अजब–गजब छ बा ! सुदर्शन सिंह

चार बोतल भोड्का काम मेरे रोजका मै मेयर मे लडुगा दम किसमे है जो मुझे रोका चेयस आब हाम्रो दिन आयो पाटी ।

२०७४ जेष्ठ ०७ गते आईतबार

औषधि पसलमा अनुगमन र कारवाहीले ल्याएको भुईँचालो

जनकपुरको औषधि पसलहरुमा अनुगमन गर्दै औषधि व्यवस्था विभागका टोली ।

अजय अनुरागी
जनकपुरधाम............
लामो समय देखि संचालन अनुमति नलिएका औषधि पसलहरुमा बल्ल आएर कारवाहीको प्रक्रिया अघि वढेको छ । जनकपुरमा अवैधानिक तरिकाले बर्षौं देखि औषधि पसलहरु संचालनमा रहेको भएपनि सम्बन्धित निकायले कारवाही नगरेका कारण अवैध पसलहरुको संख्या बढ्दै गएको थियो । औषधि व्यवस्था विभाग विरगञ्ज शाखा कार्यालयबाट फार्मेसी अधिकृत विजय साहको अगुवाईमा फार्मेसी अधिकृतहरु डा.चन्देश्वर यादव, डा.सलिम, दिपेन्द्र साह, समन्तु दास, शिवशंकर ठाकुर सहित ७ सदस्यीय अनुगमन टोलीले धनुषामा अनुगमन गरी कारवाहीको प्रक्रिया अगाडी वढाएको छ । २ जेष्ठबाट औषधि पसलहरुमा अनुगमन थालेको उक्त टोलीले जनकपुरमा संचालित ७ वटा औषधि पसलहरुलाई तालाबन्द गरी सिलबन्दी समेत गरेको छ । अनुगमन टोली जनकपुरमा आएर अनुगमन थालेकै दिन देखि जनकपुरका अधिकांश अवैध औषधि पसलेहरुले आआफ्नो औषधि पसलहरु बन्द गरेर भागेका छन् । जसकारणले गर्दा अनुगमनमा समेत समस्या उत्पन्न भएको अनुगमन टोलीका इन्चार्ज विजय साह बताउँछन् । जनकपुरको वकिल टोल स्थित कृष्णा मेडिकल हल, अस्पताल रोड स्थित सरिता फार्मेसी, अस्पताल रोडमै विना नामको एउटा औषधि पसल, माँ भगवती मेडिकल सेन्टर, मनिष मेडिकल हल, जनकपुरको पुल चौक स्थित गायत्री मेडिकल हल र जनसेवा मेडिकल हलमा अनुगमन टोलीले ताला लगाई सिलबन्दी गरेको छ । कृष्णा मेडिकल हलमा प्रतिबन्धित औषधि पाईनुका साथै दर्ता नभएको पाइयो । सरिता फार्मेसी पनि औषधि व्यवस्था विभागबाट दर्ता नगराई संचालनमा रहेको तथा औषधिहरुको खरिद विक्री तथा वितरणको बिल समेत नभएको पाइयो । अस्पताल रोडमै नाम नै नभएको एउटा पसल जसमा अजय यादव भन्ने प्रतिनिधि रहेको औषधि पसलमा दर्ता नभएको तथा कुनै पनि किसिमको कागजात अनुगमनका क्रममा देखाउन नसकेको पाइयो । माँ भगवती मेडिकल सेन्टरमा पनि दर्ता अनुमति नरहेको पाइयो । मनिष मेडिकल हलमा अनुगमन गर्दा पसल दर्ता नभएको, केही प्रतिबन्धित औषधिहरु समेत फेला परेको पाइयो । शम्भु साहले संचालन गरेको जनसेवा स्वास्तिक क्लिनिकमा त के पाइयो भने एक त पसल दर्ता नगरी संचालनमा थियो भने अर्को तर्फ औषधि पसलमा किराना पसलका सामग्रीहरु विक्री गरेको पाइएको थियो । किराना पसल हो कि औषधि पसल छुट्याउनै गाह्रो परेको उक्त पसलमा पनि अनुगमन टोलीले सिलबन्दी गरेको छ । गायत्री मेडिकल हल र जनसेवा मेडिकल हलमा समेत दर्ता प्रमाण पत्र नभएको र प्रतिबन्धित औषधिहरु फेला परेको कारण आठवटै औषधि पसलहरुमा सिलबन्दी गरी कारवाही प्रक्रिया अगाडी वढाइएको फार्मेसी अधिकृत विजय साहले बताएका छन् ।
अनुगमन टोलीले जनकपुर १६ स्थित श्रीनारायण दास तत्माले संचालन गरेको राम गोविन्द्र मेडिकल हलमा  अनुगमन गर्दा जानकी मेडिकल कलेज भित्र रहेको फार्मेसी ठाउँ सारी नगरी संचालन गरेको, नार्कोटिक र साईक्रोटोफिक औषधिहरुको विक्री वितरण गरेको भएपनि त्यसको उचित रेकर्ड नराखेको पाइयो । धनुषाको लक्ष्मीपुर गाविस ५ कुम्हरौरामा शिवचन्द्र झाले संचालन गरेको कृष्णा मेडिकल हलमा के देखियो भने एलोपेथिक, आयूर्वेदिकको दर्ता गराएपनि भेटेरिनरीको औषधिहरु पनि संगसँगै राखिएको थियो । उक्त पसलमा नार्कोटिक र साईक्रोटोफिक औषधिहरुको विक्री वितरण गरेको रेकर्ड नराखिएको, एबोर्सन किटको रेकर्ड नराखिनुका साथै भ्याक्सिनहरु समेत उचित तापक्रममा संचय नगरेको पाइयो । लक्ष्मीपुर बगेवा ७ मा कृष्ण चन्द्र झाले संचालन गरेको केयर मेडिसिनमा व्यवसायी राजेश कुमार झा अनुपस्थित रहेको पाइयो । एकै ठाउँमा भेटनरी, आयूर्वेदिक र एलोपेथिक औषधिहरु संचय गरी बेचेको र दर्ता गरिएको प्रमाण पत्र नविकरण नभएको पाइएको थियो । त्यसैगरी लक्ष्मीनिया ७ स्थित डा.जितेन्द्र यादवले संचालन गरेको देव पोलिक्लिनिक एण्ड डायग्नोस्टिक सेन्टरमा दर्ता नभएको औषधि पसल रहेको र प्रतिनिधिद्वारा पसल संचालन गरेको पाइयो ।
लक्ष्मीनिया ८ मा जगदीश मिश्रले संचालन गरेको मिश्रा मेडिकल फार्मेसी समेत दर्ता नभएको र औषधि विक्री वितरण गरेको पाइयो । जनकपुर ६ मा रामविनय पंडितले संचालन गरेको अमित मेडिकल हल पनि दर्ता नभएको पसलको रुपमा पाइनुका साथै नार्कोटिक एण्ड साइकोटोपिक औषधिहरु विक्री वितरण गरेपनि त्यसको अभिलेख नराखेको पाइयो । धनुषाको घोडघास ७ स्थित गंगा प्रसाद मण्डलले संचालन गरेको प्रिन्सी फार्मेसी जनकपुर ४ मा अनुगमन गर्दा म्याद नाघेको केही औषधिको उचित भण्डारण नगरिनुका साथै नार्कोटिक एण्ड साइकोटोपिक औषधिहरु विक्री वितरण गरेपनि त्यसको अभिलेख नराखेको पाइयो । यसका अतिरिक्त उक्त पसलमा प्राइस कन्टूोलमा परेको एरिस्टोसिलिन क्याप्सुल संचय गरेको पाइयो । थोक पसलको रुपमा दर्ता प्रमाण पत्र लिएको भएपनि खुद्रा कारोबार गरेको पाइयो ।

