अजब–गजब छ बा ! सुदर्शन सिंह

ठोक ठोक, लेखेर आलो लगाउने र अधिकार माग्ने दुवैलाई ठोक । भाँटा भाँचिने चिन्ता नलिनु मैले टन्न ले र आ को छु । बाउको विहे देख्ने गरी ठोक !

२०७२ श्रावण १० गते आईतबार

जनकपुरमा प्रहरीको बर्बर दमन

प्रहरीको कुटाईबाट घाइते भएका बालक दिनेश साह । 

उनलाई विराटनगर स्थित न्यूरो हस्पिटलमा रेफर गरिएको छ ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
१४ बर्षिय दिनेश कुमार साह अहिले जीवन र मृत्यु बीच संघर्ष गरिरहेका छन् । विराटनगर स्थित न्यूरो हस्पिटलमा उनको आइसियूमा राखेर उपचार भईरहेको छ । ५ साउनमा भर्ना भएका दिनेशको अवस्थामा केही सुधार देखिएपनि स्थिति पुरा पुरी नियन्त्रणमा भने आईसकेको छैन । दिनेशको दाहिने आँखा बन्द छ । जिउ भरी र मुखमा चोटपटकको निल डाम छ । अगाडीको ३ वटा दाँत भाँचिएको छ । ओठ काटिएको छ । छाती दुख्ने गर्छ । टाउको समेत दुख्ने गर्छ । दिनेशलाई हल्लाएपछि केही क्षणको लागि होसमा आएपनि फेरी बेहोस हुने गरेको उनका बुवा श्रवण साहले ९ साउनमा द एक्सक्लुसिभलाई टेलिफोनमा अपडेट जानकारी गराए । बायाँ आँखा खोलेर मान्छेलाई चिन्ने गरेपनि केही छिनमै बेहोस हुने गरेको उनको भनाई छ । उपचारमा संलग्न चिकित्सकका अनुसार ठिक त हुन्छ तर कहिले सम्म यहाँ भर्ना हुनुपर्ने हो वा कहिले डिस्चार्ज हुने भन्ने यकिन गर्न सकिएको छैन ।

प्रहरीको कुटाईबाट घाइते भएका यूवा सुशिल कर्ण । साउन ४ गते उनलाई नायव प्रहरी उपरीक्षक कृष्ण प्रसाईको
 कमाण्डमा रहेको टोलीले अण्डकोषमा प्रहार गरेको थियो । 
उनलाई काठमाण्डौ रेफर गरिएको छ ।

जनकपुर उपमहानगरपालिका वडा नं.५ महाविर चौक स्थित श्रवण कुमार साहका छोरा दिनेशको यस्तो अवस्था होला भन्ने कहिल्यै सोचेका थिएनन् । जानकी चौकमा तरकारी किन्न गएका छोरालाई प्रहरीले मर्नासन्न गरी कुटेकोमा उनलाई प्रहरी प्रतिको विश्वास र आस्था माथि समेत धक्का लागेको छ । जनक सेकेन्डूी बोर्डिङ स्कुलमा कक्षा ८ मा अध्ययनरत उनको छोरालाई प्रहरीले कुटेको कुरा फेसबुकबाट थाहा भएछ । घरमै खुर्सानीको व्यापार गर्ने गरेका श्रवणले तरकारी किन्न गएको आफ्नो छोरा कतै खेलिरहेको होला भन्दै आप्mनो काममा व्यस्त थिए । तर, साँझ सम्म पनि नफर्किएपछि श्रवणले आफ्नो कान्छो छोरा नितिशलाई खोज्न बाहिर पठाउँदा मोवाइलमा फेसबुक मार्फत उनको छोरा दिनेशको घाइते अवस्थाको फोटो देख्ने वित्तिकै ठुलो झट्का लाग्यो । हस्याङ फस्याङ गर्दै जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा पुग्दा उनको छोरालाई रेफर गरिसकिएको थियो ।

दिनेशका बुवा श्रवणले रुँदै द एक्सक्लुसिभलाई भने,“मेरो छोरालाई प्रहरीले लखेट्दा हंसराज होटल अगाडी नालामा लडे । त्यसपछि प्रहरीले टाउको देखि खुट्टासम्म लाठी र बन्दुकका कुनाले हिर्काएका थिए । होटलमा काम गर्ने महिलाले त्यसो नगर्न भन्दा उनीहरुलाई पनि कुट्न थालेका थिए । जब मेरो छोरा पुरा पुरी बेहोस भए तब मात्र प्रहरीको कलेजामा ठन्डक पसेको थियो । मेरो छोरालाई पुलिसले अस्पतालमा पुर्याएन । होटलका महिलाले पुर्याए ।” हुन त अहिले उपचारको सम्पुर्ण खर्च प्रहरीले बेहोरिरहेको भन्दै श्रवण भन्छन्,“अस्पतालमा धनुषाको एक जना प्रहरी छन् । सुरुमा दुई जना थिए । एक जना फर्केर जनकपुर गईसकेका छन् । उपचार खर्चले मेरो छोरालाई न्याय हुँदैन । मेरो छोरालाई कुट्ने सम्पुर्ण पुलिसको समुहलाई कानुनी कठघरामा उभ्याएर कारवाही नगरिन्जेलसम्म मेरो छोरालाई न्याय मिल्ने छैन ।” आफ्नो छोरा आन्दोलनमा पनि नगएको, तरकारी किनेर आईरहेको निर्दोष, निहत्था बालकले पुलिसको के विगार गरेको थियो र यो अवस्थामा ल्याई दियो भन्दै उनी इन्साफको लागि सम्बन्धित निकायसँग गुहार गरिरहेका छन् ।

प्रहरीको कुटाईबाट घाइते भएका प्रदर्शनकारी ।

यो त एक जना बालक माथि धनुषा प्रहरीले गरेको ज्यादतीको एउटा उदाहरण मात्र हो । साउन ४ र ५ गते गरी दुई दिन धनुषा प्रहरीले जनकपुरको सडकमा मच्चाएको आतंक र बर्बरताको उदाहरण थुपै्र छन् । प्रहरीले के महिला, के बालक, के बृद्ध, के पत्रकार कसैलाई पनि छोडेन । जसलाई पायो पशु सम्झेर हान्दै गयो । जनकपुर अञ्चल अस्पतालको तथ्याङ्क अनुसार त्यो दुई दिनमा करिब ८८ जना मानिसहरु प्रहरीको कुटाईबाट घाइते भई उपचार गराएका छन् । जसमध्ये महिलाहरु रेणु झा, माधवी रानी साह, पुष्पा मिश्र, विभा ठाकुर, अम्बिका मण्डल, प्रभावति देवी, विन्दु ठाकुर, उषा साह, कौशिला देवी, चमेली देवी दास, जानकी कुमारी आदि परेका छन् । पत्रकार, नेता, कार्यकर्ताहरु, सभाषदहरु समेत प्रहरीको कुटाईबाट घाइते हुनु पर्यो ।

प्रहरीको कुटाईबाट घाइते भएका प्रदर्शनकारी ।

४ गते उद्योग बाणिज्य संघको अगाडी प्रहरी नायव उपरीक्षक कृष्ण प्रसाईको कमाण्डमा रहेको सुरक्षाकर्मीहरुको टोलीले प्रदर्शनकारीहरु माथि अचानक सिटी बजाएर लाठी प्रहार गर्न थालेपछि तीन दर्जन भन्दा वढी प्रदर्शनकारीहरुको टाउको फुटेको थियो । जसमा विभिन्न राजनीतिक दलका नेता तथा कार्यकर्ताहरुका साथ साथै मधेस अधिकार संघर्ष समितिका कार्यकर्ताहरु थिए ।

प्रहरीको कुटाईबाट घाइते भएका प्रदर्शनकारी ।

४ गते प्रहरीले प्रदर्शन गरिरहेको श्रवण यादव, श्याम सुन्दर कर्ण, सुरेश यादव,सुरेन्द्र कुमार यादव, सुनिल मण्डल, अनिरुद्र कुमार मण्डल, राज कुमार यादव, मल्लिकान्त दास र सचिन झालाई पक्राउ गरेको थियो । पक्राउ गरेको केही घण्टा पछि जिल्ला प्रशासन कार्यालय धनुषामा राजनीतिक दलका नेताहरुको जिम्मा लगाई रिहा गरिएको थियो । त्यसैगरी ५ गते सुल्तान अन्सारी, मो.रहमत अलि, श्रीराम यादव, राकेश मुखिया, अम्जत खान, विशाल कुमार ठाकुर, सत्यनारायण साह, किशन कुमार झा र अंकित कुमार साहलाई हिरासतमा लिएको थियो । ६ गते सबै जनालाई प्रहरीले रिहा  गरेको थियो ।

   

