नगरपालिकाको डान्समा ट्राफिकको म्युजिक

 धर्मेन्द्र कुमार झा
ऐतिहासिक तथा प्राचिनतम महत्व बोकेको जनकपुरको धार्मिक पक्ष जति विश्लेषण गरे पनि कम हुन्छ । किनभने जनकपुरकै भुमिमा राजर्षी जनक र सिता जस्ता अलौकिक व्यक्तित्वहरुको जन्म भएको मानिन्छ । जनकपुरलाई पवित्र धार्मिक स्थान तथा शैक्षिक महौलका लागि जानिन्थ्यो । तर, जनकपुर नगरपालिकालाई आफ्नो दशको पार गरे पनि विकासको क्षेत्रमा जन्म पनि लिएको छैन । दशकै पहिले बनेको सडक नाला तथा धरोहर इकाई पनि व्यवस्थापन गर्न सकेको छैन । यसरी जनकपुर नगरपालिकाको नालायकीलाई जति कुचर्चा गरे वढी हुँदैन । त्यसमा विभिन्न निकायगत संस्थागत र व्यक्तिगत एक्टरहरु समय समयमा जलमल गरेको पाइन्छ ।
     जनकपुर नगरपालिकाको इतिहास रुपी लाइब्रेरीमा समस्या र कुकर्मको फाइलहरुले भरेको छ । ती सबका चर्चा गर्न महाकाव्य लेख्नुपर्छ । त्यसैले म यहाँ सडक व्यवस्थापनमा नगरपालिका र जनकपुर टूाफिक प्रहरीको कर्तव्य र क्रियाकलापको मात्र चर्चा र परिदृष्य प्रस्तुत गर्न चाहन्छु ।
नेपाल सरकारको स्तर मुल्याङ्कनमा जनकपुर नगरपालिका सबभन्दा अन्तिममा रहेको छ । जसले जनपाको अवस्थालाई प्रस्ट गर्छ । जनकपुर क्षेत्र भित्र हाइवे (ज्ष्नजधबथ० वाहेक कहि एक किलोमिटर पनि बाटो शहर जस्तो छैन । अलिकति पानि परे भने हिल्लामयी र जलमग्न बाटो तथा अलि गर्मी भयो भने धुलोमयी र खाल्डो खाल्डो बाटो हुन्छ जनकपुर । त्यसमा थप कुदृष्य दिइरहेको हुन्छ विना योजना बनेका घर र टहराहरु । बरु त जनकपुरमा ठुल ठुला नवनेको होइनन मात्रै ती घरका अगाडी बाटो र नाला हुँदैन । मान्छेका घरमा मार्बल त लागेका हुन्छन तर बाटामा हिंडदा घुँडा भन्दा माथि लुगा तानेर हिंडनु पर्ने हुन्छ । वाह जनकपुर र जनकपुरवासी । घरको भुई तल हुँदैछ र सडकको सतह दिन दिनै माथि उठ्दै छ । भोली गएर सडकको सतह घरको छतसम्म पुग्ने हो कि ? साँचै ती सडकहरुमा रमाई रहेका हुन्छन गाई बस्तु तथा सँुगुरहरु । खै यि दोषहरु कसलाई लगाऊ । जसलाई लगाए पनि वस छन निर्लज्ज र गैर जिम्मेवार । यस्तै समस्याहरुको जंगलमा हराईरहेका बेला केही थप कमेडी हेर्न पाइन्छ जनकपुर टूाफिक प्रहरीको नगरपालिकाले त दशको देखि डान्स देखाउँदै आइरहेको छ त्यसमा म्युजिक दिन आए नयाँ पात्रको रुपमा टूाफिक प्रहरी जनकपुरवासी त अन्धो र वहिरो जएर डान्स र म्युजिक हेर्दै र सुन्दै आएका छन । र निरन्तरता दिई नै राख्छ होला । सन्दर्भ हो, जनकपुर नगरपालिका भित्रका सडक तथा धार्मिक सम्पदाको व्यवस्थापनमा टूाफिक प्रहरी र नगरपालिकाको भुमिका र दायित्वको जनकपुरभित्रको सडकको त कुरै छोडौ मूख्य सडकमा गाई, ब्राखा र सुँगुरहरुको बयान हेर्न पाइन्छ । त्यसमा सवभन्दा महत्वपुर्ण कुरा जनकपुर स्थित विभिन्न धार्मिक सम्पदाहरु भित्र गाई ब्राखा हुनु त त्यति आश्चर्यको कुरा होइन सँुगुरका झुण्डहरु परेड खेलेको हेर्न पाइन्छ । जानकी मन्दिर जस्तो गरिमामय धार्मिक स्थलमा मान्छेको झुण्ड सँगै सुँगुरको झुण्ड पनि प्रायः मन्दिरको शोभा वढाइरहेको हुन्छ । र त्यहाँ उपस्थित प्रहरीहरु रमिता हेरेर बसिरहेका हुन्छन । तिनीहरुका कन्सर्न हुन्छ वाइक र गाडी वालाहरुको कमजोरी खोज्नमा जसबाट केही आम्दानी होस । तर विचारा सँुगुर र गाईहरुले त गल्ति गरेवापत फाइन तिर्दैन क्यार । हाइवे जस्तो सडकमा प्रहरीहरु झुण्डमा उभिरहेको हुन्छ तर तिनीहरुको वरिपरि बयानै बनाएर बसेका गाई वस्तुलाई हटाउँदैन । उनीहरु व्यस्त हुन्छ सवारी चालकको कमजोरी खोज्नमा कमजोरी खोज्नु कानुनी कार्वाइ गर्नु राम्रो कुरा हो  तर कानुनी भन्दा वढी व्यक्तिगत कार्बाइ गरेको देखिन्छ । जसले समाजलाई कुनै खास फाइदा गरेको छैन । सडकबाट रुख, बोर्ड, टहरा हटाइएको छ तर त्यसको सदुपयोग भइरहेको छैन । सडकमा विना हेलमेटको गाडी तीन चार जना चढेको वाइक, कानुनी विपरित विना कागजातको सवारीहरु गुडेको देखिन्छ । मान्छे पिच्छे फरक व्यवहार पाइन्छ । त्यसले कस्तो समाज बनाउँला ।
    विना लाइसेन्सको गाडी चलायो भने सानो क्षति हुन सक्छ तर सडकमा गाई वस्तुको भिड रहिरह्यो भने ठुलो क्षति हुन सक्छ । त्यसको नियन्त्रण कसले गर्ने त ? हुन त समय समयमा सडक तथा धार्मिक स्थल व्यवस्थापन र गाई वस्तु नियन्त्रणका लागि विभिन्न योजना बनेकै हो तर प्रभाव  कार्यन्वयन कहिल्यै भएन । भयो मात्र सडकबाट पसल वोर्ड टहरा आदि हटाउने राख्ने । कहिल्यै हटाएको कुरालाई व्यवस्थित गर्ने योजना भएन । भन्नुको तात्पर्य दिर्घकालिन व्यवस्थापनको अभाव देखिन्छ । जनपाको अवस्था हेरी योजना बनाउनु पर्ने आवश्यकता देखिन्छ । शहरी योजनाको तहत घर र सडक नाला निर्माण गर्नु पर्ने देखिन्छ । छाडा गाई वस्तुहरुलाई कडाईका साथ नियन्त्रण गर्नु पर्ने हुन्छ । अन्यथा गाई वस्तु नियन्त्रण हुँदैन । मन्दिर मस्जिदको अस्तित्व गुम्छ र धार्मिक आस्था राख्नेहरु माथि कुठाराघात हुन सक्छ । परिणाम स्वरुप धार्मिक सहिष्णुता र पर्यटनमा नराम्रो असर पर्छ । जनकपुरलाई सुन्दर र सफा नगरी बनाउनु सम्बन्धित निकाय र जनसमुदाय मिलेर इमान्दारीपुर्वक आ(आफ्नो जिम्मेवारी बहन गर्नु पर्ने खाँचो छ ।



२०७०÷३÷२३

प्रेम भनेको सेक्स सेटिसफैक्सन भएको छ अहिले – राजेन्द्र किशोर (आर.के. सर)

राराब क्याम्पस जनकपुरबाट अवकाश प्राप्त सह–प्राध्यापक राजेन्द्र किशोर (आर.के.सर) भन्छन–अहिलेका विद्यार्थीहरुले प्रेमलाई बुझेकै छैनन  । हुन त म पनि विहे भन्दा अगाडी धेरै बुझदैनथे । अहिले के छ भने प्रेम प्रतिको आकर्षण घट्दै गइरहेको छ र प्रेम–सेमको कुरा आम विद्यार्थी बुझ्दैनन मात्र सेक्सको कुरा बुझ्छन । प्रेम भनेको सेक्स सेटिसफैक्सन भएको छ अहिले । आर.के. सर सँग द एक्सक्लुसिभका सम्पादक अजय अनुरागीले गरेको वार्तालापको सम्पादीत अंश प्रस्तुत छ ।

