Tuesday, April 29, 2014

विहारमा पनि मोदीको लहर

नरेन्द्र मोदीको मास्क लगाएका उनका एक समर्थक मधुवनीमा चुनावी सभामा जाँदै ।





अजय अनुरागी
मधुवनीबाटफर्केर जनकपुरधाम............

गत विहिबार करिब साँढे दश बजे तिर द एक्सक्लुसिभको कार्यालय आउनै लाग्दा विद्यापति चौकमा मेरा सहकर्मी मित्रहरु  जानकी एफएमका समाचार संयोजक धैर्यकान्त दत्त, तराई टाइम्सका कार्यकारी सम्पादक विरेन्द्र रमन र राष्टिूय समाचार समितिका विरेन्द्र कर्णसँग मेरो भेट भयो । उनीहरु नरेन्द्र मोदीको मधुवनीमा चुनावी सभालाई कभरेज गर्न जाँदै थिए । उनीहरुले मलाई पनि जान आग्रह गरे । र, म पनि विश्वमै उदियमान अर्थतन्त्र शक्ति बन्दै गएको छिमेकी मुलुक भारतको एक जना संभावित प्रधानमन्त्रिका उम्मेदवार नरेन्द्र मोदीको चुनावी सभालाई रिपोर्टिङ गर्न पाउने अवसरलाई गुमाउन चाहेको थिइन । अनि जाने निधो ग¥यौं ।
 दुईवटा मोटरसाइकलमा हामीहरु मधुवनीका लागि प्रस्थान ग¥यौं । धैर्यकान्त दत्त र म एउटा मोटरसाइकलमा र दुवै विरेन्द्र अर्को मोटरसाइकलमा प्रस्थान ग¥यौं । नेपालको अन्तिम सिमा जटही नाकामा विश्राम गर्दै छोटी भन्सार कार्यालयमा नेपाली रुपैयाँ भारतीय रुपैयाँ सँग साट्यौं । चिसो खाँदै गर्दा भारतबाट नेपाल तर्फ आउन सबारी साधनको छुट पुर्जी लिने दुई जना सँग कुरा भयो । उनीहरुले पनि भारतमा भैरहेको लोकसभा चुनावको चर्चा गर्दै थिए । भारतका सम्भावित प्रधानमन्त्रीका तीन जना प्रत्यासीहरु राहुल गांधी, नरेन्द्र मोदी र अरविन्द केजरीवालका विषयमा उनीहरुले टिप्पणी गर्दै थिए । मोदीको देशैभरी लहर रहेपनि प्रधानमन्त्री बनीहाल्लान भन्ने ठेगान नरहेको उनीहरुको विश्लेषण थियो । जटहीबाट भारत नाकामा प्रवेश गर्दा त्यहाँ बोर्डरमा खटेका भारतीय सुरक्षाकर्मीहरु(एसएसबी) को टोलीले हामीलाई रोक्यो । मोटरसाइकलका विल बुक र लाइसेन्स जाँच्दै तपाईहरु कहाँ जान लाग्नुभएको भन्ने प्रश्नको जवाफमा हामीहरु जनकपुरका पत्रकार हौं र मधुवनीमा मोदीजीको चुनावी सभालाई रिपोर्टिङ गर्न गइरहेको भन्दा उनीहरुले हाम्रो परिचय पत्र माग ग¥यो । हामीले परिचय पत्र देखाउँदै गर्दा बोर्डर कहिले सिल हुने भन्ने प्रश्नको जवाफमा ती सुरक्षाकर्मीहरुले २७ देखि ३० अप्रिलसम्म बोर्डर सिल हुने बताएका थिए । हुन त त्यस दिन पनि सबारी साधनको आवागमनमा अत्यधिक कमी आइसकेको थियो ।
मधुवनीमा मोदीको चुनावी सभामा सहभागी समर्थकहरु ।

त्यहाँबाट मधुवनीका लागि अगाडी वढ्दा हामीले विहारमा लोकसभाको चुनाव केही दिनमै हुन गइरहेको अनुभुति भइरहेको थिएन । कहि कत्तै पनि चुनावका पोस्टर, पर्चा, पम्पलेट वा व्यानरहरु देखिरहेका थिएनौं । त्यहाँका स्थानिय बजारहरु उभगाउँ, बासोपट्टीमा केही देखिएन । न कही कतै कुनै उम्मेदवारले भोट मागिराखेको अवस्था पाइयो । कलुवाही पुग्दा चौकमा लालु प्रसाद यादवको राष्टिूय जनता दल र केन्द्रका सत्ता पक्ष कांग्रेस आई र एनसिपीको गठबन्धनका साझा उम्मेदवार अब्दुल बारिकी सिद्दिकीको  एउटा ठुलो चुनावी होडिङ बोर्ड झुन्डयाइएको थियो । उक्त व्यानरमा उम्मेदवार सिद्दिकी, राजदका लालु यादव र रावडी देवी र कांग्रेसका अध्यक्ष सोनिया गांधी र नेता सकिल अहमदको तस्वीर राखिएको थियो । सिद्दिकी लालु यादवका पार्टी लालटेन छापमा उम्मेदवार बनेका थिए । कांग्रेस नेता सकिल अहमद विगतको लोकसभा चुनावमा मधुवनी क्षेत्रबाट विजेपी र जनता दल यूनाइटेडको गठबन्धनबाट उम्मेदवार हुक्मदेव नारायण यादवबाट पराजित भएका थिए । कांग्रेसले यस पटक अहमदलाई टिकट नदिई गठबन्धन उम्मेदवार सिद्दिकीलाई उठाएका छन् ।