प्रहरीको कुटाईबाट घाइते भएका प्रदर्शनकारी ।

४ गतेको प्रदर्शनमा सबैभन्दा पहिले सुशिल कर्णको अण्डकोषमा प्रहरीले बुट लिएर हिर्काएका थिए । लगत्तै उनी बेहोस भएर ढलेपछि उनलाई नेकपा–माओवादीका धनुषा इन्चार्ज श्याम यादवले जनकपुर अञ्चल अस्पताल पुर्याएका थिए । त्यहाँ पनि उनको होस नआएपछि काठमाण्डौ स्थित सिभिल हस्पिटलमा रेफर गरिएको थियो । अहिले उनी होसमा आएपनि उपचार जारी छ । अण्डकोषको नशा सुनिएकोले अहिले औषधि दिएर डिस्चार्ज गरिएका सुशिलको आइतवार जाँच पश्चात पुनः भर्ना गर्न सकिने छ । अहिले आफु एउटा साथीको कोठामा रहेको सुशिलले द एक्सक्लुसिभलाई बताएका छन् ।

   

प्रहरीको कुटाईबाट घाइते भएका प्रदर्शनकारी ।

४ र ५ गते जनकपुर बन्द आह्वान गरी प्रदर्शन गरिरहेको अवस्थामा राय सुझाव संकलन स्थलमा प्रवेश गर्न नदिएपछि हामीले प्रदर्शन गरेको हो भन्दै मासका संयोजक सरोज मिश्र भन्छन,“ प्रहरीले शान्तिपुर्ण प्रदर्शनमा लाठी प्रहार गरी आक्रमण गर्नु मानव अधिकारको घोर उल्लंघन हो । ती सबै उल्लंघन कर्तालाई कानुनी कारवाही हुनुपर्दछ ।”

    धनुषाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी काली प्रसाद रिजाल भन्छन,“ प्रहरीले दमन नै गरेको त होइन । प्रदर्शनकारीहरुले प्रहरी माथि आक्रमण गर्नु, उद्योग बाणिज्य संघका पर्खाल भत्काउन थालेपछि न्यूनतम बल प्रयोग गरेको हो । उच्श्रृङ्खल गतिविधि वढ्न थालेपछि शान्ति सुरक्षा व्यवस्था कायम गर्न सामान्य बल प्रयोग गरिएको हो ।”

    धनुषाका नायव प्रहरी उपरीक्षक कृष्ण प्रसाई भन्छन,“ शान्ति व्यवस्था कायम गर्न लाठी चार्ज तथा अश्रु ग्यास प्रहार गरिएको हो । प्रहरी माथि ढुङ्गा प्रदर्शनकारीले बर्षाउन थालेपछि अश्रु ग्यास प्रहार गरिएको हो ।” डिएसपी प्रसाईका अनुसार नेपाल प्रहरी तर्फ प्रदर्शनकारीहरुको आक्रमणले ३६ जना नेपाल प्रहरी र ३० जना जति सशस्त्र प्रहरीहरु पनि घाइते भएका छन् ।

   

प्रहरीको कुटाईबाट घाइते भएका प्रदर्शनकारी ।

प्रहरीको कुटाईबाट घाइते भएका नेकपा(माओवादीका केन्द्रीय सदस्य तथा मधेस राष्टिूय मुक्ति मोर्चाका केन्द्रिय अध्यक्ष रोशन जनकपुरी भन्छन,“ प्रहरीले गरेको यो दमन राज्य सत्ता चलाउने अहिलेका ४ दलका नेताहरुको र खास गरी गृहमन्त्री बामदेव गौतम र एमाले अध्यक्ष केपी ओलीको इसारामा भएको हो । जनकपुरमा मात्र होइन सिंगो मधेसमै मधेसी जनताहरु माथि प्रहरीले दमन गरेको छ । अधिकार प्राप्तिका लागि गरेको शान्तिपुर्ण आन्दोलनमा यसरी प्रहार गर्नुले राज्य सत्ताको फासिस्ट शैलीको उजागर भएको छ ।”

    राजनीति विश्लेषक तथा अधिकारकर्मी तुलानारायण साह भन्छन,“जनकपुरमा यूवाहरुको नेतृत्वमा गरिएको शान्तिपुर्ण प्रदर्शनमा प्रहरीले स्कुल जाने बाल बालिका देखि महिला सम्मलाई निर्ममता पुर्वक पिटेको छ । घटनाको न्यायिक छानविन हुनुपर्दछ ।”

    डिएसपी कृष्ण प्रसाई भन्छन,“मेरो कमाण्डमा रहेको टोलीले अश्रु ग्यास हान्नै परेन । शिव चौक र भानु चौकको बीचमा रहेको टोलीले दुई दर्जन जति अश्रु ग्यास ४ गते प्रहार गरेका थिए ।
त्यसैगरी ५ गते करिब ३ राउण्ड अश्रु ग्यास प्रहार गरिएको थियो ।”

२०७२ श्रावण १० गते आईतबार

दमन होइन, सामान्य बल प्रयोग गरेको हो ः प्रजिअ पराजुली

काली प्रसाद पराजुली, प्रमुख जिल्ला अधिकारी, धनुषा ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............

साउन ४ र ५ गते प्रारम्भिक संविधानको मस्यौदामा राय सुझाव संकलन गर्ने कार्यका लागि संविधानसभाबाट सचिवालयका कर्मचारीहरु र माथिबाटै खटाइएका सभाषदहरुको टोलीका लागि समन्वय र सुरक्षाको जिम्मेवारी जिल्ला प्रशासन कार्यालयलाई दिइएको थियो । जनताको सुझाव लिने उक्त कार्यका लागि विभिन्न चरणमा पत्रकार, नागरिक समाज, बुद्धिजिवी, राजनीतिक दल लगायतहरु सँग पहिले नै एक राउण्ड छलफल जिविसमा भईसकेको थियो । सर्वपक्षिय वैठक गरेर शान्तिपुर्ण रुपमा धनुषाको ७ वटै निर्वाचन क्षेत्रमा गर्ने भन्ने कार्यक्रम तय भएको थियो । 

    त्यसपछि विभिन्न सुरक्षाको व्यवस्था मिलाउनु पर्छ भनेर हामीले नेपाल प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी र राष्टिूय अनुसन्धानका कर्मचारी सहितको टोली परिचालन गरेका थियौं । मस्यौदाका विरोध गर्ने राजनीतिक दलहरुलाई पनि शान्तिपुर्ण तरिकाले आफ्नो विचार राख्न पाउने हक छ । संविधानका विवादित विषयहरुमा, चित्त नबुझेका कुराहरु राख्न पाउने हिसावले उहाँहरुलाई पनि अधिकार दिइएको थियो । 

    यहि शिलशिलामा ४ गते ७ वटै निर्वाचन क्षेत्रमा कार्यक्रमहरु सुरु भयो । खास गरी धनुषाको २ नम्बर र ४ नम्बर क्षेत्रमा कार्यक्रम स्थल बाहिर विरोधमा रहेका राजनीतिक दलहरुले प्रदर्शन गर्न थाले । जनकपुरमा उद्योग बाणिज्य संघको हल बाहिर प्रदर्शनकारीहरुले नाराबाजी गर्नुका साथै बाणिज्य संघको पर्खाल भत्काउने, रेलिङ भत्काउने, ढोकाको ताल्चा फुटाउने जस्ता कार्यक्रमहरु गर्न थाले । सुरक्षामा खटिएका प्रहरीहरुलाई धक्का मुक्की गर्ने जस्ता कार्यहरु हुन थाल्यो । त्यसपछि प्रहरीले ती प्रदर्शनकारीहरुलाई त्यस्ता कार्य गर्नबाट रोक्नका लागि सामान्य बल प्रयोग गरेर त्यहाँबाट उहाँहरुलाई पन्छाउने काम गरेको हो । सुरक्षाको एउटा प्रिन्सिपल नै के हुन्छ भने न्यूनत्तम बल प्रयोग गरेर भिडलाई तितर वितर गरेर पन्छाउने हो । अत्यधिक बल प्रयोग भएको छैन । गोली चल्ने अवस्था आएन । प्रहरीले संयमतापुर्वक आफ्नो काम गरेको छ । मिनिमम बल प्रयोग गरेर शान्ति सुरक्षा कायम गरिएको छ ।

यस्तो उग्र रुपमा जनकपुरमा प्रदर्शन होला भन्ने मलाई पहिले देखि लागेको थिएन । सामान्य रुपमा अवरोध गरेर विथोल्छौं भनेर मधेस केन्द्रित दलका नेताहरुले हामीलाई भन्नु भएको थियो । त्यस्तो उग्र हुन्छ भनेर भन्नु भएको थिएन । उग्र भईसकेपछि मैले उहाँहरुलाई कुरा गरेर कन्भिन्स गरेर स्थितिलाई साम्य बनाउन लगाएको थिएँ । ४ गतेको कार्यक्रम जनकपुर बाहेक सबै ठाउँमा सम्पन्न भयो । 

    तर, ५ गतेको कार्यक्रमका लागि सभाषदहरुले नै सुरक्षा पर्याप्त भएन भनेपछि उहाँहरुले नै इलेक्टूोनिक माध्यम मार्फत सुझाव दिनु हुनेछ भनेर ५ गतेको कार्यक्रम स्थगित गर्नु भएको हो । ४ गतेमा कार्यक्रम भएकै हुनाले अब हामी आफ्नै ढंगले सुझाव लिने छौं भनेर उहाँहरुले कार्यक्रम स्थगित गर्नुभयो । प्रदर्शनकारीहरुलाई हटाउन, तोडफोड हुन नदिन प्रहरीले सामान्य लाठी चार्ज र अश्रु ग्यास प्रहार गरेको हो । स्थिति अब सामान्य भईसकेको छ ।
 (द एक्सक्लुसिभ सँग गरिएको कुराकानीमा आधारित)


२०७२ श्रावण १० गते आईतबार

प्रहरीले कुरा गर्न बोलाएर कुट्यो ः मास संयोजक मिश्र

प्रहरीको कुटाईबाट घाइते भएका मधेस अधिकार संघर्ष समिति

 मासका संयोजक सरोज मिश्र जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा 

उपचार गराउँदाको अवस्था ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............

