख ३५ हजार, सखुवा महेन्द्रनगरमा डिहवार थान निर्माणका लागि रु. २ लाख र बनिनिया ८ मा सडक ग्राभेलका लागि रु. १ लाख ५० हजारको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
एमाले सभाषद ज्ञानबहादुर भुजेलले उमाप्रेमपुर ७ मा दलान निर्माणका लागि रु. १ लाख, बेंगाडाबर ७ मा गाविस भवन निर्माणका लागि रु. १ लाख, यज्ञभुमि, उमाप्रेमपुर र तुल्सीमा इनार निर्माणका लागि रु. २ लाख ८५ हजार बेंगाडावर ९ मा राप्रावि भवन निर्माणका लागि रु. ३ लाख र सोही गाउँमा कम्पाउण्ड वाल निर्माण र स्टेज निर्माणका लागि रु. १ लाख ५० हजारको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
नेपाली कांग्रेसका सभाषद लिला कोइरालाले नमुना सरस्वती मावि जनकपुरको विद्यालय परिसर भित्र खानेपानीका लागि रु. ८५ हजार, खरिहानी ३ मा मदरसा निर्माणका लागि रु. १ लाख, जनकपुर १ मा मस्जिद निर्माणका लागि रु. १ लाख, जनकपुर १४ मा सडक निर्माणका लागि रु. २ लाख, संकट मोचन मावि जनकपुर ४ मा खानेपानी धारा निर्माणका लागि रु. १लाख, विद्या आश्रम जनकपुर ८ मा फर्निचर, कम्प्युटर, इन्भर्टर, व्याटूी खरिदका लागि रु. २ लाख ५० हजार र देउरी परवाहामा डिहवार मन्दिर निर्माणका लागि रु. १ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
    कांग्रेसका सभाषद मिनाक्षी झाले जानकी मन्दिर परिसरमा खानेपानी टंकी र कुलर जडानका लागि रु. ४ लाख ३५ हजार र जनकपुर ४ स्थित कांग्रेसको जिल्ला पार्टी कार्यालय सहिद स्मृति भवन निर्माणका लागि रु. ५ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् । कांग्रेसका सभाषद रश्मी ठाकुरले लोहना ४ मा सडकमा माटो र ग्राभेलका लागि रु. ९ लाख ३५ हजारको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
    सदभावनाका सभाषद माधवी रानी साहले जनकपुर ४ स्थित बौधिमाई मन्दिरको सेड निर्माणका लागि रु. ३ लाख ५० हजार, कुर्था, बिन्धी र जनकपुरमा सोलार विद्युत निर्माणका लागि रु. ४ लाख ५० हजार र जनकपुर ४ मा वृक्षारोपनका लागि रु. १ लाख ३५ हजारको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।


२०७१ अषाढ ०८ गते आईतबार

संसदीय विकास कोषको रकम दुरुपयोग हुने शंका

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
निर्वाचन विकास कार्यक्रम अन्तरगत आफ्नो नाउँमा छुट्टिएको १० लाख रुपैयाँबाट खर्च गर्ने गरी धनुषामा सभाषदहरुले यस पटक पनि विगत झैं सडक निर्माण, सामुदायिक भवन निर्माण, दलित दलान निर्माण, मस्जिद निर्माण, मदरसा निर्माण, मन्दिर निर्माण, खानेपानी तथा हेन्डपाइप जडान, विद्यालयमा भवन तथा कम्पाउण्ड वाल निर्माण, विद्यालयका लागि कम्प्युटर, फर्निचर खरिद जस्ता योजनाहरुलाई प्राथमिकता दिएका छन् ।
प्रत्यक्ष तर्फका सभाषदहरुले केही काम गर्ने गरेको भएपनि समानुपातिक तर्फका सभाषदहरुले रकम आफ्ना कार्यकर्ताहरुलाई उपलब्ध गराउन कागजमा कार्यसम्पन्न भएको देखाउने गरेको भएपनि बास्तवमा काम गरिएको हुँदैन । प्रत्यक्ष तर्फका सभाषदहरुले ७ वटा योजनामा आफ्नो निर्वाचन क्षेत्रका सम्पुर्ण गाविसहरुमा योजना पार्न नसकिने, फेरी रकम पनि बढी नहुनाले कुनै खास जाति वा समुदायलाई लक्षित गरी भोट बैंकका लागि योजना जस्तै सामुदायिक भवन निर्माण, दलित दलान निर्माणका योजनाहरु ल्याउने गर्छन । कतिपय योजनाहरु भ्रष्टाचार गर्ने नियतले नै ल्याइएका हुन्छन् । नक्कली बिल भरपाई बनाई उक्त रकम भ्रष्टाचार गर्ने प्रवृति देखिएको छ ।
मालेका समानुपातिक सभाषद शिवचन्द्र चौधरी प्रशासन फाँटमा संसदीय विकास कोषको योजना सम्झौता गर्दै (बायाँ) र जिविसका प्रशासन फाँटका कर्मचारी बिजय यादव (दायाँ) ।
कांग्रेसका तर्फबाट समानुपातिक सभाषद रश्मी ठाकुरले लोहना ४ मा सडकमा माटो र ग्राभेल निर्माणका लागि रु. ९ लाख ३५ हजारको एउटा मात्र योजना पेश गरेका छन् । त्यसैगरी यस अघि नदेखिएको योजना मध्ये नेपाली कांग्रेसका समानुपातिक तर्फका सभाषद आनन्द ढुंगानाले क्षेत्र नं. ६ र ७ मा महिला शिक्षा प्रोत्साहनको लागि साइकल खरिद बापत रु. ८ लाखको योजना ल्याएका छन् । नेपाली कांग्रेसका समानुपातिक सभाषद मिनाक्षी झाले जिल्ला पार्टी कार्यालयको भवन निर्माणको लागि रु. ५ लाख र महेन्द्र यादवले रु. १ लाखको योजना प्रस्तुत गरेका छन् ।
समानुपातिक तर्फका सभाषदहरुले प्रायः जसो एकै ठाउँमा वढी रकमको योजना पेश गरेको देखिन्छ । कतिपय एउटै योजनामा दुई वा तीनवटा सभाषदहरुले समेत लगानी गरेको पाइन्छ । लक्ष्मिनिया बजारमा प्रहरी चौकी निर्माणका लागि संघिय समाजवादीका सभाषद उर्मिला साहले रु. ५० हजार र कांग्रेसका सभाषद महेन्द्र यादवले रु. १ लाख ५० हजारको योजना ल्याएका छन् । त्यसैगरी बल्हाकठाल ९ मा लक्ष्मीनारायण पैनी जिर्णोद्धारका लागि कांग्रेसका प्रत्यक्ष तर्फका सभाषद दिनेश प्रसाद प्रसैला यादवले रु. १ लाख र कांग्रेसको अर्को समानुपातिक सभाषद मुक्ता कुमारी यादवले रु. २ लाखको योजना पेश गरेका छन् ।
 बर्षा महिना लागिसकेपछि ३० जेष्ठमा जिविसमा सम्झौता गरेका सभाषदहरुले २२ अषाढसम्म काम सक्नुपर्ने छ । धनुषाबाट ७ निर्वाचन क्षेत्रका ७ जना प्रत्यक्ष निर्वाचित सभाषद र २७ जना समानुपातिक गरी २८ जना सभाषदहरु रहेका छन् । जसमध्ये निर्वाचन क्षेत्र नं. ४ बाट निर्वाचित सभाषद संजय कुमार साह सभाषद पदबाट निलम्बनमा परेका कारण उनको योजना छैन । त्यसैगरी तमलोपा धनुषाका संयोजक समेत रहेका सभाषद विजय कुमार सिंहले आफ्नो योजना धनुषाबाट सारेर महोत्तरी जिल्लामा लगेका छन् । सिन्धुलीका सभाषद यशोदा कुमारी लामाले आफ्नो माइती घर धनुषाको बटेश्वर हुनाले सिन्धुलीबाट योजना धनुषामा ल्याएका छन् ।
    धनुषामा कुल २६ जना सभाषदहरुले १० लाख रुपैयाँका दरले कुल २ करोड ६० लाख रुपैयाँको योजना ल्याएका छन् । जुन क्षेत्रबाट प्रत्यक्ष तर्फ निर्वाचित भएका हुन्छन उक्त सभाषदले सोही क्षेत्रमा योजनाको रकम खर्चिनुपर्ने हुन्छ । तर, समानुपातिक तर्फका सभाषदहरुले कुनै पनि एक जिल्लामा कहिँ पनि लगानी गर्न पाउने छ ।
    गत वर्ष समानुपातिक तर्फका सभाषदले तीन वटा जिल्लाहरुसम्ममा संसदीय विकास कोषको रकम खर्चिन पाएको थियो । प्रत्येक सभाषदहरुले आफ्नो योजना बनाई आफै पेश गर्नुपर्ने र प्रत्येक योजनाका लागि आफ्नो रोहवर वा प्रतिनिधिको रोहवरमा उपभोक्ता समिति बनाई पेश गर्नुपर्ने हुन्छ । विगतका वर्षहरुमा विद्यालयमा कम्प्युटर तथा फर्निचर शिर्षकमा सभाषदहरुको योजनाको दुरुपयोग हुने गरेको पाइएको थियो । विद्यालयबाट नक्कली भरपाई विल बनाई जिविसबाट रकम निकासा गरी सभाषदहरुले अनियमितता गर्ने गरेका थिए । सडक निर्माणमा समेत भ्रष्टाचार हुने गथर््यो । त्यसैगरी यस पटक पनि संसदीय विकास कोषको रकम दुरुपयोग हुने चौतर्फी आशंका छ ।
       जिल्ला प्राविधिक कार्यालय धनुषाका प्रमुख समेत रहेका डिई राजकिशोर साह भन्छन,“ विद्यालयहरुमा फर्निचर वा कम्प्युटर नदिएपनि विद्यालयका प्रधानाध्यापकहरुले आफुले कम्प्युटर वा फर्निचर प्राप्त गरेको भनेर भर्पाइ दिने गरेको कुरा सत्य हो । तर, यस पटक त्यसो नहुनेमा हामी विश्वस्त छौं र सचेत पनि छौं । यदि सभाषदहरुले पनि नक्कली विल भरपाई विगतका वर्षहरु झै यस पटक पनि पेश गरेभने हाम्रो प्राविधिक कार्यालयबाट अनुगमन गर्न गएको टोलीको प्रतिवेदनले त्यसलाई पत्ता लगाई विल फर्छयौट हुने छैन ।”
एकजना सभाषदले ७ वटा योजनाभन्दा वढी ल्याउन पाउँदैन भने प्रत्येक योजना ५० हजार रुपैयाँ भन्दा कमको नहुनुपर्ने सर्त  रहेको छ । योजना ल्याउँदा कुनै पनि व्यक्तिलाई आर्थिक सहयोग प्रदान गर्न पाउने छैनन् । एउटा सभाषदले पाउने रु. १० लाख मध्ये जिल्ला विकास समितिको कार्यालयले प्रशासनिक खर्च वापत ५० हजार र जिविस कन्टिनजेन्सी वापत रु. १५ हजार गरी कुल ६५ हजार रुपैयाँ जिविसले लिने गरेको छ ।
    एउटा सभाषदले कुल ९ लाख ३५ हजार रुपैयाँ को योजना मात्र निर्वाचन क्षेत्र विकासमा लगानी गर्न पाएका छन् । सभाषदहरुले लगेको रकम दुरुपयोग नहुन दिन सम्बन्धित निर्वाचन क्षेत्र र सम्बन्धित गाउँका जनताहरु पनि सचेत हुनु आवश्यक छ ।


२०७१ अषाढ ०८ गते आईतबार

अनुदान गएपनि धनुषामा गाउँको विकास हुन सकेन

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............

धनुषा जिल्लाको १ सय १ गाविसको विकासका लागि २०६४ साल देखि हालसम्म न्युनतम ११ लाख देखि अधिकत्तम रु. २४ लाखसम्म अनुदान मात्र विकासको लागि जाने गरेको छ । जसमध्ये रु. साढे ३ लाख देखि रु. ४ लाख २० हजारसम्म प्रशासनिक खर्च हुन्छ । यसरी विगत ७ वर्षमा एउटा गाविसमा कम्तीमा पनि ७७ लाख देखि अधिकत्तम १ करोड ६८ लाख रुपैयाँसम्म जिविस धनुषा मार्फत गाउँको विकासका लागि गाविस अनुदान विनियोजन भएको देखिन्छ । यसका अतिरिक्त गाविसहरुका आफ्नै आन्तरिक स्रोत (पोखरी, हाटबजार, मेला, पर्व) इत्यादीबाट थप आम्दानी हुने गर्छ । यति मात्र होइन गाउँमा विभिन्न गैर सरकारी संस्था, अन्तराष्टिूय गैरसरकारी संस्था र सरकारी निकायहरुले पनि छुट्टा छुट्टै लगानी गरिरहेको हुन्छ । सभाषदहरुले समेत संसदीय विकास क्षेत्रका लागि प्रत्येक वर्ष पाउने गरेको रु. १० लाख समेत विभिन्न गाउँहरुमा लगानी गर्ने गरेको पाइन्छ । यति हुँदा हुँदै पनि धनुषामा कुनै पनि गाउँ विकासको नाउँमा नमुना गाविसको रुपमा परिचित हुन सकेको छैन ।
    चालु आर्थिक वर्ष २०७०÷०७१ मा पनि जिविस धनुषाले विकास निर्माणका लागि खर्च गर्न करोडौं रुपैयाँको अख्तियारी पाएको छ । ग्रामिण पहुँच सुधार तथा विकेन्द्रीकरण कार्यक्रम (आरएआईडिपी) अन्तरगत जग्गा अधिग्रहण गर्न रु. १५ लाख, सडक निर्माण गर्न रु. ३ करोड ३४ लाख ४० हजार, स्थानीय स्तरका सडक पुल बनाउन बैदेशिक अनुदान समेत गरी कुल २ करोड रुपैयाँको अख्तियारी आएको छ । त्यसैगरी साना सिंचाई अन्तरगत कुलो निर्माण र मर्मत गर्नका लागि रु. ४५ लाख ग्रामिण विद्युतिकरणका लागि रु. ७५ लाख, स्थानीय यातायात अन्तरगत सडक, कलभर्ट निर्माण गर्न रु. २० लाख, उपेक्षित उत्पेरित समुदायलाई तालिम, सिपका लागि रु. ३ लाख ४५ हजार, आदिवासी जनजातिका लागि रु. १ लाख, पिछडावर्ग ओविसीका लागि रु. ११ लाखको अख्तियारी जिविस धनुषाले पाएको छ । त्यसैगरी यूवा खेलकुद कार्यक्रम अन्तरगत तालिम प्रदान गर्न रु. १० लाख ६ हजार २ सय, गुम्बा (बौद्ध) मर्मतका लागि रु. १ लाख, राष्टिूय विकास स्वयम सेवक सेवाका लागि रु. २ लाख, स्थानीय निकाय वित्तियका लागि रु. ७ लाख ८ हजार, ग्रामिण खानेपानी तथा सरसफाई कार्यका लागि रु. ५५ लाख, झोलुङ्गे पुल निर्माणका लागि रु. ५५ लाखको बजेट निकासा भएको छ । एलजीसिडिपी कार्यक्रम अन्तरगत १ करोड २६ लाख ६० हजार बैदेशिक अनुदानका साथै रु. २ करोड ९५ लाख ९३ हजार, गरिवसँग विशेश्वर कार्यक्रममा रु. १० लाखको अख्तियारी जिविसले पाएको छ । त्यसैगरी जिविस अनुदान अन्तरगत रु. ८ करोड ८९ लाख ५९ हजार, मन्त्रालयबाट तोकेको योजनामा रु. ७७ लाख र सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रम अन्तरगत रु. ३४ करोड २२ लाख ४८ हजारको अख्तियारी पाएको छ ।  एनजिओ छनौट गरी समयमै सम्झौत गर्न नसकेका कारण सुनौलो हजार दिन कार्यक्रम नै स्थगित हुन गएको छ । गरिबी निवारण कार्यक्रम  अन्तरगत तलब भत्ता एवम प्रशासनिक खर्चका लागि रु. १५ लाख र ९ वटा सामुदायिक विकास संस्थाहरुको खातामा आय आर्जनका लागि पु¥याउन रु. ३२ लाख ४० हजार र पुर्वाधार विकासका लागि रु. २० लाख रकम खर्च गर्न जिविसमा अख्तियारी छ । यसरी हेर्ने हो भने धनुषामा यस वर्षपनि विकास निर्माणका लागि करोडौ रकम खर्च भएको छ । तर, पनि विकास देखिन सकिएको छैन ।
सदरमुकाम जनकपुरबाट कतिपय गाविसहरुमा पुग्न अझैपनि सडक बनेको देखिँदैन । यातायातको साधन छैन । विजुली पुग्न सकेको छैन । अहिले वर्षातको मौसममा जिल्लाको पुर्वी भेगका विकट गाविसहरु कृत्रिम नाकाबन्दीमा परेर टापुको रुपमा परिणत हुने गरेको छ । पुर्व पश्चिम राजमार्गमा पर्ने गाविसहरुका बाहेक जिल्लाको कुनै पनि गाविसहरुमा पक्की सडक छैन । कतिपय गाविसहरुमा पुलको अभावले एक गाउँबाट अर्को गाउँमा जानसमेत सकिँदैन । प्रश्न के उठ्छ भने विभिन्न निकाय मार्फत ग्रामिण विकासका लागि जाने गरेको अनुदानको के हुने पुर्व पश्चिम राजमार्गमा पर्ने गाविसहरुका बाहेक जिल्लाको कुनै पनि गाविसहरुमा पक्की सडक छैन । कतिपय गाविसहरुमा पुलको अभावले एक गाउँबाट अर्को गाउँमा जानसमेत सकिँदैन । प्रश्न के उठ्छ भने विभिन्न निकाय मार्फत ग्रामिण विकासका लागि जाने गरेको अनुदानको के हुने गर्दछ ? अनुदानका साथ साथै गाविसमा आफ्नै स्रोत साधन समेतको सदुपयोग हुनको सट्टा दुरुपयोग नै हुने गरेको कारण कुनै पनि गाउँमा विकास देखिन सकिएको छैन ।
    जिल्ला विकास समिति धनुषाका स्थानीय विकास अधिकारी गुरु प्रसाद सुवेदी भन्छन,“ विगतका वर्षहरुमा विकासका लागि गएको रकम कागजमा त खर्च भएको देखाइएको छ तर, वास्तविकता के हो भने त्यो खर्च गाउँमा भएकै छैन । उपभोक्ता समिति, गाविस सचिव, स्थानीय स्तरका राजनीतिक दलका प्रतिनिधिहरु र जिविसका केही कर्मचारीहरुको समेत मिलेमतोमा संस्थागत भ्रष्टाचार गरी सम्पुर्ण रकम कामै नगरी हजम गर्ने प्रवृति देखिएको थियो ।” यसका वावजुद केही कामहरु भएपनि सानो सानो योजना बनाएर काम सम्पन्न हुन नसकि अधुरै रहेका कारण पनि गाउँमा विकासको अनुभुति गर्न नसकिएको एलडिओ सुवेदी बताउँछन् ।
गाविसमा जाने गरेको पुँजीगत शिर्षक अन्तरगत विनियोजन गरिएको रकम मध्ये ३५ प्रतिशत रकम लक्षित वर्गका महिला, दलित, बालबालिका, जनजाति, जेष्ठ नागरिक, अपाङ्ग, पिछडा वर्ग आदिमा अनिवार्य रुपमा खर्च गर्नुपर्ने हुन्छ । तर, उक्त रकम मध्ये कागजमा त लक्षित वर्गमा खर्च भएको देखाइएपनि बास्तविकमा त्यसो खर्च नहुने गरेको लक्षित वर्गका समुदायहरुको आरोप छ ।
    गाविस अनुदानका लागि जाने गरेको रकम सडक, माटो, ग्राभल, विजुली, सिंचाई, कुलो आदिमा खर्च हुने गरेको कागजमा देखाइन्छ । जिविस धनुषाका प्रशासनिक फाँटका कर्मचारी विजय यादवका अनुसार गाविस अनुदानबाट भवन निर्माणमा व्यापक सहयोग भएको छ । उनका अनुसार केही वर्ष अघिसम्म करिब ९५ प्रतिशत गाविसहरुमा गाविसको आफ्नो कार्यालय भवन थिएन तर, अहिले २÷३ गाविसहरु बाहेक प्रायः जसो गाविसहरुमा गाविस भवन बनिसकेको छ । गाउँहरुमा स्वास्थ्य चौकी, उपस्वास्थ्य चौकी भवन, विद्यालयको भवन, दलित दलान, सामुदायिक भवन, कलभर्ट, सडक, सिंचाई आदिको राम्रो व्यवस्था भएको विजय यादव बताउँछन् । गत वर्षमा कतिपय गाविसहरुले अनुदानको रकम खर्च नै नगरेका कारण वजेट फ्रिज नै भयो ।