कांग्रेस समर्थित लालु यादवका मधुवनी उम्मेदवार अब्दुल बारी सिद्दिकीको प्रचारका लागि कलुवाही चौकमा झुन्डियाइएको ब्यानर ।
कलुवाही चौकमा एउटा पान पसलमा चिसो पानी खाँदै गर्दा करिब १८ वर्षका उक्त पसलेलाई यहाँ चुनावको कस्तो अवस्था छ भनेर सोध्दा उनले आफुलाई राजनीतिसँग कुनै मतलव नरहेको बताएका थिए । पानी खाई जानै लाग्दा भारतीय कम्निष्टपार्टी मालेका उम्मेदवार धु्रवनारायण कर्णको प्रचार गर्दै एउटा जिप त्यहाँ आइपुग्यो । जिपबाट ओर्लेर एक जना मानिसले झण्डामा तिन तारा चुनाव चिन्ह रहेको पर्चा चौकका केही मान्छेलाई बाँड्न थाले । परिवर्तन गर नीति, परिवर्तन गर राज, संसदमा जनताको अवाज, दाम कस, काम देऊ, कामको पुरा दाम देऊ, रक्सी होइन रोजगार चाहियो , विजुली रासन आवास चाहियो भन्ने नारा उक्त पर्चामा लेखिएको थियो । यति हेरेपछि बल्ल हामीलाई लाग्यो, भारतको विहारमा पनि चुनाव भइरहेको छ ।
    १० किलोमिटर पर एउटा गाउँमा फेरी हामी मोटरसाइकल रोक्यौं । रुखको छहारीमा केही छिन ओत लाग्यौं । कलबाट हामीले पानी खायौं । त्यही रहेका एक जना करिब ६० वर्षिय वृद्धसँग यस क्षेत्रमा कसको वढी भोट छ भनेर सोध्दा हाम्रो गाउँमा चार सय केजी चामल खान्छौं र सबै जना लालु यादवलाई नै भोट दिन्छौं बताएका थिए । लालुको उक्त क्षेत्रको उम्मेदवारको नाउँ थाहा नभएपनि लालटेन छापमा नै भोट दिने आफुहरुले तय गरिसकेको उनले बताए । त्यहाँबाट हामी मधुवनी पुग्नै लाग्दा करिब ३ बजे मोदीको चुनावी सभा हुने भनिएको समय भन्दा १ घण्टा पहिले हामीहरु पुग्यौं । मधुवनी बजारमा कतिपय पसलहरु बन्द थिए । र कतिपय पसलहरु खुलेको भएपनि मान्छेको उपस्थिति पातलिएको थियो । सहरका मुख्य सडकहरुमा चुनावमा मत दिनका लागि भारतका सेलिव्रिटीहरु महेन्द्र सिंह धोनी, विराट कोहली र केही टिभी सिरियलका कलाकारहरु द्वारा अपिल गरिएको ठुलो ठुलो विज्ञापनका होडिङ बोर्डहरु देखिएपनि उम्मेदवारका प्रचार प्रसारका लागि पोस्टर पम्पलेट देखिएन ।
कलुवाही चौकमा भाकपा माले उम्मेदवार ध्रुव नारायण कर्णको गाडीमा प्रचार गर्दै ।
         नेपालमा भर्खरै केही महिना अघि सकिएको संविधानसभाको चुनावका क्रममा नेताहरुले घर घर गई घरदैलो गरी भोट मागेको र पर्चा पम्पलेटले सबैका घर पर्खालहरु तथा सार्वजनिक स्थलहरु पर्चामय भएको अवस्था भन्दा भारतको विहारमा फरक अवस्था देख्दा आफ्नो देशमा पनि चुनावमा त्यस्तो तड्क भडक नभइदिए हुन्थ्यो भन्ने जस्तो लाग्यो । मोटर साइकल पार्क कहाँ गर्ने भनेर म चढेको मोटरसाइकल चालक धैर्यकान्त लाई सोध्दा सबै व्यवस्था हुन्छ भने । मधुवनीको रेल्वे स्टेशन पुग्यौं ।
    त्यहाँ पुगेर जनकपुरका हाम्रा अर्को सहकर्मी पत्रकार शैलेन्द्र झाको भिनाजुलाई विरेन्द्र रमनले स्थानीय टेलिफोन बुथबाट फोन गर्दा लोहापट्टी आउन बताए । त्यहाँ पुगेर उनलाई खोज्दा केही समय लागेपनि हामीले खोज्यौं । उनी त्यहाँ एयरटेलका एजेन्सी लिएका रहेका छन् । त्यहाँबाट मोटरसाइकल पार्क गर्न उनीसहित हामी पाँचै जना टाउन क्लव स्थित उनको आवासमा पुग्यौं ।
 अहिले मोदी नआएको र आउन केही समय लाग्ने उनले बताए । उनको आवासमा चिसो पानी खाँदै गर्दा जनकपुरको जानकी एफएमका मधुवनी सम्वाददाता तेजनारायण ब्रम्हर्षीलाई रमनले फोन गरी बोलाए । करिव १० मिनेट भित्रै उनी आइसकेपछि हामी त्यहाँबाट मोदीको चुनावी सभा हुने भनिएको स्थान हवाई अड्डा तर्फ लाग्यौं । बाटोमा उनले एक दिन अघि नै पत्रकारहरुको प्रवेशको लागि फोटो सहितको पास वितरण गरिएको र हामीहरुको प्रवेश लगभग हुन नसक्ने बताए पछि हामी निराश भयौं । अनि त्यस पछि त्यहाँका स्थानिय पत्रकार समेत रहेका व्रम्हर्षीले मधुवनी जिल्ला परिषदमा लगि त्यहाँका सदस्य सहिदा वानुसँग हाम्रो सानो अन्तरक्रिया जुराई दिए ।उनीसँग हाम्रो परिचय पनि भयो र सिष्टाचार भेटघाट पनि भयो । उनी जनता दल यूनाइटेडमा आवद्ध भएपनि असंतुष्ट थिइन र मोदीलाई समर्थन गरिरहेकी थिईन । उक्त सभामा मोदीसँगैको मञ्चमा विजेपीमा प्रवेश गर्ने तयारी गरेपनि उनलाई अहिले नजान तथा प्राविधिक त्रुटी भएको फोन आयो । हामीले पनि त्यहाँको चुनावी प्रतिस्पर्धा र देशमा कसको सरकार बन्ने कुरा ग¥यौं । उनले भनिन देशलाई बचाउन मोदीको सरकार बन्नु आवश्यक छ । जनता दल यूनाइटेडबाट अलग्गिएपछि उक्त दल धेरै कमजोर भएको र विजेपी राम्रो अवस्थामा रहेको उनले बताइन ।      राम विलाश पासवानको विजेपीमा सामिल भएपछि विजेपीलाई खासै फाइदा नभएपनि पासवानलाई भने फाइदा पुगेको उनले बताईन ।  नेपालको सन्दर्भमा विश्वमै एक मात्र हिन्दु राष्टूको रुपमा रहेको नेपाल धर्म निरपेक्ष हुँदा उनलाई चित्त बुझेको थिएन ।  नेपाल स्वतन्त्र राष्टू रहेको र छिमेकीको नाताले पनि नेपालको विकासको लागि भारत सरकारले पनि मद्दत गर्नुपर्ने मा उनले जोड दिइन । त्यहाँ मगवाइएको चिसो हामी सबैले खाइ सकेपछि हामीलाई हवाई अड्डासम्म पु¥याइदिन उनले आफ्नो कार चालकलाई आदेश दिइन । हामी कारमा सवार भई हवाइ अड्डाको भित्रसम्म पुग्यौं । हवाई अड्डाको रनवेमा चुनावी सभा आयोजन गरिएको थियो । विमान स्थलमा चुनावी सभा आयोजन गरिएकोमा हामी झस्कियौं । हामीसँगै रहेका स्थानिय पत्रकार ब्रम्हर्षीले विमान स्थ लबनेपनि विमान सेवा संचालन नभएको जानकारी पायौं ।