प्रधानमन्त्री सुशिल कोइराला जनकपुरको राम टावर उदघाटन गर्न आउने पुर्व निर्धारित कार्यक्रममा हामीले कालो झण्डा देखाएर विरोध प्रदर्शन गर्ने मधेस अधिकार संघर्ष समितिको पुर्व निर्धारित कार्यक्रम थियो । त्यो कार्यक्रम गर्नु भन्दा अगाडी पनि मलाई सुरक्षा अधिकारीहरुबाट त्यसो काम नगर्न भनेर थ्रेट आएको थियो । तर, हाम्रो पुर्व निर्धारित कार्यक्रम हो, हामी कालो झण्डा देखाउँछौं भनेर मैले जवाफ दिएँ । कडा सुरक्षा यहाँ सम्म कि नेपाली सेना समेत परिचालन भएको अवस्थामा प्रधानमन्त्री कोइरालालाई कालो झण्डा देखाउन सफल भयौं । 

    मलाई के लाग्छ भने त्यही दिन देखि म सुरक्षा निकायहरुको टार्गेटमा थिएँ । तर पनि मधेसको अधिकारका लागि हामी अगाडी वढेको अवस्थामा व्याक हुने कुरै भएन । अनि हामीले दोस्रो चरणको कार्यक्रम अन्तरगत ४ र ५ गते दुई दिने जनकपुर बन्द आह्वान ग¥यौं । ४ गते विहान बन्द सफल गराउन हामी जुलुस निकाल्दा पनि मलाई धेरै टर्चरहरु आयो । प्रहरीका घुमुवाहरुले प्रत्येक घण्टामा ४÷५ पटक फोन गरेर कार्यक्रमको बारेमा सोधपुछ गर्ने, मानसिक यातना दिने जस्ता कामहरु गरे । 

    बजार बन्द गराईसकेपछि हामीलाई उद्योग बाणिज्य संघ जानु थियो । किनभने मस्यौदा माथि छलफल गर्नको लागि हामीलाई आमन्त्रण गरिएको थियो । तर, त्यहाँ पुग्दा के दृष्य देखियो भने संविधानको मस्यौदामा छलफल गर्न आएका सभाषदका टोलीलाई हलमा राखेर सुरक्षा प्रदान गरिएको थियो भने बाहिर सबैजनालाई प्रवेशबाट निषेध गरिएको थियो । जबकी अन्तरक्रिया कार्यक्रम थियो । सबैलाई जान दिनुपर्ने थियो । तर, सुरक्षा घेराका कारण कसैलाई पनि प्रवेश गर्न दिइएको थिएन । 

    जनतालाई राय सुझाव दिन बोलाएको अवस्थामा प्रवेश गर्न नदिएपछि आक्रोशित मानिसहरु प्रहरी प्रशासन विरुद्ध नाराबाजी गर्न थाले । नागरिक समाज, राजनीतिक दल, बुद्धिजिवी, पत्रकार लगायत सरोकारवाला निकायहरुसँग अन्तरक्रिया गरी राय लिनुपर्ने कार्यक्रम हुँदा हुँदै कसैलाई प्रवेश दिइएको थिएन । हामीलाई जान दिनुपर्यो, आफ्नो कुरा राख्न दिनुपर्यो भनेर मैले त्यहाँको प्रशासनिक निकायका मानिसहरुलाई भनेपनि हैन तपाईहरुलाई जान निषेध छ, जान पाउनु हुन्न भनेर भने । अर्को तिर अन्य राजनीतिक दलका मानिसहरुले पनि विरोध गरिरहेका थिए । नारावाजी गरिरहेका थिए । 

    समानुपातिक सभाषदहरु माधवी रानी साह, डा. विजय कुमार सिंह लगायतलाई समेत प्रवेश गर्न दिइएको थिएन । महिलाहरुसँग पनि दुरव्यवहार भईरहेको थियो । अनि प्रहरीको इन्टेन्शन नराम्रो हामीले बुझेपछि प्रतिकार गर्न थाल्यौं । लठ्ठी लिएर मानिसहरुलाई पेल्ने काम प्रहरीले गरिरहेका थियो । अनि मैले उद्योग बाणिज्य संघको दाहिने पट्टीको ढोकाको ताल्चा ढुङ्गा हानेर फोडे । मैले पर्खाल पनि हल्लाएँ । त्यतिबेला प्रहरी मध्येकै मलाई चिन्ने साथीहरुले तपाई माथि प्रहरीको निगरानी छ, सचेत हुनुस भनेर भनेको थियो । 

    प्रहरीको कोडलेसमा पनि के आदेश भईरहेको थियो भने सरोज मिश्र र मासका मानिसहरुमा निगरानी राख्नुस । सोही क्रममा मासका साथी सुशिल कर्णलाई अचानक एक जना प्रहरीले खुट्टाको घुँडाले सम्बेदनशिल अंगमा प्रहार ग¥यो । सुशिल बेहोस भएर ढल्यो । श्याम यादवले उनलाई बाहिर लगे । त्यसपछि अचानक सिट्टी बज्यो र प्रहरीले लाठी प्रहार गर्न थाले । महिला, पुरुष, नेता, यूवा सबैलाई टाउको मै प्रहरीले अन्धाधुन लाठी प्रहार गर्न थाले । अनि हामी त्यहाँबाट भाग्न थाल्यौं । प्रहरीको संख्याको हिसावले हामी धेरै कम संख्यामा थियौं । प्रतिकार गर्ने अवस्था थिएन । 

    त्यसपछि एकातर्फ हामी भागिरहेका थियौं अर्को तर्फ प्रहरीले ढुङ्गा समेत हान्न थाले । प्रहरीले नै सुरुमा ढुङ्गा हानेको हो । प्रहरीले फालेको ढुङ्गा लिएर प्रदर्शनकारीले जवाफी प्रतिकार गरेको हो । जताततै प्रहरीले प्रदर्शनकारीलाई घेरेपछि प्रतिकार गर्नु प्रदर्शनकारीको बाध्यता भयो । आन्दोलन त्यहीबाट चर्कियो । प्रहरीले नै जन्म दिएको हो आन्दोलनलाई । हामी त शान्तिपुर्ण प्रदर्शन गरिरहेका थियौं । ४ गते साँझ फेरी मलाई प्रशासनिक निकाय तर्फबाट फोनमा थ्रेट आयो । 

    तपाईहरु आन्दोलनलाई जसरी पनि कन्टूोल गर्नुस नत्र गाह्रो हुन्छ तपाईहरुलाई, भनेर सशस्त्र प्रहरीका उपरीक्षक रविन्द्र ठाकुरले थ्रेट दिए । तपाईले के गर्न खोज्नु भएको हो, आगो लगाउन खोज्नु भएको हो, जनकपुरलाई तहसनहस गर्न खोज्नु भएको हो भनेर एसपीले मलाई थ्रेट भाषामा प्रश्न गरे । अनि मैले शान्तिपुर्ण प्रदर्शन गर्न पाउने लोकतन्त्रमा जनतालाई अधिकार छ भनेर भनेपछि एसपी ठाकुरले हाँसेर भने,“ तपाईलाई थाहा होला अहिले सशस्त्र प्रहरीलाई गोली हान्ने समेत अधिकार दिइएको छ । अहिले सिडिओ सँग पनि गोली चलाउन अनुमति लिनु पर्दैन ।” 