प्राध्यापन पेशावाट अवकास पाएपछि तपाईको अहिलेको दिनचर्चा कसरी वितिरहेको छ ?
अवकास प्राप्त पछि मुलतः धर्मग्रन्थहरु पढनमा वित्छ । धर्मग्रन्थको वारेमा थाहा थियो तर पुरा कहिल्यै पढको थिएन ।  जस्तो गीता भयो । समस्त ज्ञानको भण्डार छ श्रीमदभागवत गीतामा । यस्तै कितावहरु पढनमा समय विताइरहेको छु । अहिले आफ्नो साहित्यीक रुचीको कितावहरु कमै पढिरहेको छु । कसैले दि–दियो भने, जस्तै हालसालै एउटा किताव पढेको थिएँ, झुमक धिमिरेको जीवन काँडा कि फुल वडा प्रेरणादायी लाग्यो मलाई त्यो किताव ।
तपाई सन्चै हुनु हुन्छ नि ?
अरु किसिमबाट त सन्चै छु तर पहिले जसरी जोशले बोल्ने वानी थियो, त्यो जोशले बोल्न सक्दिनै म । जोश जाँगर अहिले कम भएको छ । वोल्दा भ्वाइस पनि विस्तारै कम हुँदै गएको छ तर शारीरिक कुनै अपाङ्गता छैन ।
सार्वजनिक कार्यक्रमहरुमा तपाईको उपस्थिति अत्यन्तै न्यून देखिन्छ, किन होला ?
त्यसको कारण छ, विभिन्न कार्यक्रमहरु जान्थे तर मैले के देखे टाइमको कुनै ठेगाना रहदैन । वोलाउँछ १० बजे, सुरु गर्छ १ बजे, दिक्क लाग्यो मलाई । म फेरी पन्क्चुअल मान्छे हुँ । जनकपुरले मलाई आदर त दिएको छ बरु म जतिको लायक थिए त्यो भन्दा पनि वढीको नै आदर दिएको छ ।
राराब क्याम्पस तपाईले ज्वाइन गर्दाको अवस्था कस्तो थियो ?
राराब क्याम्पस प्रारम्भिक कालमा इन्टरकलेज जनकपुर भनेर सरस्वती स्कुलमा चलिरहेको थियो । पछि भवनहरु बनेपछि अहिलेको ठाउँमा आयो । १० वर्ष अगाडी सम्म मलाई लाग्छ पढाई–लेखाईको स्थिति, स्ट्याण्डर्ड राम्रै थियो । शिक्षकहरुमा सेन्स अफ रिस्पोन्सिवलिटी राम्र्रै थियो । यहाँ सम्मकी मेरो एउटा विद्यार्थी नै नाउ न मनुँ त्यहाँ टिचर हुनुहुन्थ्यो, क्याम्पस चिफ पनि हुनुभयो, उनले के भन्ने गथर््यो, सर तपाईको क्लासको छेउमा मेरो क्लास हुन्छ, मलाई क्लास लिन वडा डर लाग्छ । तपाई ठीक टाइममा क्लासमा जानु हुन्छ र घण्टी नलागेसम्म तपाई निस्कनु पनि हुन्न । अव त वानी के छ, १०–१५ मिनेट ढिलै जाने र घण्टी लाग्नुभन्दा पहिले नै फर्कने । सुरुमा त गाउँ–घरका मान्छेहरु पनि मेरो क्लास वाहिरबाट उभिएर सुन्ने गर्थे । मेरै क्लासमा होइन, मेरा समकालिन थुप्रै सरहरुको क्लास विद्यार्थी वाहेक पनि सुन्ने र हेर्ने गर्थे । दूर्भाग्य अव मेरा थुप्रै साथीहरु रहनु भएन । यस्तै हो जिन्दगी ।
अहिले त के हल्ला छ भने नि उच्च शिक्षा सम्बन्धी कलेजको कुनै पनि तहको प्रमाणपत्र लिनु छ भने विहार जानु पर्दैन, जनकपुरको राराव क्याम्पसवाट जाँच दिए पुग्छ । के टिप्पणी गर्नु हुन्छ ?
सुरुमा भारतको विहारमा सर्टिफिकेट खरिद विक्री हुन्थ्यो, सजिलो थियो त्यहाँ पाउन । यहाँ राराब कलेजमा मलाई याद छ म एक पटक क्याम्पस चिफ भएको थिएँ, जाँच भइरहेको थियो, एक–एक विद्यार्थीलाई गेटमै पुरै शरीरको खानतलासी गरी जुत्ता सम्म खुलाएर हेर्थे, विद्यार्थीले पनि कुनै अप्ठयारो मान्दैन्थ्यो । शान्त भएर परीक्षा दिन्थ्यो । तर अहिले विस्तारै–विस्तारै त्यो सवै कुरा हटदै गएको छ । १० वर्ष अघि सम्म सबै कुरा ठीक ठाक थियो । मलाई परीक्षामा एक पटक पाल्पा पठाइयो । त्यहाँको स्तर देखें, पलिटिकल पार्टीहरु टेवलमै डाइगर राखेर लेख्थयो भन्ने सुन्थे जनकपुरमा तर त्यहाँ हेरे ३ घण्टा सम्म विद्यार्थी वाहिर पनि जाँदैनथ्यो, खुरुखुरु लेख्थ्यो । अव साँच्चै सर्टिफिकेट किन्न विहार जानु पर्दैन । त्यहाँ राम्रो हुँदै गयो र त्यो विरामी जनकपुरमा स¥यो ।
जनकपुरको परीक्षा यति सम्म विग्रनुमा कुन पक्षलाई जिम्मेवार ठान्नु हुन्छ ?
यस्तो हुनुमा मैले ४ वटा तत्वलाई वढी जिम्मेवार ठानेको छु । मुलतः शिक्षक नै वढी जिम्मेवार देखिन्छन । म आफै शिक्षक भएर शिक्षकको निन्दा गरिरहेको छु । दोस्रो, अभिभावकहरु । अभिभावकहरु पनि के सोच्छन भने आफ्नो केटाकेटी सुम्पिदिर्यो शिक्षकलाई अव हाम्रो के जिम्मेवारी ? कलेजबाट फर्के पछि घरमा के–के गर्छन त्यसको निगरानी त  राख्नु प¥यो नि ! तेस्रो विद्यार्थी पनि हो तर त्यहाँको त्यति वढी दोष म देख्दिन । क्लास मेक्स स्टुडेन्ट्स इन्टरेस्टिङ । यदि शिक्षकको क्लास रोचक भयो भने विद्यार्थी पढ्छ नै । तर अहिले क्लासमा पढाई होइन, गफ–गाफ वढी नै हुन्छ । चौथो समाज र सिस्टम ।
हाम्रो वर्तमान समाज र सरकारीतन्त्र जुन छ त्यो पनि जिम्मेवार छन । भाषण सबै गर्छन तर काम कसैले गरिराखेको छैन ।
    अर्को लेभेलको विद्यार्थी हो, अर्थात जुन स्तरको विद्यार्थी हो, प्राइमरी, सेकेन्ड्री वा कलेज, त्यो अनुकुल सिलेवस हुनु पर्छ । तर यहाँ महात्वाकांक्षी सिलेवस बनाइन्छ । करिकुलम बनाउनेहरुले के ध्यान दिइरहेको छैन भने उनीहरुले कत्तिको काम सहन सक्छन त्यो अनुसार नाती÷नातिनीालाई हेर्छु दुई, तिन कक्षामा पढ्छ यत्रो व्याग बोकेर जान्छन, स्कुल । यत्रो लोड किन ? मतलव करिकुलम विद्यार्थीको स्टयाण्र्डड अनुकुल छैन ।
तपाईकै समकालिन शिक्षकका कृतिहरु करिकुलममा परेका छन तर तपाईको किन पर्न सकेन ?
हेर्नुस मैले जुन रचनाहरु गरेको थिएँ, त्यसमा मेरो एउटा रचना मैथिलीमा थियो, त्यो रचना यहाँ सिलेवसमै राखिएको थियो एक जमानामा तर म अंग्रेजीको शिक्षक, अंग्रेजी कितावहरुमा नपर्नुमा, यहाँ वडा वडा विद्धानहरु छन, उनीहरुको कितावहरु पनि समावेश भैरहेको छैन, राम्रो सँग । अव कम्पाइल गरिदिने एडिट गरिदिने, इन्डिपेन्डेन्ट आर्टिकल्सहरु त्यति धेरै समावेश गर्दैनन ।
किन होला ?
यिनीहरुले के ठान्छन भने नेपालका विद्धानहरु त्यति उपयोगी छैनन, स्ट्याण्र्डड नै छैन भन्ने शिक्षाको टप लेभेलमा रहेका व्यक्तिहरुको सोचाई छ । यहाँ पनि धेरै कितावहरु अंग्रेजीमै लेखिएको छ, जस्तो श्रीधर लोहनी ।
अंग्रेजी भाषा साहित्य लगायत अन्य भाषा साहित्य पढने विद्यार्थीहरुको संख्या निकै नै घटेको छ । विज्ञान, व्यवस्थापन, प्राविधिक शिक्षा तर्फ वढी नै जोड देखिन्छ । मानविकी संकाय खाली हुँदैछ, किन ? समाजमा यसले कस्तो असर पार्ला ?
