 |
मोरंगको रंगेली घटनामा प्रहरीको गोली लागेर
तीन जनाले सहादत दिएपछि जनकपुरको पिडारी
चौकमा डिजल जलाई प्रदर्शन गर्दै प्रदर्शनकारीहरु ।
उक्त घटनापछि फेरी मधेसमा आन्दोलन चर्किएको छ ।
|
द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
मोरंगको रंगेली घटनामा प्रहरीले चलाएको गोली लागेर तीन जना मानिसको मृत्यु भएपछि सेलाईसकेको मधेस फेरी तातिएको छ । माघ महिनामा चिसो बढिरहँदा आन्दोलनको राप र ताप फेरी अचानक बढेको छ । सिगो मधेसमै आगो बलेको छ । आगो झन् झन दनकिँदै गएको छ । बलिरहेको आगोमा पानी हालेर निभाउने काम गर्नुको सट्टा राज्यले झन् झन् बल प्रयोग गरेर घ्यू छर्कने काम गर्दा मधेशका जनता थप आक्रोषित भई निराशा तिर उन्मुख भएका छन् । बढ्दै गएको असंतुष्टिले मुलुकलाई थप द्वन्द्व र हिंसाको बाटोमा धकेल्ने अवस्था उत्पन्न हुँदै गएको छ ।
विगतमा राज्यले मधेसी मोर्चासँग गरेको २२ बुँदे र ८ बुँदे सम्झौता कार्यान्वयन गर्न माग राख्दै गत ३१ साउन देखि संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाले थालेको आन्दोलन समाचार लेखिरहँदा शनिबार १ सय ६१ औंं दिनमा प्रवेश गरिसकेको छ । मोरंगको रंगेली घटनामा सहिद हुनेहरु सँगै अहिलेको तेस्रो मधेस जनविद्रोहमा कुल ५४ जना मानिसले सहादत प्राप्त गरिसकेका छन् । जसमा ८ जना प्रहरी र १ जना बालकको समेत ज्यान गईसकेको छ । संजोग नै भन्नुपर्छ कि २०६४ सालमा भएको दुई पटकको जनविद्रोहमा मधेसमा ५४ जना मधेसका विर सपुतहरुले सहादत दिएका थिए भने अहिले २०७२ सालमा संवैधानिक हकको माग राखि शान्तिपुर्ण आन्दोलनमा प्रहरीको गोली लागेर र आन्दोलनकारीहरुको प्रहारबाट ८ जना प्रहरी सहित ५४ जना मानिसहरुले सहादत दिईसकेको छ । तर पनि राजनीतिक मागको राजनीतिक ढंगले समाधान नखोजिदा मधेसमा अन्यौलता बढ्दै गएको छ ।
७ भदौमा कैलालीको टिकापुरमा ७ प्रहरी र १ बालकको ज्यान गएपछि मधेस भरी नै पसरिएको आन्दोलन हालसम्म थामिएको छैन । मधेसी मोर्चाका सांसदहरुको विरोध र बहिष्कारका बीच प्रमुख राजनीतिक दलहरुले ३१ भदौमा गणितको दम्भमा जवरजस्ती संविधान संविधानसभामा पारित गरी ३ असोजमा संविधान एक पक्षिय रुपले जारी गरेका थिए । त्यस लगतै ४ असोजमा नाकामा अवरोध हुनुका साथै ६ असोजमा मधेसी मोर्चाका नेता तथा कार्यकर्ताहरुले नाकामा गएर धर्ना दिएको १ सय २१ दिन पुगिसकेको छ ।
अहिलेसम्म राज्य र आन्दोलनरत मोर्चा बीच पटक पटक गरी करिब ३३ पटक औपचारिक बार्ता भईसकेको छ । तर पनि कुनै निष्कर्ष निकाल्न सकेको छैन राज्यले । १५ कार्तिकमा मधेसी मोर्चाले सरकारी बार्ता समितिलाई औपचारिक रुपमै आफ्नो ११ बुँदे लिखित माग बुझाएका थिए । सरकारी बार्ता समिति र शिर्ष नेतृत्वहरु बीचको बार्ता र सम्वादबाट कुनै निष्कर्ष ननिस्कदा कार्यदल बनाई समाधान खोज्ने भन्दै १७ पुषमा कांग्रेस, एमाले र एमाओवादीले कार्यदल घोषणा गरेका थिए । कांग्रेसबाट महेश आचार्य, एमालेबाट भिम रावल र एमाओवादीबाट कृष्ण बहादुर महरा कार्यदलमा चयन गरिएका थिए । विराटनगर नाकामा धर्ना दिईरहेका सदभावना अध्यक्ष राजेन्द्र महत्तोलाई प्रहरीले आक्रमण गरी घाइते बनाएका कारण सदभावनाको सदस्य बेगर संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाले पनि २० पुषमा कार्यदल घोषणा गरेका थिए । संघीय समाजवादी फोरमबाट लालबाबु राउत, तराई मधेस लोकतान्त्रिक पार्टीबाट हृदेष त्रिपाठी र तराई मधेस सदभावना पार्टीबाट राम नरेश राय यादव कार्यदलमा सदस्य चुनिएका थिए । पटक पटक कार्यदलमा भएको बार्ता सकारात्मक हुँदै जाँदा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले दिल्लीमा उपचार गराईरहेका सदभावना अध्यक्ष महत्तोलाई टेलिफोनमा कुराकानी गरिसकेपछि मोर्चाको कार्यदलबाट सदभावनाका सह अध्यक्ष लक्ष्मण लाल कर्ण पनि सहभागी हुन थालेका थिए ।