पावरको आधारमा योजना

नेपाली कांग्रेसको नेतृत्वमा रहेको सरकारको फाइदा धनुषाका ३  जना सभाषदहरुले उठाएका छन् । धनुषाका क्षेत्र नं. १ का सभाषद दिनेश परसैला यादव, क्षेत्र नं. २ का सभाषद रामकृष्ण यादव र क्षेत्र नं. ५ का सभाषद डा.चन्द्रमोहन यादवले सत्तामा रहेको सरकारको फाइदा उठाउँदै कुल ७७ लाख रुपैयाँको योजना आ(आफ्नो क्षेत्रमा भित्रियाउन सफल भएका छन् । दिनेश परसैला यादव र रामकृष्ण यादवले क्रमशः २३÷२३ लाख रुपैयाँको ८÷८ वटा योजना ल्याएका छन् भने चन्द्रमोहन यादवले रु. ३१ लाख रुपैयाँको ११ वटा योजना ल्याएका छन् । दिनेश परसैला यादवले बालाबाखर वडा नं. ४ देखि ५ हुँदै ८ सम्म सडक निर्माणका लागि रु. ३ लाख, बालाबाखर ८ मा दलित सामुदायिक निर्माणका लागि रु. ३ लाख, डुमरिया चौक देखि बतराहिसम्म सडक र ठाउँ ठाउँमा कलभर्ट निर्माणका लागि रु. ३ लाख, माझिझिटकैयामा डिहवार मन्दिर निर्माणका लागि रु. २ लाख, गोठकोयलपुर २ देखि वडा नं. १ मा पर्ने उमावि धबौलीसम्म सडक निर्माणका लागि रु. ३ लाख, गाविस सिगयाही मरान ४ को मुसहरी टोलमा दलित सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. ३ लाख, गोठकोयलपुर १ देखि ५ हुँदै नाथपट्टीसम्म ६ किलोमिटर सडक निर्माणका लागि रु. ३ लाख, खरिहानी गाविस ६ मा दलित सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. ३ लाखको योजना ल्याएका छन् । त्यसैगरी रामकृष्ण यादवले सुगामधुकरही ५ देखि गरैया टोल हुँदै बेल्ही सडक सम्म स्तरोन्नतीका लागि रु. ४ लाख, दुहवी बजार देखि करमाही सम्म सडक निर्माणका लागि रु. ३ लाख, पचेरवा देखि गिद्धासम्म सडक निर्माणका लागि रु. ३ लाख, ठाढि देखि झिझासम्म सडक निर्माणका लागि रु. ३ लाख, धबौली १ देखि गोठ कोयलपुर हुँदै विरतासम्मको सडक निर्माणका लागि रु. ३ लाख, धबौली ७ मा सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. ३ लाख, सुगामधुकरही ४ मा दुर्गा मन्दिर निर्माणका लागि रु. २ लाख, चक्कर २ मा चक्करदही महारानी विश्राम स्थल निर्माणका लागि रु. २ लाखको योजना ल्याएका छन् ।
त्यसैगरी चन्द्रमोहन यादवले सखुवा महेन्द्रनगर बाड नं. १ र २ को मुल सडक निर्माणका लागि रु. ३ लाख, मानसिंहपट्टीमा सामुदायिक भवन निर्माणका लागि रु. ३ लाख, ठेराबजार देखि  कटरैत हुँदै भवगानपट्टी ननुपट्टीसम्म सडक स्तरोन्नतीका लागि रु. ५ लाख, जनकपुर नगरपालिकाको मिल्स एरिया देखि बेंगाशिवपुरको सडक स्तोरन्नतीका लागि रु. ३ लाख, लक्ष्मीपुर बगेवा ६ मा दलित दलान जिर्णोद्धारका लागि रु. २ लाख, बनिनियाको भंगहा टोलमा शिव मुर्ति सहित चौतारा निर्माणका लागि रु. २ लाख, बनिनिया नहर बजार देखि पुर्व गाविस भवन हुँदै वार्ड नं. ५, १, २ हुँदै उमावि बनिनिया गोपालपुरसम्म सडक निर्माणका लागि रु. ४ लाख, जलाध सिंचाई उपभोक्ता संस्था हार्सर बनिनियामा सिंचाई कुलो मर्मतको लागि रु. २ लाख, गोपाल गाविस ८,९ देखि दक्षिण डिप ट्युबवेल हुँदै बनिनिया गाविस कार्यालयसम्मको सडकमा ह्यूमपाइप जडानका लागि रु. ३ लाख, राष्टिूय धानबालीको पश्चिम उत्तर गेट देखि गोपालपुरको हाइस्कुलसम्म सडक स्तरोन्नतीका लागि रु. २ लाख र ठेरामा मस्जित जिर्णोद्धारका लागि रु. २ लाखको योजना ल्याएका छन् ।
विगतका वर्षहरुमा पनि सत्तामा हुने पार्टीका नेताहरुले पावरको प्रयोग गरी कार्यकर्ताहरुलाई विकासको नाउँमा योजना ल्याउने र कामै नगरी रकमको दुरुपयोग गरी नेताहरुले आफैपनि रकम खाने र उपभोक्ता समितिको नाउँमा कार्यकर्ताहरुलाई समेत रकम बाँड्न लगाउने प्रवृति रहेकाले यस पटक पनि उक्त योजनाहरुको कार्यान्वयन हुनेमा शंका व्यक्त गरिएको छ ।
ट्रयाकमा आउँदै सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रम

नारायणकाजी श्रेष्ठ स्थानीय विकास मन्त्री भएको बेला जिविस धनुषामा स्थलगत निरीक्षण गर्न आउँदा सामाजिक सुरक्षा भत्ता वितरणमा व्यापक अनियमितता भएको ठहर गरेका थिए । तत्कालिन स्थानीय विकास अधिकारी केदार बहादुर बोगटीले दिएको प्रतिवेदनका आधारमा मन्त्रालयले दर्जनौं कर्मचारीहरुलाई निलम्बन गरेर फाइल अख्तियार दुरुपयोग आयोगमा बुझाएका थिए । अहिले उनीहरु विरुद्ध विशेष अदालतमा मुद्दा विचाराधिन छ ।
चालु आर्थिक वर्ष २०७१÷०७२ मा सामाजिक सुरक्षा भत्ता वितरण गर्ने उद्देश्यले दोस्रो चौमासिक प्रगति प्रतिवेदन अनुसार धनुषामा जेष्ठ नागरिकहरुको संख्या ११ हजार ८ सय ५८ रहेको छ । जसमध्ये ४ हजार ४ सय ८ महिला र ७ हजार ४ सय ५० पुरुष रहेका छन् । त्यसैगरी दलित जेष्ठ नागरिकहरुको संख्या १२ हजार ३ सय ५३ रहेकोमा ५ हजार ४ सय ८६ महिलाहरु र ६ हजार ८ सय ६७ पुरुषहरु छन् । १३ हजार ८५ एकल महिला र १० हजार ८ सय ७२ विधवा छन् । १ सय ७ महिला र १ सय २१ पुरुष गरी कुल २ सय २८ पुर्ण अशक्त अपाङ्ग, ५ सय ५० महिला र ६ सय ५० पुरुष गरी कुल १ हजार २ सय आंशिक अपाङ्ग छन् । ४ महिला र ४ पुरुष गरी कुल ८ जना लोपोन्मुख समुदाय राउटेहरु छन् । धनुषाको यज्ञभुमि गाउँमा ८ जना राउटेहरु छन् । अहिले जेष्ठ नागरिकलाई रु. ५००, एकल महिलालाई रु. ५००, पुर्ण अपाङ्ग रु. १ हजार, आंशिक अपाङ्गलाई २०० र दलित बालबालिकालाई रु. २०० प्रति महिना सामाजिक सुरक्षा भत्ता दिइने गरिएको छ । जेष्ठ नागरिकको हकमा उमेर हद ७० बर्षको र दलितको हकमा ६० वर्षको हद बन्दी तोकिएको छ ।
जिविस धनुषाले पेश गरेको विवरण अनुसार आर्थिक वर्ष २०६८ अषाढ मसान्तसम्मको बाँकी बेरुजु रु. ३९ करोड ९ लाख ३७ हजार ९ सय ७१ रहेकोमा कार्यालयले गत विगत वर्षदेखिको पेश्की बाँकी रकम फर्छयौट गरी लेखापरीक्षण डोरले सामाजिक सुरक्षाको रु. २२ करोड ७ लाख २७ हजार १ सय र अन्य पेश्की रु. ६९ लाख ४४ हजार ६ सय ८६ गरी कुल २२ करोड ७६ लाख ७१ हजार ७ सय ८६ सम्परीक्षण भएको छ । मलेप अनुसार सामाजिक सुरक्षाको बेरुजु रकम ३२ करोड मध्ये फर्छयौट गरी हालसम्म बेरुजु रकम ७ करोडमा झारिएको छ । आर्थिक वर्ष २०६९÷०७० मा पेश्की रकम २५ करोड ८१ लाख ८७ हजार रहेकोमा हाल ६ करोड ८१ लाख ३० हजार रहेको सामाजिक सुरक्षा फाँटका कर्मचारी विजय कुमार मण्डलले बताएको छ । मण्डलका अनुसार चालु आर्थिक वर्ष २०७०÷०७१ को २३ जेष्ठ सम्ममा २३ करोड २२ लाख ४३ हजार रकम वितरण भईसकेको छ । जिविस कार्यालयबाट निकासा गरिएको मितिले ३५ दिनभित्र वितरण फर्छयौट गरिसक्नुपर्ने स्थानीय विकास मन्त्रालयको निर्देशनानुसार हालसम्म पहिलो किस्तामा निकासी भएको मध्ये ९५ प्रतिशत र दोस्रो किस्तामा निकासी भएको मध्ये ५० प्रतिशत रकम वितरण फर्छयौट भइसकेको मण्डल बताउँछन् । ४३ जना गाविस सचिवहरुको विभाग सरुवा भएपछि नयाँ सचिव गाउँमा जाँदा खाता संचालनमा केही समय लागेको हुनाले फर्छयौट पुर्णरुपमा हुन नसकेको मण्डलले बताए ।

२०७१ अषाढ ०८ गते आईतबार

विवाहको १८ वर्ष पछि सम्बन्ध विच्छेद


द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
धनुषामा सम्बन्ध विच्छेदको घटनामा दिनप्रतिदिन बृद्धि हुन थालेको छ । पश्चिमी सम्भताको विसकासंगै परिवारमा सामान्य झै झगडाको विषयलाई लिएर पनि अहिले सम्बन्ध विच्छेदको संघारसम्म पुग्न थालेको घटनाहरु समाजमा देखिन थालेको छ । वर्षौदेखिको श्रीमान् श्रीमतीको सम्बन्धलाई सानोतिनो निहुमा सधैभरिका लागि छोराछोरीको भविष्यमाथि हेलचक्रयाई गरि छुटटै बस्नेसम्मको निर्णय लिन महिलाहरु नै अग्रसर हुन थालेको छ । जसको उदाहरण पात्रको रुपमा धनुषा जिल्ला अदालतमा ढल्केवर वाडा नं.३ घर भई हाल धनुषाधाम बस्दै आएका  करिब ३८ वर्षीय परमेश्वर महतोको श्रीमती मंजु देवी महतोलाई लिन सकिन्छ । ढल्केवर निवासी परमेश्वर महतो र धनुषाधाम माइती भएकी मंजु महतोको १८ वर्ष पहिले हिन्दु धर्मअनुसार मागी विवाह भएको थियो । महतो दम्पतीको हाल २ छोरा र १ छोरी क्रमशः १४ वर्षको श्यामसुन्दर महतो , १२ वर्षको रामसुन्दर महतो र १० वर्षकी पुजा कुमारी रहेको छ । महतो चालक हुन् भने महतोकी श्रीमती श्रीमानकै सल्लाहअनुसार विगत ६ वर्षदेखि महिलाहरुको हकहितका लागि धनुषामा सक्रिय ओरेक नेपालको धनुषाधाम उपशाखामा मनोविमर्शको काम गर्दै आइ रहेकी छिन । उनीहरुविच , विगत १ वर्षदेखि कामकै सिलसिलामा एक अर्कासंग भएको विवाद र दोसारोपणका कारण आइतवार जिल्ला अदालतमा सम्बन्ध विच्छेदका लागि मुददा दायर भएको छ । ओरेक नेपालमा मनोविमर्शकर्ताको काम गर्दै पिडित महिलाहरुलाई न्याय दिलाउन पहल गर्ने मंजु महतोले घरमा श्रीमान घरमा नभएको मौका छोपी  ढल्केवरमा भएको १ कठठा घडेरी जग्गा रजिष्टेशन पास गरि साहु संग ऋणमा लिएकोे १ लाख रुपैया धनुषाधामकै एक जना पुरुषसंगको मिलोमतोमा ऋणमा चुत्ता गरी आफनो नाममा रजिस्टेशन पास गराएकी पिडित श्रीमान परमेश्वर महतोले बताए ।  साहुसंग लिएको ऋण चुक्ता गरि आफनो नाममा रजिस्टेशन गराएकी मंजु महतोले धनुषाधाममा समेत हालसालै किनेको १० धुर जग्गा समेत आफनै नाममा रजिस्टेशन पास गर्न लगाएकी पिडित परमेश्वर महतोले जानकारी दिए । पिडित श्रीमान महतोले आफुले विश्वासका साथ ओरेक नेपालमा काम गर्न स्वतन्त्रता दिएको , महिलाको समान अधिकार भने झै आफुले उनकै नाममा जग्गा पास गरिनुको साथै मोटरसाइकल तथा अन्य जिप समेत उनकै नाममा दर्ता गराएको भए पनि उनले विश्वास घात गरेको बताए । महतोका अनुसार केही समयदेखि कामको सिलसिलामा आफुहरु धनुषाधाममै बस्दै आएको भए तापनि मंजुले योजनाबद्ध रुपमा केही मान्छेको उकसाहटमा परेर  आफुलाई बर्बाद गर्न खोजेको आरोप लगाए । विगत एक वर्षदेखि आफुहरुविचको सम्बन्ध चिसिएको बताउँदै महतोले आफुले उनलाई पटक पटक सुध्रिने मौका दिए पनि उनले आफनो व्यवहारमा पनि नगरेको बताए ।