विज्ञान, बाणिज्यको शिक्षा मात्र दिएर शिक्षाको जुन मूल उद्देश्य छ, चरित्रलाई उत्कर्षमा पु¥याउने त्यो पुरा हुँदैन । तर अहिले जव अरियन्टेड, म्याटोरियालिस्टीक एप्रोच भएको छ । शिक्षाको उद्देश्य अहिले कसरी पैसा कमाउने मात्र छ जो कि पहिले यति धेरै थिएन । पैसा नै कमाउने उद्देश्य पहिला हुँदैन्थ्यो ।
होइन, साहित्य तर्फ पनि एउटा पुस्तक लेखेर लाखौं रुपैयाँ कमाउन थालेका छन, प्रकाशकले टन्नै पैसा दि नै राखेको छ नि ?
यसको मूल कारण के छ भने यहाँको लेखकका वारेमा राम्रो मूल्याङकन नै गरिदैन । जस्तै मैले हालसालै पढे जीवन काँडा की फुल, मलाई त के लाग्छ भने दिस सुड वी मेड कप्पलसरी फोर द भेरी विगनिङ अफ द एजुकेशन । यति राम्रो मलाई लाग्यो, प्रेरणादायी किताव हो । संघर्षबाट पन्छिनु हुँदैन, संघर्ष छ भने त्यसको सामना गर्नु पर्छ भन्ने जुन मुख्य पात्र हिरोइन छ त्यसले दिएको छ । मलाई के लाग्छ ‘द सेन्स अफ जेलसी’ ईष्र्या, द्ववेषको भाव पनि छन यहाँ ।
यहिले त झन शिक्षकहरु आफुलाई पेशेवर भन्छन, हेलमेट शिक्षकहरु घडी हेरी पढाउँछन, तपाईहरुले पठाउँदा र अहिलेका शिक्षकले पढाउँदा के भिन्नता पाउनु हुन्छ ?
 प्रमुख कारण जव ओरियेण्टेड एजुकेशन । शिक्षा पाएर कसरी वढी भन्दा वढी रुपैयाँ कमाउने उद्देश्य छ अहिले । क्लासमा गएर अव इन्टोस्टीङ बनाउने भन्ने कुराहरु अहिले छैन । सिलेवसको ठेक्का पट्टा हुन्छ ।
अवकास पाई सके पनि जीन्दगी रहुन्जेल सम्म कम्तिमा एउटा घण्टी लिनै पर्ने तपाईको इच्छा छ कि छैन ?
हेर्नुस मलाई घण्टी लिन अहिले पनि धेरै क्याम्पसले भनिरहेका छन । तर म लिन्न । किन भने अहिलेको विद्यार्थीमा सिक्ने इच्छा नै छैन । सिक्ने जिज्ञासा नै छैन ।
तपाईले प्रेमलाई सकारात्मक लिनु भएको छ । आफै प्रेम विवाह पनि गर्नु भयो । अहिले पनि प्रेम गरी प्रेम विवाह भैरहेको छ तर टिक्न सकिरहेको छैन । किन होला ?
प्रेमलाई बुझेकै छैनन यिनीहरुले त । हुन त म पनि विहे भन्दा अगाडी धेरै बुझदैनथे । अहिले के छ भने प्रेम प्रतिको आकर्षण घट्दै गइरहेको छ र प्रेम–सेमको कुरा आम विद्यार्थी बुझ्दैनन मात्र सेक्सको कुरा बुझ्छन । प्रेम भनेको सेक्स सेटिसफैक्सन भएको छ अहिले । मलाई याद छ एउटा कुरा (हाँस्दै) म एउटा छात्रा सँग वडा क्लोज थिएँ । उसके साथीले मलाई काठमाण्डौमा सोधे कि तपाईलाई उसँग कहिल्यै सेक्सको इच्छा भएको छ कि छैन । अनि मैले भने, कस्तो कुरा गर्न हुन्छ अ‍ै ? उलाई म चाहन्छु तर सेक्सको इच्छा कहिल्यै उत्पन्नै भएन । हाम्रो जमानामा प्रेम पनि एउटा आदर्श थियो सेक्स प्राथमिकता थिएन । अहिले सेक्सको वारेमा भन्नु पर्दा विद्यार्थीलाई केही थाहा छैन तर गन्तव्य सेक्स नै छ । मेरो विचारमा सेक्स एउटा आवश्यकता हो, त्यो राम्रो सँग पुरा भयो भने चरित्रको उत्कर्षलाई वढाउँछ ।
साहित्यका शिक्षकहरुले प्रेमका विषयमा राम्ररी पढाउन नसकेकै कारण त्यसो भएको हो ?
छन नि त, छन । मकहाँ आएर नै धेरैले गुनासो गर्छन । फलानो सरको क्लासै इन्टरेस्टिङ भएन । वोरिङ लाग्छ भनेर भन्ने गर्छन । अव जसको वारेमा भन्छन ती सबै मेरा विद्यार्थी नै हुन । म के देख्छु भने क्लासलाई कसरी इन्टरेस्टिङ बनाउने शिक्षकको उद्देश्य नै छैन ।
त्यसो भए, कहाँ जाला यो समाज ?
एजुकेशन त सिभिल सोसाइटीको लागि फाउन्डेशन नै हो । यस्तै रह्यो भने समाजको भविष्य धेरै अन्धकारमय देख्दैछु ।
परीक्षामा पनि त सप्र्राइज आउन छोडयो नि, ट्विस्ट नै हुँदैन । के सहमत हुनु हुन्छ ?
एकदम सहमत छु । परीक्षामा प्रश्न त यस्तो हुनु प¥यो कि विद्यार्थीको वास्तविक स्थिति थाहा पाउन सकियोस । स्टुडेन्टले आफ्नो मनले केही लेखुँ भन्ने प्रश्न हुँदैन । प्रश्न टेक्सट वाटै रहोस तर टेक्सटको लाइनकै प्रश्नका साथै क्रिएटिभिटी पनि जाँच्ने खालको हुनु प¥यो । सव सेट क्वेश्चन छ । ग्रेस पेपर पढेर हुन्छ भन्ने भएको छ । अझ यहाँ डिफोक्टिभ परीक्षामा कितावै लिएर नक्कल गर्छन ।
अंग्रेजी भाषालाई सजिलै सिक्न विद्यार्थीले के गर्नु पर्यो ?
अंग्रेजी भाषा धेरै गाह्रो छैन । हुन त सबै भाषा गाह्रो छ । नेपालमा शिक्षक नै वढी जिममेवार हुनु पर्छ । अंग्रेजी पढाउने शिक्षकले के कोशिस गर्नु पर्छ भने अंग्रेजी भाषा पनि उतिकै सजिलो छ जति नेपाली भाषा । जस्तै विद्यार्थीले नै भन्छन की मेरो सिम्पल भाषा हुन्छ । सिम्पल सिक्दै कम्प्लिकेटेड तिर जाने हो । तर शिक्षकहरु भोमिटिङ मात्र गर्ने गर्छन । सकभर विद्यार्थी र शिक्षकले अंग्रेजीमै बोल्ने कोशिस गर्नु पर्छ । सुरु देखि नै अंग्रेजी पढने माहौल नै भएन । अहिले म पनि क्लासमा गएँ भने नेपालीमै बोल्नु पर्ने अवस्था छ । भन्नुको अर्थ विद्यार्थीको स्ट्याण्डर्ड नै भएन । किन विग्रयो भने नि नयाँ पुस्ताका शिक्षकहरुले बम्प्लिकेटेड भाषा प्रयोग गरी आफु वढी जान्ने भनेको देखाउन खोज्नुले पनि कुरा विग्रिएको हो ।
अंग्रेजीमा कुनै रचना वा पुस्तक लेख्न सक्नु भएन किन ?
अंग्रेजी भाषामा गर्न नसक्ने कुरा पनि होइन, सक्छु । तर मैले देखेको छु, एउटा ओरिजनल किताव लेख्नु भएको थियो एक जना मेरा मित्रले तर त्यो चलेन । त्यसमा निवन्ध गल्ती थियो भनेर म भन्दिनँ तर चलेन । त्यै एउटा ल्याक अफ इन्टरोच इन इन्ङगलिस छ ।
 लेखौं भनेर इच्छा जागेको छ ?
इच्छा नजागेको पनि । मलाई धेरै मान्छेले भन्छन, सर, तपाई केही ने केही लेखेर त जानुस । इच्छा हुन्छ । साथीहरुले भने तपाई खाली बोल्नुस , हामी लेखिदिँदौ । तर सकेको छैन ।
जीवनमा के कुरा गर्न सकिएन, जस्तो लाग्छ ?
पढन त धेरै कुरा सकिएन । पढन कहाँ भ्याइन्छ सब चिज अव विस्तारै पढिरहेको छु । केही गर्न नसकेर एकदम खुसी छु त्यो पनि होइन । केही लेखेर जाउँ भन्ने इच्छा छ, हेर्नुस, आइ होप केही लेखेर जान्छु । उनी र इच्छा दुवै छ प्रकाशकको पनि कमि छैन । एजुकेशन सिस्टमकै वारेमा केही लेख्न चाहन्छु ।