लगभग लगभग सहमति नजिक पुग्न थाल्दा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली अचानक आक्रामक ढंगले प्रस्तुत भएपछि मोर्चाले ५ माघमा कार्यदल भंग भएको घोषणा गरेका थिए । ५ माघ मधेसमा बलिदानी दिवसको रुपमा मनाइन्छ । प्रथम मधेस आन्दोलनको क्रममा ५ माघमै रमेश महत्तो प्रथम सहिद भएका थिए । त्यसपछि ७ माघमा मोर्चाले बार्ताबाट आफुहरु अलग्गिएको घोषणा गरेका थिए । संजोग कस्तो हो भने ७ माघमै बालुवाटारमा तीन दल र मोर्चा सम्बद्ध शिर्ष नेताहरु बीच भईरहेको बार्ताका दौरान प्रधानमन्त्री ओली जंगिएपछि बार्ता भाँडिएको थियो भने अर्को तर्फ सोही दिन सोही समयमा मोरंगको रंगेलीमा राज्यद्वारा नरसंहार मचाइएको थियो । नेकपा एमालेको भातृ संगठन यूवा संघद्वारा रंगेलीमा प्रधानमन्त्री ओली सहभागी हुने भनेर मधेस जागरणको नाउँमा कार्यक्रम तय गरेपछि मोर्चाले पनि विरोध सभा आयोजन गरेको थियो । उक्त कार्यक्रममा प्रधानमन्त्री ओली नगएपनि एमाले महासचिव इश्वर पोखरेल, नेता शंकर पोखरेल र मन्त्री सत्यनारायण मण्डल कै सामु प्रहरीले मधेसी आन्दोलनकारीहरु माथि अन्धाधुन गोली प्रहार गरी तीन जनाको हत्या गर्यो भने दर्जनौं मानिसहरु घाइते भए ।
रंगेली प्रकरणको सत्य तथ्य पछि छानविन भएपछि बाहिर आउने नै छन् । तर,अर्को संजोग कस्तो भयोभने ७ माघमै ती दुई घटना भईरहँदा व्यवस्थापिका संसदमा दर्ता भएको संशोधन विधेयकको दफाबार सैद्धान्तिक छलफल पनि मधेसी मोर्चाका सांसदहरुको बहिष्कारका बीच सुरु भयो । यसरी संविधान संशोधन एकतर्फी रुपमा भईहाले पनि मधेसको समस्याको समाधान देखिने अवस्था छैन ।
जब–जब निर्णायक वार्ता हुनलाग्छ सरकारले किन गोली चलाउँछ ?
आन्दोलनरत संयुक्त मधेसी मोर्चाका नेता लक्ष्मणलाल कर्णले व्यवस्थापिका संसदमा बोल्दै जब जब निर्णायक वार्ता हुनलाग्छ, तब तब सरकारले आन्दोलनकारीमाथि गोली चलाउने गरेको आरोप लगाएका छन् । ‘जब जब निर्णायक वार्ता हुनलाग्छ, सरकारले किन ताकी ताकी गोली चलाउँछ । सप्तरीमा त्यस्तै भयो, वीरगञ्जमा त्यस्तै भयो हिजो रंगेलीमा पनि त्यस्तै भयो । सरकारको उद्देश्य के हो ?’ उनले भने । उनले रंगेलीमा प्रहरीले ताकी ताकी गोली हानेको पनि बताए । ‘शान्तिपूर्ण कार्यक्रममा सरकारले यसरी दमन गर्ने हो भने हामी वार्तामा बस्दैनौं, वार्ता गर्नुको कुनै औचीत्य रहदैन,’ उनले भने । मोर्चा नेता एवं सद्भावना उपाध्यक्ष कर्णले बोलेपछि मधेसी मोर्चाका सांसद्हरुले बैठक बहिष्कार गरे ।
वार्ता बिथोल्दै सरकार हिंसात्मक दमनमा उत्रियो ः अध्यक्ष उपेन्द्र यादव
संघीय समाजवादी फोरम नेपालका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले मोरङ्गको रङ्गेलीमा प्रहरीको गोली प्रहारबाट तीन जनाको मृत्यु हुनुका साथै दर्जनौं आन्दोलनकारी घाइते भएकोमा विरोध एवं भत्र्सना गरेका छन् । एक प्रेस विज्ञप्ति निकाल्दै अध्यक्ष यादवले भनेका छन, “संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चा र सरकारबीच वार्ता प्रक्रिया चलिरहेकै अवस्थामा मोरङ्गको रङ्गेलीमा प्रहरीको गोली प्रहारबाट तीन जनाको मृत्यु हुनुका साथै दर्जनौं आन्दोलनकारी घाइते भएका छन् । प्रहरीको गोली लागि ६० वर्षिय पुनम चौधरीको घटनास्थलमै मृत्यु भएको छ । उपचारका लागि अस्पताल लैजाने क्रममा महादेव ऋिषिदेव, र शिबु माझीको मृत्यु भएको छ । त्यस्तै, प्रहरीको गोली लागि मुन्ना मण्डल, विरेन्द्र मण्डल, सत्य नारायण साह, रमानन्द यादव, लल्लन मेहता, विक्रम सहनी, जगन्नाथ साह, श्रवण मण्डल र सुबोध मण्डललगायत ३५ जनाभन्दा बढी आन्दोलनकारी गम्भीर घाइते भएका छन् । यसरी मोर्चाको शान्तिपूर्ण विरोध प्रदर्शनमाथि भएको दमनकारी घटनाको फोरम नेपाल घोर विरोध एवं भत्र्सना गर्दछ ।”