यस अघिको विहारको मुझफ्फरपुरमा गरिएको मोदीको चुनावी सभामा श्रृङखलावद्ध बम विस्फोटन भएका कारण हवाई अड्डामा सुरक्षा व्यवस्था अत्यन्तै कडा पारिएको थियो । करिब १ लाख भन्दा वढी मानिसहरु त्यहाँ पुगेका थिए । मोदीलाई भोट गर्न भनि लेखिएको टोपी धेरै मान्छेले लगाएका थिए । केही यूवाहरुले मोदीको मास्क लगाएका थिए ।
    हामी पनि सुरक्षा घेरा पार गर्दै आफ्नो परिचय पत्र देखाउँदै उक्त भिडलाई चिर्दै मञ्च सम्म जसो तसो पुग्यौं । त्यहाँ स्थानिय नेताहरु र प्रत्यासी उम्मेदवारहरु आफ्नो भाषणको क्रममा कांग्रेस सरकारको आलोचना र मोदीको गुनगान गाइरहेका थिए । करिव ५ बजे मोदीको हेलिकप्टर चुनावी सभामा ल्याण्ड ग¥यो । मोदीको फोटो आप्mनो क्यामरामा कैद गर्नै लाग्दा मेरो क्याम्राको लेन्स विग्रियो । म निरास भएँ । अनि मित्र धैर्यकान्तले आफुले तस्विर सेयर गर्ने बताए । मोदीले त्यहाँ सात मिनट मात्र भाषण गरे र दरभंगाका लागि फर्किए । सोही दिन उनले उत्तर प्रदेशको बनारसमा आफ्नो उम्मेदवारीको मनोनयन पत्र दर्ता गरी विहारको सहर्सामा चुनावी सभालाई सम्बोधन गरी मधुवनी आएका थिए । त्यहाँबाट उनी विहारकै दरभंगामा चुनावी सभालाई सम्बोधन गर्न हेलिकप्टरमा चढी प्रस्थान गरेका थिए ।
    भिड सँगै हामीहरु पनि फर्किरहेको बेला भारतमा मोदी सरकार बन्ने कि नबन्ने सबैले कुरा गरिरहेका थिए । एक जना २० वर्षका यूवालाई हामीले सोध्यौं । तपाई कसलाई भोट दिनु हुन्छ ? उनले भने, ‘हुक्मदेवजी जितेर पनि विहारको लागि र हाम्रो मधुवनीको लागि केही गर्न सकेनन । उनीबाट हामी पनि खुशी छैनौं तर मोदीलाई प्रधानमन्त्री बनाउन मैले हुक्मदेवलाई नचाहेर पनि बाध्यतावस भोट दिन्छु ।’ नितिश सरकारले विहारमा थुप्रेविकास गरेको हल्ला छ तर पनि किन उनको लहर छैन विहारमा भन्ने सबालमा ती युवाले यसो भने, ‘विकास त भएकै हो तर शिक्षामा चाहि विकृति देखियो । पहिले विद्यालयमा विद्यार्थी पढनका निम्ति जान्थे तर अहिले विद्यार्थीले किताव कापी घरमै राखेर थाली लिएर खिच्डी र हलुवा खान मात्र विद्यालय जान्छन् ।” कतिपय मान्छेले विहारमा नितिशको प्रशंसा गरेपनि उनको दल जनता दल युनाइटेड विजेपीबाट अलगिएमा आक्रोशित देखिएका थिए । उनीहरुका अनुसार नितिश र विजेपीको गठबन्धन विहारमा आवश्यक थियो । कतिपयले विहारको ४० सिटमा विजेपीले अग्रता पाउने भएपनि लालु यादवको क्रज फेरी वढेको हुनाले उनको दलको पनि सिटमा व्यापक वृद्धि हुने आंकलन गरिरहेका थिए ।
विहारको लागि मोदीको प्रतिवद्धता
भारतीय जनता पार्टी विहार प्रदेशले वितरण गरेको चुनावी घोषणा पत्रमा मोदी सरकारले विहारलाई विशेष सहयोग तथा विशेष प्याकेज दिने प्रतिवद्धता व्यक्त गरिएको थियो । करिव १० हजार करोड लामो रेल परियोजनालाई पुरा गरिने, बरौनी खाद्य कारखानाको सुरुवात गर्ने तथा पेटूो केमिकल कम्पलेक्स स्थापना गरिने, नदिहरुलाई जोडेर विहारमा वाढी र सुख्खाको समाधान गरिने, घर घरमा विजुली पु¥याइने, शिक्षाको विकास गरिने, हरेक व्यक्तिलाई अधिकार दिइने, पञ्चायती संस्थाहरुलाइ सशक्तिकरण गरिने, सबै गाउँसम्म सडक पु¥याइने, विहारको समग्र विकासका लागि आवश्यक बजेट दिने र विहारका यूवाहरुको सिप विकास गरी  मोदी सरकारले रोजगारी दिने प्रतिवद्धता व्यक्त गरिएको थियो ।
भारतको लागि मोदीको प्रतिवद्धता
त्यसैगरी मोदीले बेरोजगारी, गरिवी र महगाईलाई अन्तय गरी नव भारत निर्माण गर्ने उक्त पर्चामा प्रतिवद्धता व्यक्त गरिएको थियो । उक्त पर्चामा मुद्रास्फितीलाई नियन्त्रण गरी मुल्य स्थिरता कोष गठन गरी महगाई हटाइने, नदीहरुलाई जोडेर पानी पु¥याई किसान तथा कृषिको विकास गरिने, टयालेन्ट, टुरिज्म, टूेडिशन र टेक्नोलोजिको मद्दतले यूवाहरुलाई सशक्तिकरण गरी बेरोजगारीको अन्तय गरिने, एक सय स्मार्ट शहरहरुको विकास गरी भारतलाई विश्व स्तरीय बनाइने, स्वर्णीम चतुर्भुज योजना जस्तै बुलेट टूेन चतुर्भुज दिइने, हरेक प्रदेशमा आइआइटी, आइआइएम, एम्स ल्याएर देशको शिक्षालाई विश्व स्तरीय बनाइने, छोरीलाई बचाउ र छोरीलाई पढाउ योजना अन्तरगत महिलाहरुको सम्मान बढाइने तथा विदेशबाट काला धन ल्याई गरिवहरुको विकासमा लगाइने प्रतिवद्धता व्यक्त गरिएको थियो ।
मोदीको छवि चित्रण
उक्त प्रतिवद्धतामा मोदीले आफुलाई  शासकको बंशको नभई गरिव आमाको छोरा रहेको,  पिछडा वर्गको गौरव जसले बालपनमा चिया बेचेर शिक्षा प्राप्त गरेको र आफ्नो संघर्षबाट अगाडी वढन चाहने करोडौ यूवाहरुको आदर्श मोदी रहेको उल्लेख गरिएको छ । ६ करोड गुजरातीहरुको जीवनलाई खुशी बनाउने व्यक्ति शासक नभई मोदी उनीहरुकै परिवारका सदस्य रहेको बताइएको छ । गुजरातमा नदीहरुलाई जोडेर किशानको खेतसम्म पानी पु¥याउने व्यक्ति, प्रत्येक घर प्रत्येक गाउँसम्म २४ घण्टा विजुली पु¥याउने व्यक्ति, औद्योगिक विकास गरी लाखौ रोजगारीको अवसर सिर्जना गर्ने व्यक्ति, महिलाहरुको सुरक्षा र सम्मान बढाउने व्यक्ति, सरकारी तन्त्र र जनता प्रति जवाफदेहि बनाउने व्यक्ति चौथो पटक जनताको कर्मठ सेवकको रुपमा मोदी रहेको उक्त प्रतिवद्धता पत्रमा उल्लेख गरिएको छ ।