जनकपुरको औषधि पसलहरुमा अनुगमन गर्दै औषधि व्यवस्था विभागका टोली ।

महोत्तरी रघुनाथपुर ८ का रामजप्पु यादवले जनकपुर १६ मा संचालन गरेको जनकपुर मेडिकल स्टोरमा औषधि विक्री वितरणको बिल नियमित नदिएको र रेफ्रिजिरेटरमा उचित तापक्रम नभएको पाइएको थियो । जनकपुर ६ का वृजमोहन प्रसाद साहले संचालन गरेको हनुमान मेडिकल हलमा लागु तथा मनोटिूपल औषधिहरु राखेको भएपनि अभिलेख संचालन नगरेको, औषधि विक्री गर्दा ग्राहकलाई विक्री बिल नदिने गरेको पाइएको थियो ।
त्यसैगरी जनकपुर १० का अशोक चौधरीले संचालन गरेको चौधरी मेडिकल हल विना दर्ता कै संचालनमा रहेको पाइयो । लागु तथा मनोटिूपल औषधिहरु राखेको भएपनि अभिलेख संचालन नगरेको, फुड सप्लीमेन्ट समेत पसलमै संचय गरेर राखेको पाइयो । जनकपुर ४ रामनाथ प्रसाद साहले संचालन गरेको माँ सितला मेडिसिनमा पनि औषधि विक्री वितरण गर्दा ग्राहकलाई नियमित बिल नदिएको, सरसफाई गरी तथा स्थानमा औषधि राखि व्यवस्थापन नगरेको पाइयो ।

धनुषा गिद्धा ३ का जितनारायण महतोद्वारा जनकपुर ७ अस्पताल रोडमा संचालित भवानी फार्मेसीमा अनुगमन टोलीले अनुगमन गर्दा व्यवसायी अनुपस्थित भएको अवस्थामा औषधि विक्री वितरण गरेको पाइएको थियो । नार्कोटिक औषधिहरुको अभिलेख नराखिएको तथा दर्ता प्रमाण पत्रको नविकरण समेत नभएको पाइएको थियो । त्यसैगरी धनुषा मानसिंह पट्टी ४ का सरुण कुमार यादवले जनकपुर ९ मा संचालन गरेको सुमित फार्मेसीमा समेत व्यवसायी अनुपस्थित रहेको पाइयो । औषधि पसल व्यवस्थित नदेखिएको, एउटै कोठामा औषधि पसल र ल्याव समेत संचालन गरेको पाइयो । धनुषा विन्धीका उमाशंकर साहले संचालन गरेको उमा मेडिकल हलमा अनुगमन गर्दा म्याद नाघेका औषधिहरु फेला परेको थियो । दर्ता नभएको उक्त पसलले प्रतिबन्धित औषधिहरु संचय गर्नुका साथै रेफ्रिजिरेटरको अवस्था राम्रो नभएको पाइएको थियो । रेफ्रिजिरटरमा जुस, पानी, औषधि सबै एकैसाथ राखेको पाइएको थियो ।

अनुगमन टोली ।

लक्ष्मीपुर बगेवा ५ मा उमेश यादवद्वारा संचालित आरएम मेडिसिन फार्मेसी पसल दर्ता नभएको पाइयो । पसलमा म्याद नाघेको औषधिहरु संचय गरिनुका साथै पसलमा औषधि विक्री गर्न राखिएको प्रतिनिधिलाई औषधि सम्बन्धि केही पनि ज्ञान नभएको पाइयो । लागु औषधिको बिल नभएको पाइएको थियो । लक्ष्मीपुर बगेवा ९ का रामचन्द्र यादवद्वारा जनकपुर २५ मा संचालित नरेन्द्र मेडिकल हलमा अनुगमन टोलीले अनुगमन गर्दा एलोपेथिक पसलको रुपमा दर्ता अनुमति प्रमाण पत्र रहेको भएपनि उक्त पसलमा भेटनरीको औषधिहरु पनि सँगै राखेर संचय गरी विक्री वितरण गरेको पाइयो । यसका अतिरिक्त उक्त पसलले ग्राहकहरुलाई औषधि विक्री वितरण गर्दा विक्री बिल समेत नदिने गरेको पाइयो ।