२०७२ को मधेस आन्दोलनका सहिदहरु
१. टिकाराम गौतम
२. यम बहादुर विसी
३ं गोपाल सिंह रजवार
४. राजेन्द्र राउत
५.दुर्गेस यादव
६. सुनिल यादव
७. सुधिराम यादव
८. रामेश्वर पासी
९. शैलेन्द्र श्रीवास्तव
१०. हरिवहादुर कुँवर
११. राजकिशोर ठाकुर
१२. लक्ष्मण न्यौपाने (एसएसपी)
१३.बलराम बिस्ट (इन्सपेक्टर)
१४ केशवराज बोहरा (इन्सपेक्टर)
१५ लोकेन्द्र चन्द्र (प्रहरी जवान)
१६. लक्ष्मण खडका (प्रहरी जवान)
१७ रामविहारी ठाकुर(प्रहरी हवलदार)
१८ ललित साउद (प्रहरी हवलदार)
१९ टेकेन्द्र साउत (बालक)
२० चिन्कु डगौरा थारु
२१ दिलिप चौरसिया
२२ धर्मराज सिंह
२३ दिनानाथ साह
२४ भोला साह
२५ सोहन साह कलवार
२६ हिफाजत मिया
२७ रामकृष्ण राउत
२८ रोहन चौधरी
२९ राम विवेक यादव
३० अमित कापर
३१ विरेन्द्र विच्छा
३२ थमन बहादुर विक (असई)
३३ रामशिला मण्डल
३४ गणेश चौधरी
३५ निकु यादव
३६ संजय चौधरी
३७ दिलिप यादव
३८ चन्दन पटेल
३९ रंजना क्षेत्री
४० राजकुमार बराई
४१ विन्दु लाकोन
४२ नन्दनी पाण्डे
४३ शत्रुधन पटेल
४४ रामप्रित महतो
४५ सौगाती मुराउ
४६ आशिष राम
४७ विरेन्द्र राम
४८ नागेश्वर यादव
४९ दिलिप साह
५० शिवशंकर दास
५१ मोहम्मद सम आलम
५२ महादेव ऋषिदेव
५३ शिवु माझी
५४ द्रोपती देवी चौधरी
जनकपुरधाम............
मोरंगको रंगेली घटनामा प्रहरीले चलाएको गोली लागेर तीन जना मानिसको मृत्यु भएपछि सेलाईसकेको मधेस फेरी तातिएको छ । माघ महिनामा चिसो बढिरहँदा आन्दोलनको राप र ताप फेरी अचानक बढेको छ । सिगो मधेसमै आगो बलेको छ । आगो झन् झन दनकिँदै गएको छ । बलिरहेको आगोमा पानी हालेर निभाउने काम गर्नुको सट्टा राज्यले झन् झन् बल प्रयोग गरेर घ्यू छर्कने काम गर्दा मधेशका जनता थप आक्रोषित भई निराशा तिर उन्मुख भएका छन् । बढ्दै गएको असंतुष्टिले मुलुकलाई थप द्वन्द्व र हिंसाको बाटोमा धकेल्ने अवस्था उत्पन्न हुँदै गएको छ ।
विगतमा राज्यले मधेसी मोर्चासँग गरेको २२ बुँदे र ८ बुँदे सम्झौता कार्यान्वयन गर्न माग राख्दै गत ३१ साउन देखि संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाले थालेको आन्दोलन समाचार लेखिरहँदा शनिबार १ सय ६१ औंं दिनमा प्रवेश गरिसकेको छ । मोरंगको रंगेली घटनामा सहिद हुनेहरु सँगै अहिलेको तेस्रो मधेस जनविद्रोहमा कुल ५४ जना मानिसले सहादत प्राप्त गरिसकेका छन् । जसमा ८ जना प्रहरी र १ जना बालकको समेत ज्यान गईसकेको छ । संजोग नै भन्नुपर्छ कि २०६४ सालमा भएको दुई पटकको जनविद्रोहमा मधेसमा ५४ जना मधेसका विर सपुतहरुले सहादत दिएका थिए भने अहिले २०७२ सालमा संवैधानिक हकको माग राखि शान्तिपुर्ण आन्दोलनमा प्रहरीको गोली लागेर र आन्दोलनकारीहरुको प्रहारबाट ८ जना प्रहरी सहित ५४ जना मानिसहरुले सहादत दिईसकेको छ । तर पनि राजनीतिक मागको राजनीतिक ढंगले समाधान नखोजिदा मधेसमा अन्यौलता बढ्दै गएको छ ।