२०७०÷३÷२३

अपरिपक्कव राजनीतिको नमुना

जिवेश झा
संबिधानसभाको चुनाव नजिकिँदै जाँदा राजनीतिक तालमेलको लागि, मोर्चाबन्दीको लागि र दल एकिरकरणको प्रयाश बिभिन्न वृतबाट थालिएको छ. मंसिर ४ को चुनावलाई सफल बनाउन एकातर्फ चुनावी पक्षधरहरु आफ्ना क्षेत्रमा गएर कार्यकर्ता प्रशिक्षणलगायतका राजनीतिक गतिविधीलाई तिब्र पारेका छन भने अर्कोतर्फ मोहन बैद्य नेतृत्वको ३३ दल चुनावी प्रक्रिया भाँडनका लागि पोखरामा केन्द्रीय समितिको बैठक डाकेको स्थिती छ.
    राजनीतिक बिषलेश्कहरुका अनुशार बैद्यले चुनावी प्रक्रिया भाँड्ने उदघोष गर्नु र आफ्नो दम्भ प्रदर्शन गर्नु ‘बचपना’ हो. सदभावना पार्टी अध्यक्ष राजेन्द्र महतोले मंगलवार एक प्रेस कन्फ्रेन्समा खोकेका थिए कि बैद्यका राजनीतिक मांगहरु बेतुक हुन्. उनका अनुशार बैद्य अन्तरिम चुनावी सरकारका अध्यक्ष खिलराज रेग्मी नेतृत्वको सरकार ढाल्न मात्र उद्धत रहेको छ. अर्कोतर्फ एमाले नेता शंकर पोखरेल भन्छन,“बैद्यको अनुप स्थितीले चुनावमा खासै फरक पार्दैन ।” पोखरेलका अनुशार बैद्य अप्रजातान्त्रिक नेता हुन जो लोकतन्त्रका मुल्य(मान्यतालाई तुहाउनका लागि मात्र प्रयत्नशिल छ . कांग्रेस नेता मिनेन्द्र रिजालका अनुशार बैद्य चुनाव नआए पनि चुनाव हुन्छ.
    अर्को तर्फ दलहरुमा नेताहरुको प्रवेश, पार्टी एकिकरणलगायतका चुनावी तालमेल अभियान पनि वाकलिएको छ. संजय गुप्ता नेतृत्वको संयूक्त जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा र सदभावना पार्टीवीच एकिरण भएको छ. महेन्द्र राय यादव नेतृत्वको तमलोपा नेपाल, राष्टिूय सदभावना र सरिता गिरीको नेपाल सदभावनावीच पनि पार्टी एकिकरणको प्रयास थालिएको पार्टी निकट  स्रोतहरुले जनाएका छन्. सरिता गिरीका अनुशार एक हप्ता भित्र यी तिनै दल एकिकृत हुने छन. उनि भन्छिन, “हामी मधेश मुद्धालाई संस्थागत गर्न र मधेशका एजेन्डालाई संविधानसभामा महत्वताका साथ अघि सार्नका लागि तिनै दल बिच एकिकरणका लागि प्रयास थालेका छौं ”  . तमलोपा नेपालका एक नेता दान बहादुर चौधरी भन्छन, “ हामी विच पदको बिबाद छैन, हामी एक हप्ता भित्रै एकिकृत भएको घोषणा गर्ने छौं ”  .
    राजनीतिक दलका नेताहरुमा एकिकरणको प्रयास वाक्लिंदै जाँदै एक दल छोडेर अर्को दलमा जाने क्रम पनि बढेको छ. तमलोपा नेपालका पाँच केन्द्रीय सदस्य बिजय गच्छदारको फोरम(लोकतान्त्रिक) मा प्रवेश गरेर तमलोपा(नेपालको राजनीतिक हैशियत नै खलबल्याईदियो. आजको दिनमा महेन्द्र राय यादव तमलोपा(नेपाललाई आफ्नै ‘बलबुता’ मा अगाडी बढाउन असमर्थ भएकै कारणले होला उनि सरिता गिरीको सदभावनामा ‘मर्ज’ (बिलय) हुन थालेका छन्. अर्कोतर्फ अनिल झा नेतृत्वको संघिय सदभावना सत्ता प्राप्तिको उद्देश्यले मात्र गठन गरिएकोले होला उलाई आफ्नो राजनीतिक अस्तित्व सङकटमा परेको भान भएकै कारण महन्थ ठाकुर नेतृत्वको तमलोपामा बिलय हुन घनिभुत छलफल अगाडी बढाएको छ. । 
भनिन्छ नेपाली राजनीतिमा जे हुन्छ, त्यो भारतको प्रतयक्ष ईशारामा हुन्छ रे  ?  ?  अहिले यो ‘हाईपोथेसिस’ (पुर्वअनुमान) पुर्ण रुपमा सत्य सावित भएको छ.नाम नखुलाउने सर्तमा एक मधेशवादी नेता भन्छन, “हामी (मधेशवादी दल) लाई एक हुनका लागि भारतिय दुतावासले साम, दाम, दन्ड र भेद गरी सवै हतकन्डा अपनाईरहेको छ. उसले हामीलाई नेपाली राजनीतिमा संस्थापन पक्षको वलवान प्रति स्पर्धीको रुपमा देख्न चाहेको छ” . मधेशी दललाई वलवान बनाउनुलाई त्यति बेठिक नभनिए पनि वलवान बनाउने खोल ओढेर निहित  स्वार्थ पुरा गर्न पैसाको खोलो बगाउनु र नेपालको स्थायीत्वमाथि सँधै प्रतिकुल प्रभाव पार्ने खाले ‘नाटक’ गर्नु कुनै पनि आधारमा  स्वस्थकर होईन् ।
    राजनीतिक बिश्लेषक सि.के. लाल भन्छन, “एक दल छोडेर आफ्नो राजनीतिक  स्थायित्वको उद्देश्यले अर्को दलमा प्रवेश गर्नु त्यति अस्वस्थ नभए पनि यो अपरिपक्क राजनीतिको नमुना हो भन्न सकिन्छ ।” हो, राजनीतिक खिलाडीमा चेतनाको अभाव, आत्मबलको अभाव र आफु खतरामा परेको भान भए एक दल छोडेर अर्को दलमा जानु वा एकिकरण तर्फ उन्मुख हुनु  स्वभाविकै हो. तर  स्मरणिय रहोस, पछिल्लो संबिधानसभामा समानुपातिकमा संविधानसभा सदस्य बनेकाहरु आफुलाई अलि बढी नै खतरामा पाएको हुने भएकाले उनिहरु दल परिवर्तन प्रकृयामा जोडसोडले लागेका छन् ।
    राजनीति कता जाँदैछ ? मधेशका मुद्धाहरु त थप कमजोर हुने होईनन ? मधेशलाई यस्ता सस्तो गतिविधीले कालान्तरमा प्रतिकुल प्रभाव पार्ला कि नपार्ला ? जस्ता प्रश्न मधेशका बौद्धिक वृतको दिमागमा गडेको छ । उत्तर त्यसति सहज छैनन् । मधेशवादी दल त्यागेर राष्टिूय दल भनाउने नेपाली कांग्रेस, एमाले र माओवादीमा प्रवेश गर्नु त्यति नराम्रो नभए पनि उनिहरु आफ्नो उपस्थिती पछि पनि मधेशका एजेन्डालाई पार्टी भित्र बहशको बिषय नबनाए अवश्य नै मधेशको लागि घाटा हुन्छ. हिजोका दिनमा यी ठुला दलमा मधेशी नेताहरुको प्रतिनिधित्व भए पनि मधेशका मुद्धा खासै  संबोधन हुन सकेन्न । मधेशवादी दल यदि मधेश केन्द्रित राजनीति गर्या हो भने उनिहरुवीच एकिकरण र मोर्चा बन्नु सुखद नै हो । तर मोर्चा वा एकिकरण सत्ता प्राप्ति र चुनावी उद्देश्यमा मात्र सीमित नहोस । मधेशी नेताहरु आफ्नो ‘साईड स्वीच’ गर्नुले मधेश मुद्धा कमजोर हुने बिश्लेषणहरु पनि भईराखेका छन् । बिश्लेषकहरुका अनुशार मधेशवादी दलहरु आफ्ना मुद्धा धेरै पहिला नै त्यागिसकेका छन् । अब उनिहरु सत्ता प्राप्ति र चुनावी जितका लागि मात्रै बिभिन्न हतकन्डा अपनाईरहेका छन् । ७ टुक्रामा बिभाजित फोरमलगायत ३४ वटा मधेशवादी दलह? दर्ता भएका छन् । २२ जिल्लाको मधेशलाई ३४ दल चाहिन्छ त ?
    आशन्न संविधानसभा चुनावमा मधेशका मुद्धाहरु  स्थापित गराउनका लागि के(के गर्न सकिन्छ त भन्ने प्रशनको जवाफ खोज्न यी पङतिकारले राजनीतिक वृतका बिभिन्न ‘योद्धा’ हरुलाई संम्पर्क गरे । सरत सिंह भण्डारीको राष्टिूय मधेश समाजवादी पार्टीका प्रवक्ता ईजहरुलाई हक मिकरानीका अनुशार मधेशमा बढीमा दुई दल चुनावी प्रक्रियामा जानुपर्छ । ‘मधेशवादी दलमा मोर्चावन्दी वा एकिकरण हुनुपर्छ, यदि मधेशका मुद्धालाई बुलन्द पार्ने हो भने, ?  मिकरानीले भने ‘मधेशका मुद्धालाई संबोधन गराउनकै लागि हामी पार्टी एकिकरण र मोर्चाबन्दीका लागि पहल थालिसकेका छौं, ?  भन्ने कुरा सदभावना पार्टीका महासचिव मनिष कुमार सुमनले बताए ।
    तमलोपा उपाध्यक्ष बृषेश चन्द्र लालका अनुशार चुनावमा मधेशवादी दलहरु एकै ढिकामा आफ्नो उपस्थिती जनाउने छन् ।
    मधेश आन्दोलनको जगमा बनेका मधेशवादी दलहरु प्रति मधेशी जनतामा आक्रोश बढिरहेको बेला चुनावी तालमेलका लागि एकिकरण वा मोर्चामा जानु र मधेशका मुद्धालाई मुलधारमा स्थापित गराउन सक्नु नै हितकर होला ।