मधुवनीमा मोदीको सम्बोधन

    मिथिलाञ्चलमा आउँदा धेरै खुशी लागेको छ । मैथिली भाषा धेरै प्रिय भाषा हो । मैथिली भाषाको मान बढाउने काम अटलजीको सरकारले नै गरेको थियो । तपाईहरु मध्ये धेरै कमैलाई थाहा होला भोजपुरी सिनेमाको र भोजपुरी टिभी सिरियलको प्रायः जसो सुटिङ्ग गुजरातमै हुन्छ । त्यसकारण गुजरातका स(साना कलाकारहरु पनि आफ्नो भाषाका साथै भोजपुरी पनि बोल्न थालेका छन् ।
    यो चुनावले देशको भविष्य तय गर्नेछ । र, जुन प्रकारले हाल सम्मको मतदान देखिएको छ, मान्छेको जुन उत्साह देखिएको छ, यसले लागिरहेको छ कि हिन्दुस्तानमा कतिपय राज्य यस्तो होलान, जुन राज्यमा कांग्रेस पार्टी र उसको चट्टावट्टा दलहरु खाता पनि खोल्न सक्नेछैनन् । कांग्रेस र उसका सहयोगी दलहरुको खाता पनि खुल्नेवाला छैन् , यो स्थिति छ । यति मात्र होइन, एउटा पनि राज्य यस्तो हुने छैन जुन राज्यमा कांग्रेस पार्टी आफ्नो इज्जतलाई जोगाउन र लुकाउन सकोस । कांग्रेस दशौं स्थानमा झर्नेछ । अब देश कांग्रेस मुक्त हुनेवाला छ ।
    देश संकटहरुबाट मुक्त हुनेवाला छ । भारतीय जनता पार्टी तपाईहरुसँग विकासका लागि भोट मागिरहेको छ । भाजपा स्वराज्य, सुशासनको लागि तपाईसँग भोट मागिरहेको छ । सरकार धनीहरुको लागि हुनु हुँदैन । सरकार त गरिवहरुको लागि पो हुनु पर्छ । यदि धनी विरामी हुन्छ भने सयौं डाक्टरहरु हाजिर भई हाल्छन् । तर, गरिब विचराको नसिवमा त सरकारी अस्पताल नै हुन्छ । धनीका छोराछोरीलाई पढ्नु छ भने कैयौं शिक्षकहरु उसको घरमै पढाउन आइहाल्छन् ।         तर, गरिबको लागि सरकारी स्कुल नै उसको नसिवमा हुन्छ । र, सरकार यी सबै कुरालाई उपेक्षा गर्छ, लापरवाही देखाउँछ , शिक्षक हुँदैन, चिकित्सक आउँदैन भने गरिब जनता जाओस त जाओस कहाँ ? सरकार गरिवकै लागि हुनुपर्छ । सरकारको जुन तिजोरी छ, त्यस तिजोरी माथि पनि सबै भन्दा पहिले कसैको हक छ भने त्यो मेरो गरिव भाइवहिनीहरुको हो ।
    जुन मानिसले ताजमहल हेरेको हुँदैन, त्यो ताजमहल हेर्न जान्छ । क्यामेरा पनि लिएर जान्छन । ताजमहल अगाडी उभिएर फोटो खिचाउँछन् । आफ्नो साथीहरु त्यो तस्विर देखाई ताजमहल हेरेर आएको बताउँछन् । ठीक त्यसैगरी ‘राहुल भैया’ ले गरिबी कहिल्यै देखेकै छैनन् । गरिवलाई हेर्न गरिव जनताको घरमा उनी वर्षमा एक पटक जान्छन् । सम्पुर्ण टिभी क्यामेरावालाहरुलाई साथ लिएर जान्छन् । गरिव कस्तो हुन्छ ? गरिवको हात कति ओटा हुन्छ ? गरिवको खुट्टा कतिवटा हुन्छ ? गरिवको आँखा कस्तो हुन्छ ? गरिवको पेट हुन्छ कि हुँदैन ? र, गरिवको घरमा गई तस्विर खिचाउँछन् । गरिवको वच्चालाई काँख लिन्छन् । यति मात्र होइन, त्यो दिन गरिवको घरको खाना पनि खाइहाल्छन् ।
    जसलाई गरिवी भनेको के हो थाहा छैन, जो सुनको चम्चा लिएर पैदा भएका छन् । त्यसले गरिवहरुको भलो कहिल्यै गर्न सक्दैनन् । म त गरिवीमा जन्मिएको छु, गरिवीमै पालिएको छु । रेलको डिब्बामा चिया बेच्दा बेच्दै आज तपाईहरुको सामुन्ने आएको छु । त्यसैले गरिवको सुख दुख मैले भलिभाँती बुझ्न सक्छु । त्यसैले दिल्लीमा यस्तो सरकार बनाउनुछ जसले गरिवको कल्याणको लागि काम गरोस । नवयूवकहरुलाई रोजगारी दिनको लागि काम गरोस । आमा तथा वहिनीहरुलाई सम्मान दिने काम गरेको होस । किसानलाई फसल मिलोस । किसानले जिन्दगीभर सम्मानको जीवन बाँचोस ।
     त्यसको लागि भाई एवम वहिनीहरु भारतीय जनता पार्टीलाई विजयी बनाउनुस । भाजपा  र एनडिएको गठबन्धनलाई, विहारको हुक्मदेवजीलाई विजयी बनाउनुस ।