श्याम सर्जिकलमा अनुगमन गर्दा केही मात्रामा विना बिलकै रियल डिन नामका औषधिहरु पाइयो । मुख्य कुरा के थियो भने ती औषधिहरुको मुल्य दर मार्करले मेटिएको पाइएको थियो । जानकी आँखा अस्पताल रोडमा चश्मा पसलहरुमा समेत औषधि राखेर विक्री वितरण गरेको पाइएको थियो । राम मन्दिरको पछाडी रहेका आयूर्वेदिक पसलहरुमा औषधिहरु बाहेक पतंजलीका खाद्यय बस्तुहरु विस्कुट, पिठो, साबुन, सेम्पु लगायतका सामग्रीहरु विक्री वितरण गरेको पाइएको थियो । स्वस्तिक ओम आयूर्वेदिक फार्मेसी स्वस्तिक प्रसाद पोखरेलको नाउँमा आयूर्वेदिक औषधि पसल संचालन गर्ने दर्ता प्रमाण पत्र रहेकोमा एलोपेथिक औषधिहरु समेत बेच्ने गरेको पाइयो ।
अनुगमन गर्दा नेपालमा प्रतिबन्धित रहेको सेटिूजिन ट्यावलेट, पोरस जिवन, जेनेभ्रा १०० एमजी, पोलोबेट जिएम लगायतका औषधिहरु कतिपय औषधि पसलमा बजावते र्याकमा डिसप्लेमा राखेर विक्री गरेको पाइयो । यसका अतिरिक्त अधिकांश औषधि पसलहरुमा सरसफाईको अभाव, खानेकुराहरु पनि औषधि पसल र रेफ्रिजिरेटरमा पाइनुका साथै कुनै पनि औषधि पसलहरुमा डस्टविन समेत नपाइएको अनुगमन टोलीका सदस्य डा.चन्देश्वर यादवले बताएका छन् ।
कस्तो कारवाही हुने ?
औषधि ऐनमा व्यवस्था भए अनुसार औषधिको विक्री वितरण गर्ने व्यक्तिले आफ्नो नाम र पसल वा फर्म औषधि व्यवस्था विभागमा तोकिए बमोजिम दर्ता गराई तोकिएको दस्तुर तिरी प्रमाण पत्र लिनु पर्ने छ । प्रमाण पत्र लिएको व्यक्तिले मात्र दर्ता भएको औषधि विक्री वितरण गर्नुपर्ने छ । सुरुमा पाएको दर्ता प्रमाण पत्रको अवधि २ बर्षसम्म मात्र रहनेछ । म्याद नाघेको ३५ दिन भित्र प्रमाण पत्रको तोकिएको दस्तुर तिरी प्रत्येक बर्षको लागि नविकरण गराउनु पर्नेछ । नविकरण नगराएको प्रमाण पत्र स्वतः रद्द हुनेछ ।
विभिन्न समुह वा उपसमुहमा विभाजन गरिएका औषधि चिकित्सकको प्रेस्कृप्सन विना कसैले औषधि विक्री वितरण गर्नु हुँदैन । त्यस्तो औषधि चिकित्सकको पे्रस्कृप्सन बमोजिम विक्री वितरण गर्दा फर्मासिस्ट वा फार्मेसी सहायक वा व्यवसायी आफैले विक्री वितरण गर्नुपर्ने हुन्छ । व्यवसायी बाहेक अरुले त्यस्तो औषधि विक्री वितरण गर्दा फर्मासिस्ट वा फार्मेसी सहायकको वा व्यवसायीको उपस्थिती अनिवार्य हुनुपर्दछ । तर, कानुनमा ती प्रावधानहरु हुँदा हुँदै जनकपुरमा दर्ता नभएका औषधि पसलेहरुले औषधि विक्री वितरण गर्दै आएको थियो । अहिले सिलबन्दी गरिएका पसलहरुलाई औषधि ऐन बमोजिम पसल बन्द गरिएको र दर्ता प्रमाण पत्र लिए औषधि पसल संचालन हुने अन्यथा ती सबै औषधिहरु जफत गरिने अनुगमन टोलीका इन्चार्ज विजय साहले बताएका छन् । यसका अतिरिक्त आफैले पसल बन्द गरेर भागेका पसलेहरुको समेत सूची बनाई ऐन बमोजिम कारवाही प्रक्रिया अगाडी वढाउने साहले बताएका छन् ।
अनुगमनको साइड इफेक्ट