२०७०-३-२३

तराईमा सर्पदंशको भयावह समस्या

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा जेठ २०७० मा सर्प दंशबाट घाइते भएको भन्दै ६१ जना उपचारको लागि भर्ना भएको थियो । सर्पले टोकेको आशंकामा ६१ जना भर्ना भएपनि ४ जनालाई मात्र एन्टी  स्नेक भ्याक्सिन इन्जेक्सन लगाइयो । भर्ना भएकाहरु मध्ये एक जनाको उपचारकै क्रममा मृत्यू भयो । अस्पतालको इमरजेन्सी फाँटका इन्चार्ज समेत रहेका डा.अवधेष कान्त झा का अनुसार उक्त विरामीलाई अस्पताल पु¥याउँदा सम्म विष शरीरको धेरै भागसम्म पुगीसकेको थियो र केश अत्यन्तै जटिल अवस्थामा रहेकाले जोगाउन सकिएन । माथि उल्लेख गरिएका कुरालाई नियालेर विश्लेषण गर्ने हो भने, सर्पले टोकेकै अवस्थामा मानिसलाई विष लागिहाल्छ भन्ने हुँदैन, यदि त्यसो हुँदो हो भने भर्ना भएका ६१ जनालाई नै इन्जेक्सन लगाउनु पथर््यो । अर्थात गैर विषालु सर्पले टोक्दैमा मान्छे मर्दैन । सर्पले टोकेको आशंकामा भर्ना भएपनि सर्पले नटोकेको पनि हुन सक्छ । अर्काे कुरा विषाक्त सर्पले टोक्यो भने पनि समयमै अस्पतालमा पु¥याउन सकियो भने मान्छेको ज्यान जोगिन्छ तर ढिलो भयो भने ज्यान पनि जान सक्छ भन्ने कुरा पुष्टि हुन्छ । फागुन देखि मंसिर महिना सम्म त्यसमा पनि बैशाख देखि भर्दौ महिना सम्म प्रत्येक दिन सर्पले टोकेको विरामी भर्ना हुने जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा एक वर्षमा करिव १ हजार २ सय सम्म विरामी भर्ना हुने गर्छन ।
जोखिम सर्पदंशको
गर्मी र वर्षायामसँगै तराई र भित्री मधेसका भागहरुमा सर्पहरु देखिन थाल्छन् र त्यससँगै सर्पको टोकाइबाट पिडित विरामीहरुको पनि अस्पतालमा भिड लाग्ने गर्छ । गर्मीका बेला हरेक दिन सर्प (विषालु र अविषालु दुवै)ले टोकेका विरामीहरुको अस्पतालमा लाम हुने गर्छ । आज यहि सर्पको टोकाइ, विषालु सर्प र त्यसको टोकाइ कसरी चिन्ने, त्यसको घरेलु उपचार र अस्पतालको उपचारका बारेमा चर्चा गरिएको छ ।  नेपालको तराईका भेगहरुबाट पहाडको ४८०० मीटरको उचाईसम्ममा करिब ७७ प्रजातिका सर्पहरु पाइन्छन्, जसमध्ये २१ थरिका विषालु सर्पहरु हुन् । नेपाल र यस वरपरका देशहरुमा प्रायः गरेर पाइने विषालु सर्प दुई समुहका हुन्छन् । इलापीडेरभ्बिउष्मबभ परिवार र भाइपरिडेरख्ष्उभचष्मबभ परिवार । इलापीडे परिवारमा किङ कोब्रारप्ष्लन अयदचब, कोब्रा र गोमन, करेतरपचबष्त पर्छन भने भाइपरिडे परिवारमा भाइपररबाधे, पीट भाइपररएष्त खष्उभच पर्छन् ।
नेपालमा हरेक वर्ष करिब २०,००० सर्पदंशका घटना हुने र त्यसमा करिब २०० जनाले ज्यान गुमाउने अनुमान गरिएको छ । पूर्वका १० जिल्लाका अस्पतालहरुमा गरिएको एक अध्ययनले वर्षमा ४०७८ जनालाई सर्पले टोकेको, जसमा ३७९ लाई विषालु सर्पले टोकेको पाइएको थियो, जुन करिब ९५ जति हुन आउँछ । त्यस्तै विषालु सर्पको टोकाइपछिको मृत्युदर करिब २१.३५ देखिएको थियो । मृत्युको प्रमुख कारण अस्पताल ल्याउनमा ढिलाइ देखिएको थियो । तराई क्षेत्रमा मानिस मात्र होइन, घरपालुवा जनावर पनि सर्पबाट पीडित छन् । नेपालमा ७९ प्रजातिका सर्प पाइन्छन्, तीमध्ये २१ प्रजातिका मात्र बिषालु हुन्छन् । तीमध्ये पनि तीन प्रजातिका सर्पको प्रभाव बढी देखिएको छ( करेत, गोमन र भाइपर । नेपालका २६ जिल्ला विशेषगरी सर्प प्रभावित छन् । प्रभावित जिल्लाका करिब एक हजार मानिस बिषालु सर्पको टोकाइबाट बर्सेनि पीडित हुन्छन् । तीमध्ये ८ प्रतिशतको मृत्यु हुने गरेको अनुमान छ । जिल्ला तथा अञ्चल अस्पतालले सर्पले टोकेको उपचार नि ःशुल्क गर्छन् ।
सर्पले टोकेपछि
 टोक्नासाथ बिरामीलाई जिल्ला तथा अञ्चल अस्पताल वा एन्टी स्नेक भेनमसहित चिकित्सक उपलब्ध भएको प्राथमिक स्वास्थ्यकेन्द्रमा पुर्याइहाल्नुपर्छ ।
गोमन र करेतको टोकाइबाट हुने विषको प्रभाव चाँडो बढ्ने भएकाले प्रेसर बेन्डेज वा कपडाको प्रयोग गर्नु पर्दछ ।
बेन्डेज वा कपडालले ट्याप्प हुने गरी बाँध्नुपर्छ तर धेरै कस्नुचाहिँ हुँदैन ।
बेन्डेज हातखुट्टा मर्केको बेलामा जस्तै गरी लगाउनुपर्छ । तर, रक्तसञ्चारप्रणालीका रक्तधमनीहरूलाई असर पर्ने गरी वा नाडी महसुस नहुने गरी बाँध्नु हँुदैन । बेन्डेजको पत्रहरूका बीचमा कान्छी औँला छिराउन सक्ने गरी खुकुलो हुनुपर्छ ।
सर्पलाई मार्ने प्रयास गर्नु हुँदैन । मारिसकिएको छ भने पहिचानका लागि अस्पतालमा सुरक्षासाथ लैजानुपर्दछ । सर्पले टोकेको घाउ अनावश्यक रूपमा चलाउनु हुँदैन । पोल्ने, चिरफार गर्ने, घाउबाट विष चुस्ने, विद्युतीय झड्का दिने, मनलागी जडीबुटीको प्रयोग गर्ने गर्नु हुँदैन । यसो गर्दा घाउको संक्रमण बढ्छ । घाउमा विषको फैलिने गति बढ्छ र अत्यधिक रक्तस्राव हुन सक्छ । यस्ता कुरामा अल्झिनु समयको नोक्सानी मात्र साबित हुन सक्छ ।
विषालु सर्पका विष सामान्यतया दुई प्रकारका हुन्छन । न्युरोटक्सिकरल्भगचयतयहष्अ र हेमाटोटक्सिकरज्झबतयतयहष्अ
गोमन र करेत दुवै न्युरोटक्सिक समुहमा पर्छन् भने भाइपर हेमाटोटक्सिकमा पर्छ ।
विषालु सर्प र त्यसको टोकाइ कसरी चिन्न सकिन्छ ?
सबै विषालु सर्प चिन्ने ठ्याक्कै तरिका यहि हो भनेर भन्न सकिदैंन । तर केही बढि पाइने प्रजातिहरुलाई तिनीहरुको विशेष गुणका आधारमा चिन्न सकिन्छ । जस्तै गोमन रिसाएको बेलामा आफ्नो टाउको उठाएर फिजाउने गर्छ । करेतमा प्राय ः गरेर कालो सेतो दागहरु हुन्छन् । त्यस्तै भाइपरमा पनि सेतो कालो छिर्केमिर्के धब्बाहरु हुन्छन् ।
सर्पको टोकाइबाट कसरी बच्न सकिन्छ ?
प्राय ःजसो सर्पहरु रिसाहा हुदैंनन् र मानिसलाई त्यसै टोक्दैनन । केहि गरेर मानिसको सम्पर्कमा आएमा वा जानी नजानी मानिसले सर्पलाई चलाएमा आफ्नो ज्यान रक्षाका लागि यसले टोक्ने गर्छ । यसको टोकाइको शिकार विषेश गरी खेतीकिसानी गर्ने व्यक्तिहरु हुने गर्छन् ।
यसको टोकाइबाट बच्ने केहि साधारण उपायहरु ः
१. आफ्नो ठाउँ वरिपरि पाइने सर्पहरुको बारेमा जानकारी राख्ने । ती कस्तो ठाउँमा बस्छन्, कुन बेलामा बाहिर निस्कन्छन्, कुन याममा बढि सक्रिय हुन्छन् भन्ने थाहा पाइराख्नुपर्छ ।
२. वर्षाको समयपछि, खेत रोपाइका बेलामा सर्पको बारेमा विशेष ध्यान पुर्याउनुपर्छ । किनभने यस्तो बेला सर्पहरु बाहिर निस्कने सम्भावना बढि हुन्छ ।
३. रातको समयमा बाहिर निस्कदा उज्यालो बत्ती, टर्चलाइट, लालटिन लिएर मात्रै निस्कने गर्नुपर्छ । एक अध्ययन अनुसार करिब ७५५ विषालु सर्पको डसाईका घटनाहरु रातको समयमा भएको पाइन्छ ।
४. सर्प पाइनसक्ने ठाउँमा जानुपर्दा घुँडासम्म आउने छालाको जुत्ता, रबरको बुट र पूरा खुट्टा छोप्ने बाक्लो पाइन्ट लगाउने गर्नुपर्छ ।
५. जिउँदो, मरेको वा मरेको जस्तो देखिने सर्पलाई नांगो हातले समाउने गर्नु हुदैंन । सर्प मर्दैमा त्यसमा भएको विषले असर नगर्ने हुदैंन, त्यसैले सकेसम्म खाली हातले छुने वा समाउने कोशिश गर्नु हुदैन ।
६. सम्भव भएसम्म भुईंमा नसुत्ने । सुत्दा झुल लगाएर सुत्ने बानी गर्नुपर्छ ।
७. रुख, जमिनमा भएका प्वालहरुमा जथाभावी हात छिराउनु हुदैंन ।
८. जुत्ता लगाउँदा जुत्ता भित्र राम्रोसँग हेरेर मात्रै लगाउनुपर्छ ।
९. भ्यागुता, मुसा, चरा, छेपारो आदी सर्पका आहारा भएकाले तिनलाई सकेसम्म घरभित्र बस्न दिनुहुदैंन ।
१०. सम्भव भए घरका झ्याल ढोकामा जाली हाल्नुपर्छ ।
११. सर्पको डसाईमा गरिने प्राथमिक उपचार र प्रतिविषरब्लतष्कलबपभ खभलयm पाइने नजिकको स्वास्थ्य संस्था वा अस्पतालका बारेमा जानकारी राख्नुपर्छ ।
सर्प डसाईका चिन्ह र लक्षणहरु के के हुन् ?
सर्प भन्ने वित्तिकै विषालु हुन्छ भन्ने विश्वास व्याप्त भएकोले जुनसुकै सर्पले टोक्दा पनि अत्यधिक डरका कारणले केहि लक्षणहरु देखिन सक्छन् । जस्तै छिटोछिटो सास फेर्ने, पसिना आउने, चक्कर लाग्ने, हातखुट्टा झमझमाउने, पेट र सम्पूर्ण शरीर दुख्ने, वाकवाकी लाग्ने, वान्ता हुने, मुटुको धड्कन कम हुदैं जाने, रक्तचाप घट्ने, बेहोस हुने आदी । अचम्म लाग्न सक्छ, तर यी सबै लक्षणहरु विष नभएको सर्पले टोक्दा पनि धेरै डराएमा देखिनसक्छ । तर पनि सर्पले टोकेका हरेक विरामीलाई सकेसम्म चाँडो नजिकको अस्पताल पुर्याउनुपर्छ । त्यस्तै सर्पले टोकेको भागबाट विष नफैलियोस् भनेर त्यसभन्दा केहि माथि जोडसँग कस्ने गरिन्छ (जुन हिजो आज पनि गर्ने गरिन्छ) त्यस्ले रक्तसंचारमा अवरोध पुगेर उक्त भाग दुख्ने, सुन्निने, नीलो हुने र मर्ने पनि हुनसक्छ ।
यी त भए विष बाहेक अन्य कुराका असरहरु । अब सर्पको विषका कारणले देखिने लक्षणहरुको कुरा गरौं ।