२०७१ बैशाख १४ गते आईतबार

तरुण दलमा विद्रोहको चेतावनी

नवराज श्रेष्ठ (आकाश), केन्द्रिय सदस्य तरुणदल ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
नेपाली कांग्रेसका भातृसंगठन तरुण दलमा  अध्यक्ष उदय समशेर राणा प्रति असंतुष्टि जनाउँदै २३ जना केन्द्रिय सदस्यहरुले विद्रोहको चेतावनी दिएका छन् । अध्यक्ष राणाले निर्धारित समयमा महाधिवेशन गराउन नसकेको, केन्द्रिय समितिको बैठक नडाकेको, सचिवालयको बैठक समेत नडाकेको भन्दै विभिन्न आरोप लगाउँदै विद्रोहको चेतावनी दिएका छन् ।
दलको सांगठनिक चुस्तता, नेतृत्वको हस्तान्तरण, र दलका सदस्यहरुको क्षमता अभिवृद्धिका लागि पनि महाधिवेशन बाहेकको अर्को विकल्प नदेखिएकाले अगामी २०७१ जेठ मसान्त भित्र महाधिवेशन सम्पन्न गर्न कार्यतालिका सहितको कार्यक्रम ७ दिन भित्र घोषणा गर्न नेतृत्वको ध्यानाकर्षण गराएका छन् । उनीहरुले १० बैशाखमा जारी गरेको प्रेस विज्ञप्तीमा बैशाख १७ गतेसम्म पनि मागहरु सुनवाई नभए थप शसक्त आन्दोलनको कार्यक्रमहरु घोषणा गर्न  बाध्य हुने चेतावनी दिएका छन् ।
संगठनको आधारभुत पक्ष सदस्यता वितरणमा भएको एकाधिकार र पक्षपात पुर्ण कार्य शैलीलाई तत्काल सच्याई वितरण प्रक्रिया संस्थागत र पारदर्शी गर्नुपर्ने, जिल्लाका सन्दर्भमा भएको विवादहरु समाधान गर्न भएको उदासिनता र वेवास्ता प्रति गम्भीर आपत्ति उनीहरुले जनाएका छन् । त्यसैगरी आठ महिना सम्म केन्द्रिय समितिको र लामो समयसम्म सचिवालयको बैठक नबोलाएकोले संगठनका क्रियाकलापहरु शुन्य प्रायः रहेको, केन्द्रिय समितिले विवाद समाधानको निर्णय गरिसकेका जिल्ला समितिलाई विवादित भनी कार्यान्वयनमा  बेवास्ता गरेको, नेपाली कांग्रेस त्रिवेणीधाम महासमितिको वैठक र पार्टी नेतृत्वबाट पटक पटक चाँडो महाधिवेशन गर्न भनी गरेको निर्देशन उल्लंघन गरेको र दलको संचालन, व्यवस्थापन र कार्य सम्पादन गर्दा दलको विधान र परम्परा बाहिर गएर गरेको उनीहरुले आरोप लगाएका छन् । नेपाल तरुणदलको चौथो महाधिवेशन ६ महिना भित्र सम्पन्न गर्न नेपाली कांग्रेस केन्द्रिय समितिले २०६८ साल माघ २१ गते  उदय सम्शेर राणाको अध्यक्षतामा तदर्थ समिति गठन गरेको थियो ।  तर दलको केन्द्रिय समिति विस्तारको २४ महिना भन्दा वढी समय वितिसक्दा पनि दलको महाधिवेशन गर्ने तिर अध्यक्ष राणा पुर्णतया उदासिन र निष्कृय देखिएकोले दलको महाधिवेशन सम्पन्न हुने कुरामा देशभरका सम्पुर्ण तरुण यूवाहरु अन्यौल र निरासमा परेको एक जना दलका केन्द्रिय सदस्य नवराज श्रेष्ठ(आकाश) ले द एक्सक्लुसिभलाई बताएका छन् ।
तरुणदल सैद्धान्तिक र वैचारिक रुपले विचार प्रधान संस्था हो संगठनलाई बलियो बनाउने हो, चुस्त दुरुस्त राख्ने हो र कार्यकर्ता उत्पादन गर्ने हो भने संगठनको आन्तरिक चुनाव हुनु जरुरी हुन्छ । तर विडम्वना नै भन्नुपर्छ १० वर्ष देखि दलको जिल्ला समितिहरुको अधिवेशन समेत हुन सकेको छैन भन्दै केन्द्रिय सदस्य आकाशले दलका अध्यक्ष संविधानसभाको सभाषद समेत भइसकेकोले एक व्यक्ति एक पदका अनुसार योग्य, क्षमतावान र जेष्ठताको आधारमा कार्यवाहक सभापति दिनुपर्ने आकाशले द एक्सक्लुसिभलाई बताएका छन् । भागवण्डाका आधारमा देउवा समुहबाट अध्यक्ष पाएका राणा अहिले महाधिवेशन गराउँदा आफ्नो गुट पराजित हुने डरका कारण महाधिवेशनबाट पन्छिन खोजेको उनले आरोप लगाए । सदस्यता वितरणमा समेत पक्षपात गरेको, जिल्ला शाखाहरुमा फर्जी अध्यक्षहरुलाई पनि मान्यता दिएको, विवादीत जिल्लाहरुमा विवाद समाधानका लागि केन्द्रबाट पठाइएको केन्द्रिय समितिका प्रतिनिधिको प्रतिवेदन पनि पेस गर्न नसकेको उनले बताए । उनका अनुसार पार्टीलाई मार्गदर्शन गर्ने व्याक बोन पार्टीको लाइनमा गएर काम गरेको कहिल्यै देख्न पाइएन, अध्यक्ष भइसकेपछि जहिले पनि राणा निष्कृय रहेको उनले बताए ।
 यसरी असंतुष्ट हुने सदस्यहरुमा रमेश प्रसाद खरेल, नारायण भट्टराई, गणेश भट्ट, राम रोकाया, मेदनी प्रसाद सिटौला, प्रमोद रिमाल, टेक राज पौडेल, जिवन डंगोल, सुदिप नरसिंह राणा, दिनेश राई, विनोद पन्त, नवराज श्रेष्ठ(आकाश), दामोदर लम्साल, सविता सिलवाल, उद्धव कोइराला, सुबोध प्रधान, गोविन्द राणाभाट, कमल पराजुली, लक्ष्मी खतिवडा, नृप सुनार, सरिता केसी, नवल किशोर यादव, मुकेश गुप्ता रहेका छन् ।