७ भदौमा कैलालीको टिकापुरमा ७ प्रहरी र १ बालकको ज्यान गएपछि मधेस भरी नै पसरिएको आन्दोलन हालसम्म थामिएको छैन । मधेसी मोर्चाका सांसदहरुको विरोध र बहिष्कारका बीच प्रमुख राजनीतिक दलहरुले ३१ भदौमा गणितको दम्भमा जवरजस्ती संविधान संविधानसभामा पारित गरी ३ असोजमा संविधान एक पक्षिय रुपले जारी गरेका थिए । त्यस लगतै ४ असोजमा नाकामा अवरोध हुनुका साथै ६ असोजमा मधेसी मोर्चाका नेता तथा कार्यकर्ताहरुले नाकामा गएर धर्ना दिएको १ सय २१ दिन पुगिसकेको छ ।
अहिलेसम्म राज्य र आन्दोलनरत मोर्चा बीच पटक पटक गरी करिब ३३ पटक औपचारिक बार्ता भईसकेको छ । तर पनि कुनै निष्कर्ष निकाल्न सकेको छैन राज्यले । १५ कार्तिकमा मधेसी मोर्चाले सरकारी बार्ता समितिलाई औपचारिक रुपमै आफ्नो ११ बुँदे लिखित माग बुझाएका थिए । सरकारी बार्ता समिति र शिर्ष नेतृत्वहरु बीचको बार्ता र सम्वादबाट कुनै निष्कर्ष ननिस्कदा कार्यदल बनाई समाधान खोज्ने भन्दै १७ पुषमा कांग्रेस, एमाले र एमाओवादीले कार्यदल घोषणा गरेका थिए । कांग्रेसबाट महेश आचार्य, एमालेबाट भिम रावल र एमाओवादीबाट कृष्ण बहादुर महरा कार्यदलमा चयन गरिएका थिए । विराटनगर नाकामा धर्ना दिईरहेका सदभावना अध्यक्ष राजेन्द्र महत्तोलाई प्रहरीले आक्रमण गरी घाइते बनाएका कारण सदभावनाको सदस्य बेगर संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाले पनि २० पुषमा कार्यदल घोषणा गरेका थिए । संघीय समाजवादी फोरमबाट लालबाबु राउत, तराई मधेस लोकतान्त्रिक पार्टीबाट हृदेष त्रिपाठी र तराई मधेस सदभावना पार्टीबाट राम नरेश राय यादव कार्यदलमा सदस्य चुनिएका थिए । पटक पटक कार्यदलमा भएको बार्ता सकारात्मक हुँदै जाँदा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले दिल्लीमा उपचार गराईरहेका सदभावना अध्यक्ष महत्तोलाई टेलिफोनमा कुराकानी गरिसकेपछि मोर्चाको कार्यदलबाट सदभावनाका सह अध्यक्ष लक्ष्मण लाल कर्ण पनि सहभागी हुन थालेका थिए ।
लगभग लगभग सहमति नजिक पुग्न थाल्दा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली अचानक आक्रामक ढंगले प्रस्तुत भएपछि मोर्चाले ५ माघमा कार्यदल भंग भएको घोषणा गरेका थिए । ५ माघ मधेसमा बलिदानी दिवसको रुपमा मनाइन्छ । प्रथम मधेस आन्दोलनको क्रममा ५ माघमै रमेश महत्तो प्रथम सहिद भएका थिए । त्यसपछि ७ माघमा मोर्चाले बार्ताबाट आफुहरु अलग्गिएको घोषणा गरेका थिए । संजोग कस्तो हो भने ७ माघमै बालुवाटारमा तीन दल र मोर्चा सम्बद्ध शिर्ष नेताहरु बीच भईरहेको बार्ताका दौरान प्रधानमन्त्री ओली जंगिएपछि बार्ता भाँडिएको थियो भने अर्को तर्फ सोही दिन सोही समयमा मोरंगको रंगेलीमा राज्यद्वारा नरसंहार मचाइएको थियो । नेकपा एमालेको भातृ संगठन यूवा संघद्वारा रंगेलीमा प्रधानमन्त्री ओली सहभागी हुने भनेर मधेस जागरणको नाउँमा कार्यक्रम तय गरेपछि मोर्चाले पनि विरोध सभा आयोजन गरेको थियो । उक्त कार्यक्रममा प्रधानमन्त्री ओली नगएपनि एमाले महासचिव इश्वर पोखरेल, नेता शंकर पोखरेल र मन्त्री सत्यनारायण मण्डल कै सामु प्रहरीले मधेसी आन्दोलनकारीहरु माथि अन्धाधुन गोली प्रहार गरी तीन जनाको हत्या गर्यो भने दर्जनौं मानिसहरु घाइते भए ।
रंगेली प्रकरणको सत्य तथ्य पछि छानविन भएपछि बाहिर आउने नै छन् । तर,अर्को संजोग कस्तो भयोभने ७ माघमै ती दुई घटना भईरहँदा व्यवस्थापिका संसदमा दर्ता भएको संशोधन विधेयकको दफाबार सैद्धान्तिक छलफल पनि मधेसी मोर्चाका सांसदहरुको बहिष्कारका बीच सुरु भयो । यसरी संविधान संशोधन एकतर्फी रुपमा भईहाले पनि मधेसको समस्याको समाधान देखिने अवस्था छैन ।
जब–जब निर्णायक वार्ता हुनलाग्छ सरकारले किन गोली चलाउँछ ?