जयश्याम सर्जिकल स्टोर्समा पाइएको
औषधिको मुल्य सूचि मेटाइएको थियो ।

अनुगमनका कारण अधिकांश अवैध औषधि पसलहरु बन्द भएपछि अत्यावश्यक औषधिहरुको बजारमा अभाव देखिएको छ । खास गरेर औषधि व्यवस्था विभागमा  दर्ता नभएको औषधिहरु पनि त्यस्ता पसलहरुमा खुलेयाम विक्री वितरण भईरहेको थियो । तर, अहिले ती पसलहरु बन्द भएपछि अत्यावश्यक लाईफ सेभिङ् डूग्सहरुको अभाव भएपछि रोगीहरु मर्कामा पर्न थालेका छन् । जस्तै इपिलेप्सी रोगीका लागि आवश्यक पर्ने औषधिहरु गार्डिनल एम्पुल, एस्टेमेटिल एम्पुल, एटूोपेन औषधिहरु अहिले उपलब्ध हुन सकिरहेको छैन । ती औषधिहरु नेपालमा प्रतिबन्धित रहेपनि भारतबाट किनेर ल्याइएका वा तस्करी गरी ल्याइएका ती औषधिहरु व्ल्याकमा जनकपुरमा विक्री हुने गथर््यो । २५ रुपैयाँ भारतीय मुल्यमा पाईने त्यस्ता औषधि जनकपुरमा ५ सय देखि १ हजार रुपैयाँ सम्ममा विक्री हुने गथर््यो । जीवन रक्षाका लागि ती औषधिहरु आवश्यक रहेका कारण रोगीहरु महँगो मुल्यमा किन्न बाध्य रहेपनि अहिले ती औषधिहरु उपलब्ध नहुँदा रोगीहरु अलपत्र परेका छन् ।
जनकपुर आसपासका मानिसहरु प्रायः भारतमा गएर उपचार गराउँछन् । भारतमा उपचार गर्ने चिकित्सकले भारतीय कम्पनीका औषधिहरु लेख्ने गर्छन् । ती रोगी फर्केपछि आफ्नो डोज अनुसार औषधि जनकपुरको औषधि पसलहरुमा किन्न जाने कारण औषधि व्यवसायीहरुले ग्राहकहरुको अनुरोधमा नेपालमा दर्ता नभएका औषधिहरु ल्याई महँगो मुल्यमा बेचिरहेका हुन्छन् । ग्राहकहरु पनि आफ्नो सहजताका लागि चर्को मुल्य तिर्न पनि सहमत भएका हुन्छन् ।
जनकपुर अञ्चल औषधि व्यवसायी संघका अनुसार धनुषामा १ सय ९५, महोत्तरीमा १सय, सिन्धुली र सर्लाहीमा १ सय ७३ गरी करिब ५ सय जति औषधि पसलहरु औषधि व्यवस्था विभागबाट औषधि पसल संचालन गर्न दर्ता प्रमाण पत्र लिएको अभिलेख रहेको छ । संघका महासचिव प्रमोद अग्रवालका अनुसार जनकपुर अञ्चलमा करिब १५ सय देखि २ हजार सम्मको संख्यामा विना दर्ता औषधि पसलहरु अवैध रुपमा संचालित छन् । अनुगमन टोलीले अनुगमन गरी अवैध औषधि पसलहरुलाई कारवाहीको दायरामा ल्याउनु सराहनिय काम भएपनि अवैध पसलेहरुलाई दर्ता प्राप्तिका लागि अवसर समेत प्रदान गरी व्यवस्थित गरिनुपर्ने अग्रवाल बताउँछन् ।
स्थानीय प्रशासनद्वारा विगतको अनुगमन
२६ पुष २०७३ मा सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी राजेश गिरीको संयोजकत्वमा गठित संयूक्त अनुगमन समितिले जनकपुर सहर भित्र रहेका स्वास्थ्य क्षेत्रका औषधि पसल, क्लिनिक, ल्याब, अस्पताल लगायतको अनुगमन गर्दा अनुगमनका क्रममा विना दर्ता संचालित रहेका अस्पताल, नर्सिङ होम, क्लिनिक तथा औषधि पसलहरुमा तालाबन्दी गरी कारवाही प्रक्रिया अगाडी वढाएको थियो । अनुगमनको क्रममा केही औषधि पसलहरुमा छापामारी गरीरहँदा सबै औषधि व्यवसायीहरुले धमाधम आफ्नो औषधि पसल बन्द गर्दै भागाभाग भए । त्यसपछि राजेश गिरी मुर्दाबाद, जिल्ला प्रशासन कार्यालय मुर्दाबाद सहितको नाराबाजी पनि भयो । अनुगमनकै क्रममा दर्ता भएको औषधि पसलहरुमा केही त्रुटि देखिएपछि अनुगमन समितिले ४÷५ वटा दर्ता भएका औषधि पसलमा पनि तालाबन्दी गर्यो ।
अनुगमनमा तालाबन्दी गरिसकेपछि अबैध तरिकाले संचालित व्यवसायीहरुलाई कारवाही गर्ने कुनै पनि हालतमाा पछि नहटने अभिव्यक्ति दिएर जनकपुरबासी सामु गिरी लोकप्रिय बनेका थिए । त्यही इस्यूलाई लिएर औषधि व्यवसायीहरुलाई बदनाम गराउने, आतंकित पार्ने, अनुगमनका क्रममा औषधि व्यवसायीलाई प्रतिनिधित्व नगराएको भन्दै गिरीको निलम्बन सहित औषधि व्यवसायीहरु आन्दोलित भएका थिए । अनुगमन टोलीले कारवाही गर्दा नेपाल औषधि व्यवसायी संघ जनकपुर अञ्चल शाखाले ४ सुत्रिय माग राख्दै २७ गते देखि जनकपुरका सम्पुर्ण औषधि पसलहरु बन्द गरी अनुगमनको विरोध जनाएका थिए ।
सहायक प्रजिअ राजेश गिरीको निलम्बन, ओरिएनटेशन कोर्षको तालिमको पुनःसंचालन, अनुगमनको नाममा गरिएको तालाबन्दीको पुनारावृति नहोस भन्दै औषधि व्यवसायीहरुले औषधि पसलहरु बन्द गरी विरोध जनाईरहेका थिए । औषधि व्यवसायीहरु संघर्षमा ओर्लिएको भोली पल्टै जिल्ला प्रशासन कार्यालयका प्रमुख जिल्ला अधिकारी दिलिप चापागाई र सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी पछि हटेका थिए । दर्ता भएको औषधि पसलहरुमा अनुगमन टोलीले लगाएको ताला प्रहरीलाई पठाएर जनकपुर अञ्चल अस्पतालका मेडिकल सुप्रिटेन्डेन्ट डा.गौराङ्ग मिश्रको रोहवरमा ताला खोलाइएको थियो ।
तर, त्यहाँ अनुगमन समितिले थाहा नै नपाउने गरी विना दर्ता अस्पताल रोडमा संचालित रहेका आर्या होस्पिटलमा लगाइएको ताला पनि खोलिएको थियो । अनुगमन टोलीका संयोजक राजेश गिरीका अनुसार अनुगमन टोलीका कुनै पनि सदस्यलाई जानकारी नै नदिई त्यो आर्या हस्पिटल कसरी खोलियो, कसको निर्देशनमा खोलियो भनेर प्रमुख जिल्ला अधिकारी दिलिप चापागाईसँग प्रश्न गर्दा जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालय धनुषाका प्रमुख सच्चिदानन्द देवको आदेशमा खोलिएको कुरा बाहिर आएको थियो । स्वास्थ्य मन्त्रालयले फागुन मसान्तसम्म दर्ता गर्न परिपत्र गरे अनुसार आफुले आर्या होस्पिटल तथा डा.रामनरेश पंडित लगायतको क्लिनिकको ताला खोलाएको देवले अनुगमन समितिको बैठकमा   बोलेको गिरीले बताएका थिए । ३ दिनसम्म औषधि पसलहरु बन्द रहेपछि प्रशासनले विना कारवाही ५ सुत्रिय सम्झौता गरेपछि औषधि व्यवसायीहरुले औषधि पसल खोलेका थिए । २ माघ २०७३ मा धनुषाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी दिलिप चापागाईको अध्यक्षतामा धनुषाका एसपी लालमनि आचार्य, सहायक प्रजिअ राजेश गिरी, जनकपुर अञ्चल अस्पतालका मेडिकल सुप्रिटेन्डेन्ट डा.गौराङ्ग मिश्र, जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालय धनुषाका कार्यालय प्रमुख सच्चिदानन्द देव, आन्तरिक राजश्व कार्यालय जनकपुरका सुवर्ण कोइराला, नापतौल कार्यालयका विरेन्द्र उपाध्याय, नेपाल पत्रकार महासंघ धनुषाका अध्यक्ष अनिल मिश्र, नेपाल खाद्य संस्थानका संजु रानी, उपभोक्ता मञ्चका रेणु झा, नापतौल कार्यालयका मुकुन्द चौधरी, औषधि व्यवसायी धनुषाका अध्यक्ष सत्यनारायण साह, महासचिव प्रमोद अग्रवाल सहित करिब ३० जनाको उपस्थितिमा ५ सुत्रिय सम्झौता भएको थियो ।
सम्झौता पहिलो बुँदामा अनुगमनको क्रममा केही औषधि पसल, क्लिनिक, ल्याब, अस्पताल लगायतका व्यवसायीहरु विधिवत रुपमा दर्ता भएता पनि नविकरण नभएका, सम्बन्धित आधिकारिक व्यक्ति पसलमा नबसेका, खरिद तथा बिल नराखेका जस्ता त्रुटिहरु देखिएकाले सो त्रुटिहरुलाई यथासम्भव छिट्टै कानुनी व्यवस्था अनुसार नेपाल औषधि व्यवसायी संघ धनुषा, औषधि व्यवस्था विभाग शाखा कार्यालय विरगञ्ज तथा जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालय धनुषाले नियमित गराउने र सो को जानकारी सम्बन्धित निकाय र जिल्ला प्रशासन बजार अनुगमन समितिमा गराउने निर्णय गरियो ।
त्यस्तै दोस्रो बुँदामा औषधि व्यवस्था विभागबाट प्रमाण पत्र नलिई व्यवसाय संचालन गरिरहेका स्वास्थ्य सम्बन्धि व्यवसायीहरुको ओरिएनटेशन तालिमको व्यवस्थाको लागि औषधि व्यवसायी संघको माग अनुसार जिलला प्रशासन कार्यालयले स्वास्थ्य मन्त्रालयमा अनुरोध गर्ने निर्णय गरियो । त्यसैगरी तेस्रो बुँदामा अनुगमनको क्रममा रितपुर्वक संचालन नभई बन्द गरिएका तथा आफै बन्द गरेका व्यवसायीका लागि ३ महिनाको अवधि दिई रितपुर्वक संचालनको व्यवस्था औषधि व्यवस्था विभागले गर्ने र त्यसका लागि अञ्चल औषधि व्यवसायी संघको समन्वय र सहकार्यमा जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालयले गर्ने निर्णय गरियो ।
चौथो बुँदामा औषधि व्यवस्थापन सम्बन्धि काम कारवाही गर्न गराउन औषधि व्यवस्था विभागको शाखा कार्यालय विरगञ्जमा रहि कार्य हुन व्यवसायीहरुलाई असुविधा भएकाले सो निकायलाई कम्तिमा व्यवसाय दर्ता, नविकरण लगायतको कार्य गर्न जनकपुरमा तत्काल घुम्ती शिविरको व्यवस्था मिलाई दिन जिल्ला प्रशासन कार्यालय मार्फत औषधि व्यवस्था विभागमा पत्राचार गर्ने निर्णय गरियो । पाँचौं बुँदामा अनुगमन गर्दा सबै पक्षको मानमर्यादाको सम्मान गर्दै अनुगमन आचारसंहिता बनाई यो अनुगमनको क्रमलाई निरन्तरता दिने निर्णय गरियो ।