२०७१ बैशाख १४ गते आईतबार

कांग्रेसमा छैन समाजवाद -डा.शेखर कोइराला


डा.शेखर कोइराला
    विपी कोइरालाको सयौं जन्म ज्यन्तीको अवसर पारेर जनजागरण अभियान थालिएको हो । विपी कोइरालाले प्रतिपादन गर्नु भएको राष्टिूयता, प्रजातन्त्र र समाजवाद मा के हामीहरु (उहाँका अनुयायीहरु) खरो उत्रेका छौं त ? प्रजातन्त्रको चुरो भनेको बहुलवादमा आधारित बहुदलिय प्रतिस्पर्धा हो । र, आवधिक निर्वाचन । अहिले निर्वाचनको कुरा गर्दा अघि भर्खरै महेन्द्र यादवजीले पनि भन्नु भयो, हामीहरु मिश्रित प्रणालीमा जाँदा यसका समानुपातिक तत्व जुन छन, या प्रत्यक्षकै पनि, त्यसका विकृति र विसंगतिलाई दुईवटा निर्वाचन हामीले खेपी सक्यौं हामीले हटाउन सकेनौं भने झन दलदलमा हामीहरु फस्दै जानेछौं भन्ने मलाई लाग्छ ।
    अहिले नेपाली कांग्रेस प्रजातान्त्रिक पार्टी लोकतान्त्रिक पार्टी भनेर हामीले भनिराखेका छौं तर के हामीहरुले कानुनी राज्यको अवधारणालाई लिएर अगाडी वढेका छौं त ? दुई महिना अघि यो सरकार बन्नु भन्दा पहिले हाम्रो सभापतिजी र एमालेको अध्यक्षजीको संयूक्त सात बुँदे वक्तव्य आयो, जसमा राष्टूपति र उपराष्टूपतिलाई यो अहिलेको संविधानमा हुुुँदै नभएको कुरालाई लिएर अनुमोदन गर्ने भन्ने कुरा आयो । हामी अगर प्रजातन्त्रमा, संविधानमा, कानुनी राज्यमा विश्वास गछौं भने, र सर्वाेच्च अदालतको निर्णयमा विश्वास गछौं भने त्यो सरासर गलत निर्णय भएको हो । जुन कुरा गलत छ त्यो कुरा हामीले कार्यकर्ताको माझमा पु¥याउन सकेनौं भने भोलीको दिनमा झन अप्रिय घटना घट्दै  जानेछ, भन्ने मलाई लाग्छ ।
    विपीले कल्पना गर्नु भएको गरिव र धनी बीचको खाडल कम हुनु पर्छ । अहिले उदार अर्थतन्त्रले गर्दा धनी र गरिब बीचको खाडल वढेर गएको छ । कस्तो समाजवाद हामीले लिएछौं भने उखुको मुल्य गत साल भन्दा ८१ रुपैयाँ प्रति क्विन्टल घटेको छ तर गत साल भन्दा यस पटक चिनीको मूल्य वढ्दो छ । कस्तो समाजवाद हो यो ? कस्तो किसान प्रेमी पार्टी हो यो ? यो कुरा भन्दा हाम्रो नेताहरु रिसाउनु हुन्छ । उहाँहरु भन्नु हुन्छ, तिमीहरुले बुझेका छैनौं । गरिबका लागि हामीहरुले काम गरिराखेका छौं भनेर भन्नु हुन्छ । किसानका लागि काम गर्नु भनेको त गरिब र धनी बीचको खाडललाई कम गर्ने उपाय खोल्नु पर्यो । मैले उखुको उदाहरण किन दिन्छु भने म पनि किसानको छोरो हो । १० विघा उखु खेती म पनि गरिरहेको छु । उखुको दाम घट्ने, अनि चिनीको दाम पढ्ने यो समाजवाद हुनै सक्तैन । यो उदार अर्थतन्त्र पनि हुन सक्दैन । यो अराजक अर्थतन्त्र बाहेक केही पनि हुन सक्तैन ।
    पार्टीको सम्बन्धमा पनि धेरै मित्रहरुले कुरा राख्नु भयो ४०(६० को भागवण्डाको कुरा चलेको छ । नगरेको भए पार्टी विभाजन हुन्थ्यो भनेर भनियो । सहमतिको आधारमा बसेर छलफल गरी त्यसको टुङ्गो लगाउनु पथर््यो । हामीहरुलाई आपत्ति छैन तर मैले ६० प्रतिशत र ४० प्रतिशत पाउनु पर्छ भन्ने कुरा नेताज्यूहरु गर्नुहुन्छ भने त्यसको कार्यकर्ताहरुले विरोध गर्नै पर्छ । ६०(४० को भागवण्डाले तपाईको अनुहारमा मैले नैराश्यता देखिरहेको छु, उज्यालोपना देखिरहेको छैन । तपाईहरुले मलाई साथ दिनु भयो भने ६०(४० को भागवण्डा १३ औं महाधिवेशनमा मैले तोड्छु भन्ने कुराको तपाईहरुलाई विश्वास दिलाउन चाहन्छु ।
लोकतन्त्रको सुन्दरपक्ष भनेको अल्पमतको कदर गर्नु हो । अल्पमतलाई सम्मान दिनु, इज्जत दिनुका साथै ‘स्पेश’ पनि दिनु हो । त्यसमा कुनै पनि असहमत हुने ठाउँ छैन् । तर, हामीहरु कस्तो लोकतन्त्रमा छौं भने, संसदीय कार्यसमितिको चुनाव हुन्छ, हामीहरु लाइनमा वसिरहेका हुन्छौं, नेताहरुको भागवण्डा मिल्दैन । अनि, के हुन्छ भने आज चुनाव स्थगित भनेर भन्यो । डेढ महिना भैसक्यो । चुनाव हुन सकेको छैन । उहाँहरु किन गर्न सक्नु भैरहेको छैन । सकिरहेको छैन भने त्यसलाई चुनाव गरेर टुङ्गो लगाउनु प¥यो । लोकतन्त्र भनेको खाली भागवण्डा मात्र होइन । सहमति गर्नुस । तपाईहरु कोठामा बसेर सहमति गर्नुस । किशुनजी, गणेशमानजी, सुवर्ण जी पनि झगडा गर्नु हुन्थ्यो तर, कोठामा बसेर कुरा मिलाउनु हुन्थ्यो । उहाँहरु पनि आफ्ना मान्छे राख्नु हुन्थ्यो होला तर सडकमा ६०(४० का कुरा गर्नु हुन्थ्यो ।
अघि नेविसंघ, तरुणदल, महिला संघको सवालमा अघि महेन्द्रजीले कुरा गरिसक्नु भयो । म उहाँको कुरामा सहमत छु । कार्यवाहक सभापतिको सवालमा ‘एक व्यक्ति एक पद’ विधिको शासन गर्ने हो भने, हाम्रो आदरणीय सभापति यस्तो कठिन अवस्थामा प्रधानमन्त्रि हुनु हुन्छ, उहाँ आफै भन्नु हुन्छ म तरवारको धारमा हिंडिरहेको छु भनेर । त्यस्तो कठिन परिस्थितिमा उहाँले कार्यवाहक सभापति दिनु भयो भने नेपाली कांग्रेस अलिकति गुर्मुराएर उठ्छ । हैन भने कांग्रेस सुषुष्त अवस्थाबाट गईरहेको छ भन्ने कुरा बताउन चाहन्छु । २५ वटा जिल्लाका जिल्ला सभापतिहरु सभासद भएर केन्द्रमा छन् । जिल्लाहरु अस्त व्यस्त भएको छ । केन्द्रिय सभापतिले कार्यवाहक सभापति दिए भने न जिल्ला सभापतिहरुले आफ्ना वरिष्ठ नेता उपाध्यक्षलाई कार्यवाहक देला । अनि मात्र कांग्रेस जुर्मुराएर अघि वढ्छ जस्तो मलाई लागेको छ ।
    संविधानको कुरामा राज्यको पुनःसंरचनाको कुरा मात्रै म गर्छु । डेढ दुई महिना पहिले विश्वमा एउटा घटना घट्यो । त्यो घटनाले नेपाली नेपाली जनताहरुलाई र नेपालमा राजनीति गर्ने राजनीतिक दलहरुलाई झस्काइदिएको छ । तर्साइदिएको छ । डराईदिएको छ । युक्रेन भन्ने एउटा देशको एउटा क्रिमिया भन्ने शहर छ, त्यो शहरले आत्मनिर्णयको अधिकार भनिकन जनमत संग्रह गर्यो । त्यो जनमत संग्रह गर्ने अधिकार क्रिमियालार्य दिएकै थिएन । ९६ प्रतिशतले हामी रुससँग मिल्छौं भन्यो । अब क्रिमिया युक्रेनको पार्ट छैन कि रुसको पार्ट भइसक्यो । जस्तो क्रिमियाको सामाजिक महत्व छ विश्वमा, त्यस्तै नेपालको पनि सामाजिक महत्व छ, विश्वमा । नेपालले क्रिमियाको नियति नभोग्नु परोस भन्ने कुरा म तपाईहरुलाई विनम्र आग्रह गर्न चाहन्छु । तपाई हामी नेपाली कांग्रेसका कार्यकर्ताहरु सचेत हुनुपर्छ ।
    नेपाली कांग्रेसले आफ्नो घोषणापत्रमा सात प्रदेशको कल्पना गरेर अगाडी वढेको छ । छलफल गर्दै जाँदा, सहमतिमा जाँदा ६ वटा पनि हुन सक्छ, सात वटा, नौ वटा पनि हुन सक्छ, ११ वटा पनि हुन सक्छ । कति हुन्छ भन्ने कुरा म भन्ने सक्तिन । दोस्रो कुरा, नेपाली कांग्रेस जातीय संघीयता स्वीकारदैन । नेपाली कांग्रेस ‘एक मधेस एक प्रदेश’ स्वीकारर्दैन भन्ने कुरा बुझ्न जरुरी छ, तपाईहरुको पहिचान, पहुँच र प्रतिनिधित्व राज्यको प्रत्येक अंगमा समानुपातिक ढंगले हुनु पर्छ भन्ने कुरामा नेपाली कांग्रेसलाई दिृविधा छैन । त्यसको लागि हामीहरु क्रियाशिल छौं । त्यसका लागि के गर्नुपर्छ हामी सबै केन्द्रिय सदस्यहरु, सभासदहरु गर्न तयार छौं । तर, मधेस भित्र पनि समावेशी र समानुपातिक ढंगले अगाडी वढ्न जरुरी छ । मधेस भनेको क्षेत्र हो । भू(भागको कुरा हो । त्यस भित्र पनि धेरै जातजातीहरु छन् । कोही अगाडी छन, कोही पहाडी छन् । कोही उत्पीडनमा परेका छन् । ती सबैलाई समानुपातिक र समावेशी ढंगले लिएर अघि पढ्नु पर्ने आवश्यकता छ ।
मधेसकै कुरा गर्दा चुरेलाई हामीले विर्सन सक्दैनौं । चुरेको रन विनासले गर्दा, गिट्टी बालु नेपाललाई चाहिने भन्दा वेसी ती गिट्टी बालुको उत्खन्नले गर्दा, सबैभन्दा पहिलो मार हामी मधेसका साथीलाई नै पर्छ । मधेस मरुभुमिमा परिणत हुन यहि प्रकारले चुरे विनास हुने हो भने, अव धेरै वेर लाग्ने छैन । हामीहरु सिंचाईका कुरा गछौं, सकिराखेका छैनौं । गर्नुपर्छ । किन भने मधेस उर्वराभुमि हो । सिंचाईको बन्दोवस्त गर्नु पर्छ । रमाइलो कुरा त के छ भने हामी कृषिका कुरा, मधेसका कुरा त गछौं तर अनुदानका कुरा हामीहरु गर्दैनौं । कृषिमा जवसम्म हामीले अनुदान दिन सक्तैनौं तब सम्म यो देश अगाडी वढ्न सक्दैन । कृषिमा सबैभन्दा धेरै अनुदान सबै भन्दा धनी देश अमेरिकाले दिएको छ । किसानलाई यति धेरै अनुदान दिएको छ, त्यो तपाई हामीहरुको कल्पना भन्दा बाहिर छ । तर, यहाँ मलखाद्य पनि पाउँदैन, किटनाशक औषधि पनि पाउँदैन । केही पनि छैन । अनुदानको कुरा त छोडिदिनुस, पाउँदा पनि पाउँदैन । त्यो भयावह अवस्थाबाट मधेस गुज्रिरहेको छ । त्यसलाई नेपाली कांग्रेसले पक्कै पनि हेर्छ भन्ने मलाई विश्वास लागेको छ ।
    मधेसका साथीहरुको पहाडका प्राकृतिक स्रोत साधनमाथि पनि अधिकार छ भन्ने कुरा तपाईहरुले सोच्न थाल्नुस । मधेसका कुरा मात्र गरेर अव हुँदैन । पहाडका जडिबुटी, जल सम्पदा, जंगलमा पनि तपाई हामीहरुको अधिकार छ भन्ने कुरा सोच्न थाल्नु भयो भने हामीहरु उन्नतीको वाटोमा अगाडी वढ्न सक्छौं । अघि धेरै साथीहरुले स्थानीय निकायको निर्वाचनको कुरा गर्नु भयो । सुशासनको कुरा प्रधानमन्त्रिज्यू सधै गरिरहनु हुन्छ । सुशासन अगर दिने हो भने स्थानीय निकायको निर्वाचन अविलम्ब छिटो भन्दा छिटो गर्न जरुरी छ । नत्र भने वडा देखि मौलाउँदै गएको भ्रष्टाचार झन झन अघि वढ्नेछ ।
(१० बैशाखमा जनकपुरमा आयोजना गरिएको मेचि महाकाली जनजागरण अभियानको उदघाटन सत्रमा डा. शेखर कोइरालाले गरेको सम्बोधन)