२०७१ अषाढ ०८ गते आईतबार

सुत्रमा आधारित अनुदानका सुत्रधार

रामचन्द्र झा
द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
विक्रम सम्बत् २०४६ सालको जनआन्दोलन पश्चात नेपाल सरकारले विकेन्द्रीकरणको भावना अनुरुप विकास कार्य अगाडी बढाउने नीति अबलम्बन गरेको पाइन्छ । विक्रम सम्बत २०५१ साल मंसिर महिनामा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एमाले) को सरकार सत्तामा आएपछि नेपालको इतिहासमा सर्वप्रथम ‘आफ्नो गाउँ आफै बनाऔं’ कार्यक्रम अन्तरगत प्रत्येक गाउँ विकास समितिलाई रु. ३ लाख अनुदान दिइयो । आर्थिक वर्ष २०५२÷०५३ मा यो रकम वृद्धि गरी रु. ५ लाख गरियो ।  त्यसपछि शेरबहादुर देउवा नेतृत्वको सरकारले उक्त रकम बढाएर १० लाख पु¥याए । २०६२÷०६३ सालको जनआन्दोलन पश्चात देश गणतन्त्रमा गयो । २०६४ सालमा पुष्पकमल दहालको नेतृत्वमा बनेको प्रथम गणतान्त्रिक सरकारका स्थानीय विकास मन्त्री रामचन्द्र झाले उक्त अनुदानलाई सुत्रमा आधारित मोडेल अनुसार अनुदान रकम १५ लाख देखि ३० लाख सम्म पु¥याए ।
    पहिले तराई, पहाड र हिमाल सबै भेगका गाविसहरुका लागि समान अनुदान विनियोजन हुन्थ्यो । उदाहरणको लागि धनुषाको बसविट्टी गाउँ जसको जनसंख्या कम छ र कुर्था गाउँ जसको जनसंख्या बढी छ त्यसमा पनि समान अनुदान जाने गथर््यो । ठीक त्यसैगरी हिमाली भेगको विकट जिल्लामा पनि बराबर अनुदान जाने गथर््यो । जुन कि न्याय संगत संतुलित अनुदानको वितरण गरिएको थिएन । तर, रामचन्द्र झा स्थानीय विकास मन्त्री भएपछि गाविस र नगरपालिकामा अनुदानलाई कसरी न्याय संगत, बैज्ञानिक र संतुलित बनाउने भन्ने फर्मुला निकाले । उनले गाविसको अनुदानलाई जनसंख्याको आधारमा ६० प्रतिशत, लागत इन्डेक्सको आधारमा ३० प्रतिशत र क्षेत्रफलको आधारमा १० प्रतिशत अनुपातमा वितरण गरे । उदाहरणको लागि तराईमा १ बोरा सिमेन्टको जति मुल्य पर्छ कर्णाली अञ्चलमा त्यसको मुल्य चार गुणा भन्दा बढी पर्छ । त्यसकारण त्यहाँ बजेट वितरण गर्दा ३० प्रतिशत लागत इन्डेक्सलाई आधार लिइयो । परिणाम स्वरुप कर्णाली अञ्चलको हरेक जिल्लाका गाविसहरुमा ३०÷३० लाख रुपैयाँको सिलिङमा अनुदान गयो । त्यसैगरी तराईमा सानो जनसंख्या भएको गाविस र ठुलो जनसंख्या भएको गाविसलाई जनसंख्याको आधारमा ६० प्रतिशतको भार दिइँदा त्यहाँ पनि न्युनतम १५ लाख देखि अधिकत्तम ३० लाख सम्म अनुदान विनियोजन हुन थाल्यो । पहाडमा सानो सानो बस्ती भएका कारण एउटा गाविसको क्षेत्रफल बढी हुनाले क्षेत्रफलको आधारमा १० प्रतिशत भार दिएर अनुदानको वितरणलाई देशै भरी संतुलन मिलाइयो । झा भन्छन,“ बाख्राको खुराकी हातीलाई दियो भने हाती भोकै मर्छ र हातीको खुराकी बाख्रालाई दियो भने बाख्राले पचाउनै नसकि मर्छ । अर्थात बाख्राको खुराकी बाख्रालाई र हातीको खुराकी हातीलाई दियो भने मात्र दुवै बाँच्न सक्दछन् । ठीक त्यसैगरी समान रुपले गाविसहरुमा अनुदान वितरण गर्दा कुनै गाविसलाई धेरै अपुग हुन्थ्यो र कुनै गाविसलाई आवश्यकता भन्दा बढी हुन्थ्यो । तर, मैले जुन सुत्र निकाले त्यो सुत्रले सबैलाई इन्साफ दियो ।” यसरी देशै भरीका ३ हजार ९ सय १५ गाविसहरुमा सुत्रका आधारमा अनुदान दिइँदा गाविसहरुले १५ लाख, साँढे १७ लाख, साँढे १९ लाख, साँढे २१ लाख, २४ लाख र ३० लाख रुपैयाँ सम्मको अनुदान हालसम्म वितरण भइरहेको छ ।
नगरपालिकाको अनुदानमा पनि उनले मापदण्ड तोके । जनसंख्या, पुर्वाधारको विकास, क्षेत्रफल, करसंकलनको अवस्था र आन्तरिक आम्दानीलाई आधार बनाइयो । जहाँ पुर्वाधारको विकास वढी छ, आन्तरिक आय वढी छ र नगरपालिका विकसित भएको छ त्यस्तो नगरपालिकामा तुलनात्मक रुपमा कम अनुदान दिने  र अर्को तर्फ जुन नगरपालिकाको पुर्वाधार विकास भएको छैन त्यस्तो नगरपालिकालाई विकसित गर्न वढी अनुदान दिइनुपर्ने मापदण्ड उनले बनाए । झा भन्छन,“म मन्त्री हुनु भन्दा अगाडी जलेश्वर नगरपालिकाको अनुदान अधिकत्तम रु. २० लाख सम्म मात्र थियो तर, उक्त फर्मुला लागु गरेपछि जलेश्वर नगरपालिकाको अनुदान अधिकत्तम रु. ३ करोड सम्म पुग्यो ।” झाकै अनुसार त्यतिबेला देश भरी रहेको ५८ नगरपालिकाहरु मध्ये ८÷१० वटा नगरपालिकाहरुको अनुदान कम भयो होला तर, ती नगरपालिकाहरु पहिले देखि नै विकसित भइसकेको हुनाले कुनै असर परेन । र, बाँकी नगरपालिकाहरुको अनुदान १० देखि २० गुणासम्म बढ्यो जसकारण पछाडी परेका नगरपालिकाहरुको विकासमा महत्वपुर्ण योगदान पुग्यो ।
    त्यसैगरी दण्ड र पुरस्कारको अवधारणामा विभिन्न १४ वटा बैदेशिक दातृ निकायहरुसँगको सहकार्यमा बास्केट फन्ड बनाई एलजिसिडीपी कार्यक्रम ल्याइयो । जुन स्थानीय निकायले राम्रोसँग काम गर्नसक्यो भने पुरस्कार स्वरुप अर्को वर्ष सतप्रतिशत अनुदान प्राप्त गर्न सक्ने र जुन निकायले राम्रो गरेन त्यसको अनुदान कटौति गरेर दण्डीत गर्ने अवधारणा ल्याइयो । त्यसको लागि न्युनत्तम सर्त मापन तथा कार्य सम्पादनका मापदण्डहरु तयार गरियो ।
    सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमका लागि पनि उनले नयाँ मापदण्ड ल्याए । उनी मन्त्री हुनुभन्दा अघिसम्म ७० वर्षको उमेरमा जेष्ठ नागरिक भत्ता वितरण गरिन्थ्यो । कर्णालीमा दलितको औषत उमेर ४९ वर्ष थियो र यसरी जेष्ठ नागरिक भत्ता प्राप्ति गर्नका लागि मान्छे दुई पटक जन्म लिनुपर्ने हुन्थ्यो । त्यसकारण उनले तत्कालिन अर्थमन्त्रि बाबुराम भट्टराईलाई कन्भिन्स गरी जेष्ठ नागरिक भत्ता वितरण गर्नका लागि उमेर हद ७० वर्षबाट घटाएर ६० वर्ष पु¥याएपछि धेरैलाई फाइदा भयो । र  २०५१ साल देखि २०६४ सालसम्मको जेष्ठ नागरिकको संख्या नविकरण गर्न लगाएपछि धेरै नामहरु घट्यो र मन्त्रालयलाई रु. ६ करोडको बजेट भयो ।उनले लोपोन्मुख समुदायको बच्चा जन्मिने वित्तिकै जन्मदर्ता बन्नासाथ बच्चालाई रु. १ हजार अनुदान दिलाउने निर्णय गरे ।

२०७१ अषाढ ०८ गते आईतबार

भ्रष्टाचारका कारण गाउँको विकासमा अवरोध

गाउँमा गाविस सचिव नभेटिएपछि जिविसमा टाँसिएको गाविस सचिवहरुको
नाम र मोवाइल नम्बर हेर्दै सेवाग्राहीहरु ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
 जिविस धनुषाबाट ग्रामिण विकासका लागि जाने रकममा स्थानीय राजनीतिक दल, उपभोक्ता समिति र गाविस सचिव लगायत जिविसका कर्मचारीहरुसम्मले कमिशन लिने गरेपछि भ्रष्टाचार झन झन बढ्दै गएको अवस्था छ । एकजना खरिदार तहका गाविस सचिवको तलब १६ हजार ९ सय मासिक छ । गाविस अध्यक्ष नभएका कारण रु. १५ सय मासिक भत्ता पाउने गरेका छन् । यति रुपैयाँमा नेपालमा सामान्य  जीवन चलाउन सकिन्छ । तर, धनुषामा गाविस सचिवहरुको ठाटवाट र ऐसोआराम तथा विलासिताको जीवनशैली हेर्दा जो कोही पनि आश्चर्य चकित छन् । पाँच वर्ष अघिसम्म गाउँमै जसो तसो गुजारा चलाइरहेका सचिवहरु मध्ये प्रायःको अहिले सदरमुकाम जनकपुरमा घडेरी मात्र छैन, आलिशान महल बनाई सबारी साधनहरु गुडाएको सहजै देखिन्छ । कतिपय सचिवहरुको जनकपुरमा चार÷पाँच कित्तामा घडेरी पाइन्छ । उनका छोरा छोरीहरु डोनेशन दिई मेडिकल, इन्जिनियरिङ लगायत उच्च शिक्षा अध्ययन गरिरहेका छन् । प्रश्न के उठ्छ भने सामान्य तलबमा यति धान्न सकिन्छ त ? पक्कै सकिन्न । यसको अर्थ त्यति रुपैयाँ पक्कै पनि गाविस सचिवले अन्य माध्यमबाट आर्जन गरेको हुनुपर्छ । पाँच–पाँच वटा सम्म गाविसको बजेट चलाउने अख्तियारी पाएपछि भ्रष्टाचार हुनु त स्वभाविकै हो । र, पो बढी भन्दा बढी गाविसको जिम्मेवारी पाउन सचिवहरुले सरुवाका लागि जिविसबाट अनौपचारिक रुपमा आह्वान गरिएको थप एक गाविसको जिम्मेवारी पाउन रु.२५ देखि ५० हजारसम्मको टेन्डर विट गर्ने गरेको छ । धनुषाका गाविस सचिव रामचन्द्र यादवले धबौली, एकराही, गोठकोयलपुर, इनर्वा र दुवरकोट गरी कुल ५ वटा गाविसहरुको जिम्मेवारी पाएका छन् । शंकर नारायण झाले देउरी परवाहा, ठिल्लायदुवा, सबैला र झोझि कटैया गरी ४, देवेन्द्र कुमार मिश्रले मिथिलेश्वर मौवाही, बसविट्टी, धनुषा गोविन्दपुर र उमाप्रेमपुर गरी कुल ४ वटा गाविसहरुको गाविस सचिवको जिम्मेवारी पाएका छन् । धनुषाका १ सय १ वटा गाविसका लागि जम्मा ५७ वटा गाविस सचिवहरु काम गरिरहेका छन् । ५ गाविस हेर्ने १ जना, ४ गाविस हेर्ने २ जना, ३ गाविस हेर्ने १० जना, २ गाविस हेर्ने १० जना र १ गाविस हेर्ने ३४ जना सचिवहरु छन् । अब सहजै एउटा प्रश्न के उठ्छ भने एक जना गाविस सचिवले ५ वटा गाउँमा कसरी काम गर्न सक्छन होला ? पक्कै पनि कागजमै काम भएको हुनु पर्दछ । सेवाग्राहीले सचिव कहाँ खोज्दै हिँड्ने ? आफ्नो गाउँमा गाविस सचिव को हुन र कार्यालयमा नभेटिने गरेको गुनासो सर्वसाधारणको हुन्छ ।
स्थानीय विकास अधिकारी गुरुप्रसाद सुवेदी भन्छन,“गाविस सचिवको अभाव भएपछि पायक पर्ने गाविसहरु मिलाई दोहोरो तेहोरो जिम्मेवारी दिइएको हो । अलिकति कठिनाई जनतालाई भएपनि काम नरोकिएको उनको तर्क छ ।” हुन त इमान्दारीता पुर्वक आफ्नो कर्तव्य पालना नगर्ने केही गाविस सचिवहरुलाई जिल्ला विकास समिति धनुषाले कारवाही पनि नगरेको होइन । सतोषर गाविसका गाविस सचिव महेन्द्र यादवले विकास निर्माणको कार्यका लागि ठेक्का लगाउँदा प्रक्रिया नपु¥याएको हुनाले स्थानीय विकास अधिकारीले दुई वटा ग्रेड घटाएका छन् । त्यसैगरी उमाप्रेमपुरका गाविस सचिव रामसुन्दर यादवले सामाजिक सुरक्षा भत्ताका लाखौं रुपैयाँ समयमा वितरण नगरी भागी भागी हिँडेको कारण एलडिओ सुवेदीले उनको पनि दुई वटा ग्रेड घटाएका छन् । फुलगामाका गाविस सचिव विद्यानन्द चौधरीलाई तुलसियाही सरुवा भएपछि उनको ठाउँमा गएका गाविस सचिव निरशन साहलाई बर बुझारत नगरेको कारण जेष्ठ महिना देखि उनको तलब रोक्का गरिएको छ । त्यसैगरी बरमझिया र भरतपुरका गाविस सचिव देवकुमार गोहिवार, इनर्वा, धबौली र एकराहीका गाविस सचिव रामचन्द्र यादव लगायत ५ जना गाविस सचिवहरुले सामाजिक सुरक्षा भत्ताको पेश्की फर्छयौट नगरेको कारण जेष्ठ महिना देखि तलब रोक्का गरिएको प्रशासन फाँटका कर्मचारी विजय यादवले बताए । हुन त सबै गाविस सचिवहरुले नराम्रो काम मात्र गरेका छैनन् । बसविट्टीका पुर्व गाविस सचिवले राम्रो कार्य सम्पादन गरेको बापत राष्टूपति रामबरण यादवद्वारा पदक समेत प्राप्त गरेका छन् ।
अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा भ्रष्टाचारको उजुरी
जिल्ला प्रशासन कार्यालय धनुषा मार्फत गाविस सचिव, गाविसका पुर्व अध्यक्ष लगायतले व्यापक आर्थिक हिनामिना तथा भ्रष्टाचार भन्दै अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा उजुरी गरेको पाइन्छ । २०६५ साल देखि २०७० सालसम्म जिल्ला प्रशासन कार्यालय धनुषामा भ्रष्टाचार सम्बन्धि परेको कुल ८४ वटा उजुरीहरु मध्ये २४ वटा उजुरीहरु गाविस सचिव र गाविस अध्यक्षसँग नै सम्बन्धित रहेको पाइन्छ । १९ माघ २०५६ मा मौवाहीका महेन्द्र मण्डलले सोही गाविसका गाविस अध्यक्ष चन्देश्वर मण्डल विरुद्ध भ्रष्टाचारको उजुरी दर्ता गरेका थिए । ३ जेष्ठ २०५६ मा देशभकत नेपालीको नामले लखौरीका गाविस अध्यक्ष ब्रम्हदेव साह, २७ जेष्ठ २०५७ मा छविराम मण्डलले बपैm गाविस अध्यक्ष फरमुद नदाफ विरुद्ध , २७ जेष्ठ २०५७ मा बहुअर्वाका राजकुमार मण्डलले गाविस अध्यक्ष अमिन राइन विरुद्ध २६ साउन २०५७ मा जितेन्द्र कुमार पाण्डले इटहर्वा गाविसका अध्यक्ष विरुद्ध, १९ भाद्र २०५७ मा झुतही पटेर्वा ४ का अशोक कुमार ठाकुरले गाविस अध्यक्ष जगत नारायण साहका विरुद्ध, ११ असोज २०५७ मा सुगा निकास ४ का उत्तिम लाल मण्डलले गाविस अध्यक्ष गंगा प्रसाद ठाकुर विरुद्ध भ्रष्टाचारको उजुरी दर्ता गरेको पाइन्छ । त्यसैगरी २० असोज २०५७ मा घोडघास ४ का शिवशंकर राउतले गाविस अध्यक्ष राजकुमार साह, १२ माघ २०५९ मा ढल्केवर ८ का प्रेमकुमार महत्तोले गाविस अध्यक्ष सुर्यदेव साह, २७ माघ २०५९ मा रमदैया भवाडी ३ का चिरन्जीवी यादवले गाविस अध्यक्ष सुखदेव यादव, ९ फागुन २०५९ मा जनकपुर १६ का राम श्रेष्ठ पजियारले भुपु अध्यक्ष विक्रम पजियारका विरुद्ध अवैध ढंगले सम्पति आर्जन गरेको र विकास निर्माणको कार्यमा व्यापक भ्रष्टाचार गरेको भन्दै उजुरी दर्ता गराएका छन् । ६ जेष्ठ २०६० मा विसरभोरा ३ का श्याम प्रसाद यादवले गाविस अध्यक्ष राजा राम अडगरिया, २९ साउन २०६० मा जनकपुर १० का अशोक मल्लिकले जनकपुर नगरपालिका कार्यालयको कार्यकारी अधिकृत गोपिकृष्ण खनाल, २३ साउन २०६३ मा मनोज कुमार साहले जनकपुर नगरपालिकाका पुर्व मेयर वृषेश चन्द्र लालका विरुद्ध भ्रष्टाचारको उजुरी गराएका छन् । ५ चैत्र २०६३ मा हरिहरपुर खानेपानी योजनाका उपभोक्ताले नेपाल रेडक्रस सोसाइटी धनुषाका तत्कालिन पदाधिकारीहरु विरुद्ध भ्रष्टाचारको उजुरी गरेका छन् । ५ बैशाख २०६४ मा राम एकबाल यादवले कजरा रमौलका गाविस सचिव निरज यादव, २० अषाढ २०६४ मा मनोज कुमार साहले बल्हाकठालको गाविस सचिव रामचन्द्र मरिक यादव, २१ बैशाख २०६६ मा बल्हाकठालका सचिव रामदयाल महत्तोका विरुद्ध, ननुपट्टी गाविसका सचिव रामरतन मण्डल, १९ फागुन २०६७ मा रामप्रताप रायले खरिहानी गाविसका गाविस सचिव विन्देश्वर यादवका विरुद्ध आर्थिक अनियमितता, रकम हिनामिना गरी भ्रष्टाचार गरेको भन्दै उजुरी दर्ता गराएका छन् । त्यसैगरी असोज २०६७ मा नारायण लाल कर्णले सभाषद कृष्णा ठाकुरले संसदीय विकास कोषबाट प्राप्त रकम हिनामिना गरेको उजुरी गरिएको छ । जिल्ला प्रशासन कार्यालय मार्फत गरिएको उक्त उजुरीहरुको अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले हालसम्म अनुसन्धान जारी नै राखेको छ । १ असोज २०७० देखि जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा उजुरी पर्दैन । अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले आफैले उजुरी लिने गरेका कारण त्यसो भएको हो ।