    त्यसपछि नेपाल प्रहरीका एसपी गणेश बहादुर थापाले फोन गरेर सरोज भाई आन्दोलनलाई साम्य पार्नुपर्छ भनेर भने । अनि मैले तपाईहरुले उग्र भएपछि आन्दोलन चर्किएको हो । तपाईहरु शान्त भएको भए यस्तो अवस्था हुने नै थिएन । भनेर मैले एसपी थापालाई जवाफ दिएँ । मासको सदस्य अहिले २५ जना मात्र छन् । सेन्टिमेन्ट जोडिएर मानिसहरु सडकमा आएका छन् । ५ सय भन्दा वढी मानिसहरु सडकमा छन् । को कहाँबाट आए त्यो मलाई थाहा भएन । तपाईहरु साम्य हुनुस आन्दोलन आफै शान्त हुन्छ । भनेर मैले भनें । ५ गते  विहान ९ बजे तिर मलाई प्रहरी निरीक्षक निरंजन थापाले फोन गरेर आज पुलिस सडकमा निस्कदैन तपाईहरु आन्दोलन नगर्नुस भनेर भने । 

    अनि ठिक्कै छ पुलिस बाहिर ननिकाल्नुस, हिजोको लाठी चार्जको आक्रोश मान्छेमा छ । केही बेर प्रदर्शन गर्छन र आफ्नो आफ्नो घर जान्छन्, मैले थापालाई भने । हाम्रो लडाई भनेको पुलिस सँग होइन, मस्यौदामा रहेको विभेदसँग हो । अहिले नै मधेस आन्दोलन हुन्छ भनेर हामीले सोचेकै छैनौं । अनि ठिक छ समन्वयमा काम गर्ने भनेर भनियो । तर, परिस्थिति उल्टो भयो । सडकमा बच्चाहरु कहाँबाट आए, सयौंको संख्यामा मासहरु कसरी आए हामीले पनि बुझ्न सकेनौं । प्रहरी व्यापक परिचालन भएको थियो । अश्रु ग्यास फायर हुँदै थिए । त्यही अश्रु ग्यास एउटा यूवाले उठाएर प्रहरी तर्फ फालिदियो । 

    अनि प्रहरी तर्फ पनि भागाभाग भयो । स्थिति अनियन्त्रीत भयो । त्यतिबेला फेरी इन्सपेक्टर निरन्जन थापाले मलाई फोन गरेर तपाईहरु व्याक हुनुस म पुलिसलाई व्याक गर्छु भनेर भने । एसपी थापाले पनि फोन गरेर व्याक भई नर्मल हुनुस भनेका थिए । उनीहरु शिव चौकबाट व्याक भएर राम चौक तर्फ गए । तर, गोपाल धर्मशाला तर्फबाट व्यापक प्रहरीको फोर्स थपियो । अनि हामीले सबैलाई व्याक हुन भन्यौं । तर, कसैले मानेनन् । एउटा घुमुवाको चौधरीलाई प्रदर्शनकारीहरुले नियन्त्रणमा लिएर कुटपिट गर्न खोज्दा म, मानव अधिकारकर्मी बुद्धनारायण साहनी, विजय दत्त लगायतले उद्धार ग¥यौं । पंकज महतोको दिदीको घरमा लगेर उनलाई राख्यौं । मानवताको आधारमा हामीले त्यो काम गरेका थियौं । त्यही बेला सशस्त्रका एसपी ठाकुरले फेरी मलाई फोन गरेर थर्काए । फेरी इन्सपेक्टर थापाले मलाई फोन गरेर जानकी चौक तर्फ गईदिनुस, हाम्रो प्रहरी त्यता छैन, प्रदर्शनकारी त्यहाँ गएका छन्, केही अप्रिय घटना नभईदिओस भनेर भने । 

    त्यहाँ रोकिदिनुस भनेर भने । अनि मैले अप्रिय घटना नहोस भनेर त्यता तर्फ गएँ । त्यतिबेला सशस्त्रका एसपी ठाकुर आए र त्यो विशेष प्रहरी चौधरीलाई उनको जिम्मा लगाएँ । अनि उहाँले पनि जानकी चौक तर्फ जान भन्नु भयो । मलाई भनिएको थियो कि त्यहाँ भारी संख्यामा प्रदर्शनकारीहरु छन् तर त्यहाँ पुगेपछि प्रदर्शनकारी कतै थिएनन्, सुरक्षाकर्मीहरु मात्र थिए । मलाई शंका पनि लाग्यो । एक जना पत्रकारको मोटरसाइकलमा चढेर विवाह मण्डपको पुर्वपट्टीको गेटसम्म पुगें । धनुषाका एसपी थापा र मेरो आँखा सम्पर्क भयो । अनि हामी एक अर्कोलाई नमस्कार गर्दै थियौं, त्यतिकैमा पछाडीबाट मलाई पुलिसहरुले लाठी चार्ज गर्न थाल्यो । तै पनि मैले एसपीलाई तपाईले मलाई कुट्न नै बोलाउनु भएको हो भनेर सोध्दा कसले कुट्यो भनेर घटनाबाट अनभिज्ञता देखाउन खोज्यो । फेरी अरु पुलिसहरुले पिट्न थाल्यो ।

     त्यतिकैमा इन्सपेक्टरले आएर सरोज भाई हो नकुट भनेर भनिरहँदा भानमा रहेको पुलिस झरेर गाली दिँदै यही नाइके हो छोड्नु हुँदैन । यसलाई हाल्नु पर्छ भन्दै बुट लिएर हान्न थाल्यो । यसरी जथाभावी पुलिसले लाठीले बुटले अन्धाधुन हान्न थाल्यो । 

    त्यसपछि उल्टै एसपी थापाले यो राम्रो भएन तिमी जाउ अहिले भनेर भने । टेलिफोन एक्सचेन्ज कार्यालय नजिक म ढलें । अनि मलाई अस्पताल पु¥याइयो । ( द एक्सक्लुसिभ सँगको कुराकानीमा आधारित)

२०७२ श्रावण १० गते आईतबार

दोषीमाथि कारबाहीको माग गर्दै ज्ञापन

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............

दुई दिने जनकपुर बन्दको क्रममा दमन गराउने प्रहरी नायब उपरिक्षक कृष्ण प्रसाई र प्रहरी निरिक्षक निरंजन थापामाथि कारबाहीको माग गर्दै युवा संघसंगठनहरुले बुधबार जिल्ला प्रशासन कार्यालयमार्पmत प्रधानमन्त्री सुशिल कोइरालालाई ज्ञापनपत्र बुझाएको छ । बुधबार दिउँसो जिल्ला प्रशासन कार्यालय धनुषा पुगेको युवा संघसंगठनका अगुवाहरुले प्रमुख जिल्ला अधिकारी काली प्रसाद पराजुलीमार्पmत प्रधानमन्त्री सुशिल कोइरालालाई ज्ञापनपत्र बुझाएको हो ।

संविधानको प्रारम्भिक मस्यौदामा राय(सुझाव संकलनको विरोधमा आव्हान गरिएको दुई दिने बन्दको क्रममा डिएसपी प्रसाई र र प्रहरी निरिक्षक थापाले प्रदर्शनकारी तथा बालबालिकामाथि दमन गर्न लगाएको आरोप युवा अगुवाहरुले लगाएका छन् । 

डिएसपी प्रसाइ र प्रहरी निरिक्षक थापाको निर्देशनमा प्रदर्शनकारी, पत्रकार, बालबालिकाहरुलाई प्रहरीले निर्ममतापूर्वक लाठीचार्ज गरेको थियो । डिएसपी प्रसाई र प्रहरी निरिक्षक थापाको भूमिका आन्दोलनमा दमनकारी रहेको बताउदै युवा अगुवाहरुले कडाभन्दा कडा कारबाहीको माग गरेका छन् । कारबाही नभए डीएसपी प्रसाई र प्रहरी निरिक्षक थापामाथि कारबाही नभए आन्दोलनमा उत्रिने चेतावनी युवा अगुवाहरुले दिएका छन् । निर्वाचन क्षेत्र नम्बर(४ को राय(सुझाव संकलन स्थल जनकपुर उद्योग वाणिज्य संघमा विरोध गर्न गएका प्रदर्शनकारी, मधेशवादी दलका नेता, कार्यकर्ता, बालकमाथि उनी दुवै जनाले निर्ममतापूर्वक लाठी चार्ज गराएको घटनाको युवा अगुवाहरुले कडा विरोध गरेको छ । 

महावीर युवा कमिटीका अध्यक्ष धर्मेन्द्र साह, राम युवा कमिटीका अध्यक्ष राबाबु साह, गणेश युवा कमिटीका अध्यक्ष राजेश भण्डारी, रामजानकी युवा कमिटीका अध्यक्ष गणेश साह, जनक युवा क्लवका महासचिव संतोष कुमार राय, जनकपुर जेसिजका निवर्तमान अध्यक्ष शंकर प्रसाद साह, मधेश अधिकार संघर्ष समितिका शैलेन्द्र सिंह, समाजवादी विद्यार्थी संघका रामविनेश साह, तराई मधेश युवा फ्रन्टका केन्द्रिय सदस्य मो. सलामत राईन, मो. जानी साफी, राष्टिूय मधेश समाजवादी पार्टीका जिल्ला उपाध्यक्ष सुमनकान्त ठाकुर, समाजवादी विद्यार्थी संघका अध्यक्ष ज्ञानेन्द्र झा, जिल्ला अध्यक्ष हिरेन्द्र विक्रम अधिकारी, राजदेवी युवा कमिटीका अध्यक्ष श्याम किशोर मण्डल, मास संयोजक सरोज मिश्र, कृष्ण युवा क्लका अध्यक्ष दिपेन्द्र कुमार साह र नरसिंह युवा क्लवका सचिव धर्मेन्द्र प्रसाद सिंह लगायतले ज्ञापन पत्र बुझाएका छन् ।


२०७२ श्रावण १० गते आईतबार

मलाई न्याय चाहियो ः पत्रकार महत्तो

प्रहरीको कुटाईबाट घाइते भएका पत्रकार शैलेन्द्र महत्तो 
जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा उपचार गराउँदै ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............