आन्दोलनरत संयुक्त मधेसी मोर्चाका नेता लक्ष्मणलाल कर्णले व्यवस्थापिका संसदमा बोल्दै जब जब निर्णायक वार्ता हुनलाग्छ, तब तब सरकारले आन्दोलनकारीमाथि गोली चलाउने गरेको आरोप लगाएका छन् । ‘जब जब निर्णायक वार्ता हुनलाग्छ, सरकारले किन ताकी ताकी गोली चलाउँछ । सप्तरीमा त्यस्तै भयो, वीरगञ्जमा त्यस्तै भयो हिजो रंगेलीमा पनि त्यस्तै भयो । सरकारको उद्देश्य के हो ?’ उनले भने । उनले रंगेलीमा प्रहरीले ताकी ताकी गोली हानेको पनि बताए । ‘शान्तिपूर्ण कार्यक्रममा सरकारले यसरी दमन गर्ने हो भने हामी वार्तामा बस्दैनौं, वार्ता गर्नुको कुनै औचीत्य रहदैन,’ उनले भने । मोर्चा नेता एवं सद्भावना उपाध्यक्ष कर्णले बोलेपछि मधेसी मोर्चाका सांसद्हरुले बैठक बहिष्कार गरे ।
वार्ता बिथोल्दै सरकार हिंसात्मक दमनमा उत्रियो ः अध्यक्ष उपेन्द्र यादव
संघीय समाजवादी फोरम नेपालका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले मोरङ्गको रङ्गेलीमा प्रहरीको गोली प्रहारबाट तीन जनाको मृत्यु हुनुका साथै दर्जनौं आन्दोलनकारी घाइते भएकोमा विरोध एवं भत्र्सना गरेका छन् । एक प्रेस विज्ञप्ति निकाल्दै अध्यक्ष यादवले भनेका छन, “संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चा र सरकारबीच वार्ता प्रक्रिया चलिरहेकै अवस्थामा मोरङ्गको रङ्गेलीमा प्रहरीको गोली प्रहारबाट तीन जनाको मृत्यु हुनुका साथै दर्जनौं आन्दोलनकारी घाइते भएका छन् । प्रहरीको गोली लागि ६० वर्षिय पुनम चौधरीको घटनास्थलमै मृत्यु भएको छ । उपचारका लागि अस्पताल लैजाने क्रममा महादेव ऋिषिदेव, र शिबु माझीको मृत्यु भएको छ । त्यस्तै, प्रहरीको गोली लागि मुन्ना मण्डल, विरेन्द्र मण्डल, सत्य नारायण साह, रमानन्द यादव, लल्लन मेहता, विक्रम सहनी, जगन्नाथ साह, श्रवण मण्डल र सुबोध मण्डललगायत ३५ जनाभन्दा बढी आन्दोलनकारी गम्भीर घाइते भएका छन् । यसरी मोर्चाको शान्तिपूर्ण विरोध प्रदर्शनमाथि भएको दमनकारी घटनाको फोरम नेपाल घोर विरोध एवं भत्र्सना गर्दछ ।”
२०७२ को मधेस आन्दोलनका सहिदहरु
१. टिकाराम गौतम
२. यम बहादुर विसी
३ं गोपाल सिंह रजवार
४. राजेन्द्र राउत
५.दुर्गेस यादव
६. सुनिल यादव
७. सुधिराम यादव
८. रामेश्वर पासी
९. शैलेन्द्र श्रीवास्तव
१०. हरिवहादुर कुँवर
११. राजकिशोर ठाकुर
१२. लक्ष्मण न्यौपाने (एसएसपी)
१३.बलराम बिस्ट (इन्सपेक्टर)
१४ केशवराज बोहरा (इन्सपेक्टर)
१५ लोकेन्द्र चन्द्र (प्रहरी जवान)
१६. लक्ष्मण खडका (प्रहरी जवान)
१७ रामविहारी ठाकुर(प्रहरी हवलदार)
१८ ललित साउद (प्रहरी हवलदार)
१९ टेकेन्द्र साउत (बालक)
२० चिन्कु डगौरा थारु
२१ दिलिप चौरसिया
२२ धर्मराज सिंह
२३ दिनानाथ साह
२४ भोला साह
२५ सोहन साह कलवार
२६ हिफाजत मिया
२७ रामकृष्ण राउत
२८ रोहन चौधरी
२९ राम विवेक यादव
३० अमित कापर
३१ विरेन्द्र विच्छा
३२ थमन बहादुर विक (असई)
३३ रामशिला मण्डल
३४ गणेश चौधरी
३५ निकु यादव
३६ संजय चौधरी
३७ दिलिप यादव
३८ चन्दन पटेल
३९ रंजना क्षेत्री
४० राजकुमार बराई
४१ विन्दु लाकोन
४२ नन्दनी पाण्डे
४३ शत्रुधन पटेल
४४ रामप्रित महतो
४५ सौगाती मुराउ
४६ आशिष राम
४७ विरेन्द्र राम
४८ नागेश्वर यादव
४९ दिलिप साह
५० शिवशंकर दास
५१ मोहम्मद सम आलम
५२ महादेव ऋषिदेव
५३ शिवु माझी
५४ द्रोपती देवी चौधरी