नाम मात्रको ‘जनसहभागिता’

आजको युगमा सरकारले मात्र आम जनताका लागि सबै काम गर्न सक्ने स्थिति नरहेका कारणले विकासको लागि जनसहभागिता पुर्व आवश्यकता मानिएको छ । समाजलाई स्वाभिमानी र आत्म निर्भर तुल्याउन, जनश्रम लगायत अन्य श्रोतको अत्यधिक परिचालन गर्न, सामुहिक निर्णय गर्ने प्रवृतिको विकास गर्न, जनता बीच सम्झदारी र सदभावना वृद्धि गराउन, एक आपसमा विश्वास र समन्वय बढाउन, विकास आयोजनाको लागत क मगर्न, नियम कानुनको पालना क मगर्न, तोकिएकै समय भित्र काम पुरा गर्न, जनताले सम्पादन गरेको कार्यमा आफ्नोपन ल्याउन, राष्टिूय, अन्तराष्टिूय सरकार तथा संगठनबाट ऋण सहयोग लिन रकमको दुरुपयोग हुनबाट बचाउन, भ्रष्टाचार क मगर्न लगायतका उद्देश्य प्राप्तिका लागि जनसहभागिता आवश्यक हुन्छ । जनसहभागिता कुनै करकाप र आदेशमा संचालन गर्ने कार्य नभई आम नागरिकको ऐच्छिक सहयोग भएकोले यस क्रममा उचित ऐन नियमको निर्माण, नेतृत्वको विकास आदिका साथै जनचेतना अभिवृद्धि गरिनु पर्दछ । धनुषामा जनसहभागिता विकास निर्माणको सिलसिलामा व्यापक रुपमा कार्यान्वयन भएको पाइन । विकास निर्माणका लागि जिविसबाट निकासा गरिएको रकममा २० प्रतिशत जति रकम जनसहभागिताबाट अनिवार्य जुटाइनुपर्ने देखाइएको भएपनि व्यवहारमा त्यसो पाइदैन । प्राविधिकहरुले जनसहभागिता मार्फत जुटाईनुपर्ने रकम म्यानेज गर्नका लागि इस्टिमेट नै कम गरिदिएको हुन्छ । उदाहरणको लागि रु. १ लाखको योजनामा २० हजार रुपैयाँ जनसहभागिताबाट जुटाइनुपर्ने हो भने उक्त रकम इस्टिमेट नै कम गरिदिएर कमिशन प्राप्त गर्ने गरेका हुन्छन् । जिविसका डिई राज किशोर साह भन्छन,“जनसहभागिता कार्यक्रममा उपभोक्ताहरुले सुरुमा पेश्की जम्मा नगरेपनि हामीले एक लाखको योजना छ भने हामी ८० हजारको मात्र निकासा गर्छौं ।” यद्यपि ग्रामिण विद्युतिकरणका लागि गाविसले वा उपभोक्ताहरुले ४० प्रतिशत रकम सम्म जनसहभागिता मार्फत जुटाएको देखिन्छ ।


२०७१ अषाढ ०८ गते आईतबार

ससुराद्धारा ज्वाँई कुटिए


द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
धनुषाको धनुषाधाममा ढल्केवर स्थायी घर भई धनुषाधाममै डेरा बस्दै आएका परमेश्वर महतोमाथि कुटपिट भएको छ । करिब ३८ वर्षीय महतोमाथि धनुषाधाम बजारमै आफनै ससुरा , साला , श्रीमती र सालीले सामुहिक रुपमै कुटपिट गरेको पिडितले जनाएको छ । कामको सिलसिलामा सिरहाको लहानबाट जनकपुर फर्किने क्रममा सोमबार करिब पौने ५ बजे आफनै घर अगाडी उभि रहेको साला विजय महतोले मोटरसाइकल रोक्न लगाएर लागी लगौज गर्न लागेको समयमा विवाद हुँदा साली कविता महतो ,सुसुरा लक्ष्मी महतो , श्रीमती मंजु महतो लगायतले आफुलाई एक्लो पारी कुटपिट गरि गम्भिर बनाएको मंगलवार संचारकर्मीलाई जानकारी दिए ।
 ससुरा लक्ष्मी महतोले इटाले टाउको हानेपछि गम्भिर भएपछि धनुुषाधामका प्रहरीले बचाउ गर्दै स्थानिय क्लिनिक पुप्याएका थिए । प्रहरीले क्लिनिक पुप्याए पनि कुटपिटमा संलग्नहरुलाई पारिवारिक घटना भन्दै वास्ता नगरेको पिडित महतोले गुनासो गरे । टाउको बाहिर चोट नभए पनि भित्री चोट रहेका घाइते महतोको जनकपुर अंचल अस्पतालमा उपचार भई रहेको छ । महतोका अनुसार आफुमाथि गोरुलाई पिटने चामुले समेत पिटेको बताए । तर पिडित महतोका अनुसार आफु र श्रीमती मंजु महतोविच एक वर्षदेखि सम्बन्ध विग्रेको स्विकार गर्दै उनले आफुलाई वेवास्ता गरि आफनो घर परिवारमा आँच आउने काम गर्ने गरेकाले सम्झाउन खोज्दा माइतीकै उक्साहटमा जिल्ला अदालतमा आइतवार सम्बन्ध विच्छेदका लागि निवेदन दिएकी बताए । परमेश्वर महतोकी श्रीमती महिला हकहितका लागि सक्रिय ओरेक नेपालको धनुषाधाम कार्यालय प्रमुख तथा मनोविमर्शकर्ता हुन ।
आफनो नाममा रहेको ढल्केवरको १ कठठा जमिन र धनुषाधाममा किनेको १० धुर जमिन सहित मोटरसाइकल श्रीमती मंजु महतोको नाममा रहेको उनले बताए । पिडित महतोले आफु भारत भ्रमणमा रहेको बेला साहुसंग क्रटणमा एक लाख रुपैया लिए वापत ढल्केवरको जग्गा रजिस्टेशन पास गरेको बेलामा उनले आफनो नाममा नामसारी गराएको बताए ।

२०७१ अषाढ ०८ गते आईतबार

विकासवादी संंघियता–आजको अपरिहार्यता - मुरली मनोहर मिश्र

 मुरली मनोहर मिश्र
हुन त कुनै पनि नीति तथा कार्यक्रमको मुल्यांकन गर्नूभन्दा पहिले एउटा मुल्यांकनकर्तामा हुनुपर्ने योग्यता आवश्यक प्रशिक्षण, अनुभव तथा विषय वस्तु सम्बन्धि वास्तविक ज्ञानलाई नै प्रमुख आधार मानिन्छ । किनभने उपरोक्त उल्लेखित योग्यता एवं क्षमताको अभावमा सटिक एवं वस्तुनिष्ठ विश्लेषण, विवेचना तथा मुल्यांकन कार्य कठिन हुँदो रहेछ भन्ने यस पंक्तिकारको बुझाई छ । तथापि आजसम्म विभिन्न विषयमा आयोजित भएको कार्यक्रम विचार गोष्ठि, अन्तरक्रिया तथा विचार विमर्श कार्यक्रमहरुमा भएका सहभागीताबाट उपलब्ध व्यवहारिक एवं प्राविधिक चेतनालाई आधार बनाई आफ्नो नीजि बुझाई एवं अनुभवहरुलाई क्रमशः राख्ने प्रयासरत छु ।
केवल ८८५ कि.मी. लम्बाई र १९३ कि.मी. को मात्र औषत चौडाई क्षेत्रफल रहेको हाम्रो नेपालको पुर्व पश्चिम राजमार्ग तराई मधेस भन्दा २०(३० कि.मि. उत्तरमा पर्दछ र यस  राजमार्गले तराई मधेसको नगरपालिकाहरुलाई छुदैन, जस्तै हाम्रो जनकपुर नगरपालिका, राजविराज, विरगन्ज, मलंगवा र विराटनगर । तर नारायणघाट, हेटौडा, इटहरी, दमक र विर्तामोडलाई हे¥यौ भने त्यहाँको शहरी विकास, सफाई एवं सौदर्यता गुणात्मक बृद्धि छ । हामी जनकपुर नगरपालिकाबासी जो त्यत्तिकै अधिकारी छौं राजश्व संकलनको सन्दर्भभार केन्द्रिय बजेटको मामिलामा फेरी किन हाम्रो धार्मिक, सांस्कृतिक एवं ऐतिहासिक मिथिलाको पवित्र आँगनरुपी जनकपुर नगरपालिका आफ्नै बिरता तथा सौन्दर्यताको इतिहासमा किन आँसु बगाई रहेका छौं त ? यदि जनकपुरबाट जानकी मन्दिरलाई क्षणभरको लागि स्मरणबाट हटाई दियौं भने जनकपुर नगरपालिकाको शहरी विकास माथि कति गर्व गर्न सकिन्छ त ? आजको यक्ष प्रश्न बनेको छ ।
हामीसबैलाई गम्भीरतापुर्वक एउटा तथ्य के बुझ्न अनिवार्य छ भने आजको युग आर्थिक क्रान्तिको युग हो, जहाँ उद्योग घन्दा, व्यापार विकास तथा भौतिक समृद्धिको जनाकांक्षा एवं जनचाहना छ । किनभने आजको विश्व राजनीति , कुटनीति तथा राजनीतिक सिद्धान्तहरुको साथै आर्थिक एवं सामाजिक सम्बन्धहरु यसै आर्थिक युगको आस(पास घुमिराखेको हुँदा संसारभरीकै मुख्य मुख्य राजनीतिक बादहरु आ(आफ्नो नागरिकको उन्नती, प्रगति तथा समृद्धि कसरी गर्ने भन्ने विषयमै केन्द्रित भएको छ । हुन त भौतिक उपलब्धिको प्रधानतामात्र स्वीकार गर्नेहरु यो मान्यता सहि छ कि गलत यस विषयमा तर्क शास्त्र प्रयोग गर्न सकिन्छ त्यस्तै ‘पदार्थ एवं चेतना’ को विषयमा अन्तहिन बहस पनि गर्न सकिन्छ । तर मात्र कोश शास्त्रीय तर्क सुन्नलाई फुर्सद आजको युवा पुस्तामा नगन्य प्रायः छ ।
मधेस र मधेसीको राजनीति गर्ने मधेसी राजनीतिक दलहरु सदैव होशियारी पुर्वक विचार गर्नुपर्ने के छ भने जसरी फोटो खिच्ने क्यामेरामा राखिने रिललाई आजको म्ष्नष्तब ित्भअजलययिनथ अर्थात प्रविधिको कारण ‘चिप्स’ को प्रयोगद्वारा रिललाई विस्थापित गरिएको छ । त्यस्तै हुलाक टिकटलाई इमेलद्वारा लक्षण गरिदै छ । त्यस्तै तार जडित टेलिफोनलाई मोवाईलद्वारा थिचिएको छ । यसै अर्थमा केवल राजनीतिको लागि राजनीति गर्नेहरुलाई समाजमा गुणात्मक कपले बृद्धि भैइरहेको रोजगारी पुर्वाधारको विकास शिक्षा, स्वास्थ्य सुरक्षा लगायत खाद्यन्नको आपुर्ति जस्तै संवेदनशिलतायुक्त जनाकांक्षा,  जनचाहना एवं जनभावनालाई सहजतापुर्वक, सरलतापुर्वक तथा सुविधापुर्ण तरिकाले उचित सम्बोधन नगरिएको खण्डमा ती दल नेताहरु विस्थापित गरिने प्रबल सम्भावना बढ्दै छ । समग्र मानवजातिको जीवनलाई आवश्यकता एवं आकांक्षा दुवै दिनानुदिन गुणात्मक बृद्धि हुँदै गरेका यस्ता जनाकांक्षालाई पुरा गर्न अनिवार्य रुपमा आवश्यक रहेका उत्पादन बृद्धि गर्नेतर्फ हाम्रो मधेसी दल सिर्जनात्मक रचनात्मक र सकारात्मक भएर गम्भीरतापुर्वक सोच्नु अनिवार्य भएको छ । समाजमा ‘चेतना र उत्तेजना’ बढाउनमा सबै पक्षहरुको जोड रहन्छ , तर उत्पादन गर्ने प्रश्नमा प्रायः नेतृत्ववर्ग मौनब्रत किन ? साधन श्रोत, उत्पादन उपभोक्ता र वितरण यी आजको आर्थिक युगका ४ बेद मानिएको हुँदा यस उपरको पकड जति धेरै जसको रहन्छ, ऊ त्यतिकै अग्रगमनकारी मानिन्छ ।
बास्तवमा भन्नुपर्दा हाम्रो नेपालमा विकासवादी संघियता को आवश्यकता छ, जहाँ राष्टिूय अखण्डताको मजबुती सामाजिक सद्भावको अन्तरसम्बन्धमा वृद्धि प्राकृतिक श्रोत एवं साधनको समान वितरण, विकासको समान अवसर, संस्कृति एवं भाषाको विकास, मानविय सभ्यताको विकास, प्रतिस्पर्धा दक्ष युवा जनशक्तिको निर्माण, पिछिडिएका वर्ग एवं क्षेत्रको विशेष सम्बोधन आजको अपरिहार्यता भएको छ । किनभने हाम्रो नेपाल जस्तो बहुभाषिक, बहुधार्मिक बहुजातिय तथा भौगोलिक विविधतायुक्त राष्टूको सम्बोधन केवल विकासवादी संघियताबाहेक केही पनि हुन सक्दैन भन्ने यस पंक्तिकारको अनुभव छ ।
यसै विकासको सन्दर्भ चर्चा गर्नुपर्दा बहुप्रतिक्षित एवं बहुचर्चित एसियाली विकास बंैक एडीवि को आर्थिक सहयोगमा १ अर्ब ३० करोड अर्थात ज्ञढ।ण् mष्ििष्यल म्यििबच बराबरमा जनकपुर नगरपालिकाको २६ कि.मि. सडक एवं व्यवस्थित नाला लगायत फोहोर व्यवस्थापनको कार्यमा विभिन्न बहाना बनाई सो कार्यलाई प्रभावित पार्ने दुरुप्रयासको हामी घोर विरोध र भत्र्सना गर्दछौं । एडिवि को आर्थिक ऋण सहयोगमा संचालित एकिकृत शहरी विकास आयोजनालाई प्रभावकारी कार्यान्वयनमा विभिन्न मधेसवादी दलहरु बीच देखिएको प्रतिवद्धता एवं एकरुपता सराहनीय, प्रशंसनीय, उदाहरणीय तथा अनुकरणीय छ । मधेस र मधेसी जनताउपर सदैव दबाब, अभाव र प्रभावको गैरराजनीतिक व्यक्ति एव्ां दलहरु अहिलेको सामुहिक सहकार्य सहयोग, सहभागिता एवं सह अस्तित्वको संस्कार एवं संस्कृतिबार आजित र भयभित भएका छन् । “ एडिबी बचाऊ जनकपुर बनाऊ” जस्ता विभिन्न नारा एव्ां रलोगन सहित एडिबीको एकिकृत शहरी विकास आयोजनाको प्रभावकारी कार्यान्वयनमा सामुहिक प्रतिवद्धता सहित अग्रगामी कदमबाट यस मिथिलाको पवित्र आँगनरुपी जनकपुरधामको ऐतिहासिक, सांस्कृतिक तथा धार्मिक नगरीको सौंन्र्यकरणमा र विकासमा एडिवीको ऐकिकृत शहरी विकास आयोजना कोशेदुंगा सावित हुनेछ भने यस पंक्तिकारको दृढ विश्वास छ ।
एडिबी को एकिकृत शहरी विकास आयोजनाको नाउँमा भएको वा हुनसक्ने प्राविधिक भ्रष्टाचार सम्वन्धि यसै सप्ताहिकमा प्रकाशन भइसकेको परिप्रेक्ष्यमा सम्पुर्ण विकासप्रेमी जनसमुदाय, संघ संस्था, व्यापारीक प्रतिष्ठान, संचारजगत तथा हामी जनकपुर नागरिक समाज उक्त प्राविधिक भ्रष्टाचारको लेखाजोखा प्रति सजगता अपनाउँदै विगतमा समेत मनिपाल अस्पताल जस्तो संवेदनशिल एवं महत्वपुर्ण स्वास्थय संस्थालाई कसरी विकास विरोधी तत्वहरुद्वारा विस्थापित गराइयो, त्यस्तै जनकपुर नगरपालिका कार्यालयको आर्थिक लगानीमा व्यवस्थित ‘पशु वद्यशाला’ निर्माण कार्यलाई समेत अवरोध गरियो भन्ने विगत कालखण्डबाट शिक्षा अनुभुति प्राप्त गर्दै एडिबी को एकिकृत शहरी विकास आयोजना कार्यक्रमलाई सर्वपक्षिय सहयोग, सहभागिता एवं सह कार्यको संस्कार एवं संस्कृतिलाई आत्मसात गर्दै त्यसको प्रभावकारी कार्यान्वयनमा सकारात्मक, रचनात्मक एवं प्रभावकारी भुमिका निर्वाह गर्दै जनकपुरको सार्वङ्गण विकासको लागि भइरहेको विभिन्न सिर्जनात्मक गतिविधिहरु जस्तै गंगासागर अतिक्रमणमुक्त, सफाई, अभियान, जनक चौक एवं जानकी मन्दिर लगायत विभिन्न धार्मिक एवं सांस्कृतिक स्थानहरुको संरक्षण सम्बद्र्धन तथा थ्रबद्र्धनात्मक कार्यहरुमा आ(आफ्नो स्थानबाट यथासम्भव सहयोग सहभागिता, सल्लाह, सुझाव एवं सह कार्यको लागि सम्बन्धित सबैमा यस पंक्तिकारको विनम्र अनुरोध छ । अस्तु ।।