२०७४ जेष्ठ ०७ गते आईतबार

यसरी हुन्थ्यो जनकपुरमा एकै दिनमा करोडौंको ‘अवैध हुन्डी कारोबार’

५५ लाख रुपैयाँ सहित पक्राउ परेका
५ जना अवैध हुन्डी कारोबारीका अभियूक्तहरु ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............

जनकपुरमा अवैध हुन्डी कारोबार गर्दै आएका कारोवारीलाई कारोबार गरिरहेकै अवस्थामा धनुषा प्रहरीले रंगेहात पक्राउ गर्न सफल भएको छ । कारोबार गरिरहेको ५ जनालाई ५५ लाख रुपैयाँ सहित पक्राउ गरिएपछि धनुषामा लामो समय देखि चल्दै आएको अबैध हुन्डी कारोवारको पर्दाफास भएको छ ।
धनुषा रघुनाथपुर ४ का ३७ बर्षिय महादेव राउत, ३४ बर्षिय विष्णुदेव राउत, सबैला नगरपालिका २ का विन्देश्वर राउत, एकराही १ का २० बर्षिय अरुण दास र रघुनाथपुर ४ का २० बर्षिय रोशन कुमार महरालाई ३ जेष्ठ २०७४ मा धनुषा प्रहरीले पक्राउ  गरेको हो । पक्राउ गरिएका विष्णुदेव राउतबाट २६ लाख ६४ हजार २ सय रुपैयाँ, विन्देश्वर राउतबाट ३ लाख ७३ हजार रुपैयाँ, अरुण दासबाट ११ लाख रुपैयाँ र रोशन कुमार महराबाट १४ लाख रुपैयाँ गरी कुल ५५ लाख ३७ हजार २ सय रुपैयाँ नगद बरामद गरेको छ । यसका अतिरिक्त धनुषा प्रहरीले ५ थान ल्यापटप, १० थान मोवाईल र तिनीहरुको फाईल तथा डायरी समेत बरामद गरी आवश्यक कानुनी कारवाहीका लागि राजश्व अनुसन्धान विभाग, ललितपुर बुझाइएको धनुषाका प्रहरी नायव उपरीक्षक मनोज यादवले बताएका छन् ।