डसेको भाग र त्यस वरपरमा देखिने लक्षणहरु ः
डसेको भागमा सर्पको दाँतको चिन्ह देखिनसक्छ, तर सधैं यो देखिन्छ भन्ने छैन । डसेको भाग दुख्ने, सुन्निने घाउ हुने, रगत बग्ने फोका उठ्ने, नीलडाम बस्ने नजिकैका लिम्फ ग्रन्थि सुन्निने, गाँठागुठी बढ्ने पछि गएर डसेको ठाउँमा संक्रमण हुने, पाक्ने र अंग नै कुहिने पनि हुन्छ । यस्तो विशेषगरी भाइपर र गोमनको डसाइमा हुने गर्छ ।
सम्पूर्ण शरीरमा देखिने लक्षणहरु ः
वाकवाकी लाग्ने, बान्ता हुने, पेट दुख्ने, कमजोरी महसुस हुने, पसिना आउने, चक्कर लाग्ने
हेर्ने शक्तिमा ह्रास आउँदै जाने, रक्तचाप घट्दै जाने, बेहोस हुने, मुटुको चालमा गडबडी आउने ।
डसेको घाउबाट रगत बग्ने, गिजा, नाक, मुखबाट रगत बग्ने, छालामा मसिना र ठुलाठुला राता दागहरु देखिने, रगत बान्ता हुने, खोकीमा रगत देखिने, पिसाबमा रगत देखिने, मष्तिस्कमा रगत बग्ने आदि । यी रगत बग्ने लक्षणहरु मुख्यतया भाइपर जातका सर्पहरुको डसाइमा देखिने गर्छ, किनकी यिनीहरुका विष हेमाटोटक्सिक अर्थात् रगतको जम्ने क्षमतामा असर गर्ने खालका हुन्छन । त्यस्तै गोमन, करेत (जसको विष न्युरोटक्सिक अर्थात् स्नायुहरुमा असर गर्ने र प्यारालाइसिस गराउने खालका हुन्छन्)हरुको डसाइमा हातखुट्टा झमझमाउने, स्वाद लिने र सुघ्रने शक्तिमा ह्रास आउँदै जाने, आखाँको ढकनी भारी हुने, स्वर परिवर्तन हुूदै जाने, बोल्न नसक्ने हुने, थुक निल्न गाह्रों हुने, मुखबाट र्याल बगिरहने, स्वास फेर्न गाह्रों हुने र नसकिने, हातखुट्टा लुलो हुने र पूरै शरीरको प्यारालाइसिस हुने जस्ता लक्षणहरु देखिन्छन् । सर्पको डसाईको असर लामो समयपछि पनि डसेको ठाउँको मांसपेशी मरेर जाने, अंगहरु काम नलाग्ने हुने, स्नायुमा असर गरेर वा मष्तिस्कका रगतका नली फुटेर रगत बगी हातखुट्टा नचल्ने, मृगौलाले काम नगर्ने रुपमा देखिनसक्छ ।
सर्पको डसाईको उपचार के हो ?
प्राथमिक उपचार ः
सर्पले डसेको व्यक्ति प्राय ः अत्यन्त डराएको हुने हुँदा उसलाई सान्त्वना दिनुपर्छ ।
टोकेको भागलाई धेरै चलाउनाले विष छिटो र बढि मात्रामा रगत र लिम्फमा फैलिने भएकोले उक्त भागलाई सकेसम्म कम चलाउने । हातखुट्टामा टोकेको छ भने स्लिङ वा स्पिलिन्ट लगाएर नचलाइकन राख्नुपर्छ ।
गोमन र करेतले टोकेको हो भने टोकेको भागबाट माथि हल्का प्रेशर पर्ने गरी ब्यान्डेज बाँध्नुपर्छ, यसलाई प्रेशर इमोबिलाइजेसन विधिर एचभककगचभ ष्mmयदष्ष्शिबतष्यल mभतजयम भनिन्छ । पहिलेपहिले गरिने जस्तो एकै ठाउँमा एकदमै कस्सेर बाँध्नु हुदैंन । कस्सेर बाँध्नाले त्यसभन्दा मुनिको भागमा रक्तसंचार पूरै बन्द भई उक्त भाग मरेको कैंयौ घटनाहरु भएका छन् ।
    विषका लक्षणहरु कम नभएसम्म वा प्रतिविषको प्रयोग शुरु नभएसम्म त्यो प्रेशर ब्यान्डेज खोल्नुहुदैंन ।
    सकेसम्म चाँडो विरामीलाई नजिकको अस्पताल वा सर्पको टोकाइको उपचार हुने केन्द्रमा लग्नुपर्छ । यसोगर्दा टोकेको भागलाई सकेसम्म कम चलाउने ।
प्रतिविषरब्लतष् क्लबपभ ख्भलयm (ब्क्ख्)को प्रयोग
विषालु सर्पको डसाईको अन्तिम र एकमात्र उपचार भनेको प्रतिविषको प्रयोग हो । र कुन विरामीलाई चलाउने र कुनलाई नचलाउने भन्ने एउटा महत्वपूर्ण र गाह्रों निर्णय हो ।
नेपालमा प्रयोग गरिने प्रतिविषरएयथिखबभिलत ब्क्ख् ले ४ प्रकारका विषालु सर्प (गोमन, करेत, रसेल्स भाइपर र सस्केल्ड भाइपर) को टोकाइमा काम गर्छ । यसको पनि आफ्नै खराब असरहरु छन्, त्यसैले विषको असर नदेखिएसम्म, विषालु सर्पले टोकेको यकिन नभएसम्म प्रतिविषको प्रयोग गरिदैंन ।
यो सर्पदंश उपचार केन्द्रहरुमा नि ःशुल्क पाइन्छ ।
यसका खराब असरहरु धेरै हुने भएकोले, बढि महंगो हुने भएकोले र सीमित मात्रामा मात्र उपलब्द हुने भएकोले सर्पले टोक्यो भनेको आधारमा मात्रै लक्षणहरु नदेखिइकन प्रयोग गर्नुहुदैंन ।
यसले कसैकसैमा डरलाग्दो रियाक्सनरज्थउभचकभलकष्तष्खष्तथ चभबअतष्यल गर्नसक्ने भएकोले यो दिनुअघि एड्रेनालिनरब्मचभलबष्लिभ औषधि तयार राख्नुपर्छ ।
बच्चालाई र वयस्कलाई प्रयोग गरिने प्रतिविषको मात्रा एउटै हुन्छ ।
यसको अनावश्यक व्यक्तिलाई र आवश्यकभन्दा बढि प्रयोग गर्ने क्रियाकलापलाई कम गर्न पहिलेका अनुसन्धानहरुका आधारमा ३० भाइल प्रतिविषको प्रयोग सम्बन्धि अनुसन्धान भरतपुर अस्पतालमा हाल भइरहेको छ ।
सर्पको डसाईपछि के नगर्ने ?
टोकेको ठाउँमा ब्लेडले चिरेर रगत बगाई विषलाई बाहिर फाल्ने प्रयास नगर्ने, त्यसो गर्दा विषभन्दा रगत बढि गई विरामीको मृत्यु हुनसक्छ ।
चलचित्रहरुमा देखाएको जस्तो मुखले चुसेर विष निकालेर फाल्न सकिदैंन । बरु मुखमा घाउहरु छ भने त्यस्तो गर्नेलाई नै विष लाग्नसक्छ, त्यसैले त्यस्तो प्रयास नगर्ने ।
धामीझांक्रीको उपचार, विष सोस्ने कालो ढुंगार क्लबपभ कतयलभ को उपचार तर्फ लागेर महत्वपूर्ण समय नगुमाउने । विश्वासका आधारमा यी उपचारले मानसिकरुपमा सन्तुष्टि त मिल्छ तर विषालु सर्पले टोकेको रहेछ भने उपयुक्त उपचारको ढिलाइमा विरामीको ज्यान जानसक्छ । घाउलाई टोकेको अंगलाई अनावश्यकरुपमा नचलाउने ।
    चिकित्सकले नभनेसम्म केहि नखाने, नपिउने । विष नफैलियोस् भनेर टोकेको भागभन्दा माथि कस्सेर बाँध्ने गर्नुहुदैंन । यसले फाइदाभन्दा बेफाइदा बढि गर्छ ।