साउन ४ गते सोमबार समाचार संकलनको क्रममा म माथि प्रहरीहरुले गरेको निर्घात कुटपीटले निकै दुःखी र अश्चर्य चकित छु । सोमबार दिउँसो अढाई बेजेको समयमा प्रहरी र प्रदर्शनकारी बीच ढुंगामुढा हानाहान भईरहेको बेला म त्यहीँ फोटो खिच्दिै र बेला बेला रेडियोमा लाईभ गर्दै थिएँ । उपमहानगरपालिका कार्यालय अगाडी गल्लीमा सर्वसाधारणहरु हेर्दै थिए की त्यतिकैमा प्रहरीहरुको एक हुलले उनीहरुलाई कुट्दै लखेट्न थाले । म पनि प्रहरीहरुको पछि पछि फोटो खिच्दै जान थालें । 

    त्यतिकैमा हेरें, एक जना सर्वसाधारणलाई प्रहरीले चौतर्फी घेराहालेर कुट्न खोजेका थिए । म नगरपालिकाको गेट अगाडी फोटो खिच्ने तरखरमा थिएँ । त्यतिकैमा त्यहाँ ईन्सपेक्टर निरन्जन थापाको कमाण्डमा रहेका २० जना प्रहरीहरु जम्मा भईसकेका थिए । उनीहरुले मलाई एक्लै हेरेर हान सालेलाई हान, फोटो खिच्दैछ भन्दै धमाधम गाईगोरु जस्तै कुट्न थाले । म जसोतसो त्यहाँबाट भाग्दै ज्यान बचाउन खोजें ।
नगरपालिकाको गेटदेखि उद्योगबाणिज्यसंघको गेट सम्म पुग्दा बाटोमा जति पनि प्रहरीहरु थिए सबैले एक दुई लठी निर्मम ढंगले शरीरको विभिन्न भागमा प्रहार गर्दै ,केहि प्रहरीहरु पछिबाट लखेटदै कुट्दै त्यहाँसम्म पुगका थिए । उद्योगबाणिज्य संघको मुलगेट अगाडी व्यापक मात्रामा प्रहरीहरु परिचालन भएको थियो । 

त्यहाँ धनुषाका प्रहरी उपरीक्षक (एसपी) गणेश बहादुर थापा र प्रहरी नायव उपरीक्षक (डीएसपी) कृष्ण प्रसाई समेत हुनु हुन्थ्यो । मलाई प्रहरीले लखेट्दै भाग्दै आएको देखेर डीएसपी कृष्ण प्रसाईले आफनो नियन्त्रणमा लिनु भो । उहाँले नियन्त्रणमा लिँदा पनि तीन÷चार जना प्रहरीले गाली गर्दै तीन चार लठ्ठी हिर्काई दियो । केहि प्रहरीले यसलाई भित्र लग्नु परयो भन्दै मलाई उद्योग बाणिज्य संघमा लगेर मरनासन्न हुने गरी कुटपीट गर्ने दाउमा थियो । म जान मानिनँ । मैले केही गरेको छैन भनेर हार गुहार पनि लगाएँ । त्यतिकैमा एसपी गणेश बहादुर थापाले तैंले प्रहरीलाई ढुंगा हानेको हो भन्दै थर्काउन थाले । मैले केहि पनि गरेको छँुईन भन्दापनि उहाँले जोडले म माथि कराउन थाल्नु भयो ।

त्यसपछि मलाई भित्र सभाहलमा लग्ने प्रयास गरे । गेट नजिकै एसपी र डीएसपी दुवै जनाले मलाई आफ्नो नियन्त्रण राख्दा पनि केहि प्रहरीहरुले लाठीको हुडले मलाई जिउमा घोचि राखेका थिए । गाली गरि रहेका थिए । मलाई होस हावास नै उडेको थियो । आफ्नो कोहि सहकर्मीहरु साथीहरु नदेख्दा । उनीहरु मलाई भित्र लगेर रामधुलाई गर्ने योजनामा थियो । त्यहाँ आफ्नो कोहि पनि सञ्चारकर्र्मी साथीहरु थिएनन् । म आतिएको थिएँ । त्यतिकैमा धनुषाका ईन्सेक प्रतिनिधी विनोद महराले मलाई हेर्नु भयो । उहाँ संघको भित्रमै हुनु हुन्थ्यो । मलाई हेर्ने बितिकै के भयो भाई भन्दै उहाँ आउनु भयो । 

    त्यसपछि केहि पत्रकार साथीहरु आएपछि एसपी र डीएसपी सहित प्रहरीहरु मौन भएका थिए । र, बल्ल तल्ल बाँच्न सफल भएँ । म उज्यालो ९० नेटवर्कको प्रेसको डूेस लगाएको थिएँ । परिचय पत्र झुण्ड्याएको थिएँ । परिचय पत्र प्रहरीले पहिले नै भाँचेर फ्यालदिएका थिए । सबैले चिन्छन पनि, पत्रकार हो भनेर । तर पनि प्रहरीहरुले जसरी ममाथि निर्ममतापूर्वक व्यवहार प्रदर्शन गर्याे र एसपी डीएसपीको नियन्त्रणमा हुँदा पनि जुन किसीमले प्रहरीहरुले बरबरता देखायो यसले मरो मन भित्र शंका के उब्जेको छ भने उनीहरुले सुनियोजित रुपमा नै ममाथि आक्रमण गरेका छन् ।

     आक्रमणमा मलाई टाउकोदेखि पैतालासम्म २५÷३० लाठी लागेको छ । जिउभरी डामहरु छन् । जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा समान्य उपचारपछि रेस्टमा छु । औषधी खाँदै छु । अवस्था समान्य छ । मलाई न्याय चाहियो । मलाई आक्रमण गर्ने प्रहरी र त्यसका चेन अफ कमाण्डलाई कारवाही हुनुपर्यो । (द एक्सक्लुसिभसँगको कुराकानीमा आधारित)


२०७२ श्रावण १० गते आईतबार

बच्चालाई प्रहरीले एक थप्पड पनि हानेको छैन प्रहरीले लखेट्दा आफै लडेर घाइते भएको हो ः डिएसपी प्रसाई

कृष्ण प्रसाई, प्रहरी नायव उपरीक्षक, धनुषा ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............

धनुषाको ७ वटै निर्वाचन क्षेत्रमा संविधानको प्रारम्भिक मस्यौदामा सुझाव दिने कार्यक्रम थियो । सुरक्षाका लागि तिनवटै निकाय परिचालित भएको थियो । मेरो कमाण्डमा निर्वाचन क्षेत्र नम्बर ४ अन्तरगत जनकपुर उद्योग बाणिज्य संघको सुरक्षा जिम्मा दिइएको थियो । ४ गते ११ बजेबाट राय सुझाव लिने कार्यक्रम तय गरिएको थियो । तर, सुरक्षा व्यवस्था मिलाउनको लागि म आफ्नै कमाण्डमा ९ बजे तिर ड्यूटीमा गएँ । आधा घण्टा पछि विद्रोही समुहका नेता तथा कार्यकर्ताहरुको करिब एक डेढ सय जनाको संख्यामा झुन्डहरु आउन थाले । 

    ३ जना सभाषदहरु लिला कोइराला, मिनाक्षी झा र प्रमिला दास हल भित्र प्रवेश गरिसक्नुभएको थियो । बाहिर विद्रोहीहरुले नाराबाजी गर्न थाले । गाली गलौज गर्न थाले । अनि मैले तपाईहरु मध्ये ४÷५ जना नेताहरु भित्र जानुस र आफ्नो कुरा राख्नुस भन्दा उनीहरुले कि त सबै जना जान दिनु पर्यो नत्र कोही जाँदैनन् भनेर जवाफ दिए । अनि मैले आफ्नो माथिल्लो निकायमा भित्र र बाहिरको परिस्थितिबारे अवगत गराएँ । यता भाग लिने मान्छे कोही पनि आएका थिएनन् । 