कसरी परे पक्राउ ?
जनकपुरमा अवैध हुन्डी कारोबार संचालन भईरहेको सूचना धनुषा प्रहरीले एक बर्ष अघि नै प्राप्त गरिसकेका थिए । तर, कारोवार गरिरहेकै अवस्थामा प्रमाणहरु सहित रंगेहात फेला पार्न कठिन भईरहेको थियो, धनुषा प्रहरीलाई । किनभने अवैध रकम बरामद नहुनजेलसम्म कारवाही प्रक्रिया अगाडी वढाउन किन पनि कठिन थियो भने पक्राउ परे पनि तत्कालै रिहा हुन सक्नेथियो । धनुषामा उत्तम राज जोशी एसपी रहेको बेला अवैध सुन चाँदी तस्करहरुलाई अवैध सुनचाँदी तथा रकम सहित पक्राउ गर्न सफल भएपनि अवैध हुन्डी कारोवारी भनेर कसैलाई यस अघिसम्म धनुषामा कारवाही गर्न नसकिएकोले पनि धनुषा प्रहरीका लागि यो विषय नयाँ र चुनौतिपुर्ण पनि थियो । त्यसैले धनुषाका एसपी लालमनि आचार्यले क्राईम ब्रान्चमा काम गर्ने सादा पोशाकका सई जयलाल यादव र असई किस्मत भण्डारीलाई विशेष  रुपमा खटाएको थियो ।
 १ बर्ष देखि सुराक पत्ता लगाईरहेको धनुषा प्रहरीले पछिल्लो एक सप्ताह देखि ती कारोबार गर्ने कारोवारीहरुमाथि निगरानी बढाएको थियो । पछिल्लो एक सप्ताहमा भरपर्दो जानकारी प्राप्त भएपछि थप पुष्टि हुने आधारहरु देखिन थालेपछि निरन्तर एक सप्ताह देखि तिनीहरुले कारोबार गर्ने विभिन्न ठाउँमा निगरानी बढाउन थालिएको थियो । तिनीहरुले कारोबार गर्ने तरिका, कहाँबाट रकम निकाल्छन्, कसलाई कुन ठाउँमा कसरी कति कति रकमहरु हस्तान्तरण गर्दछन्, कारोबारका लागि कारोवारीले खटाएका कर्मचारीहरुको मुभमेन्ट कस्तो छ, तिनीहरुको बस्ने ठाउँ सेल्टर कहाँ छन् आदि विषयहरु माथि छानविन गरी धनुषा प्रहरीको उक्त टोलीले विशेष निगरानी गर्न थाल्यो । तिनीहरुको हरेक गतिविधिको सुक्ष्म अवलोकन तथा निगरानी पश्चात ३ जेष्ठ २०७४ मा जनकपुरको भानु चौक स्थित राष्टिूय बाणिज्य बैंकको भवन मुनि गल्लीबाट अवैध हुन्डीको कारोवार गर्ने कामदार धनुषाको एकराहीका अरुण दासलाई प्रहरीले अवैध रकम सहित पक्राउ गर्यो ।
 प्रहरीको अनुसन्धान टोलीका सदस्य समेत रहेका प्रहरी सहायक निरीक्षक किस्मत भण्डारीका अनुसार अरुणलाई पक्राउ गर्दा हामी धेरै सचेत थियौं । किनभने हामी माथि पनि ती गिरोहका मानिसहरुले बाहिरबाट निगरानी गरेको हुन सक्छ र उ पक्राउ परेपछि अन्य गिरोह सचेत हुन सक्ने सम्भावनालाई ध्यानमा राखेर ‘एण्टी कभर्ड’ शैलीमा पक्राउ गरियो । करिब साढे ४ बजे तिर अरुणलाई पक्राउ गरी जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा थप अनुसन्धानका लागि ल्याइयो । अरुणसँग गरिएको अनुसन्धानबाट विभिन्न स्थानमा रहेका अन्य ४ जना मानिसहरुको नाउँ खुलेपछि बाँकी चारै जनालाई पक्राउ गर्न विभिन्न स्थानमा रहेका प्रहरीहरुलाई जानकारी दिएर एकै समय एकैसाथ सबै जनाको घरमा खानतलासी गरी पक्राउ गरिएको थियो । इलाका प्रहरी कार्यालय महेन्द्रनगरबाट खटेको टोलीले विष्णु देव राउतको घरमा, जिल्लाबाट गएको टोलीले पुल चौकमा, रेल्वे प्रहरीबाट गएको टोलीले वकिल टोलबाट महादेव राउत, विष्णु देव राउत, विन्देश्वर राउत, रोशन कुमार महरालाई  पक्राउ गर्न सफल भयो ।
कसको भुमिका के ?
 