२०७१ बैशाख १४ गते आईतबार

एक मधेस एक प्रदेश कुनै पनि हालतमा हुन्न – अर्जुन नरसिंह केसी


अर्जुन नरसिंह केसी
द एक्सक्लुसिभका सम्पादक अजय अनुरागी र नेपाली कांग्रेसका केन्द्रिय सदस्य तथा पुर्व सह महामन्त्री अर्जुन नरसिंह केसी बीच भएको बार्तालाप को सम्पादीत अंश ः

नेपाली कांग्रेसले मेची महाकाली जनजागरण अभियान गर्नुको उद्देश्य के हो ?
नेपाली कांग्रेसको इतिहास, सैद्धान्तिक पक्षहरुलाई विवेचना र विश्लेषण गरी कार्यकर्ताहरुमा प्रभावकारीरुपबाट परिचालन गर्ने, त्यसलाई सशस्त्र बनाउने, समसामायिक राजनीतिको विश्लेषण, समिक्षा, कांग्रेसको प्रत्येक तहले कसरी जनताको बीचमा जाने, संविधान निर्माण र स्थानीय निकायको चुनावलाई पनि केन्द्रविन्दु बनाएर भावी रणनीति कस्तो बनाउने नै यो अभियानको मुख्य उद्देश्य हो । हामीले आजसम्म करिव १० वटा अञ्चलहरुमा प्रशिक्षण समाप्त गर्यौं । बाँकी अञ्चलमा पछि समय मिलाएर निरन्तरता दिनेछौं ।
कार्यकर्ताहरुमा के जोस जाँगर आएको छ त ?
निश्चित रुपमा संविधानसभाको निर्वाचन पछि केन्द्रित स्तर, जिल्ला र स्थानीय तहको नेतृत्वसँग जुन सञ्चार हुने, विभिन्न विषयमा दुईतर्फी सूचना आदान प्रदान हुनु पर्ने हो, त्यसले नयाँ जागरण ल्याएकोमा हामी विश्वस्त छैन ।
तर तपाईकै सम्बोधनका क्रममा तपाईले विभिन्न पत्र पत्रिकामा लेखेको लेखबाट पनि के अनुभुति हुन्छ भने नेता र सरकार, पार्टी र सरकार कार्यकर्ता र सरकारबीच कुनै सम्बन्ध नै छैन ? सम्वाद नै छैन भन्ने देखियो । पार्टी सत्तामा गएको अहिलेको अवस्थामा विगतको इतिहास झै के पार्टी विभाजन के कगारमा पुगेको हो त ?
पार्टी विभाजन हुने कुरा तिर त सोच्दै  नसोचौं । सरकार र नेतृत्वले पार्टीसँग जुन सम्बन्ध हुनुपर्ने र नीतिगत रुपले पार्टीसँग सल्लाह गरी संस्थागत निर्णय हुनुपर्ने कुरा भएको छैन ।
सरकारले नीति तथा कार्यक्रम घोषणा गर्यो तर पार्टीका कुनै पनि केन्द्रित समिति, संसदीय दल, संसदीय समिति कहिं पनि छलफल भएन । संसदीय दल, संसदीय मान्यता र परम्पराको सवभन्दा वाह शक्ति हामी छौं । सुरुको स्थापनाकाल देखि नै संसद सवभन्दा वढी समावेशी, गर्ने हामी नै छौं । यदि संसदीय पद्यतिमा केही कमीकमजोरी छ भने त्यसलाई हटाऊँ । विश्वव्यापी रुपमा मान्यता भनेको के हो भने कुनै पनि राष्टिूय महत्वका नीति निर्णय सरकारले गर्दा संसद चलिरहेको बेला संसद भन्दा वाहिर गरिनु हुन्न भन्ने सर्वमान्य सिद्धान्त हो तर, तदनुरुप त्यो भएन । अन्य विषयमा सरकारले पार्टीसँग छलफल गरेको छैन । सरकारको तर्फबाट गम्भीर त्रुटीहरु भएकै हो ।
सरकारमा पठाइएका मन्त्रीहरुको नाममा पनि के तपाईको असन्तुष्टी हो ?
व्यक्तिगत रुपमा मेरो कुनै असन्तुष्टी छैन । पार्टीभित्रको विभाजन कोही ६०, कोही ४० भनेर जुन अभिव्यक्त भएको छ त्यो हुनु हुँदैन । कुनै कित्तामा बाँडिनु भन्दा जहाँ जे ठीक छ त्यसलाई मानौं । विभाजन नगरौं । सबै कांग्रसी छन, तयो बुझौं र कांग्रेसले कांग्रेस हुनुपर्छ । हाम्रा छनौट प्रक्रिया पनि मसँग नजिक तसँग नजिक भन्दा पनि को जनप्रिय छ, को क्षमतावान छ, कले सम्बन्धित जिम्मेवारीलाई पूर्णतापुर्वक डेलिभरी गर्न सक्छ त्यसलाई हेरेर गर्ने परम्परा कांग्रेसमा छैन । अहिले पनि नेपाली कांग्रेसको विधानमा सरकारमा कस्ता मान्छेहरुलाई सहभागी गराउने भन्ने मापदण्ड केन्द्रिय कार्यसमितिले निर्धारण गर्छ । र, त्यसको अन्तिम सम्म छनौट संसदीय समितिले गर्छ । संसदीय समितिको वैठक नै बसेन र विधान भन्दा वाहिर जो निर्णय भयो त्यसमा मेरो टिप्पणी छैन ।
मन्त्रिपरिषदबाट छनौट हुने भनिएको २६ सभाषदका सिटको लागि पनि तपाई सचेत त गराइरहनु भएको छैन ?
राष्टिूय महत्वका संविधान निर्माणका निम्ति योगदान पु¥याउन सक्ने, विभिन्न क्षेत्रका भाषा, संस्कृति र छुटेका जनजाती वा पक्ष, तिनीहरुलाई पनि समावेश गरी मनोनित गर्नु पर्ने हो । तर, परम्परागत रुपमै राजनीतिक दलमा भागवण्डा हुने मान्यता जुन स्थापित भएको छ, त्यो नै गलत हो । त्यो अनुरुप हुने हो भने कांग्रेसको भागमा ६÷७ जना पर्छ त्यसको टुङ्गो संसदीय समितिमा ल्याएर गर्नु पर्यो । गोजीबाट दिने परम्पराले पार्टीमा शुद्दिकरण पनि हुँदैन, लोकतान्त्रिक प्रक्रिया पनि अगाडी बढ्दैन । महासमिति देखि नै पार्टीमा एकलौटी ढंगले भैरहेको निर्णयको मैले विरोध गरिरहेको छु ।
महासमितिमा पनि तत्कालिन सभापति गिरिजाप्रसाद कोइराला (जो मेरा नेता मात्र होइन पितातुल्य पनि हुनु हुन्थ्यो), वहाँले सभापतिय पद्यति नै सबैभन्दा उपयूक्त पद्यति हो, विपीले स्थापित गर्नु भएको भनेर भन्दा पहिलो मान्छे म नै हो जसले भनेको थिएँ, परिस्थितिमा आएको परिवर्तन अनुसार चल्नु पर्छ । विपीले जुन सन्दर्भमा पार्टीको संविधान बनाउनु भयो त्यो सन्दर्भमा ठुलो परिवर्तन आएको छ । अब नेपाली कांग्रेस नेतामुखी होइन, नीतिमुखी हुनुपर्छ । व्यक्तिमुखी होइन संस्थामुखी हुनुपर्छ । विधिसंगत र सामुहिक नेतृत्वको प्रक्रियाबाट पारदर्शी ढंगले चल्नु पर्छ भन्ने मैले महाधिवेशन प्रस्ताव राखेर त्यही बहुमतले पारित भएको हो । त्यसैले मलाई कसैले रोकेर रोकिने वा मेरो मुख थुन्न सक्दैन । गलत प्रक्रियालाई गलत बोल्नु पर्छ । पार्टी विभाजनबाट रोक्नको लागि नयाँ पुल नयाँ सेतुको काम गर्नु पर्यो । नयाँ विचार बोकेको शक्तिको निर्माण गर्नु आवश्यक छ । जसले सामुहिक नेतृत्वको पद्यतिलाई अगाडी बढाउन सकोस ।
एक व्यक्ति एक पदको कुरा पनि कांग्रेस भित्र चलिरहेको छ । कार्यवाहक सभापति प्रधानमन्त्रि सुशिल कोइरालाले कसैलाई दिनु पर्छ भनेर भनिदैछ । तपाईको विचार के हो ?
एक व्यक्ति एक पद भनेर कृष्ण प्रसाद भट्टराई प्रधानमन्त्रि र सभापति हुँदा यो विचार प्रस्तुत गर्ने व्यक्ति पनि अहिलेको प्रधानमन्त्रि र पार्टी सभापति नै हो । त्यसकारण यसलाई वहाँले गम्भीरपुर्वक नलिने हो, एउटा कुरा बोल्ने र अर्को कुरा गर्ने प्रवृतिले नेतृत्वमाथि जनताको र कार्यकर्ताको विश्वास रहन सक्दैन । जहाँ बोल्यो, त्यहाँ टिक्न सक्नु पर्छ । त्यसैले कार्यवाहक सभापति दिनु पर्छ ।
विपी कोइरालाले परिकल्पना गरेको समाजवाद र अहिलेको समाजलाई कांग्रेसले बुझ्न सकेको छ ?
विपीले प्रस्तुत गर्नुभएको समाजवादी चिन्तन अनुसार हाम्रो देशको अर्थतन्त्र नचलेकै हो । सिमान्तकृत, तल्लोस्तरका समुदायहरुको उत्थानलाई हाम्रो अर्थतन्त्रले जति प्राथमिकता दिनुपर्ने हो त्यति दिन सकेको छैन । समतामुलक समाज निर्माणका कुरामा हाम्रा केही कमि कमजोरी भएकै छन् । अहिलेको विश्व नै एउटा सानो गाउँमा परिणत भएको बेला विश्व व्यापीकरण, उदारिकरण र निजीकरणको जुन विश्व व्यापी आर्थिक प्रकृया छ । त्यसबाट नेपाल अलग रहेर आफैले धान्न सक्ने अवस्था छैन । हामी उदारिकरण बजार अर्थतन्त्रमा जानै पर्छ । तर, बजार अर्थतन्त्र भनेको बजार अराजकता होइन । बजारलाई नियमन गर्नु पर्छ ।
उदार अर्थतन्त्रको नाउँमा लाइसेन्स राजमा त माफियाहरुकै कब्जा छ । आम मानिसको त त्यहाँ पहुँच नै हुनसकेको छैन नि ?