२०७१ अषाढ ०८ गते आईतबार

भारतीय प्रधानमन्त्रि मोदीलाई जनकपुर भ्रमणको प्रस्ताव


द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
सार्वजनिक पोखरीको डिल अतिक्रमण गरी बनाइएका घर टहरा तथा भौतिक संरचनालाई भत्काउने निर्णयलाई निरन्तरता प्रदान गरिने निर्णय भएको छ । वृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषदका अध्यक्ष राम कुमार शर्माको अध्यक्षतामा शनिबार बसेको सर्वपक्षिय बैठकले विभिन्न ५ वटा प्रस्तावहरुमा निर्णय गरेका छन् । २९ जेष्ठमा निर्णय गरिएको ८ वटा पोखरीहरु महराज सागर, कपालमोचिनीसर, गिरनारी पाद प्रक्षालनसर, तेल्हामरहा, लक्ष्मणसर, पापमोचिनीसरलाई अतिक्रमण मुक्त बनाउने निर्णयलाई निरन्तरता दिइने फेरी निर्णय भएको छ । हालसम्म गुठी संस्थान, जनकपुर नगरपालिका र बृहत्तरले संयुक्त रुपमा महराज सागर, कपालमोचिनीसर, गिरनारी पाद प्रक्षालनसरमा घर टहराहरु भत्काइसकेका छन् भने तेल्हामरहामा सुरुवात गरेका छन् । उक्त बैठकमा बाँकी पोखरीहरुलाई पनि अतिक्रमण मुक्त गराउने निर्णय गरिएको हो । त्यसैगरी जनकपुर नगरक्षेत्रको भावी विकास निर्माण तथा सौन्दर्यीकरणका लागि २०८० साल सम्मको लागि १० वर्षो कार्ययोजना बनाउने निर्णय भएको हो । निर्माणाधिन रहेको गुरु योजनाका सन्दर्भमा सरोकारबालाहरुलाई समय समयमा प्रगति विवरण दिँदै उनीहरुको सुझाव सल्लाहबाट अगाडी बढ्ने निर्णय गरिएको हो ।
    त्यसैगरी बृहत्तर परिषद, गुठी संस्थान र जनकपुर नगरपालिकाको संयुक्त टोलीद्वारा सार्वजनिक पोखरीहरुमा भएको अतिक्रमण हटाउने कार्यलाई सर्वपक्षिय बैठकद्वारा सराहनीय कार्य भएको भन्दै प्रशंसा समेत गरिएको छ । यसका साथै अतिक्रमण मुक्त गराउने क्रममा देखिएका स–साना कमि कमजोरीहरुलाई सच्याई अगाडी बढ्ने निर्णय भएको छ । अतिक्रमण मुक्त भइसकेका पोखरीहरुको संरक्षण, सम्बद्र्धन, व्यवस्थापन र पुर्ननिर्माणका लागि तत्कालै कार्य योजना बनाई अगाडी बढ्ने निर्णय भएको छ । भारतका प्रधानमन्त्रि नरेन्द्र मोदीको आगामी साउनमा औपचारिक नेपाल भ्रमण हुन गइरहेको हुँदा मोदीलाई जनकपुर भ्रमणका लागि प्रस्ताव गरिने निर्णय भएको छ । जानकी मन्दिर दर्शन गर्न मोदीलाई नेपाल सरकार र दुतावास मार्फत प्रस्ताव गरिने निर्णय भएको छ ।
    राष्ट्रिय विभुतिको रुपमा राजर्षी जनक र जगत जननी सितालाई सुचिकरण गर्न नेपाल सरकारलाई प्रस्ताव गरिने निर्णय भएको छ । पशुपति विकास क्षेत्र र लुम्बिनी विकास क्षेत्रलाई जसरी प्रधान मन्त्रिको कार्यालयमा राष्ट्रिय गौरवको सुचिमा राखिएको छ त्यसरी नै जानकी मन्दिरलाई समेत राष्ट्रिय गौरवको रुपमा राखिनुपर्ने प्रस्ताव गरिएको छ । जानकी मन्दिर लगायत जनकपुरका विभिन्न प्रसिद्ध मठमन्दिरहरु, गोपाल धर्मशाला, गुठीसंस्थान, बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद समेतलाई एकिकरण गरी विकास कोषको रुपमा गठन गर्न नेपाल सरकारलाई प्रस्ताव गर्ने निर्णय गरिएको छ । पशुपति विकास कोष र लुम्बिनी विकास कोष जस्तै जनकपुरको समग्र विकासका लागि जानकी विकास कोष वा जनकपुर विकास कोष गठन गर्न नेपाल सरकारलाई प्रस्ताव गर्ने निर्णय भएको हो । उक्त कार्यका लागि तत्कालै सात सदस्यीय टोली बनाई नेपाल सरकार, विपक्षी राजनीतिक दल, सभामुख, राष्ट्रपति, योजना आयोग लगायतको कार्यालयहरुमा गई जनकपुर विकास कोष गठन गर्नका लागि कार्य सुरु गर्न पहल गरिने निर्णय भएको छ । उक्त सर्वपक्षिय बैठकमा राजनीतिक दल, नागरिक समाज, बुद्धिजिवी, पत्रकार लगायत ८५ जनाको उपस्थिति रहेको बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषदका कार्यकारी निर्देशक उमेश कुमार यादवले जनाएका छन् ।

२०७१ अषाढ ०८ गते आईतबार

Tuesday, June 17, 2014

गोपाल धर्मशालालाई महल खाली गर्न गुठीको निर्देशन, धर्मशालाद्वारा अटेरी

गोपाल धर्मशाला
द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
गुठी संस्थानको स्वामित्वमा रहेको गोपाल धर्मशालाको आम्दानी एक जना भारतीय नागरिक राजकुमार झाले अनधिकृत तरिकाले वर्षौै देखि असुल गरिरहेको खुलासा भएको छ । अचम्म लाग्न सक्छ, प्राचीन मिथिलाको राजधानी जनकपुरको एक ऐतिहासिक धर्माशालाको आम्दानी भारतीय नागरिक झाले साढे आठ दशकअघिदेखि असुली गर्दै आएको भएपनि सम्बन्धित निकायले केही पनि गर्न सकेका छैनन् ।
जनकपुरमा रहेका ऐतिहासिक र पुरातात्विक महत्वका मठमन्दिर र धर्मशालाहरु मध्ये गोपाल धर्मशाला पनि एक हो । बिक्रम सम्बत १९ सय ८३ सालमा  स्थापना भएको यो धर्मशाला मर्मत सम्भारको अभाबमा जिर्ण बन्दै गएको छ ।  साढे आठ दशकअघि स्थापना भएको यो धर्मशाला भारत कलकताका दुदवेबाला परिवारले सञ्चालन गर्दै आएको नाथानी चैरिटेवल टूस्टको नाउँमा रहेको छ । यस धर्मशालाको सञ्चालक स्थापनाकाल देखिनै भारतीय नागरिक रहेको र यसको आम्दानी एक जना व्यक्तिको गोजीमा गइरहेको छ । सुन्दा अचम्मै लाग्छ, जग्गा नेपाल सरकार अधिनस्त रहेको गुठी संस्थान शाखा कार्यालय जनकपुरको भएपनि उक्त जग्गामा निर्माण भएका धर्मशालाको आम्दानी, व्यवस्थापन र रेखदेख भारतीय नागरिकले गर्दै आएको छ ।
नेपाल र भारतका बिभिन्न स्थानबाट आउने पर्यटकहरु राति यस धर्मशालामा विश्राम गर्दै आएका छन् । धर्मशालाको  हाताभित्र रहेका ५० वटा भन्दा बढी पसल र टहराको आम्दानी पारदर्र्शी गर्नुपर्ने, यसैको मर्मत, सम्भारमा खर्चिनुपर्ने माग राखेर  जनकपुरका गणेश युवा क्लब, रामानन्द यूवा क्लब, राम यूवा कमिटि, महाबीर यूवा कमिटिका युवाहरुले २०६४ सालमा जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा निवेदन समेत दर्ता गराएका थिए । तत्कालिन प्रमुख जिल्ला अधिकारी माधव प्रसाद रेग्मीले धर्मशालाका व्यवस्थापक राजकुमार झालाई थुनामा राखि तारेखमा छोडेका थिए । धर्मशालामा रहेका सम्पुर्ण कागजातहरु प्रशासनले आफ्नो कब्जामा लिएर जफत गरेका थिए । प्रशासनले गोपाल धर्मशालाको नाउँमा खाता खोलाई सम्पुर्ण आर्थिक कारोबार बैंक मार्फत गर्न र टूस्टका अध्यक्षलाई समेत झिकाई हर हिसाव पारदर्शी गर्न पत्र पठाएको थियो । तर, झाले त्यो बेला पनि उक्त पत्रलाई कुनै वास्ता गरेनन् ।
धर्मशालालाई भवन खाली गराउन गुठी संस्थान जनकपुर कार्यालयले गरेको पत्राचार ।

जनकपुरको  मध्य भागमा रहेको यो धर्मशाला करिब ३ बिघा जग्गामा फैलिएको छ ।ं अर्बौं रुपैयाँको सम्पत्ती रहेको यस धर्मशालालाई अन्य मठमन्दिर र गुठिका जग्गा जस्तै बेच्ने प्रयास पनि पटक पटक हुँदै आएको छ । धर्मशाला बेच्ने प्रयास गरिएपछि बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषदले गुठी संस्थानको मातहतमा रहेको उक्त जग्गा कसैलाई पनि हस्तान्तरण नगराउन जिल्ला प्रशासन कार्यालय धनुषा मार्फत मालपोत कार्यालयमा रोक समेत लगाइएको परिषदका कार्यकारी निर्देशक उमेश कुमार यादवले द एक्सक्लुसिभलाई बताए । धर्मशालाको प्रवन्धक राजकुमार झा पनि विगतमा भारतीय नागरिक नै रहेको तर पछिल्लो समयमा नेपाली नागरिकता प्राप्त गरिसकेको स्रोतको दावी छ । यस अघि उनका बुवा काशिनाथ झा र बाजे चन्देश्वर झा धर्मशालाको प्रवन्धक भई आम्दानी उठाउँदै आएका थिए ।
गोपाल धर्मशालाका व्यवस्थापक राजकुमार झा । उनले नै धर्मशालाको सम्पुर्ण आय आफ्नो गोजीमा राख्दै आएका छन् । उनको बाजे र बुबाले समेत धर्मशालाको व्यवस्थापन गरी आय राख्दै आएका थिए ।
धर्मशाला निर्माण गर्ने कलकताका रायबहादुर बलदेव दास रामेश्वर नाथानी का नाति जोगेन्द्र बहादुर नाथानी ले वर्षमा एक पटक आएर भारतमा धर्मशाला निर्माण गर्ने नाउँमा धर्मशालाका प्रवन्धक झाले केही मानिसहरुलाई बताउँदै आएपनि बास्तवमा सम्पुर्ण रकम झा आफैले राख्ने गरेको स्रोतको दावी छ । धर्मशालामा तल १९,माथि १० वटा कोठा संचालित छन भने दुई वटा कोठा लाई भण्डार घर बनाइएको छ । धर्मशालामा जम्मा १८ वटा शौचालय पनि छन् । धर्मशालाको करिब ५० भन्दा वढी वटा सटर तथा बास कोठाहरु पनि भाडामा लगाइएको छ तर त्यसमा पनि अधिकांश भारतीय व्यापारी नै छन् । अति नै कम दरमा तिनीहरुलाई भाडा दिइएको छ । धर्मशालाको आम्दानी कति हुन्छ भन्ने कुराको हालसम्म पारदर्शी गरिएको छैन ।  विवाह जस्ता कार्यका लागि समेत धर्मशालाले आफ्नो भुमी भाडामा लगाउँदै आएको छ । धर्मशालामा आउने पर्यटकहरुको सबारी साधन पार्किङ गरे वापत प्रति गाडी भारु. ५ सय लिने गरेको भएपनि नेपाली ५ सय रुपैयाँको रसिद दिने गरिएको छ । उक्त रसिदहरु मध्ये कतिपय रकमको हिसाव किताव नै छैन । धर्मशालामा मोटो कमाई हुने गरेको छ तर त्यसको कुनै लेखा जोखा वा हर हिसाव नै छैन । त्यसैको आडमा नगरका केही यूवा क्लव, राजनीतिक दल समेतले धर्मशालाबाट अनुचित लाभ उठाउँदै आएका छन् । यति मात्र होइन, दशैंको अवसरमा धर्मशालामा लाग्ने गरेको सस्तो बजार बापत जनकपुर उद्योग वाणिज्य संघले समेत भाडा दिँदैनन्, विजुलीको पैसा मात्र दिने गरेको छ । राजनीतिक दलहरुले समेत आफ्नो कार्यक्रम गर्दा धर्मशालालाई शुल्क नदिने गरेका कारण झाको हालसम्म राजनीतिक रुपले नै संरक्षण हुँदै आएको छ ।
गुठी संस्थान कार्यालय जनकपुरका प्रमुख राजबाबु पाण्डे भन्छन्,“गुठीको पुर्ण स्वामित्वमा रहेको तैनाथी जग्गामा अनधिकृत रुपमा अनाधिकृत मानिसले हक(भोग गरिरहेकाले ती व्यक्तिहरुको हकभोग खाली गराउनका लागि आवश्यक प्रक्रिया तत्कालै अगाडि बढाइएको छ । भवन खाली गर्न धर्मशालालाई पत्र पनि लेखिसकिएको छ ।”पाण्डे भन्छन,“धर्मशालालाई व्यवस्थित पार्न गुठी कार्यालय, जनकपुर नगरपालिकाको कार्यालय, बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद, जिल्ला प्रशासन कार्यालय र नागरिक समाज समेतको प्रतिनिधि सम्मिलित संचालक समिति गठन गरी समिति मार्फत धर्मशाला संचालन हुनुपर्दछ र गुठीको जग्गा रहेको कारण कुथ स्वरुप रकम गुठी संस्थानले पाउनु पर्दछ ।”
हालसम्म धर्मशलाले जनकपुर नगरपालिकालाई समेत कुनै कर बुझाएको छैन र गुठी संस्थानलाई पनि कुनै रकम दिएको छैन ।
गोपाल धर्मशाला भित्र गोपाल मन्दिर ।