पत्रकार सम्मेलनमा धनुषाका डिएसपी मनोज यादव तथा प्रहरी निरीक्षकहरु ।

पक्राउ परेका पाँचै जनासँग गरिएको बयानबाट तिनीहरुले अबैध हुन्डीको कारोबार गरिरहेको प्रमाणित भयो । महादेव राउत र विष्णु देव राउत  दाजु भाई हुन । विन्देश्वर राउत ती दाजुभाईका बहिनी ज्वाँई हुन । विष्णु देव राउत कारोबारको सबै व्यवस्था मिलाउने काम गर्थे । मलेसियाबाट नेपाल आउने जाने गर्थे । विजनेस भिसा भएका कारण महिनामा २÷३ पटक नेपालबाट मलेसिया उनी जाने आउने गर्थे । मलेसियामा जानकी इम्पेक्स नामको एउटा संस्था स्थापना गरी मलेसियामा काम गर्ने नेपाली नागरिकहरुबाट रकम संकलन गर्ने तथा विन्देश्वर राउतसँग मिलेर मलेसियन रकम मलेसियामा विक्री वितरण गर्ने कार्य गर्दथे । नेपालमा भाईबर तथा म्यासेन्जरमा क कसलाई कति रकम दिनुपर्ने हो भन्ने सूचि सहितको विवरण मलेसियाबाट पठाइन्थ्यो । नेपालमा काम गर्ने कर्मचारीहरुलाई खटाई घर घरमा पुर्याउने तथा मनिटूान्सफरको माध्यमबाट देशका अन्य जिल्लाहरुमा समेत रकम पठाउने काम महादेव राउतले  नेपालमा गरिरहेका थिए ।
महादेव राउत आफ्ना भाई विष्णु देव राउतको सम्पुर्ण कामको जिम्मेवारी हेर्ने गर्थे । सम्पुर्ण कारोबारको विवरण राख्ने र विष्णु देव राउतले राखेका कर्मचारीलाई रकम लैजाने र ल्याउने कार्यमा अरुण दास र रोशन कुमार महरालाई खटाई रकम बुझाउने काम गर्थे । विन्देश्वर राउत भने विष्णुदेव राउतसँग मिलेर मलेसियन रकमलाई मलेसियामा साट्ने तथा मलेसियामा विक्री वितरण कार्य गर्ने, नेपालमा भाईबर तथा म्यासेजमा आएको रकम मनिटूान्सफरको माध्यमबाट रकम नेपालभर  पठाउन सबैलामा निजले संचालन गरेको विभास मनिटूान्सफरको प्रयोग गर्थे । विष्णु देव र विन्देश्वरको बीचमा मलेसियाबाट पाउनु पर्ने रकम प्राप्त गरेपछि साट्ने, पैसा पठाउनका लागि सेटलमेन्ट गर्ने काम बखुवी निर्वाह गरिरहेका थिए ।
विष्णु देव राउत र महादेव राउतले खटाएका कर्मचारीहरु अरुण दास र रोशन कुमार महराले विन्देश्वर राउत र महादेव राउतले दिन भनेको मान्छेहरुलाई रकम सम्बन्धित स्थानमा पुर्याउने, दिन भनिएको मानिसहरुको एकाउन्टमा रकम जम्मा गरिदिने काम गर्थे ।
प्रहरीले गरेको अनुसन्धानबाट के देखिएको छ भने नेपालमा काम गर्ने म्यानपावर कम्पनीहरुले मलेसियामा तिर्नुपर्ने रकम नेपालमा दिने र उनीहरुले त्यहाँ म्यानपावरका मानिसहरुलाई मलेसियामा बुझाउने गर्थे । उताबाट आउने रकम ७५ देखि ८० प्रतिशत हुन्थ्यो भने यताबाट मलेसियामा बुझाउनुपर्ने रकम २० देखि २५ प्रतिशत मात्र हुन्थ्यो ।
नेपालमा कसरी गरिन्थ्यो कारोबार ?
बैदेशिक रोजगारीका शिलशिलामा मलेसियामा रहेका नेपाली कामदारहरुले नेपालमा पैसा पठाउनका लागि कमिशन अत्यन्तै कम तिर्नुपर्ने लालचमा आएर यिनीहरु मार्फत पैसा पठाउने गर्थे । नेपालमा मनिटूान्सफरहरुको पसलमा गई रकम दिनुपर्ने मानिसहरुलाई बोलाई रकम दिने गर्थे । कतिपयलाई विभिन्न बैंकको वेटिङ्ग रुममा बोलाएर पैसा दिने गर्थे । कतिपय बैंकका गल्लीमा रहेका पार्किङमा बोलाई मानिसलाई पैसा दिने गरिन्थ्यो । यसका अतिरिक्त बजारका विभिन्न चौकहरु,पान पसलहरुमा बोलाई पैसा दिने गरिन्थ्यो । अहिले उनीहरुको अफ सिजन थियो । प्रायः अंग्रेजी महिनाको १ तारेख देखि १४ तारेखसम्म बढी कारोबार हुने गर्दछ । एक दिनमा ८० लाख देखि १ करोड रुपैयाँसम्म कारोबार हुने गरेको अनुसन्धानमा संलग्न प्रहरी सहायक निरीक्षक किस्मत भण्डारीले बताएका छन् ।
इन्टरनेटमा आधारित संजाल
मलेसिया देखि नेपालसम्म संचालन गर्दै आएको उक्त हुन्डी कारोबारमा उनीहरुले इन्टरनेटमा आधारित संजाल खडा गरेका थिए । भाईबर र म्यासेन्जर मार्फत नै उनीहरुले सूचना आदान प्रदान गर्थे । नेपालमा खटाइएका कर्मचारीलाई १० देखि ५ बजेसम्म मोवाईलमा अनलाईन राखिन्थ्यो । बाँकी ३ जना मुख्य कारोबारीहरु चौविसै घण्टा अनलाईन हुने गर्थे । भाईबर, वाट्सएस र म्यासेन्जरको अत्यधिक प्रयोग गर्थे । पैसा दिनुपर्ने मानिसको नाम, फोटो र रकमबारे सूचना भाईबर र म्यासेन्जर मार्फत दिने गरिन्थ्यो । जनकपुरमा पैसा दिनुपर्ने मानिसहरुलाई विभिन्न ठाउँमा बोलाई दिने गरिन्थ्यो भने देशका अन्य जिल्लाका मानिसहरुलाई रकम दिनुपर्दा विन्देश्वर राउतले सबैलामा संचालन गरेको विभास मनिटूान्सफर र विष्णुदेवले महेन्द्रनगरमा संचालन गरेको ताल मनिटूान्सफर मार्फत रकम पठाउने गर्थे ।
    मनिटूान्सफर मार्फत कपिलबस्तु, दांग, सिन्धुली, रामेछाप, मोरंग लगायतका विभिन्न जिल्लाहरुमा मलेसियाबाट आएको रकम पठाइएको पाइएको छ । आफ्नै मनिटूान्सफर मार्फत रकम मात्रै पठाउँदा करोडौंको कारोवार किन वढी भईरहेको छ भनेर शंका लाग्न सक्ने र सम्बन्धित निकायले अनुसन्धान समेत गर्न सक्ने सम्भावनालाई दृष्टिगत गर्दै ती कारोवारीहरुले जनकपुरका अन्य मनिटूान्सफर मार्फतहरु पनि रकमको लेनदेन गर्ने गर्थे ।