त्यसैले त मैले भनेको हुँ बजार उदारीकरणको नाउँमा बजार अराजकता हुनु हुँदैन । त्यसलाई राज्यले नियमन गर्नुपर्दछ । सिन्डीकेटले कार्टलिस्टहरुले बजारलाई जसरी चलाईरहेका छन त्यसलाई तोड्नु पर्छ । एउटा समाजिक न्यायपुर्ण अर्थतन्त्रलाई केन्द्र विन्दु बनाएर अगाडी बढ्नु पर्छ । निजी क्षेत्रको स्वतन्त्रता र निजी क्षेत्रको सहभागितालाई पनि स्थान दिनुपर्छ तर यसको लागि निश्चित नियम भित्र बसेर सेवा मुखि ढंगले चलाउने व्यवस्थापन हुनु पर्छ । तर अहिले विदेशी ढंगको नक्कल मात्र वढी  भयो । एसियाली विकास वैंक, विश्व बैंक, अन्तराष्टिूय मौद्रिक कोषले दिएको पे्रस्क्रिप्सनलाई रामवाण मान्ने तर तल्लो स्तरका पिडित जनताको उत्थानका निम्ति राज्यले विशेष कार्यक्रम ल्याउनु पर्छ । त्यसमा केन्द्रित हुन नसकेकै हो ।
मिथिलाले इतिहासको हरेक कालखण्डमा र राजनीतिक परिवर्तनमा अह्म योगदान निर्वाह गरेको छ । तर पनि मिथिलाको विकास हुन सकेको छैन । किन ?
हेर्नुस मिथिला संस्कृति र सभ्यता भनेको समग्र हिन्दुहरुकै सभ्यता र संस्कृति हो । त्यसको संचालन त्रेता यूग देखि नै भएको हो । राजा जनकका गुरु अस्टावक्र देखि लिएर एक जना कवि विद्यापतिले जुन ढंगले योगदान गर्नुभएको छ त्यसलाई विर्सन सकिन्न् । राजनीतिक आन्दोलन र परिवर्तनमा मिथिला र जनकपुरको जुन योगदान छ त्यसलाई देशले कहिल्यै विर्सन सक्दैन । त्यसो भनेर देशका सबै भाग नै पछि परेका छन् । मिथिला मात्र होइन । मिथिला पुत्र देशको पहिलो राष्टूपति हुनु त्यो सम्मान नै हो । विकास निर्माणका देखि लिएर अनगिन्ती समस्याहरु छन् ।
तपाईकै पार्टीका लागि र देशमा गणतन्त्र स्थापनाका लागि आफ्नो ज्यानको बलिदानी दिने दुर्गानन्द झालाई त तपाईको पार्टीले पनि त अपमान गरेकै हो नि ? अहिले सम्म राज्यले सहिद समेत घोषणा गर्न सकेको छैन ? राज्यद्वारा बेपत्ता पारिएका डा.एल.एन. झाको कांग्रेसले खोजी खबर गर्न सकेको छैन ।
बेपत्ता पारिएका, मारिएकाहरुको सम्बन्धमा मानविय दृष्टिकोणले सोच्नुस् । अहिले संसदमा सत्यनिरुपन तथा मेलमिलाप आयोग र बेपत्ता छानविन आयोगमा संशोधन गर्नु पर्नेछ ।
दुर्गानन्दजीको विषयमा के भन्नु हुन्छ ?
वहाँ सहिद हो । राज्यले पनि सहिद भन्नुपर्छ र सहिद घोषणा गर्नुपर्छ । अहिलेसम्म नगर्नु दुःखद हो ।
वर्तमान सरकार त कांग्रेस कै हो नि ? कसले गर्ने ?
हो, म पनि पार्टीमा कुरा राखौंला ।
अब संघीय राज्य बन्दै गर्दा मधेसमा एक मधेस एक प्रदेश र अनेक प्रदेश बीच द्वन्द देखिन्छ । के हुुनु पर्ने हो ?
एक मधेस एक प्रदेश कुनै पनि हालतमा हुन सक्दैन । चुनाव भन्दा पहिला पनि यस विषयमा हामीलाई भोटको धेरै ठुलो चुनौती थियो । जहाँसम्म स्वायत मधेस प्रदेशको कुरा छ त्यसमा हामी प्रतिवद्ध छौं । कोशी देखि वागमतीसम्मको एउटा मधेस प्रदेश बनाउन सकिन्छ । अर्को कहाँ सम्म हुन सक्छ । त्यो पनि बनाउन सकिन्छ ।
सिमाङ्कन गर्दा पुर्व पश्चिम बनाउनु पर्छ भनेर कांग्रेसकै मधेसका सभाषदहरुले पनि भनिरहेको छ तर तपाईको पार्टी उत्तर दक्षिणको अवधारणामा अगाडी वढन चाहन्छ । दोलखाका मान्छेलाई जनकपुर आउन कसरी सुगम हुन्छ ?
उत्तर दक्षिणको कुरा हामीले गरेका छैनौं । कोशी देखि बागमतीसम्म तराईका जिल्ला पर्दैन र ? तर, देशैभरी कही पनि उत्तर दक्षिण हुनुहुँदैन  भनेर त भन्नु हुँदैन नि । कोशीपारी वा कर्णाली पारी उत्तर दक्षिण गर्नुपर्ने भौगोलिक बाध्यता होला । धरो चाही राज्य हुँदैन । त्यसमा हामीले राष्टूको निम्ति हेर्नुपर्ने हुन्छ । पहाडमा चार वटा प्रदेश र मधेसमा दुईटा या तीनटा प्रदेश हुनुपर्छ भन्ने कांग्रेसको मान्यता हो । कहि कहि उत्तर दक्षिण पनि जोडिने कुरा आउन सक्छ । जस्तै सुदुर पुर्वमा कोशी जोडिन सक्छ, सुदुरपश्चिममा कैलाली जोडिन सक्छ । मैले सक्छ भने कुरा मात्र भनेको हो पछि दलहरुसँग छलफल गरेर सहमति गरी निरक्यौल गर्ने कुरा हो ।
हामीले जातिय राज्यलाई स्वीकार गर्दैनौं । मिथिला संस्कृति एउटा सभ्यता नै हो । त्यसलाई प्रदेश भन्न हामीलाई कुनै आपत्ति छैन । तर, कुनै जातको नाउँमा  भोली कसैले यादव राज, झाराज्य वा साह राज्य खोज्यो भने त्यो त हुँदैन नि । हामीले संघीय संरचना राष्टूको समृद्धिका लागि गर्ने हो । त्यहाँका जनताको तल्लो स्तरबाट सहभागिताका लागि गर्ने हो । एक छिन नारा दिएर चुनाव जित्न सकिएला तर कलान्तरसम्म उक्त कुरा टिक्दैन ।
सेनामा मधेसी समुदायको समुहगत प्रवेश हुनुपर्छ भन्ने कुरामा कांग्रेसले सम्झौता गरेपनि कार्यान्वयन गर्न दिइरहेको छैन । यो राज्य मधेसीको पनि हो र शासनका निम्ति सेनामा, बजेट विनियोजनका निम्ति राष्टिूय योजना आयोगमा र राज्यको हरेक तह तप्कामा समानुपातिक र समावेशी पहुँचको कुराका लागि तपाईहरु किन अवरोधक बन्नु भएको हो ?
प्रक्रिया धेरै अगाडी वढी सकेको छ । पहिलेको स्थिति भन्दा अहिले फरक भएको छ । तर,  जति हुनुपर्ने हो त्यो हुन सकेको छैन । सेनामा पनि एउटा निश्चित अंकमा प्रवेश गराउँदै सेनाले एउटा राष्टिूय रुप लिओस । समानुपातिक प्रतिनिधित्व होस । विगतका नीति भन्दा अहिले परिवर्तन भएको छ । त्यसका लागि हरेक राजनीतिक दलभित्र दवाव वढेको छ । भोली संघीय संरचना पछि, संविधान निर्माण पछि त्यसले एउटा मुर्त रुप लिन्छ । र जहा नपुगछ त्यहाँ पुग्छ ।
बजेट विनियोजनमा पनि त व्यापक विभेद छ नि ? मधेसमा अत्यन्तै कम र पहाडमा अत्यधिक बजेट विनियोजन हुने गरेको छ, खै त विभेद हटेको ?
त्यो गलत हो । बजेट यति प्रतिशत नै भनेर त भन्न सक्दैन तर प्रशस्त मात्रामा बजेट मधेसमा पनि विनियोजन हुन थालेको छ । मधेसको ठुल ठुला योजनामा बजेट विनियोजन भइरहेको छ । जुन हल्ला हो त्यो सत्य होइन । बजेटको प्रतिशतका आधार मात्र जनसंख्यालाई नहेर्नुस, भुगोललाई पनि हेर्नुस । विकट पहाडमा पनि राज्यले हेर्नुपर्ने हुन्छ ।
८० प्रतिशत राजश्व मधेसबाट असुली गर्ने र बजेट विनियोजन २० प्रतिशत पनि नगर्ने राज्यले हृदय फराकिलो पार्नु पर्दैन । कहिलेसम्म मधेस विभेदको शिकार भैरहने ?
हृदय फराकिलोको कुरा होइन । त्यो त योजना आयोगले सोच्नुपर्ने कुरा हो तर, राज्यलाई पनि राज्य जस्तो ठान्नुस न तपाई । जहाँबाट केही पनि आएको छैन त्यहाँ पनि पुरयाउने दायित्व राज्यको नै हो । समग्रमा नेपालको भुगोललाई हेर्नुस । त्यो भुगोलमा बाँड फाँड हुँदा खेरी महाभारतमाथि सबै पहाड ठान्ने हिसाव गर्नु हुँदैन । त्यहाँ माथि चुरे रेन्ज पनि छ । त्यहाँ माथि महाभारत रेन्ज छ, त्यहाँ माथि हिमालय रेन्ज पनि छ । त्यसभित्र तराई रेन्ज पनि छ । त्यसभित्र भागवन्डा गर्नुपर्ने हुन्छ । संतुलन नभएको ठाउँमा संतुलन गर्नुपर्ने हुन्छ ।
जनकपुरको चुरोट कारखाना बन्द भयो । भएका रोजगारी पनि अन्तय गर्दै बेरोजगार बनाइदैछ । राज्यले रोजगारी दिनु पर्दैन ?
रोजगारीको अवसरका निम्ति विरामी परेका उद्योगहरुलाई रिभाइभ गर्नको निम्ति सरकारले विशेष नीति लिनु पर्छ । अहिले भर्खर आएको सरकारले सबै कुरा गर्न सक्दैन । तर, अव यसो गर्नुपर्छ भनेर नीतिगत प्रतिवद्धता त गर्नै पर्छ ।
तराईलाई कांग्रेसले भोटको लागि मात्रै आधार विन्दु मान्ने हो कि विकासका लागि पनि ?
हुलाकी राजमार्गका निम्ति कांग्रेसले लडेकै हो । तराईको औद्योगिकरण देखि आधुनिकिकरण सम्मको दिशा कांग्रेसले नै बदलेको हो । इतिहास नै हेर्नुहुन्छ भने थानकोट देखि पर जाँदा राहदानी लिएर जानेकुराको अन्त प्रजातान्त्रिक आन्दोलनले नै गरेको हो नि । हामीले जति गर्नुपर्ने हो त्यति गर्न नसकेकै हो ।
जानकी मन्दिरलाई विश्व सम्पदा सुचिमा राखिदिए पर्यटनको व्यवसाय पनि फस्टाउने थियो । जानकी मन्दिर जनकपुरको मात्रै नभएर नेपालकै ठुलो धरोहर हो नि । राष्टिूय सम्पति हो । गर्न सकिदैन र ?
गर्न सकिन्छ र गर्नु पनि पर्छ । जानकी मन्दिर समग्र विश्व हिन्दु सभ्यताकै केन्द्र विन्दु हो । यसलाई विश्व सम्पदामा सुचिकृत गर्ने प्रकृया कहाँ पुगिरहेको छ भन्ने मलाई थाहा भएन । यो मुद्दालाई म प्रभावकारी रुपले कहाँ कति उठाउनु पर्छ । म उठाउँछु ।




२०७१ बैशाख १४ गते आईतबार