गुठीद्वारा धर्मशाला खाली गर्न पत्राचार
गुठी संस्थान शाखा कार्यालय जनकपुरले भवन खाली गर्न दिएको ३५ दिने म्याद वितिसक्दा पनि गोपाल धर्मशालाले भवन खाली गरेको छैन । २२ बैशाख २०७१ मा गुठी संस्थानको पुर्ण स्वामित्वमा रहेको (गुठी तैनाथी) जनकपुर नगरपालिका वडा नं. ४को सिट नं. १३९५(०५ कित्ता नं. ४६ क्षेत्रफल ०(१३(० घर जग्गा संस्थानलाई आवश्यक भएको हुँदा उक्त जग्गामा रहेको भवन तथा अन्य सर साम्रगीहरु पत्र प्राप्त मितिले ३५ दिन भित्र खाली गरी यस कार्यालयलाई जानकारी दिनुहोला अन्यथा कानुन बमोजिम हुने पत्र जनकपुर ४ मा अवस्थित गोपाल धर्मशालालाई पत्राचार गरेको थियो । जिल्ला प्रशासन कार्यालय धनुषा, जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषा, गुठी संस्थान प्रधान कार्यालय, त्रिपुरेश्वर र वृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद जनकपुरलाई समेत उक्त पत्रको बोदार्थ गरिएको थियो ।
गोपाल धर्मशालाको गुठीलाई जवाफ
११ जेष्ठ २०७१ भवन खाली गर्नुको सट्टा गोपाल धर्मशालाले गुठी संस्थान शाखा कार्यालय जनकपुरधामबाट गैरकानुनी र अमर्यादित शव्द प्रयोग गरि हास्यास्पद किसिमको वाक्यांश प्रयोग गरि धर्म संस्था प्रति अनास्था प्रकट गरेकोे जवाफ सहितको पत्र फर्काएको थियो । गोपाल धर्मशालाको नाउँमा लेखिएको उक्त पत्र गुठी संस्थान ऐन २०३३ को कानुनी परिभाषा विपरित रहेको हुँदा सो पत्रलाई बदर बातिल गरी गोपाल धर्मशाला धार्मिक संस्था तिर्थ यात्री, पर्यटकको सेवा सुविधा निमित रहेको हुँदा धार्मिक कार्यमा सहयोग गर्न धर्मशालाका प्रवन्धक राजकुमार झाले लिखित जवाफ दिएका छन् ।गुठी संस्थान शाखा कार्यालय धनुषा जनकपुरलाई यस किसिमको पत्र लेख्नु गुठी संस्थान ऐनको कानुनी व्यवस्था नै बन्धेज लगाएको हुनाले कानुनले रोक लगाएको अधिकारलाई हक अधिकार भनी प्रयोग गर्नू कानुनको मर्यादा विपरित र साह्रै अन्यायपुर्ण रहेको धर्मशालाका प्रवन्धक झाले जवाफ दिएका छन् ।
१९९० साल अषाढ १० गतेका दिन तत्कालिन नेपाल सरकारबाट हुकुम प्रमांगी भै नेपाल सरकारको खडग निशानाद्वारा तत्कालिन मैनेजरी अड्डाको नाउँमा गोपाल धर्मशाला जनकपुरको नाउँमा ३ विघा जग्गा वकस भै सो बमोजिम उक्त ३ विघा जग्गा १९९० साल अषाढ १० गतेमा तत्कालिन मैनेजरी अड्डाबाट खडग निशानाद्वारा जग्गा प्राप्त भै गोपाल धर्मशाला जनकपुरलाई धर्म सदावर्त गर्न दिनु भन्ने समेत हुकुम प्रमांगीबाट वकस भै आए बमोजिम उक्त ३ विघा जग्गा गोपाल धर्मशालाको निर्माण भै मानव सेवा गर्दै आई रहेको झाद्वारा गुठीलाई पठाइएको जवाफमा उल्लेख छ ।
गोपाल धर्मशालाको निर्माण विदेश भारत कलकत्ता निवासी गुरु विडी ब्रम्हचारीले वकस पाए बमोजिम धार्मिक कृति गरि धार्मिक भावनाले मानव सेवा हुँदै आइरहेको छ । गुरु विडी ब्रम्हचारीको स्वर्गारोहण पश्चात निजको उत्तराधिकारीको रुपमा विदेश भारत कलकत्ता अन्तर्गतको श्री राम बहादुर वलदेव दास रामेश्वर नाथानि टूष्टद्वारा यो गोपाल धर्मशाला संचालित भै आइरहेको हुन । गोपाल धर्मशाला जनकपुरधाममा मानव सेवाको भावना र उद्देश्यले कार्य गर्दै आइरहेको अवस्थामा कुनै पनि धार्मिक कार्य वा समाजिक कार्यमा गोपाल धर्मशाला सेवा दिँदै आइरहेको हुन । उदाहरण स्वरुप विजयादशमी , दशहरा पर्वका १६ दिनसम्म गोपाल धर्मशालामा सस्ता बजार र दशै मेला लाग्दै गर्दै आइरहेको हुन । समाजिक कार्यक्रममा प्रत्येक महिनाको १५ दिन नै सो समाजिक कार्यमा गोपाल धर्मशालानै सेवा दिँदै आइरहेका हुन । जनकपुरधाममा एक मात्र गोपाल धर्मशालानै जो कि धार्मिक, समाजिक कार्यमा सघाउ पु¥याइरहेको झाद्वारा पठाइएको जवाफमा उल्लेख छ ।
    गोपाल धर्मशालाले पठाएको जवाफपछि २६ जेष्ठ २०७१ मा गुठी संस्थानले धर्मशालालाई पुनः ताकेता गरेको छ । उक्त पत्रमा धर्मशालालाई व्यवस्थित गर्ने सिलसिलामा धर्मशाला रहेको कित्ता र त्यसको सँगैको अन्य कित्ता समेतलाई ३ विगाहा जग्गा हुकुम प्रमाङ्गीबाट प्राप्त गरेको खड्ग निशाना आदि उल्लेख भएको देखिँदा सो प्रमाणहरु पेश गर्न ११ जेष्ठ २०७१ मा नै ७ दिनको समय राखि पत्र लेखिएकोमा उक्त प्रमाणहरु प्राप्त नभएकोले पुनः ताकेता पत्र लेख्ने कार्य भएको, पत्र प्राप्त भएको मितिले ३ दिन भित्र प्रमाणहरु पेश गर्नु होला अन्यथा कानुन बमोजिम कारवाही अघि वढ्ने पत्र २६ जेष्ठमा धर्मशालालाई संस्थानले लेखेको छ ।
वृहत्तरलाई पनि धर्मशालाले टेरेनन
वृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद २३ पुष २०६९ मा परिषदको निर्णय कार्यान्वयन तथा लिखित जवाफ पेश गर्न गोपाल धर्मशालाका व्यवस्थापक राजकुमार झालाई पत्राचार गरेको थियो । पत्रमा उल्लेख भएको व्यहोरा जस्ताको त्यस्तै प्रस्तुत छ ।
    वृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषदको कार्यकारिणी समिति र सर्बोच्च निकायको रुपमा रहेको संचालक परिषदको १५ पुष २०७० मा बसेको बैठकले परिषदको क्षेत्र भित्रको धार्मिक, ऐतिहासिक वा पुरातात्विक दृष्टिले महत्वपुर्ण मानेको १७ स्थललाई संरक्षित स्थल तोकेको छ । ती तोकिएको स्थलहरुमध्ये गोपाल धर्मशाला र त्यसले चर्चेको परिसर पनि पर्दछ । वृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद ऐन, २०५५ द्वारा स्थापित यो संस्था आफ्नो उद्देश्य परिपुर्तिका लागि क्रियाशिल रहेको छ । सोही क्रममा संचालक परिषद तथा कार्यकारिणी समितिको निर्णयानुसार यस क्षेत्र भित्रको धार्मिक, ऐतिहासिक, पुरातात्विक महत्वका स्थानहरु र सोही क्षेत्र भित्र रहेका विभिन्न सम्पदाहरुको संरक्षण र व्यवस्थापन गर्ने सिलसिलामा गोपाल धर्मशाला र सोले चर्चेको परिसरको संचालक र रेखदेख गर्ने जिम्मेवारी यस परिषदलाई दिने निर्णय भएको छ । सोही निर्णय अनुसार ताहाँ धर्मशाला संचालन व्यवस्थापन के कस्ता प्रक्रिया पुरयाई भइआएको हो ? कुनै कानुनी आधार प्रमाण भए सो को प्रतिलिपी राखि वा सो नभए वार्षिक कार्ययोजना विगतमा भएको लेखापरीक्षण प्रतिवेदन भए सो समेत राखि वा सो पनि नभए आय श्रोत, व्यय, कर्मचारी संख्या, भुक्तानी गरी रहनु परेको मासिक विवरण, बैंक मौज्दात, दाखिला गरी आएको आयकरको विवरण स्पष्ट खुल्ने गरी १५ दिन भित्र लिखित जवाफ पेश गर्न हुन जानकारी गराईन्छ । अन्यथा प्रचलित नेपाल कानुन बमोजिम हुनेछ ।
गोपाल धर्मशालाले वृहत्तरलाई दिएको जवाफ
वृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषदले लेखेको पत्रको जवाफ गोपाल धर्मशालाका व्यवस्थापक राजकुमार झाले ५ माघ २०७० मा पठाएका थिए । उक्त पत्रमा भएको व्यवहोरा जस्ताको त्यस्तै प्रस्तुत छ ।
    वृहत्तर जनकपुर विकास परिषदको क्षेत्राधिकार भित्र श्री गोपाल धर्मशाला र यस धर्मशालाले चर्चेको जग्गा घर मन्दिर समेत पर्दैन । वृहत्तर जनकपुर विकास परिषद वा परिषदको कुनै पदाधिकारीलाई कुनै निर्णय गरेर यस गोपाल धर्मशालामा हस्तक्षेप गर्न पाउने अधिकार कुनै पनि कानुनले प्रदान गरेको छैन । मिति १९९० साल अषाढ १० गतेको दिन तत्कालिन समयमा खडग निशान बमोजिम यस धर्मशालाको लागि ३ विगाहा जग्गा दर्ता हुने गरी वकस पाएको हो । यसको जग्गा तत्कालिन मैनेजरी अड्डाले छुटयाइदिएको हो । तत्पश्चात यस धर्मशालाको निर्माण भई निर्विवाद रुपमा भोगचलन भई गोपाल धर्मशाला स्वायत्त संस्थाको रुपमा संचालित रहेको छ ।गुरु विडी ब्रम्हचारीले धर्मशाला तैयार गरी धर्म कीर्ति गर्दै आउनु भएकोमा निज गुरु परलोक भए पश्चात मर्मत सम्भार गर्दै गुरु विडी ब्रम्हचारीले बहन गर्ने सम्पुर्ण कार्य राय वहादुर बलदेव दास रामेश्वर नथानी टूष्टबाट अहिलेसम्म निर्विवाद रुपमा हुँदै आएको छ । यस धर्मशालामा कार्यरत कारिन्दाले यसको रेखदेख गर्दै आएकोमा सो कारिन्दाहरुको तलब समेत यस गोपाल धर्मशालाले नै निर्विवाद रुपमा खुवाउँदै आएको छ । यो धर्मशाला व्यवस्थित र सफा भएकोले यहाँ देश तथा विदेशमा भारतबाट टुरिस्टहरु आउने जाने र बस्ने भएको तथा पानी एवम विद्युत महसुल समेत आफैले तिर्दै आएको छ । लोडसेडिङमा पनि यस धर्मशालाले ठुलो जेनेरेटर चलाई पंखा र बत्तीको सुविधा समेत दिँदै आएको छ । मुल भवन परिसरमा श्री गोपालजी भगवानको आधुनिक मन्दिर निर्माण गरी दैनिक पुजा अर्चना समेत भइआएको छ ।
    यसको आधुनिक फुलवारी रही यस गोपाल धर्मशालामा टुरिस्टको रुपमा भ्रमणमा आएका टुरिस्टहरुलाई यसले टेलिफोन सुविधा समेत दिँदै आएको छ । यस धर्मशालाले बाह्य सहयोग विना नै तल्ला थप्ने कार्य समेत गरि यो धर्मशाला स्वायत्त एवम उत्तराधिकारवाला स्वायत्त संस्था समेत भएकोले गोपाल धर्मशाला र यसले चर्चेको जग्गा, मन्दिर समेतमा कानुन विपरित निर्णय गरी हस्तक्षेप गर्न अधिकार कुनै पनि निकाय वा पदाधिकारीलाई नभएको, नरहेकोले वृहत्तर जनकपुर क्षेत्र विकास परिषद समेतलाई हस्तक्षेपकारी निर्णय गर्ने र हस्तक्षेप गर्न अधिकार नरहेको नभएको प्रष्ट हुँदा जानकारीको लागि अनुरोध छ । म राजकुमार झा गोपाल धर्मशालामा व्यवस्थापन कारिन्दा मात्र रहेको हुँदा यसको सम्पुर्ण कागजातहरु तत्कालिन महोत्तरी सर्लाही गोश्वारा एवम जनकपुर मैनेजरी अड्डामा रहे भएकाले सोही कार्यालयबाट सक्कल बुझि पाऊँ वा यस गोपाल धर्मशाला जनकपुरधामको संचालक रायबहादुर बलदेव दास रामेश्वर नथानी टूष्टको जिम्मामा हुँदा संचालकबाट यसको कागजात लिन भारतीय राजदुतावास मार्फत टूष्टलाई बुझी आवश्यक कागजात लिन हुन तथा संचालकको अनुमति बेगर हस्तक्षेपकारी निर्णय एवम पत्राचार समेत नगरिदिन हुन जानकारीको लागि सादर अनुरोध छ ।
    गुठीले दिएको जवाफका सम्बन्धमा बृहत्तरका कार्यकारी निर्देशक उमेश यादव भन्छन,“ धर्मशालाले बृहत्तरलाई पठाएको जवाफ गैरकानुनी र गैर जिम्मेवार हो । हामी विधिवत तरिकाले कानुनी कारवाही गर्न प्रक्रिया अगाडी वढाई सकेका छौं । हामीले जवसम्म धर्मशालाका व्यवस्थापक झाले आर्थिक कारोबारको हिसाव किताव दिँदैनन वा बर बुझारत गर्दैनन तब सम्म आफ्नो संरक्षणमा लिँदा धर्मशालाले गरेको आर्थिक अनियमितता समेत लुक्ने हुनाले हामी पर्खिरहेका छौं ।”



  २०७१ अषाढ ०१ गते आईतबार

एक से एक ठगहरु छन् धनुषामा

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
धनुषामा ठगहरुको कमी छैन । दिनहुँ ठगहरुले आफ्नो प्रलोभनमा पारी ठगीका शिकार बनाउँदै आइरहेको खबरहरु स्थानिय अखबारमा पनि आइरहेका छन् । नेता देखि चिकित्सक वा व्यापारी देखि भुमाफियासम्मले जनकपुरमा ठगी गरेका प्रशस्तै घटनाहरु छन् । रोचक कुरा के हो भने मरेको मान्छेलाई कागजमा जिवित पारेर नक्कली मान्छे खडा गरी जग्गा विक्री गर्ने देखि बैंकलाई समेत ठगी गरेका घटनाहरु भएका छन्, धनुषामा । पसलेले उपभोक्तालाई ठगी रहेको छ भने नेताले जनतालाई । जस्ले जहाँसम्म भ्यायो ठग्ने काम मात्र गरेका छन् । यद्यपि आम मानिस ठगीलाई बेकारको झनझटमा किन फस्ने भन्दै ठगिएको भएपनि कानुनी उपचारको बाटो खोज्दैनन् । तर, कतिपयले अदालतको ढोका ढकढकाएर ठगी गरिएको रकम त पाएका छन नै ठगी गर्नेहरुलाई जेल भित्र समेत पठाएको देखिन्छ ।
नेपाल जापान सहयोग संस्थाको नाउँबाट राकेश यादवले शौचालय र कल बनाइदिने नाउँमा उमाप्रेमपुरका श्रवण कुमार साहबाट लिएका रु. छ हजार ५ सयको रसिद ।