मोर्चाको विरोधका बाबजुद संवेदनशील स्थानमा कार्यक्रम आयोजना गरी सरकारले जारी आन्दोलनलाई साम्प्रदायिक मुठभेडतर्फ लैजाने, आन्दोलनलाई कमजोर बनाउने र पाँच महिना बढीदेखि आन्दोलनरत मधेसी, आदिवासी जनजाति, खस, थारु, महिलालगायत सीमान्तकृत र उत्पीडित समुदायलाई पहिचान र अधिकार नदिने षड्यन्त्रमा लागेको रङ्गेली घटनाले प्रस्ट हुन्छ ।
प्रेस विज्ञप्तिमा रङ्गेली घटना पहिचान र अधिकार नदिने षड्यन्त्रका रुपमा अभिव्यक्त भएको जनाउँदै अध्यक्ष यादवले थप भनेका छन्, “मोर्चाको विरोधका बाबजुद संवेदनशील स्थानमा कार्यक्रम आयोजना गरी सरकारले जारी आन्दोलनलाई साम्प्रदायिक मुठभेडतर्फ लैजाने, आन्दोलनलाई कमजोर बनाउने र पाँच महिना बढीदेखि आन्दोलनरत मधेसी, आदिवासी जनजाति, खस, थारु, महिलालगायत सीमान्तकृत र उत्पीडित समुदायलाई पहिचान र अधिकार नदिने षड्यन्त्रमा लागेको रङ्गेली घटनाले प्रस्ट हुन्छ । वार्ता र संवादमार्फत् नयाँ संविधान संशोधन गरी मुलुकलाई निकास दिनुको सट्टा आन्दोलनकारीमाथि चरम दमन गरी सरकार आफै वार्ता बिथोल्न लागिपरेको गम्भीर आशंका उत्पन्न भएको छ । सरकारले एकातिर वार्ता गर्ने अनि अर्को्तिर जनता भिडाउने र आन्दोलनकारीमाथि दमन गर्ने निकृष्ट कार्य तत्काल बन्द गरी सार्थक वार्तामार्फत् देशलाई निकास दिनेतर्फ गम्भीर हुन आह्वान गर्दछौं ।”
प्रेस विज्ञप्तिमा रङ्गेली घटना पहिचान र अधिकार नदिने षड्यन्त्रका रुपमा अभिव्यक्त भएको जनाउँदै अध्यक्ष यादवले थप भनेका छन्, “मोर्चाको विरोधका बाबजुद संवेदनशील स्थानमा कार्यक्रम आयोजना गरी सरकारले जारी आन्दोलनलाई साम्प्रदायिक मुठभेडतर्फ लैजाने, आन्दोलनलाई कमजोर बनाउने र पाँच महिना बढीदेखि आन्दोलनरत मधेसी, आदिवासी जनजाति, खस, थारु, महिलालगायत सीमान्तकृत र उत्पीडित समुदायलाई पहिचान र अधिकार नदिने षड्यन्त्रमा लागेको रङ्गेली घटनाले प्रस्ट हुन्छ । वार्ता र संवादमार्फत् नयाँ संविधान संशोधन गरी मुलुकलाई निकास दिनुको सट्टा आन्दोलनकारीमाथि चरम दमन गरी सरकार आफै वार्ता बिथोल्न लागिपरेको गम्भीर आशंका उत्पन्न भएको छ । सरकारले एकातिर वार्ता गर्ने अनि अर्को्तिर जनता भिडाउने र आन्दोलनकारीमाथि दमन गर्ने निकृष्ट कार्य तत्काल बन्द गरी सार्थक वार्तामार्फत् देशलाई निकास दिनेतर्फ गम्भीर हुन आह्वान गर्दछौं ।”
२०६४ को मधेस आन्दोलनका सहिदहरु
१. रमेश महत्तो
२. प्रमोद सदा
३ं बेचन यादव
४. विजय सहनी
५.अनिस राइन
६. तल्लु हस्दा हेमरम
७. सदानन्द यादव
८. निर्मल राजवंशी
९. राजकुमार कामत
१०. दिनदयाल मण्डल
११. बेचन मिया
१२. श्याम सुन्दुर मेहता
१३.हरि मेहता
१४ रामस्वरुप मेहता
१५ अनिल ऋषिदेव
१६. भगवती मण्डल
१७ विस्कुट मिया
१८ लखन साफी
१९ जितेन्द्र मरबैता
२० राजेश यादव
२१ रामानन्द मेहता
२२ गुल्टेन दास
२३ छुटहरु मुखिया
२४ झुलकी यादव
२५ गंगा दास
२६ कारी ठाकुर
२७ शिवशंकर यादव
२८ ब्रम्हदेव ठाकुर
२९ राजेश ठाकुर
३० कैयून दफाली
३१ आशिफ अली मिकरानी
३२ दिनेश राव यादव
३३ रामनारायण साह
३४ राम एकवाल राई
३५ संजय कुमार राई यादव
३६ जिवधारी यादव
३७ सेख अवदुल असरफ
३८ माजिद मोहम्मद मंसुर
३९ जमिर आलम
४० दिपेन्द्र साह
४१ महाविर साह
४२ विरबल मुखिया
४३ भगवती यादव
४४ असलम पठान
४५ चन्द्रिका यादव
४६ कोइली कोरी
४७ खोरहे गोरिया
४८ तुलाराम तिवासे
४९ काशिराम
५० माता प्रसाद बर्मा
५१ गुल्जार खाँ
५२ कमल गिरी
५३ जगदीश पासवान
५४ जिलेराम यादव
१. रमेश महत्तो
२. प्रमोद सदा
३ं बेचन यादव
४. विजय सहनी