    सबै विथोल्ने नै थिए । आधा घण्टासम्म नारावाजी गरिसकेपछि प्रदर्शनकारीहरुले हाम्रो सुरक्षा घेरा तोड्न थाले । अनि यसो नगर्नु भनेर भन्दा तपाईको काम तपाई गर्नुस हाम्रो काम हामी गर्छौं, जवाफ दिए । हैन मुठभेड नगर्नुस, कमाण्ड कन्टूोलमा तल माथि हुन सक्छ भन्दा पनि मानेनन् । अनि मैले सिडिओ साहेवलाई व्रिफ गरें । बल प्रयोगको सिद्धान्तमा जानुस भनेर सिडिओ साहेवले केही छिनमा भन्नु भयो । यता तिर प्रदर्शनकारीहरुले पर्खाल तोड्न थालेका थिए । छिर्न दिने कुरै आएन, बल प्रयोग गर्नुस भनेर सिडिओ साहेवले आदेश दिनु भयो । अब गाह्रो छ, कृपया तपाईहरु गई दिनुस भनेर भन्दा पनि मानेनन् । अब लाठी हान दिन्छु भनेर तर्साउन खोज्दा उनीहरु आफै भुईमा लडिदिए । अनि फेरी सिडिओ साहेवलाई सोधे । त्यसपछि लाठी चार्ज देखि अश्रु ग्याससम्म फायर गरियो । लाठी चार्ज गरेर भिड हटाइयो तर सेकेन्ड नवित्दै चारै तिरबाट प्रहरी माथि ढुङ्गा बर्षियो । नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरी गरी करिब १ सय जना जति थियौं । ४०÷५० जना व्याकप फोर्स मगाइयो । अर्को तर्फ एसपी साहेव, सिडिओ साहेव छलफल गर्न थाल्नु भयो । 

    फेरी अर्को नेताहरुको टोली उद्योग बाणिज्य संघमा आयो । अनि कार्यक्रम स्थगित गर्नु पर्यो । सभाषदहरुलाई, कर्मचारीहरुलाई घर घरमा छोड्नु पर्यो । ३÷४ बजिसकेको थियो । फेरी ढुङ्गा बर्षियो । बाटो क्लियर गर्दै गइयो । सभाषद रामकृष्ण यादव, लिला कोइराला र आनन्द ढुङ्गानालाई ढुङ्गा हान्न थालियो । जे होस सेक्यूरिटी दिएर उहाँहरुलाई घर छाडियो ।
भोली पल्ट ५ गते हामी ट्रुपमा बस्यौं । विहानसम्म केही भएको थिएन । 

    प्रहरी निरीक्षक गणेश बरालको कमाण्डमा ३०÷३५ जना सुरक्षाकर्मीहरु परिचालित भएको थियो । एक्कासी राम चौक, जनक चौक र शिव चौक गरी तीनै तिरबाट ढुङ्गा हान्न थालियो । भर्सक एउटा ढुङ्गा लागोस बरु व्याक हुने भनेर सेटमा भनियो । पुलिस व्याक भएर भैरव चौक आयो । यता पुलिस व्याक हुँदै थियो अर्को तर्फ त्यही ढुङ्गा हान्ने टोली जानकी चौकीमा आक्रमण गर्न गए । चौकी भित्रै छिर्न थाल्यो भनेर खबर आएपछि बल प्रयोग गरेर उनीहरुलाई हटाइयो । म र एसपी साहेव फेरी त्यहाँ गएँ । त्यहाँबाट हामीले ९ जनालाई पक्रियौं । त्यसपछि आन्दोलन फिर्ता गर्छौं भनेर भनेपछि पक्रिएका ९ जनालाई जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा नेताहरुको जिम्मा लगाएर हामीले छोडेका थियौं । छोडेको १ घण्टा पछि प्रदर्शनकारीहरुले जानकी प्रहरी चौकीलाई टार्गेट बनाए । ४÷५ पटक ढुङ्गा हाना हान भयो । चौकी भरी ढुङ्गा छयाप छयाप्ती थियो । त्यहाँ चौकीको प्रहरी टोली मात्र थियो । साँझको ५ बजिसकेको थियो । पेटूोल बम प्रहार गरियो । चौकीको बोर्ड समेत हटाइ दिए । अनि म र एसपी साहेव त्यहाँ पुग्यौं । र, अवस्थालाई साम्य बनायौं ।

    ४ गते मेरो कमाण्डमा रहेको टोलीले एक राउण्ड पनि अश्रु ग्यास प्रहार गरेनन् । उद्योग बाणिज्य संघ अगाडी लाठी चार्ज गरिएको हो । खुट्टामा लाठी प्रहार गर्न खोज्दा प्रदर्शनकारीहरु भुईमा सुत्न थालेपछि टाउकोमा लागेको हो । भानु चौक र शिव चौकको बीचमा रहेको विभिन्न प्रहरीको टोलीले करिब २ दर्जन जति अश्रु ग्यास हानेको हो ।

    ५ गते अवस्था सामान्य नै थियो । तर, प्रदर्शनकारीहरुले फेरी जानकी प्रहरी चौकीलाई निशाना बनाए । घाइते भएको बालक दिनेश साहलाई प्रहरीले हानेको होइन । जानकी प्रहरी चौकीमा प्रदर्शनकारीहरुले घेराबन्दी गरेर आक्रमण गरिरहेका थिए । हामीलाई खबर आएपछि म र एसपी साहेव दुवै जना पुगेका थियौं । लब्ली मोडमा त्यो बच्चा लडेको मैले देखें । बच्चालाई एउटा महिलाले पानी खुवाईरहेको थियो । बच्चा घाइते भएपछि प्रदर्शनकारीहरुले पनि ढुङ्गा बर्षाउन छोड्यो । फाटफुट बर्षियो । 

    त्यसपछि बच्चालाई अस्पताल पठाइयो । के भएको हो भन्ने कुरा त्यहाँ खटिने कमाण्डसँग बुझ्दा बच्चालाई प्रहरीले लखेटेको भन्ने कुरा सत्य हो । तर, कुटेको भने होइन । लखेट्दा आफै लडेको हो । त्यहाँका कमाण्ड सम्हालिरहेका प्रहरी निरीक्षक सुभाष खड्काका अनुसार ढुङ्गा हानाहान भईरहेको अवस्थामा बच्चा अचानक आयो र आएपछि प्रहरीले लखेट्दा लडेर मुख काटियो । प्रहरीले बच्चालाई एक थप्पड पनि हानेको छैन ।     अनि ढुङ्गामुढा गरिरहेका ९ जना प्रदर्शनकारीहरुलाई नियन्त्रणमा लिइयो । अन्डर ऐजभएका बालकहरुलाई तत्कालै छाडियोे । र बाँकी रहेकाहरुलाई भोली पल्ट अर्थात ६ गते अभिभावकको जिम्मा लगाएर छाडिएको हो । प्रदर्शनकारीहरुले जनक चौकको टूाफिक विट, पार्किङ, नोपार्किङका सबै साइन बोर्डहरु तोडफोड गरेका छन् । जानकी प्रहरी चौकीको ऐना तोडियो । ५ गते धनुषाधाम र बेश ढल्केवरका दुई वटा गाडीहरुमा प्रदर्शनकारीहरुले छतबाट शिशा फुटाए ।  (द एक्सक्लुसिभसँगको कुराकानीमा आधारित)


२०७२ श्रावण १० गते आईतबार

अन्तरवार्ता : मलाई राज्यबाट सुरक्षा थ्रेट छ ः डा.अमरेश कुमार सिंह, नेता नेपाली कांग्रेस

नेपाली कांग्रेसका सभाषद तथा केन्द्रिय सदस्य डा.अमरेश कुमार सिंहले यदि मधेस प्रदेश नभए अलग देश बनेरै छाड्ने चेतावनी दिएका छन् । भारतको सन्देशलाई ४ दलले नबुझे ४ दलको हविगत पनि पुर्व राजा ज्ञानेन्द्र जस्तै हुने उनले चेतावनी दिएका छन् । डा. सिंह सँग द एक्सक्लुसिभका सम्पादक अजय अनुरागीले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश प्रस्तुत छ ।

मस्यौदा सुझाव संकलन गर्न सभाषदहरुको टोली मधेसमा आउँदा तपाईले पनि विरोध गरिरहनु भएको थियो । सिरहामा प्रचण्डले ढुङ्गा खानु पर्यो, गौरमा माधव नेपालले कुर्सी खानु पर्यो, जनकपुरमा लिला कोइरालाले चप्पल खानु पर्यो । कसरी लिनुभएको छ यो समग्र घटनाक्रमलाई ?
समग्रमा यो मस्यौदाले मधेसी, दलित, जनजाति, आदिवासी, महिलाको विरुद्धमा आएको छ । त्यसैले मधेसका आम नागरिक, यूवा, बुद्धिजिवी, राजनीतिक दल सबैले विरोध गरिरहेका छन् । त्यो कुराको प्रशासन र राज्यसत्ता हाँक्ने दलहरुलाई हेक्का भएन । त्यसकारण ठाउँ ठाउँमा यसको विरोध भएको छ ।
मधेसी विना सिमाङ्कन नामाङ्कनको संघीयता मान्नेवाला छैन । नागरिकता, जनसंख्याको आधारमा समावेशी समानुपातिक प्रतिनिधित्वको कुरा, लगायत तमाम अधिकारका कुराहरु मस्यौदामा सम्बोधन गरिएको छैन । 