२०७०-३-२३

एमाओवादी नेता बरबरीयाको छोरा र जुवाँई पक्राउ

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
    धनुषा प्रहरीले धम्की दिई चन्दा मांग्ने ३ जनालाई सार्वजनिक गरेको छ । जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाले शुक्रबार पत्रकार सम्मेलनको आयोजना गरि उनीहरुलाई सार्वजनिक गरिएको हो । जनकपुर नगरपालिका वडा नम्बर १ स्थित मदर टेरेसा पब्लिक हाई स्कुलका प्रिन्सपल गोबिन्द चन्द्रालाई धम्कि दिई चन्दा मांगेको आरोपमा उनिहरुलाई  पक्राउ गरेको हो ।  पक्राउ पर्नेमा  धनुषा जिल्लाको सबैला गाविस ९ निवासी ३२ वर्षिय जिवछ यादव , चोराकोयलपुर २ निवासी १९ वर्षिय बिजय कुमार यादव तथा चक्कर गाविस २ निवासी २७ वर्षिय ईसरायल मन्सूर छन ।
    प्रहरीले उनिहरुको साथबाट  एक थान कटुवा पेस्तल, १ थान सकेट बम, ४ थान सिम सहितको मोबाईल, बा.५१ प.५२२९ नम्बरको मोटरसाईकल एक थान ,सिम १ थान र सिद्धार्थ बैंकको भीसा कार्ड सहितका अन्य कागजातहरु बरामद समेत गरेको छ । गत असार ८ गतेदेखि नै प्रिन्सपल चन्द्रालाई भारतीय नम्बरको विभिन्न सिमबाट पटक पटक चन्दा माग्दै धम्कि दिने गरिए पछि चन्द्राले प्रहरीमा उजुरी गरेपछि प्रहरीले सुराकी गर्दै जाँदा उनीहरुलाई पक्राउ गर्न सफल भएको जानकारी धनुषाका प्रहरी उपरीक्षक बसन्त पन्तले बताउनु भयो ।
उहाँले दिएको जानकारी अनुसार धम्कि दिनेहरुले गत ११ गते बिद्यालयकै एक विद्यार्थीको हातमा एउटा सकेट बम र थ्रेट लेटर दिई प्रिन्सपल कहाँ पठाएको समेत थियो । सादा पोशाकमा खटेको प्रहरीले अनुसन्धान गर्दै जाँदा असार २० गते अर्थात बिहिबार मात्रै पक्राउ गर्न सफल भएको हो । सम्मेलनमा गराईएको जानकारी अनुसार विजय कुमार यादव र जिवछ यादवलाई जनकपुरको मुजेलियाबाट र ईसरायललाई उनको निवास चक्करबाट पक्राउ गरिएको हो । विजय यादव एकिकृत नेकपा माओवादीका नेता श्रवण भन्ने योग कुमार बरबरीयाका छोरा हुन भने जिवछ यादव उनका जुवाँई हुन । पक्राउ परेकाहरुमाथि हातहतियार तथा खरखजाना अन्र्तगत मुद्दा चलाईने बताईएको छ ।
    घटनाको अनुसन्धान जारी रहेको जिप्रकाका सूचना अधिकारी गोविन्द पुरीले बताएका छन । त्यसै गरि २०६६साउन ३ गते धनुषा जिल्ला रघुनाथपुर २ बस्ने नागेन्द्र यादवलाई गोली हानी हत्या गरेको आरोपमा प्रमोद कापरी लाई पक्राउ गरेको छ ।
    अपहरणको आरोपमा कापरीले भारतमा ३ बर्ष अघि जेल सजाय पाइसकेका छन । कापरी माथि उल्लेखित घटनामा पनि संलग्न रहेको प्रहरीको दावी छ ।

२०७०-३-२३

एकता पछि राजन मुक्तिको आक्रामक चेतावनी प्रहरी भन्छन ‘धम्की हावादारी’