राष्टिूय मधेस समाजवादी पार्टीका तर्फबाट धनुषा क्षेत्र नं. १ बाट संविधानसभाको चुनावमा उम्मेदवारी दिएका राकेश यादवले धनुषाको उमाप्रेमपुर गाविसका स्थानीय वासीहरुसँग रु. १३ लाख ठगी गरी फरार भएका छन् । धनुषा चोरा कोयलपुरका यादवले उमाप्रेमपुरका स्थानीयवासीहरुसँग खानेपानी र शौचालय निर्माण गरिदिने भन्दै प्रतिव्यक्ति ६ हजार ५ सयका दरले २ सय जनासँग रकम असुल गरी फरार भएका छन् । काठमाण्डौ महानगरपालिका(१२, नयाँवानेश्वर स्थित केन्द्रिय कार्यालय र पजियार भवन त्रिमुर्ती कम्पलेक्स जनकपुरमा शाखा कार्यालय रहेको नेपाल जपान सहयोग नाउँको फर्जी संस्थाका तर्फबाट आफु खटिएको कर्मचारी भन्दै उमाप्रेमपुर गाविसका वडा नं. १ देखि ९ र धनुषा नगरपालिकाका वडा नं. ५ देखि ६ का व्यक्तिहरुसँग रकम असुली गरी फरार भएका छन् । रकम लिए वापत उक्त संस्थाको नाउँमा रसिद समेत यादवले दिएका थिए । २०७० भदौमा उनले रकम बुझेको रसिदहरुसमेत लिएर १५ जनाले यादवलाई कारवाही गरी पाऊँ र ठगी लगेको रकम असुली पाऊँ भनी २५ जेष्ठ २०७१ मा जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषामा सामुहिक उजुरी दर्ता गरेका छन् । गिता कुमारी साह, उदगार दास, देवनारायण यादव, विन्देश्वर यादव, सुर्यनारायण यादव, भोला यादव, विकरु दास, रामलखन महत्तो, गिता दास, श्रवण कुमार साह, मोहीत दास, राम अषेशर महत्तो, लालो देवी, सकुन साह र मिश्री साह गरी १५ जनाले उजुरी दर्ता गराएका छन् । उजुरी दर्ता भएपछि जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाले राकेश यादवलाई पक्राउ गरी उपस्थित गराउन प्रहरी चौकी चोरा कोयलपुरलाई पत्राचार समेत गरिसकेको छ । राकेश यादवले महोत्तरी जिल्लामा पनि विभिन्न व्यक्तिहरुलाई लाखौं रकम ठगी सकेका छन् ।
धनुषाको वालाबाखर(२ हाल जनकपुर नगरपालिका (४ बस्ने शिवशरण साहले जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा कार्यरत रहेका रौतहट हजमिनियाँ १ हाल जनपा (४ बस्ने अनिल कुमार सिंह विरुद्ध २६ जेष्ठ २०७१ मा जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषामा ठगीको उजुरी दर्ता गराएका छन् । एकै वार्डमा वसेका हुनाले चिनजान भएपछि विजनेस व्यापार बढाउन पैसा आवश्यक रहेको भन्दै ४ जेष्ठ २०७० मा सिंहले आफुसँग चैत्र मसान्त २०७० सम्म फिर्ता गर्ने शर्त गरी रु. ९ लाख रुपैयाँ लिएको, सो रकम माग्न जाँदा वा ताकेत ागर्न जाँदा उल्टै गालि गलौज गरी ज्यान मार्ने धम्की दिएको हुनाले ठगी लगेको रकम फिर्ता गराई पाऊँ तथा शान्ति सुरक्षा प्रदान गराई पाऊँ भन्दै शिवशरण साहले प्रहरीमा उजुरी दर्ता गराएका छन् ।
भुचक्रपुरका जिवछ साहले वटेश्वरका जितेन्द्र कुमार साहको नाउँमा काटेको रु. २ लाख ३४ हजार ६ सयको चेक बाउन्स भएको थियो । चेक वाउन्सपनि ठगी हो ।
धनुषा वटेश्वर(८ तथा हाल छिरेश्वरनाथ नगरपालिका(५ महेन्दनगर बस्ने जितेन्द्र कुमार साहले भुचक्रपुर(२ पाटोटोलका जिवछ साहको छोरा जितेन्द्र साहका विरुद्ध २६ जेष्ठ २०७१ मा जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषामा ठगी मुद्दा दर्ता गराएका छन् । जिवछ साहले महेन्द्रनगरमा जग्गा बेच्नका लागि आफुसँग रु. ५ लाख लिएको र बाँकी रकम जग्गा रजिस्टूेशन गरिदिएपछि दिने शर्तमा बैयना समेत गरेको तर पछि जग्गा मेरो नाउँमा नगरिदिएको भन्दै वटेश्वरका जितेन्द्र साहले उजुरी दर्ता गरेका छन् । पछि स्थानियवासीहरुसँग छलफल गर्दा जिवछ साहले मेरो नाउँमा रु.२ लाख ३४ हजार ६ सयको राष्टिूय बाणिज्य बैंक महेन्द्रनगर शाखाको चेक काटिदिएको थियो । उक्त चेक २० जेष्ठ २०७१ मा साट्न जाँदा बैंकको खातामा रकम नरहेको भन्दै चेक वाउन्स भएको थियो । अतः ठगी गरिएको रकम असुल गराई पाऊँ भनी जिल्ला प्रहरीमा परेको उजुरीका अनुसार जिल्ला प्रहरीले जितेन्द्र साहलाई पक्राउ गरी उपस्थित गराउन इलाका प्रहरी कार्यालय महेन्द्रनगरलाई पत्राचार समेत गरिसकेको छ ।
२० पुष २०६८ का दिन निर्धन उत्थान बैंक लिमिटेड शाखा कार्यालयका कार्यरत कर्मचारी संजय चौधरीलाई रकम लिन बैंकले शाखा कार्यालय चन्द्रनिगाहपुर पठाउँछ । उक्त रकम लिन पठाइएकोमा चौधरी १ बजेर १५ मिनेटमा चन्द्रनिगाहपुरबाट नेपाल बैंक लिमिटेड शाखा कार्यालय चन्द्रनिगाहपुरको चेक लिई रकम निकासा गरी रकम लिएर जनकपुर फर्कने क्रममा बर्दिवास र लालबन्दी बीचको जंगलमा राजमार्गमा दुईवटा मोटरसाइकलमा आएका तीन जनाको समुहले स्कुटर रोक्न लगाई मोवाइल, पर्स र पर्समा रहेको १ सय रुपैयाँ, आवश्यक कागजातहरु साथै बैंकको रु. ५ लाख लुटिगएको जानकारी चौधरीले बैंकलाई गराउँदछ । निजलाई रकम लुट्ने क्रममा कुनै भौतिक क्षति नदेखिएको, घटना भएको भए तत्कालै प्रहरी प्रशासन वा बैंकलाई खबर नगरेको भन्दै बैंकले इलाका प्रहरी कार्यालय वर्दिवासमा उजुरी दर्ता गराउँछन् । अनुसन्धानको क्रममा वर्दिवास प्रहरीले चौधरीलाई पक्राउ गरेर बयान लिएपछि उनले पैसा नलुटिएको तथा आफुले बैंकलाई ठगी गरेको बयान दिन्छन् । ठगी गरेको रुपैयाँ आफु डेरा लिएर बसेको जनकपुर नगरपालिका(२ स्थित रज्जाक धुनियाँको घर अगाडी घरमा चढ्ने सिमेन्टीको सिसि मुनिको नालामा पलास्टिकको थैलोमा पोको पारी लुकाई राखेको प्रहरी सामु चौधरीले बयान दिएका थिए । प्रहरीले उक्त स्थानबाट उक्त रकम बरामद समेत गरेपछि धनुषा जिल्ला अदालतका न्यायाधिश कृष्ण प्रसाद पौडेलको इजलासले १२ माघ २०७० मा निज चौधरीले बैंक समेतलाई धोखा दिई रु. ५ लाख ठगी गरेको वारदात स(प्रमाण पुष्टि भएकाले चौधरीलाई १ महिना कैद र विगो रु. ५ लाख जरिवाना गरेको थियो ।
धनुषा तुल्सीयाही निकास(९ बस्ने कौशलेन्द्र झाले जनकपुर(१२ बस्ने झपसी मुखिया र उनको श्रीमति उर्मिला देवी विरुद्ध २४ भदौ २०७० मा धनुषा जिल्ला अदालतमा ठगीका मुद्दा दर्ता गरेका छन् । आफुले जग्गा खोजिरहेको अवस्थामा संजोगवस विपक्षी झपसी मुखिया र निजको श्रीमति समेतसँग भेट हुँदा आफुलाई पैसाको समेत आवश्यकता रहेको तथा जग्गा विक्री गर्न खोजेको झपसी मुखियाले प्रस्ताव गरेपछि आफुले जग्गा किन्न तयार भएको कौशलेन्द्रले बताएका छन् । जनकपुर नगरपालिका ४ मा पर्ने कित्ता नम्बर ४० को जग्गा मध्ये दक्षिणतर्फबाट ५ धुर जग्गा रु. ३ लाखमा लिने कुरा भई १४ माघ २०६८ मा रामेश्वर पुर्वेले विक्रीनामा कागज लेखी कौशलेन्द्रले झपसीलाई रु. ३ लाख दिएको थियो । उक्त जग्गामा घर बनाउन खोज्दा विरेन्द्र चौधरीले रोक लगाएको र सो जग्गाको विषयमा बुझदा विपक्षीले आफ्नो भनी दावी गरी मलाई दिएको जग्गा निजको नभएर काठमाण्डौ महानगरपालिका ८ बस्ने माधव राज गिरीको रहेको खुल्न आएकोले निज मुखिया दम्पतिले आफुलाई ठगी गरेको र ठगी भएको रकम फिर्ता गराई पाऊँ भनी कौशलेन्द्रले अदालतमा मुद्दा गर्छन । अदालतमा बयानका लागि झपसीलाई पक्राउ गरी उपस्थित गराउँदा मेरो बाजे इश्वर मुखियाले जनकपुर राम मन्दिरको जग्गा बटैया खेती गर्दै आएकोमा सो जग्गामा मोहियानी लागेपछि मोहियानी हक स्वरुप बाजेको हकमा दुई विघा दुई कठ्ठा जग्गा परेको थियो । बाजेको मृत्युपछि एक विघा एक कठ्ठाको दरले बुवा विल्टु मुखिया र काका सरयूग मुखिया बीच भागबन्डा भई सोही अनुसार भोग चलन गर्दै आएकोमा २०६८ सालमा नगराईन ९ बस्ने विरेन्द्र चौधरीले उक्त जग्गाहरु मेरो हो, मैले काठमाण्डौ ८ का माधव राज गिरीसँग २०६६ माघ १७ मा किनेको मालपोत कार्यालय ललितपुरबाट राजिनामा रजिस्टूेशन गराएको थियो । मैले धनुषा जिल्ला अदालतमा मोहियानी हक बदर मुद्दा दर्ता गराएको भएपनि उक्त मुद्दामा मेरो हार भयो र मैले कौशलेन्द्रलाई ठगी गरेको बयान झपसी मुखियाले अदालत सामु गरे । मुखियाको बयानका आधारमा अदालतले रु. ३ लाख १८ हजार जेथा जमानी धरौटी राखेर तारेखमा राखेका छन् भने झपसीको श्रीमति उर्मिला देवीलाई पक्राउ गरी कारवाही अघि बढाउन आदेश दिएका छन् । उर्मिला देवी हाल फरार अवस्थामा छन् ।
    मालपोत कार्यालय धनुषाको जाहेरीले चन्द्रनारायण रजक समेत मिथलेश्वर मौवाही(३ का १२ जना विरुद्ध १९ बैशाख २०६८ मा धनुषा जिल्ला अदालतमा सरकारी कागज कीर्ते तथा ठगी मुद्दा दर्ता गरियो । प्रतिवादीहरु चन्द्रनारायण रजक, सुरेश वैठा, जानकी शरण यादव, रामेश्वर यादव, शिवशरण पंडित, जयचन्द्र साह, रामनरेश राय, पाण्डव मण्डल, कृष्ण साह, रामेश्वर लाल कर्ण, राम चन्द्र राउत समेतले एक आपसमा मिलेमतो गरी मृतक जग्गा धनी रामप्रताप दास र धनेश्वर दासको नाम दर्ताको जिल्ला धनुषा जनकपुर नगरपालिका वडा नं. १३ को कित्ता नम्बर ५२ को ०(०(१८(३, कित्ता नम्बर ११ को ०(४(१(० र कित्ता नम्बर १ को ०(०(१(१ जग्गा नक्कली मानिस खडा गरी धनेश्वर दास र रामप्रताप दास हो भनी नक्कली नागरिकता बनाई सोही नक्कली मानिसहरुजग्गा धनी हो भनी दर्ता श्रेस्तामा नक्कली मानिसको फोटो टाँसी सोही आधारमा उल्लेखित जग्गाहरु प्रतिवादी मध्येका चन्द्र नारायण रजकको नाउँमा राजिनामा पारित गराई लिएको र पछि जयचन्द्र साह र रामनरेश रायले आफ्नो नाउँमा राजीनामा पारित गराई लिए खाएकोले मुलुकी ऐन कीर्ते कागजको महलको १ नम्बर विपरित ३,७ र १२ नम्बरको कसुर बमोजिम सजाय माग दावी गरिएको थियो । उक्त मुद्दामा धनुषा जिल्ला अदालतका न्यायाधिश भरत लम्सालले २१ पुष २०७० मा चन्द्र नारायण रजक र जयचन्द्र साहलाई मुलुकी ऐन कीर्ते कागजको महलको १२ नम्बर बमोजिम जनही १ वर्ष कैद र रु. १० लाख जरिवाना असुल उपर गर्न आदेश गरेको थियो । मिथिलेश्वर मौवाही ३ का चन्द्रनारायण रजकलाई प्रहरीले २४ चैत्र २०६७ मा पक्राउ गरिसकेको कारण २२ पुष २०७० मा जेल सजाय काटि थुना मुक्त भईसकेका छन् भने महोत्तरी लोहारपट्टी २ का जयचन्द्र साह हालसम्म फरार रहेका छन् ।
    यसैगरी नक्कली मानिस खडा गरी नक्कली नागरिकता बनाई सोही नक्कली मानिसहरु जग्गा धनी हो भनी दर्ता श्रेस्तामा नक्कली मानिसको फोटो टाँसी सोही आधारमा उल्लेखित जग्गाहरु अर्को व्यक्तिको नाउँमा राजिनामा पारित गराई एक हुँदै पाँच पाँच जनासम्म जग्गा विक्री गरेको घटना भएको छ, जनकपुरमा । यति मात्र होइन उक्त जग्गालाई बैंकमा धितो राखि १ करोड रुपैयाँ ऋण लिई बैंकलाई नै ठगी गरेको घटना भएको छ यहाँ । बैंकका मैनेजर भरत बल्लभ दास र जग्गा धितो राख्ने नक्कली व्यक्ति मदन साह जेलमा छन् । उक्त घटनामा  जयचन्द्र साहले रु. ६० लाख र मदन साहले रु. ४० लाख जनकपुरको एक बंैकबाट बैंक मैनेजरलाई विश्वासमा लिई ऋण लिएका थिए ।

२४ घण्टा भित्र रकम दोब्बर दिने भन्दै हजारौंलाई ठगी
२०५२ साल तिर धनुषाको ठाढीझिझा गाविसका तत्कालिन गाविस अध्यक्ष विनोद कुमार महरानले हजारौं व्यक्तिलाई ठगी गरेका थिए । २४ घण्टाभित्र जम्मा गरेको रकमको दोब्बर पारेर फिर्ता गर्ने भनी चलाएको धन्दामा उनले हजारौं व्यक्तिलाई ठगी गरेका थिए ।
    उनी गाविस अध्यक्ष रहेको अवस्थामा गाउँमा पनि समृद्ध भएको कारण उनलाई गाउँलेले मालिक भनेर भन्थे । उनले चलाएको उक्त अभियानमा सुरुका केही चरणहरुमा गाउँका केही मानिसहरुबाट रु.एक हजार लिएर २४ घण्टा भित्रै रु.दुई हजार दिन थाले । गाउँका हरेक वडा र टोल टोलमा एजेन्टहरु खटाइए । उक्त कुरा गाउँमा प्रचार भएपछि गाउँमा रहेका प्रायः सबै मानिसहरुले आ–आफुसँग रहेको रुपैयाँ ती एजेन्टहरुका मार्फत दोब्बर पार्नका लागि जम्मा गर्न थाले । जम्मा गरिएको रकम २४ घण्टामा पाउनेहरु खुशी हुँदै फेरी त्यही रकम दुईगुणा हुने उद्देश्यले जम्मा गर्न थाले । यसरी उक्त कुरा जिल्लाका प्रायः जसो सम्पुर्ण गाउँहरुमा फैलिन थाल्यो ।
        अन्य गाउँका मानिसहरुपनि आफ्नो ठाढीझिझामा पर्ने नातेदार मार्फत पैसा जम्मा गर्न थाले । किसानहरुले आफ्नो गरगहना, गोरु, भैंसी, चौपाया र खेतसम्म विक्री गरी दोब्बर पार्न रकम जम्मा गर्न थाले । यति मात्र होइन ऋण लिएर पनि रकम जम्मा गर्ने होडबाजी नै चल्यो । गाउँमा प्रत्येक दिन मेला जस्तै लाग्ने गथर््यो । रकम बढी हुन थाले पछि २४ घण्टामा दोब्बर पारी दिने गरिएको रुपैयाँ ७ दिनमा दोब्बर गरेर दिन थालियो । १ सय रकम जम्मा गर्नेहरुले विभिन्न लट गरी हजार रुपैयाँ सम्म पनि जम्मा गरे । यसरी जब एक जना मान्छेले एक लाख देखि तीन लाख रुपैयाँसम्म जम्मा गर्न थाले त्यतिबेलासम्म करोडौं रुपैयाँको कारोबार हुन थालेको थियो । त्यो अवधिसम्म दुई चार लटमा आफुलाई चित्त बुझाएकाहरु भने ठगिनबाट बचे । तर, उक्त कारोबारको एक महिना बितेपछि रुपैयाँ फिर्ता दिन एजेन्टहरुले आलटाल गर्न थाले । प्रहरी प्रशासनले पनि केही गर्न सकेको थिएन । मानिसहरु पनि आश्चर्य चकित थिए ।
    दुनियाँमा कुनै पनि बैंकले २४ घण्टा भित्र जम्मा गरेको रकमको दोब्बर भुक्तानी गर्न सक्दैन तर यहाँ कसरी दिइएको छ भन्ने विषयमा कसैले पनि सोचेनन् । अन्ततः धेरै मानिसहरुको रुपैयाँ डुब्यो । उक्त धन्दा चलाउने महरान विरुद्ध इलाका प्रहरी कार्यालय खजुरीमा परेको ठगीको उजुरीमा प्रहरीले महरानलाई पक्राउ ग¥यो । २५ प्रतिशत लेस गरेर पैसा फिर्ता गर्ने करारमा महरान छुटे । केही मानिसले पैसा लेसमा पाएपनि थुप्रैले पाउन सकेनन् । उक्त लतमा फसेका कैयन मान्छेहरु अहिले पनि न घर न घाटको अवस्थामा परेर पछुताईरहेका छन् । गाउँलेको आक्रोश बढेपछि गाउँबाट भागेका विनोद महरान हालसम्म गाउँमा फर्कने आँट गर्न सकेका छैनन । उनी गाउँबाट विस्थापित भई सिरहाको माडरमा वस्दै आएको बताइन्छ ।
 

 २०७१ अषाढ ०१ गते आईतबार

ल्याण्डफिल्ड साईटको विवादमा एडीबीको योजना तुहिने डर - शैलेश दास


शैलेश दास
एसियाली विकास बैंकको ऋण सहयोगमा जनकपुरमा निर्माण हुने भनिएको नल, ढल र सडकको योजना नै ल्याण्डफिल्ड साईटको विवादले तुहिने हो कि भन्ने आशंकाले पनि यहाँ धेरैलाई पिरोल्न थालेको छ । यद्यपि प्रोजेक्टसँग सम्बन्धित पदाधिकारीले सार्वजनिक गरेको विज्ञप्ति र केही अन्य अधिकृतहरुबाट आएका वक्त्तव्यबाट पनि यस्ता कुनै दर्घटना हुनसक्ने संकेत देखा पर्दैन । तापनि आपसी विवादको चर्को रुप र प्रस्तावित ल्याण्डफिल्ड साईटको जग्गालाई राजर्षि जनक विश्वविद्यालय र कुनै सांस्कृतिक डीहसँग लगेर जोड्नुले जनकपुरवासीमा आकुलता बढेर आएको छ कि यो आधुनिक योजना पनि यहाँ फलिभुत हुने हो कि होइन ?
राराब बहुमुखी क्याम्पस (जनकपुर) मा पढ्दा छात्र नेताको हैसियतले कोलेजको बारेमा सोध्दै जाँदा कुराकानीकै सिलसिलामा के कुरा थाहा पाइयो भने रामचन्द्र बहादुर सिंह त्रिभुवन विश्वविद्यालयको उपकुलपति हुँदा यस क्याम्पसका लागि क्षेत्रीय पुस्तकालय बनाउन भनि प्रोजेक्टको निकाशा गरी दिएका थिए । त्यो प्रोजेक्ट पनि पाउने कारण के थियो भने स्व. सिंह उपकुलपति हुनु पुर्व यसै कोलेजको सफल प्रिन्सपल हुनुहुन्थ्यो र सँगै उनी यहाँका बासिन्दा त छँदै थिए । उनको कार्यकालमा यस क्याम्पसले राम्रो नाम कमाएको थियोे । तर, दुःखको कुरा के भयो भने यहाँको आपसी बेमेल र विवादले गर्दा त्यो क्षेत्रीय पुस्तकालय यहाँ बन्न सकेन र अन्तमा त्यो रकम पोखराले पायो जहाँ त्यस रकमको सदुपयोग पनि भयो । यसरी विकासमा बाधा परेको घटना यस जिल्लामा अनेकौं छन । नक्टाझिज कृषि फाराम पनि यस्तै दुर्दशा भोग्न बाध्य पारिएको इतिहास सबैका सामु छ ।
धनुषामा जिल्ला विकास समिति र शिक्षा कार्यालयमा जिल्लाको भौतिक, शैक्षिक, सांस्कृतिक, दलित, र बञ्चित वर्गहरुको विकासका लागि आएका निकासामध्ये करोडौं रकम यहाँ खर्च हुन नसकि फ्रीज वा फिर्ता गईसकेको यथार्थ स्थानीय छापाहरुमा पटक पटक प्रकाशित नभएको पनि होइन । भनाईको माने यो छ कि यस जिल्लाका धेरैजसो नेताहरुमा भएको आपसी इष्र्या र खीचातानी एवं कार्यालयहरुमा भएको कुव्यवस्थापन, जिम्मेवारीबोधको अभाव तथा बदनियतीले गर्दा पनि नेपाल सरकारबाट विकास बजेट प्राप्त हुँदाहुँदै पनि यस जिल्लामा त्यस अनुपातमा समुचित र गुणात्मक निर्माण विकास कार्य हुन सकेको छैन ।
एक त जनकपुर त्यसै विकासको हकमा ०१८ साल देखि नै बक्रदृष्टिको सिकार भई प्रगतिको दौरमा मुलुकको अन्य नगरहरुको तुलनामा पछि पर्न गएको गुनासो पनि त्यत्तिकै छ । यद्यपि, रामजानकी विवाहमण्डप जस्तो  रमणीय र धार्मिक निर्माण यहाँ त्यसै अवधिमा भएको थियो । तर, यस धार्मिक स्थलको निर्माणमा स्थानीय समिति, श्रोत र खासगरी स्व.मकेश्वर प्रसाद सिंहको वढी जोर थियो ।
हाल जनकपुरमा एडीवीबाट प्राप्त ऋण सहयोग अन्तर्गत सञ्चालन गरिने सहायताबारे निकै चर्को चर्चा चलिरहेको छ । प्रस्तावित योजनाको काम निर्वाधरुपले हुनसक्ने भयो भन्ने यसबाट जनकपुरको अनुहार नै फेरिने कुरामा शंका छैन । जनकपुर जो कि फोहोर अल्छी र अव्यवस्थित नगरको रुपमा नराम्ररी चिन्हित भइसकेको छ । यसको मुख्य कारण यस भित्र नल ढलको ठीक ठीक निकास नहुनुको साथै सडकको दयनिय अवस्थाले नै हो । दिनहुँ निस्किने झण्डै पन्ध्रौ टन फोहरमैलालाई कहाँ थुपार्ने र त्यसबाट पनि वाई प्रोडक्ट तयार गर्ने भन्ने स्थानको निक्यौल गर्नु नै यस गरमागरम बहसको कारण हो । अर्थात हाल खडा गरिएको विवाद ल्याण्डफिल्ड साईटको लागि परियोजनाले उपयुक्त ठहराइएको स्थान फुलगामाको ठाउँमा नराखी अन्त खोज्नु नै हो । यहाँनेर यो कुरा राम्ररी बुझ्नु पर्ने हो कि सो स्थान डम्पिङ्ग साइटको लागि खोजिएकै होइन जहाँ फोहोरमैला फाल्ने काममात्र हुन्छ । त्यो ठाउँ त ल्याण्डफिल्ड साइट हुनेछ जहाँ जम्मा हुने प्लास्टीक, पोलिथिन र अन्य चीज बीजलाई मशिनबाट रिसाईक्लिनिङ्ग गरेर मलखाद र अरु कुराहरु पनि बनाइने योजना छ । यस साइटबाट त्यहाँ उद्योग धन्दाको लागि नयाँ बाटो खुल्ने छन जसमा स्थानीयहरुले प्राथमिकतासाथ रोजगारीसमेत पाउने छन् । फोहोरको डंगुरमा डुब्न लागेको जनकपुरको लागि एडीबीको यो योजना प्राण बचाउने सञ्जीवनीबुटी जस्तै गुणकारी र प्रभावी हुनसक्छ । तर यस प्रस्तावित योजना अन्तर्गत नल ढल सडक निर्माणका लागि यो ल्याण्डफिल्ड साईट नभई नहुने अत्यावश्यक पुर्वाधार नै हो जसको अभावमा यो महती र महत्वपुर्ण सुधार योजना जनकपुरमा कार्यान्वयन गर्न नै मुस्किल पर्छ होला ।
तसर्थ ल्याण्डफिल्ड साईटलाई विवादको विषय बनाएर लम्बयाउनु कुनै पनि हालतमा उचित होइन चाहे यो जुनसुकै ठाउँमा बनोस । यसमा सबै पक्षले विवेकी र उदार हुनु नै जनकपुरको लागि हितेषी हुनु हो । हाम्रो आपसी विवाद र जुङ्गाको लडाईले यो योजना पनि यहाँबाट अन्तः गईहाल्यो भने, जनकपुरको लागि ठुलो दर्भाग्य नै ठहर्ने छ । र, भोली यस्ता कुरा पनि उठ्न के बेर कि जनकपुरक्षेत्र जनप्रतिनिधि शुन्य झै भएको अवस्थामा यसरी आएको ठुलो विकास योजना पनि फर्केर गइहाल्यो । याद रहोस कि जनताको चनाखो चक्षु चारैतिर घुमिरहेका छन् ।