अहिलेको मस्यौदा अनुसार संविधान बन्यो भने मेरो विचारमा जसरी भुटानबाट भुटानीहरु लखेटिए त्यस्तै नेपालबाट मधेसीहरु लखेटिएर भारतको यूपी विहारमा शरनार्थी बन्नुपर्ने हुन्छ । किनभने एमालेको अध्यक्ष केपी ओलीको बुझाई त्यस्तै छ । श्रीलंकामा जसरी महेन्द्रा राजपक्षेले राष्टूपति भएको बेलामा त्यहाँका तमिल र मुस्लिमहरुलाई ५० औं हजारको संख्यामा मारेको थियो । तमिललाई क्रस गरेको थियो । त्यही अवस्था केपी ओली मधेसमा चाहन्छन् । उनी मधेसीलाई क्रस गर्न चाहन्छन् । मधेसीलाई क्रस गर्न खोज्यो भने तिनीहरु बाध्य भएर यूपी विहार जान्छन् । किनभने मधेसको हरेक खेतबाट यूपी विहार जाने बाटो छ । बोर्डरको नाकाबाट जानुपर्ने बाध्यता छैन ।

मधेसमा व्यापक रुपमा सुझाव संकलनको विरोध भएपनि राज्यले देशैभरी उत्साह जनक ढंगले सुझाव संकलनमा जनता सहभागी भएको बताईरहेको छ । यसलाई कसरी हेर्नुहुन्छ तपाई ?
यसलाई म स्वाभाविक रुपमा लिन्छु । किनभने म आफै मस्यौदाको विरोधमा उभिएको छु । मधेसको विभिन्न ठाउँहरुमा गएर जनतालाई मस्यौदाको बारेमा जानकारी गराउँदैछु । यो राजनीतिक लडाई हो । मधेसको अधिकार, स्वाभिमान र पहिचानको लडाई हो । मधेसी जनता यो देशमा समान नागरिक हुन चाहन्छ । समानताको आधारमा हिस्सेदारी चाहन्छ । तर, यो मस्यौदाले मधेसीलाई असमान नागरिक बनाउने कोशिस गरिएको छ । मधेसी नागरिकलाई अंगिकृत नागरिकको बंशावली बनाउन खोजिएको छ । अन्तरिम संविधानबाट पनि पछाडी गएको छ । त्यसकारण मधेसीले स्वीकार गर्ने अवस्था नै आउँदैन । अहिले हरेक निकायमा विज्ञापन हुँदा मधेसीलाई केही आरक्षण दिने गरिएको छ । तर, यो मस्यौदामा त्यो पनि हटाइएको छ । समान जनसंख्याको आधारमा प्रतिनिधित्वको जुन ग्यारेन्टी थियो त्यो पनि हटाइएको छन् ।

मधेसमा भएको यो विद्रोह दुई दिनमा शान्त भयो । के यो टूेलर थियो आगामी आन्दोलनको ?
यो दुई दिनमा भएको जनताको स्वस्फुर्त आन्दोलनमा प्रहरीले धेरै ज्यादती गरेको छ । दमन गरेको छ । निहत्था जनता माथि लाठी चार्ज गरिएको छ , टियर ग्यास प्रहार गरिएको छ, ठाउँ ठाउँमा रब्बर बुलेट प्रहार गरेको छ । नाबालिक बच्चाहरुलाई जुन तरिकाले आक्रमण गर्ने काम गरिएको छ । यो शर्मनाक हो । यसबारेमा पार्लियामेन्टमै म आबाज उठाउँछु । किनकी यो मधेसी अस्मिता माथिको खेलवाड हो ।
    मधेसी जनतालाई राज्यले अझै पनि दुई नम्बरको नागरिक ठानेर दमन गरेको छ । मधेस अब अन्तिम लडाईको लागि तयार भईरहेको छ ।

अबको लडाई सदन र सडकमा कसरी हुन्छ ? तपाईहरुको रणनीति के हुनेछ ?
यो लडाई सदन र सडक दुवैबाट हुन्छ । मधेसीको अधिकार सुनिश्चित गराउन सदन, संविधानसभामा जोडदार रुपले उठाउनेछौं । र, सडकबाट पनि आन्दोलन उठाउने छौं ।
र, पनि मधेसको अधिकार संविधानमा सुनिश्चित भएन भने के गर्नु हुन्छ ?
त्यो विरोध विद्रोहमा परिणत हुनेछ । र, त्यो विद्रोहको बाटो आगामी दिनमा अलग्गै राष्टू निर्माणको बाटोमा अगाडी वढ्नेछ ।

तपाईहरुको ऐजेण्डालाई अन्तराष्टिूय समुदायले समर्थन गरेको छैन भनेर भनिन्छ । बरु १६ बुँदे सहमतिलाई स्वागत गरेको बताइन्छ । अन्तराष्टिूय समुदायको सहयोग र समर्थन विना मधेसको अधिकार संविधानमा सुनिश्चित हुन सक्छ ?
राज्य एकांकी हो । राज्यको काठमाण्डौ बेष्ड मिडियाले गलत प्रचार गर्दैछ । एउटा वर्ग विशेषको हातमा त्यहाँको मिडिया छ । यूएनले हतारमा थाहै नपाएर त्यसको पोलिटिकल इम्पिलिकेशन के हो, परिणाम के हुन सक्छ नबुझेर समर्थन गरेको हो । बाँकी भारत, चीन, अमेरिका कसैले पनि १६ बुँदेको समर्थन गरेको छैन । तिनै देशको राजदुत र उच्चपदस्त नेताहरुसँग मैले कुरा गरेको छु । कसैले पनि यो सहमतिलाई मानेको छैन । स्वीकार र समर्थन गरेको छैन । यो गलत प्रचारवाजी मात्र हो ।

प्रचण्ड भारत भ्रमणमा गएको बेला बरु सबैलाई समेटेर जानुस, सिमाङ्कन नामाङ्कन सहितको संविधान जारी गर्नुस, द्वन्द्वको बिज नरहोस भन्ने संदेश त्यहाँका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले दिएका रहेछन् । आफु अनुकुलको सिमाङ्कन नामाङ्कन गरेर संविधान जारी गर्न सक्छन् नि त ?
उत्तर दक्षिणको सिमाङ्कन मधेसलाई कुनै हालतमा स्वीकार हुँदैन । मधेसको समस्यालाई, मधेसका पार्टीहरुलाई, मधेसका जनतालाई सम्बोधन गरेर अगाडी वढ्न मोदीले प्रचण्डलाई प्रष्ट रुपमा भनिसकेका छन् । सहमतिमा ल्याएर संविधान जारी गर्न भनेका छन् । यो प्रष्ट सिग्नल हो । त्यो भन्दा तलको कुरालाई भारतले समर्थन गर्दैन । किनभने अव हुने विद्रोह वा द्वन्द्वको प्रत्यक्ष प्रभाव भारतलाई पर्नेछ । द्वन्द्वको बिजा रोपण नहोस भन्नुको डिप्लोमेटिक अर्थ के हो भने कुटनीतिक भाषामा धेरै कम शव्द बोलिन्छ । थोरै शव्दबाट धेरै व्याख्या गर्न सक्नुपर्छ ।

अहिलेको राज्य सत्ता हाँक्ने दलहरुले त्यो कुटनीतिक भाषा बुझेका होलान त ?
यो स्वाँठहरुले नबुझे भने यिनीहरुको आफै दशा हुन्छ । एउटा उदाहरण भन्छु । ज्ञानेन्द्र राजा भएको बेला भारतका प्रधानमन्त्री मनमोहन सिंहले दुई चोटी बागलुङ्ग र बंगलादेशमा भनेका थिए । तपाई आप्mनो अधिकार दलहरुलाई दिनुस, तपाई आफ्नो चेयरमेन सिप हटाउनुस, नेतालाई प्रधानमन्त्री बन्न दिनुस भनेर सिंहले ज्ञानेन्द्रलाई प्रष्ट भनेका थिए । तर, ज्ञानेन्द्रले सुन्दै सुनेन । परिणाम के आयो भने ज्ञानेन्द्रले आफै दरबार छोड्नु पर्यो । कुनै सेरेमोनियल संवैधानिक राजा पनि रहन सकेन । त्यसैले अहिलेको ३ वा ४ दलका नेताले मोदीको संदेशलाई नबुझ्ने प्रयास गर्छ भने तिनीहरुको पनि त्यस्तै गति हुन्छ ।