ajay anuragi

अजय अनुरागी
जनकपुरधाम............
तराई मधेशमा हतियार उठाएका सशस्त्र समुहहरु विगत केही समय देखि निष्कृय रहेपनि हालै उनीहरुबीच भएको एकताले हिंसात्मक गतिविधिलाई तिब्रता दिने भएको छ । राजन मुक्तिको नेतृत्वमा सम्पन्न एकता पछि जारी गरिएको संयुक्त प्रेस विज्ञप्तीमा १५ दिन पश्चात गोडिलावार सँगै सम्पुर्ण तराई मधेसमा जनमिलिसिया नीति एवम् अत्याधुनिक हतियारले लय्स सैन्य दास्ता परिचालन गर्ने÷गराउने निर्णय गर्नुको साथै सम्पुर्ण मधेसमा नेपाल सरकारको स्थापित नेपाल पुलिस, सशस्त्र क्याम्पको वरिपरि कम्तिमा दुईसय मिटर भित्र वसेको बस्ती, टोला, मौहल्ला र घर १० दिन भित्र खाली गर्न जनसमुदायसँग आग्रह तथा आह्वान गरिएको छ । हिजोसम्म मधेसमा खुल्ला राजनीति गर्ने मधेस केन्द्रित राजनीतिक दलहरुलाई टारगेट नगरिएपनि अब आगामी दिनमा तिनीहरु विरुद्ध पनि आक्रामक कारवाही गर्ने चेतावनी विज्ञप्ती मार्फत दिइएको छ ।
तराईमा मात्र भूमिगत रूपमा सक्रिय एक दर्जन सशस्त्र संगठनबीच एकता भएको छ । गत अषाढ १ गते देखि तिन चरणमा भारत बिहारको अज्ञातस्थलमा भएको एक साता लामो छलफलपछि उनीहरूबीच एकता भएको हो । एकीकृत संगठनको नाम जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा राखिएको छ । साताव्यापी मोर्चाको अध्यक्षमा  राजन मुक्ति चुनिएका छन् । बैठकमा जयकृष्ण गोइत नेतृत्वको अखिल तराई मुक्ति मोर्चा पनि सहभागी थियो । बैठकमा १३ वटा समूह भए पनि एकता प्रक्रियामा भने गोइत सहभागी नभएको बताइएको छ । एकिकृत हुने समुहहरुमा भाष्कर मुक्ती नेतृत्वको तराई कम्युनिष्ट पार्टी, प्रशान्त नेतृत्वको तराई राष्टिूय मुक्ती मोर्चा, जीवन मधेशी नेतृत्वको मधेशी मुक्ती टाइगर्स, विप्लव नेतृत्वको तराई संयुक्त जनतान्त्रिक पार्टी, सञ्जय त्यागी नेतृत्वको क्रान्तिकारी मधेशी मुक्ती मोर्चा, दिवेश  नेतृत्वको तराई मधेश आर्मी, अभिनव चौधरी नेतृत्वको तराई मुक्ती मोर्चा, करण सिंह नेतृत्वको तराई मधेश जनतान्त्रिक पार्टी, भैरव मधेशी नेतृत्वको तराई मधेश बागी, भैरव थारु नेतृत्वको तराई मधेश गणतान्त्रिक सेना र रुद्र बिद्रोही नेतृत्वको मधेश रक्षा दल एकिकृत भएको अध्यक्ष राजनद्धारा जारी विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।
विज्ञप्तिमा तराई केन्द्रीत दलहरु मधेशी जनअधिकार फोरम नेपाल, मधेशी जनअधिकार फोरम लोकतान्त्रिक, मधेशी जनअधिकार फोरम गणतान्त्रिक, तराई मधेश लोकतान्त्रिक पार्टी, तराई मधेश लोकतान्त्रिक पार्टी नेपाल र सदभावना पार्टीलाई सात दिन भित्र पार्टी कार्यालय बन्द गर्न धम्की दिएकोछ ।
मंसिर ४ गते आव्हान गरिएको संबिधान सभाको चुनाव बिथोल्न सकृय भएर लाग्ने जनाउदै विज्ञप्तिमा तराइमा रहेका प्रहरी र सेनाहरुलाई १५ दिन भित्र तराई छाडन भनिएकोछ । राजन मुक्ती नेतृत्वको जनतान्त्रिक तराई मुक्ती मोर्चामा थप १२ वटा समुह विलय भएको जनाइएपनि जयकृष्ण गोइत नेतृत्वको अखिल तराई मुक्ती मोर्चा, ज्वाला सिंह नेतृत्वको जनतान्त्रिक तराई मुक्ती मोर्चा लगायतका संगठनहरुको कुनै प्रतिकृया सार्बजनिक भएको छैन । चुनाव बिथोल्न सशस्त्र समुहहरु एकिकृत भएपछि सुरक्षा सतर्कता उच्च बनाइएकोछ ।
जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा (राजन मुक्ति समूह) यसअघि २६ पुस ०६५ मा सरकारसँग वार्तामा बसेको थियो ।
एकीकृत समूहहरूबीच ४ मंसिरका लागि घोषित दोस्रो संविधानसभाको चुनाव बिथोल्ने, तराईमा सक्रिय अन्य सशस्त्र संगठनलाई पनि एकताको आह्वान गर्ने सहमति गरेका छन् । मोर्चाले अघिल्लो संविधानसभा चुनावमा सहभागी भएर सरकारमा गएका उपेन्द्र यादव, विजय गच्छदार, महन्थ ठाकुर, राजेन्द्र महतो, महेन्द्र राय यादव, अनिल झा र राजकिशोर यादवलगायतलाई मधेसको ‘गद्धार’ भन्दै उनीहरूका कार्यक्रम बहिष्कार गर्ने जनाएको छ ।
    त्यस्तै, मधेसी दलहरूले तराईमा राखेका कार्यालय तत्काल खाली गर्न पनि मोर्चाले चेतावनी दिएको छ । मोर्चाको बैठकले मधेसमा रहेका प्रहरीचौकी तथा सशस्त्र प्रहरीका शिविर १५ दिनभित्र खाली गर्नसमेत अल्टिमेटम दिएको छ । ती चौकीको दुई सय मिटरवरिपरि रहेका बस्ती १० दिनभित्र खाली गर्न पनि मोर्चाले चेतावनी दिएको छ । १५ दिनपछि तराईमा सशस्त्र गतिविधि तीब्र बनाउने निर्णय पनि बैठकले गरेको मोर्चाका अध्यक्ष राजन मुक्तिले टेलिफोनमा बताए ।
    शान्तिवार्तामा नआएका सशस्त्र समूहले यसअघि संविधानसभा निर्वाचनको विरोध गर्ने तयारी गरेका थिए । आफ्नो शिथिल बनेका जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा राजन मुक्ति समूह, अखिल तराई मुक्ति मोर्चा गोइत समूह, संयुक्त जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा नागेन्द्र पासवान ज्वालासिंह समूह, मधेसी मुक्ति टाइगर्स राजनप्रताप सिंह समूहलगायतका संगठनले निर्वाचनको विरोध गर्ने तयारी गरेका थिए ।
तराईमा सक्रियमध्ये पाँच सशस्त्र संगठनले भने सरकारसँग वार्ता गरी हतियारसमेत बुझाएका छन् । ६ वटा संगठन भने शान्तिवार्तामा आएर सरकारसँग सहमति गरेका छन् । हतियार बुझाउने संगठनहरूमा जनतान्त्रिक तराई मधेस मुक्ति पार्टी भगत सिंह, संयुक्त जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा आजाद समूह, संयुक्त जनतान्त्रिक मुक्ति मोर्चा पवन समूह, संयुक्त जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा कौटिल्या समूह, संयुक्त जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा विनोद चौधरी समूह छन् ।
यसैगरी वार्तामा बसेर सहमति गर्नेहरूमा खम्बुवान मुक्ति मोर्चा (संयुक्त), तराई जनतान्त्रिक पार्टी मधेस (वीरेन्द्र साह), तराई कोब्रा (शिवा समूह), माओवादी कम्युनिस्ट केन्द्र नेपाल, जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा (पृथ्वी समूह), संयुक्त जातीय मुक्ति मोर्चा नेपाल छन् । केही संगठन भने वार्तामा बसे पनि सहमतिमा आएका छैनन् ।
सशस्त्र समुहको चेतावनी हावादारी ः प्रहरी
उक्त सशस्त्र समुहहरुले आक्रामक चेतावनी दिएपनि स्थानीय प्रहरी प्रशासनले त्यसलाई हावादारी भनी प्रतिकृया दिएको छ । धनुषाका प्रहरी उपरीक्षक बसन्त कुमार पन्त भन्छन,“भुमिगत समुहहरुले मिडियामार्फत दिएको धम्किबाट डराईहाल्नुपर्ने, आतिहाल्नुपर्ने अवस्था भने छैन । यद्यपि जनकपुरमा व्यापक प्रहरी परिचालन गर्नुका साथै तिनीहरुलाई निस्तेज गर्न सुरक्षा रणनीति बनाईसकेका छौ । भुमिगत समुहहरुमाथि प्रहरीको संयुक्त टोलीले निगरानी राख्छ, संभावित ठाउँमा चेक जाँच गर्ने , नाकाबन्दी गर्ने, काउन्टरपार्टसँग समन्वय गर्ने अभियान सञ्चालन गर्छौ ।”
    कुनै चार जना व्यक्ति मिलेर कसैलाई घरबाट जाउ भन्दा खेरी जानु पर्ने अवस्था रहदैन भन्दै पन्त थप्छन,“जनता र प्रहरी बीचको निरन्तर समन्वय र सहयोगबाट ती अपराधीहरुलाई पक्राउ गरी कानुनको कठघरामा उभियाई कारागारमा पठाउँछौं । अपराधीले अपराध गर्न सक्छ तर त्यस अघि नै हामी सम्पुर्ण सुरक्षा व्यवस्था मिलाउन प्रतिवद्ध छौ ।” पन्तका अनुसार धम्कि दिने सशस्त्र समुहहरुमा कुनै दम छैन, संगठन नै शुन्य अवस्थामा छ, एक जनाको एउटा संगठन छ, यिनीहरु नितान्त अपराधीक गतिविधिमा लागेका छन कुनै समुह छैनन । ती अपराधीक समुहहरुले भारतमा वसेर एक आध घटना गराईराखेको भएपनि तिनीहरुको पहिचान नेपाल प्रहरीले गरिसकेको हुनाले काउन्टरपार्टसँगको नियमित सम्पर्क र समन्वय स्थापित भएकै कारण पनि कुनै पनि बेला तिनीहरुलाई भारतमै छिरेर भएपनि पक्राउ गर्न सफल हुने धनुषाका प्रहरी उपरीक्षक पन्तले दावी गरेका छन । त्यसैगरी महोत्तरीका प्रहरी उपरीक्षक पवन प्रसाद खरेल भन्छन,“ ती समुहहरु भारतीय क्षेत्रमा वसेर मिडियालाई प्रयोग गरी प्रचारवाजी गरेर जनतामा खौफ पैदा गर्न चाहन्छन । एकता भएको भनिएको भुमिगत समुहहरुको सक्रियता देखिएको छैन र जनसमर्थन पनि छैन ।” राजनीतिक लक्ष्य देखाइए तापनि उनीहरु विसुद्ध रुपमा अपराधी व्यक्ति हुन, तिनीहरुलाई पक्राउ गर्नका लागि हामीले भारतीय प्रहरीसँग दिनहुँ समन्वय गरिराखेका छौ, भारतीय क्षेत्रमा लुकिछिपी बस्दै आएका ती अपराधीक समुहहरुको नेतृत्वको सेल्टर समेत लोकेट गरिसकिएको हुनाले केही दिनमै हामी तिनीहरुलाई पक्राउ गर्न सफल हुनेछौ, महोत्तरी प्रहरी प्रमुख खरेलको दावी छ ।
विभाजित तराई कम्युनिष्ट पार्टी
    १२ अषाढ २०७० मा भाष्कर मुक्तिले जारी गरेको प्रेस विज्ञप्तीमा तराईमा कम्यूनिष्ट पार्टीको पोलिट व्युरो कमिटिको आकस्मिक वैठकबाट गरिएको निर्णयमा केन्द्रित अध्यक्ष डा.मनोज मुक्ति, ‘विवेक’ लाई पोलिट व्यूरोको पूर्ण बहुमत तथा केन्द्रित कार्य समितिको पूर्ण सहमतिले सम्पुर्ण जिम्मेवारी तथा पार्टीवाट वर्खास्त गरिएको उल्लेख छ । १५ भर्दौ २०६८ मा तत्कालिन छुट्टा(छुट्टै अस्तित्वमा रहेका मधेसका विभिन्न ९ वटा संगठनहरु बीच जुन शर्तका साथ एकता गरिएको थियो त्यसलाई आंशिक रुपले पनि तत्कालिन अध्यक्षले कार्यान्वयन नगरी गैर जिम्मेवारी, असमर्थता प्रदान गरेकाले उनलाई वर्खास्त गरिएको उल्लेख छ ।
     मधेस विरोधी कु(चरित्रले ओत प्रोत एवं नेतृत्व क्षमताविहिन व्यक्ति भएको ठहर गर्दै विज्ञप्ती जारी गरिएकै मितिले भाष्कर मुक्तिलाई राष्टिूय संयोजक नियूक्त गरिनुका साथै ३० दिन भित्र पार्टीको नयाँ संगठनिक संरचना शैन्य संरचना, पार्टीको दुरगामी रणनीति तयार गर्नका लागि राष्टिूय महाधिवेशन गर्ने निर्णय गरिएको उल्लेख छ । राष्टिूय महाधिवेशनका साथै पार्टीको नयाँ कार्य दिशा, योजना निर्माणका एकलव्य मुक्तिको संयोजकत्वमा पोलिट व्यूरो सदस्यहरु अंकित, आजाद, विरु, अविरल, विशाल, विदुर, वैभव, प्रवेश सम्मिलित ९ सदस्यीय समिति गठन गरिएको भाष्कर मुक्तिद्धारा हस्ताक्षरित विज्ञप्तीमा उल्लेख छ ।
मनोज मुक्तिको खण्डन
भाष्कर मुक्तिले तराई कम्यूनिष्ट पार्टीको अध्यक्षबाट मनोज मुक्तिलाई वर्खास्त गरेको भनेर प्रेस विज्ञप्ती जारी गरेको एक दिन पछि १३ अषाढ २०७० मा मनोज मुक्तिले विज्ञप्ती जारी गर्दै भाष्कर मुक्तिलाई नै कारवाही गरी  पार्टीको साधारण सदस्यवाट समेत निष्काशन गरेको जनाइएको छ ।
    पार्टीको संगठन, उद्देश्य, लक्ष्य जनभावना विपरित निहित स्वार्थपुर्ति ऐयासी लगायतको कुकृत्यमा ओतप्रोत भई व्यापक लुट खसोट, भ्रष्टाचार, आर्थिक अनियमितता, मनपर्दी गरेको कारण तराई कम्यूनिष्ट पार्टीको तत्कालिन केन्द्रिय सदस्य महोत्तरी साँठा(२ का नेपाल प्रहरीका भुतपुर्व असई कौशल किशोर सिंहका जेठो छोरा दीपक कुमार सिंह भाष्कर मुक्ति लाई ३० दिन अघि नै पार्टीको आन्तरिक कारवाहीमा राखिएको थियो तर उनको आचरण, व्यवहार, मनोवृति, क्रियाकलाप तथा सोचमा अलिकति पनि सुधार नभएकै कारण पार्टीको आर्थिक, सांगठनिक, वैचारिक लगायत सम्पुर्ण जिम्मेवारीबाट हटाई साधारण सदस्य समेतबाट निष्काशन गरिएको मनोज मुक्तिद्धारा हस्ताक्षरित विज्ञप्तीमा उल्लेख छ । साथै पार्टीको सबै पदाधिकारी पोलिट व्यूरो सदस्य, केन्द्रिय कमिटि सदस्य तथा सम्पुर्ण पार्टी पंक्ति यथावत रहने केन्द्रिय अध्यक्षको हैसियतमा मनोज मुक्तिले जारी गरेको प्रेस विज्ञप्तीमा उल्लेख छ ।

२०७०÷०३÷२३