५.अनिस राइन
६. तल्लु हस्दा हेमरम
७. सदानन्द यादव
८. निर्मल राजवंशी
९. राजकुमार कामत
१०. दिनदयाल मण्डल
११. बेचन मिया
१२. श्याम सुन्दुर मेहता
१३.हरि मेहता
१४ रामस्वरुप मेहता
१५ अनिल ऋषिदेव
१६. भगवती मण्डल
१७ विस्कुट मिया
१८ लखन साफी
१९ जितेन्द्र मरबैता
२० राजेश यादव
२१ रामानन्द मेहता
२२ गुल्टेन दास
२३ छुटहरु मुखिया
२४ झुलकी यादव
२५ गंगा दास
२६ कारी ठाकुर
२७ शिवशंकर यादव
२८ ब्रम्हदेव ठाकुर
२९ राजेश ठाकुर
३० कैयून दफाली
३१ आशिफ अली मिकरानी
३२ दिनेश राव यादव
३३ रामनारायण साह
३४ राम एकवाल राई
३५ संजय कुमार राई यादव
३६ जिवधारी यादव
३७ सेख अवदुल असरफ
३८ माजिद मोहम्मद मंसुर
३९ जमिर आलम
४० दिपेन्द्र साह
४१ महाविर साह
४२ विरबल मुखिया
४३ भगवती यादव
४४ असलम पठान
४५ चन्द्रिका यादव
४६ कोइली कोरी
४७ खोरहे गोरिया
४८ तुलाराम तिवासे
४९ काशिराम
५० माता प्रसाद बर्मा
५१ गुल्जार खाँ
५२ कमल गिरी
५३ जगदीश पासवान
५४ जिलेराम यादव
शान्तिपूर्ण आन्दोलन असफल भए देश हिंसातर्फ जान्छ ः अध्यक्ष महतो
सद्भावना पार्टीका राष्टिूय अध्यक्ष राजेन्द्र महतोले मधेसमा जारी शान्तिपूर्ण आन्दोलन असफल भए देश हिंसातर्फ उन्मुख हुनसक्ने बताएका छन् । सप्तरीको राजविराजस्थित पार्टी कार्यालयमा आयोजित कार्यकर्ता भेटघाटका क्रममा उहाँले मधेस आन्दोलन राष्टिूय एकता र अखण्डता मजबुत गर्ने आन्दोलन भएकाले तत्काल माग सम्बोधन हुनुपर्नेमा जोड दिए । नेता महतोले तीन ठूला दल नेपाली काँग्रेस, नेकपा(एमाले) र एकीकृत नेकपा(माओवादी) ले अब पनि मधेसी जनताको भावनालाई बेवास्ता गरे देशमा ठूलो दुर्घटना हुने जिकिर गरे । मधेसमा जारी पाँच महिना लामो आन्दोलनको माग सम्बोधन भएन भने देशमा कुनै ठूलो दुर्घटना भए त्यसको जिम्मेवार सरकार र ठूला दलहरुले लिनुपर्ने उनको भनाइ थियो ।साथै उहाँले वार्ताको नाममा सरकारले आन्दोलनलाई कमजोर पार्ने षड्यन्त्रमा लागेको र अब संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाले आन्दोलनलाई थप सशक्त बनाउने दाबी गरेका छन् ।
‘रंगेली घटना राज्य आतंकको नमुना’
मोरङको रंगेलीमा भएको घटनालाई राज्य आतंकको संज्ञा दिंदै तराइ मधेस राष्टिूय अभियानले निन्दा गरेको छ । आन्दोलनरत मधेसी मोर्चा र प्रहरीबीच हिंसात्मक झडप हुँदा हिजो मोरङको रंगेली र डायनियामा गरी तीनजनाको मृत्यु भएको थियो । तनाव नियन्त्रण गर्ने क्रममा प्रहरीले चलाएको गोली लागेर उनीहरुको मृत्यु भएको थियो । घटनामा दर्जनभन्दा बढी घाइते भएका छन् । उक्त घटनालाई राज्य आतंकको नमुना भन्दै अभियानका संयोजक जेपी गुप्ताले निन्दा गरेका छन् ।
आज विज्ञप्ति जारी गर्दै अभियानले यो र दमनका अन्य घटनाले झापा, मोरङ र सुनसरीमा सरकारले मधेस आन्दोलनलाई निर्ममतापूर्वक कुल्चेर यस क्षेत्रमा कुनै आन्दोलन छैन भन्ने देखाउन चाहेको आरोप लगाएको छ ।स्थानीय प्रशासनले रंगेलीमा कार्यक्रम नगर्न एमालेलाई आग्रह गरेको कुरालाई बेवास्ता गर्दै प्रतिकूल अवस्थामा सभा गर्ने हठका कारण अप्रिय घटना हुन पुगेको जनाइएको छ ।राष्टिूय मानवअधिकार आयोग र सर्वोच्च अदालतसमेतले मधेसमा भइरहेको आन्दोलनमा दमन भएकोतर्फ संकेत गर्दागर्दै पनि प्रहरी प्रशासनबाट यस्तो दमन हुनुले राज्यको हिंसक चरित्र उजार भएको अभियानले जनाएको छ ।