संविधानसभा परित्याग गर्ने बेला आईसकेको छैन र ? मधेसका जनताले तपाईहरुलाई संविधानसभा परित्याग गरी सडक आन्दोलनमा आउन पटक पटक आह्वान गर्दा पनि तपाईहरुको कुर्सी मोह किन छ ?
अहिले हामी दुवै ठाउँबाट आन्दोलित छौं । महाभारतको पाण्डव जस्तै अन्तिम अन्तसम्म आशा राखेका छौं । अन्तमा पाण्डवले पाँच गाउँ मागेका थिए । पुरा हस्तिनापुर वा आधा हस्तिनापुर मागेको थिएन । त्यस्तै हामी मधेसको पक्षमा रहेका मधेसी समुदायका सभाषदहरु अन्तिम सम्म संविधानसभाबाट प्रयास गर्छौं । उनीहरुको बुद्धि सुध्रिएला कि भन्ने आश अहिले पनि बाँकी छ । भएन भने हामी जनतामा आउँछौं नै । छोड्नु पर्यो भने संविधान सभा त के मधेसको लागि कुर्वानी दिन पनि पछाडी पर्दैनौं । तपाई ढुक्क हुनुस । मधेस प्रदेश भएन भने अलग देश बन्नबाट कसैले रोक्न सक्दैन ।

मधेसका अजेण्डाहरुमा कम्प्रोमाइज गर्नुपर्ने अवस्था आयो भने ?
कुनै पनि ऐजेण्डामा कुनै कम्प्रोमाइज हुँदैन । अबको आन्दोलन निर्णायक हुन्छ । मधेसीलाई धपाउन खोजिरहेका छन् ।

अब अन्तराष्टिूय सहयोग र समर्थन विना मधेसीलाई कसरी पलायन गराउन सक्छन् र ?
श्रीलंकामा अन्तराष्टिूय रुपमा विरोध भएपनि आखिरकार राजपाक्षेले हजारौं तमिललाई हत्या त गरेको इतिहास पनि हामी सामु छ । त्यसैले राज्य आफ्नो स्वार्थको लागि कठोर पनि हुन सक्छ । हेर्नुस ४६ सालको र ६२÷०६३ सालको आन्दोलनमा जति मानिस मरेनन् त्यो भन्दा वढी मानिसलाई राज्यले मधेस आन्दोलनमा मारिदियो । राज्यमा, शासन प्रशासनमा, सुरक्षा निकायमा मधेसी चेहरा छैन । त्यसैले मधेसमा उसले आफ्नो अपनत्व देख्दैन र अन्धाधुन गोली फायर गर्छन् । लाठी चार्ज गर्छन् । दमन गर्छन् ।

अहिले सशस्त्र प्रहरीलाई गोली हान्ने अधिकार दिनुको कारण पनि के हो भने मधेसमा दमन गर्नकै लागि हो । पहिले माओवादीको दमनको लागि गठन भएको सशस्त्र प्रहरी बललाई मधेसमा दमन गर्नको लागि अधिकार दिइएको छ । मधेस विद्रोहको दौरान नै सशस्त्र प्रहरी बलको मधेसमा डिप्लाईमेन्ट भएको हो । बाहिर रहेको २४ हजार सशस्त्र प्रहरीमा १ हजार जनशक्ति मात्र पहाडमा छन् । २३ हजार सशस्त्र प्रहरी मधेसको २० जिल्लामा परिचालन गरिएका छन् । यो गलत कुरा हो । यसको विरोध हुनुपर्दछ । सुशिल कोइराला र केपी ओलीको मिलेमतोमा मधेसी जनतालाई गोली हान्नको लागि नै सशस्त्र प्रहरीलाई अधिकार दिइएको हो । उसलाई थाहा छ, संविधानमा अधिकार नदिएपछि मधेसमा विद्रोह हुन्छ । र, दमन गर्न सशस्त्रलाई नै प्रयोग गर्नुपर्छ । दुनियामा कहिँ पनि अर्धसैन्य बललाई त्यो अधिकार दिइएको हुँदैन । तर, यहाँ दिइनुको पछाडी साम्प्रदायिक सोंच र गलत नियत नै प्रमुख कारण हो । आन्दोलनमा सेना परिचालन गर्न गाह्रो हुन सक्छ । सेना परिचालन गर्यो भने विश्वले आफ्नै जनताको आन्दोलनमा सेना परिचालन गर्दा आलोचना गर्न सक्छन् त्यसैले मधेसमा अप्रत्यक्ष रुपमा सेना परिचालन गरे झैं सशस्त्र प्रहरीलाई अधिकार प्रदान गरेर परिचालन गरिएको हो ।

तपाईले राज्यको विरुद्ध खास गरेर कांग्रेसको सभाषद र नेता भएर विरोध गर्दै हिँड्नु भएको छ । अझ अलग देशको कुरा पनि गर्न थाल्नु भएको छ । तपाईलाई राज्यबाट थ्रेट छ कि छैन ?
हेर्नुस म असुरक्षित छु भन्ने कुरा मलाई राम्ररी थाहा छ । राज्यले चाह्यो भने म गाडीमा गईरहेको बेला पछाडीबाट टूकले ठाकेर मार्न पनि सक्छ । हत्यालाई दुर्घटनामा परिणत गराउन सक्छ । राज्य आफैमा कु्रर हुन्छ । मेरो हत्या पनि गराउन सक्छ । रधुनाथ ठाकुर देखि रधुनाथ राय, कामेश्वर कुशेश्वर, डा.लक्ष्मीनारायण झा, दुर्गानन्द झा सम्मको इतिहास हामीले हेरेकै छौं । राज्यको चरित्र अहिले पनि त्यस्तै छ । सत्ताको अनुहार मात्र फेरिएको छ । चरित्रमा कुनै परिवर्तन भएको छैन । राज्यको जुन किसिमले संरचनागत परिवर्तन हुनुपर्ने थियो त्यो भएको छैन । त्यसैले त्यो थ्रेट प्रति सचेत छु र सोचेरै, बुझेरै राज्यले जे पनि गर्न सक्छ, गरेपनि म अब पछाडी हट्नेबाला छैन ।

थ्रेटको अनुभुति तपाईलाई भएको छ कि छैन ?
यस्तो थ्रेट प्रत्यक्ष रुपमा अनुभुति हुँदैन । तर, राज्यले म पछाडी जासुसहरु लगाईनै राखेका छन् । म जहाँ जहाँ जान्छु म माथि निगरानी रहन्छ । राज्यको सुरक्षा निकाय, प्रसाशनिक निकायले अमरेश सिंहका कारण थ्रेट भएको रिपोर्ट गर्ने गर्छन् । तर, त्यो थ्रेटको मलाई कुनै परवाह छैन ।

अन्तराष्टिूय समुदायलाई तपाईहरुले कन्भिन्स गर्न सक्नु भएको छ कि छैन ?
भारतीय राजदुतलाई सामुहिक रुपमै भेटिसकेको छु । दिल्लीका उच्चपदस्थ कर्मचारीहरु र केही नेताहरुलाई भनिसकेको छु । मलाई लाग्छ अहिले पार्लियामेन्ट त्यहाँ अवरुद्ध छ । चल्यो भने पार्लियामेन्टमा त्यहाँका नेताहरुले आवाज उठाउने छन् । मेरो त्यहाँको धेरै सांसदहरुसँग कुरा भएको छ । नोट पठाईदिन भनेका छन् ।
    मधेसलाई अधिकार विहिन बनाउन खोजिएको कुराबाट भारतका थुप्रै नेताहरु पनि असंतुष्ट छन् । किनभने छिमेकमा आगो लाग्दा छिमेकीलाई डर हुनु स्वाभाविक हो । र, छिट्टै हामी फेरी कुटनीतिक च्यानल, राजनीतिक र प्रशासनिक तहबाट पनि कुरा गर्छौं । त्यसको आगामी रणनीति हामीले तय गरिसकेका छौं । सबै अहिले तपाईको पत्रिका मार्फत खोल्ने बेला आईसकेको छैन ।

तपाईहरु दुतावासमा जाँदा नेपालको मिडियामा खुब आलोचना भयो त ?
को जाँदैन । सुशिल कोइराला जाँदैन । सिटौला जाँदैन । प्रचण्ड जाँदैन । केपी ओली जाँदैन ।  सबै जान्छन् । लाइन लागेर जान्छन् । एम्बेसीमै जान्छन् । दिल्लीको त कुरै छोडौं । उनीहरु जाँदा राष्टूवादी हुने । मधेसी नेता जाँदा विखण्डन वादी हुने ? मलाई व्यक्तिगत रुपमा कुन नेता कति पटक जान्छन्, कति खाएका छन् सबै थाहा छ ।

ती शिर्ष तहका नेताले रकम पनि खाएका छन् र ?
रकम खाएको हो कि भात खाएको हो त्यो सबै कुरा मलाई थाहा छ । एउटा कुरा तपाई प्रष्ट बुझ्नुस । मधेसले भारतको केही पनि खाएको छैन । खायो भने पान खाए जस्तै । तर, उनीहरु त भातै खाएका छन् । अब खानेको परिभाषा तपाई आफै तय गर्नुस ।

२०७२ श्रावण १० गते आईतबार