  २०७१ अषाढ ०१ गते आईतबार

समाजको बदलिदो सोच -धर्मेन्द्र कुमार झा ‘धिरु’

धर्मेन्द्र कुमार झा ‘धिरु’
“कुनै गल्ती तब सम्म गल्ती मानिन्छ, जब सम्म आफुले त्यो गल्ती गरेको हुदैन ।”
परिवर्तन संसारको नियम हो । त्यसैले समाज परिवर्तनशील हुनु अस्वभाविक कुरा होइन । समाजिक सँरचनाको परिवर्तन सँगै सामाजिक सोंचमा पनि बदलाव आउने गरेको हुन्छ । सामाजिक परिवेश र विज्ञान प्रविधिले समाजको सोंचमा परिवर्तन ल्याउने मुख्यरुपमा काम गरिरहेको हुन्छ । कुनै कुरा प्रति मानिसको दुईखाले सोंच पाइएको हुन्छ । सकारात्मक वा नकारात्मक । प्रायः मानिसहरु आफ्नो हितका कुरा प्रति सकारात्मक र बांकी कुरा प्रति नकारात्मक सोंच राख्ने गरेको हुन्छ । जसलाई जे मन पर्छ त्यसप्रति सकारात्मक र मन नपर्ने प्रति नकरात्मक सोंच राख्ने हाम्रो प्रवृति नै भइसकेको छ । तर हरेक घटना वा कुरामा सामाजिक तथ्य हुन्छ, जसलाई केलाई कुनै कुराप्रति सोंच बनाउनु उपयुक्त हुन्छ । आफ्नो हितलाई अगाडिमा राखेर मात्रै कुरा गर्नु मानषोचित कुरा हुदैन । एक समयमा कुनै एक घटनालाई गलत भन्ने घटनाको स्वयम पात्र बन्न पुगे त्यो घटनालाई सहि भन्ने जमातको संख्या प्रयात छ । समाजिक तथ्यलाई पहिचान गर्न नसकेर यस्ता जमातको संख्या बढेको हुन्छ । समाजको बदलिदो सोंचलाई चित्रण गर्न मानवीय जीवनको सर्वाङ्गिन अवस्थाका केहि घटनहरुलाई विश्लेषण गरेर बुझन सकिन्छ । एउटै घटनामा एउटै व्यक्तिको सोंच आफु अनुकूल बदलिरहेको हुन्छ ।
        प्राकृतिक वा जैनिक नियमानुसार हुने जन्मलाई पनि समाजले विभिन्न नजरले हेर्ने गरेको छ । जन्मनासाथ बच्चा छोरा हो की छोरी ठम्याउन घरपरिवारलाई हतार हुन्छ । छोरा भए आमा र बच्चा प्रति सबै सकारात्मक सोंच बन्छ भने छोरी भए नकारात्मक । कसै(कसैले भुणमै पत्ता लगाई छोरीलाई हत्या गर्ने गरेको पाइन्छ । यदि बच्चा गोरो वा सुन्दर छ भने पनि सकारात्मक नत्र भने नकारात्मक सोंच भई मन दुःखी भएको सहजै देखिन्छ । कतिले त विभिन्न कारणले बच्चालाई जन्म दिई फोहोरको थैला झै जताततै फल्ने पनि गर्छ । आफुले गरेमा सही अरुले गरेले गरेको भए गलत मान्ने सोंच समाजको छ । अरुको बच्चा काले भए बच्चा सुन्दर छैन कोयला जस्तो छ तर आफ्नो बच्चा भए कृष्ण भगवान जस्तो छ भन्ने । बुहारीले छोरा पाएन भने सबै दोष बुहारीलाई दिने , अल्लछीनी भन्ने तर आफ्नी छोरीले छोरा पाएन भने सबै दोष भगवानलाई दिने ।
        शिक्षा मानव जीवनको ज्योती हो । शिक्षा विना मानिस अन्धो सरह हुन्छ । शिक्षाको मुख्य उदेश्य संसारलाई बुझने र समाजलाई सरल(सहज तथा सुविधायुक्त बनाउन विभिन्न कुराको अविष्कार गर्ने नै हुन । शिक्षाका विभिन्न विधाहरु छन । जो सबै समाजका लागि आवश्यक छ । कुनै एउटाको विकास गरेर समाजको विकास सम्भव छैन । जस्तै शरिरका सबै अंग(प्रव्यगंको आफ्नै महत्व छ कुनै एउटाको अस्तिवले मात्रै मानव शरिरले पुर्णकाम गर्न सक्दैन । सामाजिक विज्ञान होस या प्राकृतिक विज्ञान दुबैको व्यक्तिकै महत्व छ । तर वर्तमान अवस्थामा शिक्षालाई पनि ज्ञान पाइन्छ । र त्यसै आधारमा शिक्षाका विधाहरु प्रति सामाजिक सोंच निर्माण भइरहेको छ । जसको परिमाण स्वरुप भोल िगएर समाजमा कुनै खास विधाले मात्रै स्थान पाउने खतरनाक सम्भावना देखिन्छ । सबैका छोरा(छोरी डाक्टर(इन्जिनियरहरु कसरी बाच्छन होला ? समाजलाई राम्रो विद्मार्थी भन्दा राम्रो मान्छेको आवश्यकता हुन्छ तर सबै आमा(बुवालाई आफ्नो बच्चा अरु जे गरेपनि कक्षामा प्रथम नै होस भन्ने चाहन्छन । अहिले बच्चाहरुमा ज्ञान वा बुझाई भन्दा बढी अंक ल्याउने होडबाज िबढेको छ । पहिलेको समाज छोरा(छोरीलाई विद्धान भद्र भएको हेर्न चाअन्थे भने अहिलेको समाज छोरा(छोरीलाई धनी र शक्तिशालीको रुपमा हेर्न चाहन्छन ।
        समाजमा विवाह प्रति पनि अजब(गजबको सोंच पाइन्छ । कोहि विवाह प्रति सकारात्मक हुन्छ भने कोही ऐरेन्ज मैरेज प्रति त कोही मात्रै सँगै बस्ने (स्टेयीगं टुरेटर ) प्रति सकारात्मक रहेको पाइन्छ । वैवाहिक जोडि सोंच , विचार र आत्माको मिलन भन्दा स्टेटस, सम्पत्ति र खानदानको मिलनको आधारमा तय हुने गरेको छ । जसले गर्दा पारिवारिक द्धन्द्ध र अविश्वासको सिर्जना भईरहेको सहजै देखिन्छ । समाजको बदलिदो परिवेश सँगै महिलाहरु आफुले पुरुषकै दाँजोमा मान(सम्मान पाउने अपेक्षा गर्ने गरेको छ । र त्यो स्वभाविक तथा जायज पनि हो । तर केटा छनौटको सोंच व्यही पुराने रहेको छ । जुन तालमेल खादैंन । यदि मान(सम्मानमा बराबरी चाहिएको छ भने समान स्तरर वा सोंचमा विवाह पनि गर्न सक्नु पर्छ । न की आफु भन्दा हरेक कुरामा सबल भएकै व्यक्तिसंग ।   विवाहको जोडी छनौटमा स्तर भन्दा सोच मिल्ने कुरालाई आधार बनाई केही हद सम्म दुवै पक्ष लचिलो हुनु आवश्यक देखिन्छ । जो टिकाउ र खुशी परिवार हुन सक्छ । आजकाल सम्बन्ध विच्छेदको संख्या बढेको छ । जसलाई समाजले सकारात्मक सोंचले हेर्नेगरेको छ । तर त्यो वास्तवमा बेमेल विवाहको परिणाम हो । त्यो आफैमा गलत होइन त्यो त गलत छनौट प्रक्रियाको उपज हो । सोच र विचार मिलेको हुँदैन त्यहाँ त स्तर र खानदानको मेलले आपसी रिएक्शन देखाएर विग्रेको सम्बन्धकोे परिणाम सम्बन्ध विच्छेद हो । पहिले मान्छे सहेर बस्थे आजकाल सहेर बस्दैन । इगो क्लैसले समस्या सिर्जना गरेको हुन्छ । जुन पैसा र खानदानले सामाधान गर्न सक्दैन । माया र विश्वासको आधारमा टिक्ने सम्बन्धलाई दाइजो र स्तरले टिकाउन सक्दैन । हरेक छोरीको बुबाको लागि दहेज प्रिय भइहाल्छ । समाजले जहिले पनि दहेजलाई नकारात्मक दृष्टिकाणले हेर्छ भने यसलाई आश्रय कसले दिने गरेको होला त ? दिने बेलामा खराब र लिनेबेलामा राम्रो वाह रे समाज । वैवाहिक जोडी छनौटको प्रक्रियामा परम्परागत सोचको अन्तले मात्रै  सम्बन्ध विच्छेद र दहेजप्रथालाई अन्त गर्न सक्छ ।
समाजमा विभिन्न किसिमका पैशा भएका मानिसहरु हुन्छन । एकले अर्कालाई सहयोग गरिरहेका हुन्छन । विविद्यता संसारको नियम पनि हो । तर समाजमा कुनै पैशा प्रति वढी सम्मान र कुनै प्रति अपमानपुर्ण व्यवहार । जुन पेशाले शहरमा घर जोड्न सक्छ, गाडी जोड्न सक्छ, घरमा आधुनिक शुख सुविधाका  समानहरु भित्रयाउन सक्छ, साँझ पख रमझम र वाइन विस्किको खर्च व्योहोर्न सक्छ, बच्चाहरुलाई निजी शैक्षिक संस्थाहरुमा पढाउन सक्छ, घरका सदस्यहरुलाई आधुनिक पोशाकमा डुलाउन सक्छ त्यो पेशा वा पद प्रति समाजको सकारात्मक सोच हुन्छ बाँकी त झारपात । अर्थ उपार्जनको आधारमा पेशा प्रति सोच बन्दै गएको छ । जसले समाजमा धेरै विकृति पनि जन्माएको छ । एक जना शिक्षक भनाईले मलाई झकझक्काए । उनले भने ‘मलाई कसैमाथि धेरै रिस उठ्यो भने म उसका सन्तान शिक्षक होस भनेर सराप्छु ।’ अब शिक्षक जस्तो प्रतिष्ठित पेशा प्रति पनि समाजको यस्तो सोच छ । शिक्षक लेक्चरर भन्दा मालपोत, भन्सार वा राजश्व कर खरिदारको सामाजिक प्रतिष्ठा बढी हुन्छ । तपाईलाई समाजले सोध्छ,“कति कमाउँछौं, शहरमा घर छ कि छैन, गाडी किन्यौं ?” अपेक्षित उत्तर आएन भने तपाई केही गर्नुभएको छैन । तपाईको कुनै सामाजिक गणना हुनेवाला छैन । त्यसमा पनि साहित्यकार, कलाकार, पत्रकार, कवि, लेखक, समाजसेवी हा..हा..हा..।
“आगो ताप्नु मुढाको कुरा सुन्नु बुढाको” । यो उक्तिले बृद्धाको महत्वलाई चरिता गर्छ । तर बृद्धा प्रतिको समाजिक सोच अव धेरै बदलिएको छ । पहिलेको जस्तो बृद्धालाई परिवारको महत्वपुर्ण वा निर्णयात्मक अवस्थामा मान्यता दिएको पाइदैन । बृद्धलाई एक समयमा घरको शोभा मानिन्थ्यो भने आज आएर प्रायः परिवारमा वृद्धालाई बोझ (भाडी) को रुपमा हेरिन्छ । लोकलाजको देखावा बाहेक बृद्ध प्रति आत्मा देखि सम्मान र सेवाको भावना बहुत कम व्यक्तिहरुमा नेग्लेक्ट गर्ने आम यूवा पिढीको चलन भइसकेको छ । प्रायः परिवारका सदस्यहरु बृद्धाहरुलाई घरमा एक्कलै छोडी आफुहरु आफ्नो र बच्चाहरुको भविष्य बनाउने नाममा शहर पलायन हुने त संस्कृति नै भइसकेको छ । एक अर्कालाई मिस्स गर्ने तर समय नदिने । बृद्धाहरुको भावनात्मक कुरालाई अनावश्यक र वाययात ठान्नेको कमि छैन । जसले गर्दा बृद्धाहरुलाई बृद्ध अवस्थाबाट आत्मग्लानी महसुस भइरहेको छ । उनीहरुलाई लाग्छ बृद्धा हुनु अगावै यो दुृनियाबाट विदा पाए वेश हुन्थ्यो होला । तर फेरी त्यही सन्तान प्रतिको मोह, आफ्नो छोरा छोरी, नाता नतिनीको प्रगति हेर्ने । शायद नयाँ पुस्ता वा युवा युवतीको यो विर्सिरहेको छ कि हाम्रा आमा बुवा हामी सानो हुँदा हामी खाए खान्थ्यो, हामी सुते सुत्थ्यो, हामी रुदा वा जाग्दा हामीलाई हेरचाह गर्दै बस्थ्यो , हामी हजारौं प्रश्न तोते बोलीमा सोध्दा हामीले उत्तर पाउँथ्यौं, उनको निद्रा, भोक, खुशी, काम, इच्छा आकाक्षा सबै थोक हाम्रो खुशीमा गाँसिएको हुन्थ्यो । त्यही प्रक्रियाबाट सबैलाई गुज्रिनु पर्छ । हामी पनि आफ्ना सन्तानका लागि त्यही गरिरहेका छौं जुन हाम्रा आमा बुवाले गर्नु भयो । तर हामी यो किन विर्सिन्छौं कि बच्चा र बृद्धामा कुनै फरक हुँदैन । सबैलाई यि अवस्थाहरुलाई आत्मसात गर्नुपर्छ । जस्तो हामी आफ्नो आमा बुवालाई गर्छौं त्यही हामी पनि पाउँछौं । तर विड्म्बना बाँचुनजेल हामी बृद्धाहरुको लागि केही गर्न सक्दैनौं तर मृत्यु परान्त भनाउँदा सामाजिक प्रतिष्ठाका लागि ठुलो भोज भात लगायत अन्य गतिविधिहरु गछौं । त्यो शायद मर्ने व्यक्तिको लागि केही होइन त्यो त हाम्रो  झुठा शान मात्र हो । साँच्चै केही गर्नुछ भने बृद्धाहरुको लागि उनको जीवनका लागि गरौं । अन्यथा बकवास ।
निष्कर्षमा भन्दा मानिस स्वभावतः साझा इन्टरेस्टका लागि साकारात्मक सोच बनाउँदा रहेछ । तसर्थ माथि मानव जीवनको जन्म देखिको मृत्यु परान्त सम्मको घट्ना परिघटनालाई स्मरण गराउन खोजिएको जसले साझा रुचि वा अवस्था प्रति सकारात्मक सोचको विकास होस । जस्तै समाजमा कसैको छोरा वा छोरी भागेर विवाह गर्यो वा अन्तर जातिय विवाह गर्यो भने समाजका अन्य व्यक्तिहरु घृणा गर्ने गर्छन तर फेरी आफ्नो घरको कुनै सदस्यले गर्यो भने चुप लाग्छ । भन्नुको तात्पर्य सामाजिक परिवेश बदलिरहेको छ कुनै कुरालाई नकारात्मक सोचले हेर्नु भन्दा सार्वजनिक हित वा साझा हितको भए सकारात्मक सोचका साथ सहयोग गर्नुपर्छ । हाल जनकपुरको गंगासागर सफाई अभियानमा धेरै मानिस जुटेका छन् । भर्खरै विद्युत आपुर्तिका लागि पुरै जनकपुर सडकमा आर्लेका थिए । त्यसमा व्यापारीहरुको पनि व्यापक उपस्थिति थियो । जवकी उनीहरु अरु मुद्धाहरुमा खासै चासो देखाउँदैनन । अब पालो आएको छ ‘जनकपुरको स्वरुप बदल्ने’ जसमा सबैको सकारात्मक सोचको साथ सहयोग चाहिएको छ । जनकपुर निर्माणमा अरु केही कुराको खाँचो छैन मात्रै खाँचो छ त सकारात्मक सोचको । एक पल्ट गम्भीरताका साथ गंगासागरमा डुबुल्की लगाउँदै नकारात्मक सोचलाई त्याग्दै देशको मुहार परिवर्तन गर्न निहित स्वार्थलाई त्यागदै हाथेमालो गरी अगाडी बढौं ।


  २०७१ अषाढ ०१ गते आईतबार