घटनाको स्वतन्त्र छानबिनको माग पनि अभियानले गरेको छ । यसैगरी विराटनगरको महावीर चोकमा केही साताअघि संघीय समावेशी मधेसी गठबन्धनको सभामा प्रहरीले हस्तक्षेप गरी मञ्च जलाउनु, समाचार संकलनमा रहेका कान्तिपुरकर्मी अबधेशकुमार झामाथि कुटपिट गर्नु, जोगबनी नाकामा धर्ना दिने क्रममा सदभावना पार्टीका अध्यक्ष राजेन्द्र महतोमाथि कुटपिट गरिनुलाई पनि अभियानले राज्य आतंकका रुपमा टिप्पणी गर्दै यस्तो कार्य तत्काल रोक्न माग गरिएको छ ।
रंगेली घटना दुर्भाग्यपूर्ण ः प्रचण्ड
एकीकृत नेकपा माओवादी अध्यक्ष ‘प्रचण्ड’ले विराटनगरको रंगेली घटना दुःखद र दुर्भाग्यपूर्ण भएको बताएका छन् । रंगेली घटनाले साम्प्रदायीक रुप नलिओस् भनेर आफूहरु सचेत रहेको भन्दै उनले सरकार वा मधेसी मोर्चा जोसुकैले अतिवादी तरिका अपनाए पनि देशमा अहिले देखिएको समस्याको निकास ननिस्कने बताए । क्रान्तिकारी पत्रकार संघ कास्कीले शुक्रबार पोखरामा आयोजना गरेको पत्रकार भेटघाटमा प्रचण्डले भने, ‘रंगेली घटना दुःखद र दुर्भाग्यपूर्ण छ । सरकार, दल वा मधेसी मोर्चा जसले घटना घटाए पनि त्यो गलत हो, यस्ता अतिवादी तरिकाले निकास निस्कदैन, यो गलत हो ।’उनले बिहीबारको विराटनगर घटनाले उग्र रुप नलियोस् र साम्प्रदायिकता ननिम्तियोस् भन्नका लागि आफूले पहल गरिरहेको बताए ।
रंगेली घटना छानविन गर्न सांसद मण्डलको नेतृत्वमा समिति गठन
जिल्ला प्रशासन कार्यालय मोरङमा बसेको सर्बपक्षीय बैठकले रंगेली घटना छानविन गर्न छानविन समिति गठन गरेको छ । जिल्ला प्रशासन कार्यालयको पहलमा बसेको बैठकले एमाओवादी सांसद शिवकुमार मण्डलको संयोजकत्वमा छानविन समिति गठन गरेको हो । मण्डल मोरङ क्षेत्रनम्बर चारका सांसद हुन् । बिहीबार रंगेलीमा प्रहरीसँगको झडपमा तीन जनाको मृत्यु भएको थियो । रंगेली पनि क्षेत्रनम्बर चार मै पर्दछ ।छानविन समितिमा नेपाली कांग्रेसका मोरङ जिल्ला सचिव यदु विष्ट, नेकपा एमाले मोरङका जिल्ला अध्यक्ष महेश रेग्मी, नेपाल पत्रकार महासंघका मोरङ जिल्ला अध्यक्ष महेन्द्र विष्ट, अन्य दलका प्रतिनिधि, मानव अधिकारकर्मी, उद्योगी व्यवसायी लगायत छन् ।बैठकले आइन्दा यस्ता घटना दोहोरिन नदिने र संयमितरुपमा गतिविधि गर्ने निर्णय गरेको छ । जिल्ला प्रशासन कार्यालयको आह्वानमा बसेको बैठक मधेसी मोर्चाले भने बहिस्कार गरेको थियो ।
छानविन समिति देखावटी, रंगेली प्रवेश गर्न दिँदैनौं ः मोर्चा
रंगेली र डायनियामा बिहीबार प्रहरीको गोली लागि ३ जनाको मृत्यु भएको घटनाबारे छानविन गर्न जिल्ला प्रसाशन कार्यालयमा भएको सर्वदलीय बैठकले गठन गरेको छानविन समितिलाई मधेसी मोर्चाले ‘देखावटी’ भएको बताएको छ । मोर्चाको सहमतिबिना सरकारमा रहेका दललाई राखेर बनाइएको समिति नमान्ने मोर्चाका नेताहरूले बताएका छन् ।
शुक्रबार बिहान भएको सर्वदलीय बैठकले एमाओवादी सभासद शिवकुमार मण्डलको संयोजकत्वमा कांग्रेस, एमालेलगायतका दल तथा पत्रकार महासंघलगायतका संस्थाका प्रतिनिधिसहितको छानविन समिति गठन गरेको थियो । ‘सरकारमा रहेका दलले के निश्पक्ष छानविन गर्ला ?’ मोर्चाका मोरङ संयोजक राजकुमार यादवले भने( ‘यो देखावटी नाटक हो, यस्तो समिति मान्दैनौ ।’ उनले न्यायिक समितिमार्फत् छानविनको माग गरे । ‘एकातिर एमालेले स्थिति बिगारेर गोली चलाउन लगाउने अर्को्तिर छानविन गर्ने ?’ यो छानविन निश्पक्ष हुन सक्दैन,’ यादवले भने । उनले उक्त छानविन समितिलाई रंगेली र डायनिया क्षेत्रमा प्रवेश गर्न नदिने चेतावनी पनि दिए ।
२०७२ माघ १० गते आईतबार