२०७४ जेष्ठ ०७ गते आईतबार

छोरी र घर परिवार पाउने पर्खाईमा इन्डोनेशियाली बुहारी

तितिक इस्तियानी (संजना चौधरी) ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
इन्डोनेसियाका एक महिला जनकपुरमा अलपत्र परेकी छिन । तितिक इस्तीयानी नाम गरेको इन्डोनेसियाकी उक्त महिलालाई जनकपुरका संजीव चौधरीले विहे गरेर नेपाल ल्याएर अलपत्र छाडेका छन् । सप्तरी हरिहरपुर गाविस ३ बस्ने नकुल चौधरीका छोरा संजीव चौधरीले करिब १० बर्ष अघि इन्डोनेसियाकी नागरिक तितिक सँग  विहे गरेर नेपाल ल्याएपनि उनलाई घरबाट निकाला गरिदिएपछि तितिक अहिले न्यायका लागि भौतारिरहेकी छिन । नेपाली नागरिक भईसकेकी उनी यहाँ जनकपुरमा एक्लै बस्न बाध्य भएपछि सम्बन्धित सरोकारबालाहरुसँग न्याय दिलाई दिन उनले सबैसँग आग्रह गरेकी छिन् ।
तितिकको कथा
तितिक इन्डोनेसियामा रहेका आफ्ना आमा बुवा तथा भाई बहिनीहरुको परिवार पाल्नका लागि बैदेशिक रोजगारीको सिलशिलामा मलेसिया पुगेकी थिईन । करिब १६ बर्ष सम्म उनले मलेसियामा रोजगार गरेकी थिईन । सप्तरी हरिहरपुर गाविस ३ तथा हाल जनकपुर ७ का बासिन्दा बस्ने नकुल चौधरीका छोरा संजीव चौधरी पनि बैदेशिक रोजगारीका लागि मलेसिया पुगेका थिए । संजिव र तितिक दुई अलग अलग कम्पनीमा मलेसियामा काम गर्थे । तर त्यहाँ दुवै जनाको प्रेम भयो । संजिव हिन्दु धर्मावलम्बी र तितिक मुस्लिम धर्मावलम्बी थिए । दुई अलग अलग धर्म र देशका नागरिक रहेका ति दुवै जना बीच प्रेम हुनु पनि स्वाभाविक होला । तर, अर्को रमाइलो कुरा के थियो भने तितिक संजिव भन्दा ९ बर्ष जेठी थिईन । तै पनि संजिवले विहे गर्ने तितिक सामु प्रस्ताव राखेका थिए । तिमी नेपालको र म इन्डोनेसियाको, तिमि हिन्दु र म मुस्लिम, विहे गर्ने नै हो भने तिमीले मेरो आमा बुवासँग कुरा गरेर मागेर विहे गर्नुपर्छ, तितिकले संजिवलाई जवाफ दिएका थिए । त्यसपछि संजिवले आफु तिमीसँग विहे गर्न जे पनि गर्न सक्छु भन्दै इन्डोनेसिया जान तयार भए ।
तीन महिनाको भिसा लिएर तितिकसँगै संजिव इन्डोनेसिया पुगे । तितिक मुस्लिम धर्मकी भएकाले मुस्लिम रिवाजमै संजिवसँग उनको इन्डोनेसियामा निकाह भएको थियो । रोचक कुरा के हो भने संजिवले विहे गर्दा धर्म पनि परिवर्तन गरे । प्रेममा परेको संजिवलाई धर्म, देश आदिको बन्धन तोड्न कुनै गाह्रो भएन । हिन्दुबाट मुस्लिम बनेका संजिवको नाम त्यहाँ सरिफ उमर अब्दुल्ला राखियो । निकाह भएपछि संजिव मलेसिया आफ्नो रोजगारमा फर्किए । केही दिन पछि तितिक गर्भवती भईन । एउटा छोरी उनले पाईन । इन्डोनेसियामा जन्मिएका कारण छोरीको नाउ जहरा सयारिफा रामाधानी राखियो । त्यसपछि छोरी लिएर तितिक पनि आफ्नो पति संजिव उर्फ सरिफ कहाँ मलेसिया पुगिन । मलेसियाबाट संजिव आफ्नो श्रीमति तितिक र छोरी जहरालाई लिएर नेपाल फर्किए ।

तितिकको विवाह दर्ता प्रमाण पत्र ।

जनकपुरमा उनको परिवारले सुरुमा आत्मसाथ गर्यो । संजिवका बुवा नकुल चौधरी नापी कार्यालय धनुषामा अमिन पदमा कार्यरत छन् । संजिवको आमा सरस्वती चौधरी हिन्दु धर्मको प्रचारक हुन । उनी शिव चर्चा गर्ने गर्छिन । घर घरमा गएर सरस्वती चौधरी शिव चर्चा गर्न प्रवचन दिने गर्छिन । त्यसकारण तितिकलाई पनि नेपालमा तिनको घर परिवारले अलग्गै नाम दियो । तितिकको नाउँ संजना चौधरी राखियो । छोरीको नाउँ स्वस्तीका चौधरी राखियो । जनकपुरमा उनले फेरी अर्को छोरी पाईन । विनिता चौधरी कान्छी छोरीको नामाकरण गरियो । घर परिवारले उनको नेपाली नागरिकताको प्रमाण पत्र, विवाह दर्ताको प्रमाण पत्र र छोरीहरुको जन्मदर्ता समेत बनाईदियो । जिल्ला प्रशासन कार्यालय सप्तरीबाट २० जेष्ठ २०६६ मा बैवाहिक सम्बन्ध विवाह दर्ता ऐन २०२८ बमोजिम संजिव कुमार चौधरी र तितिक इस्तियानी (संजना चौधरी) बीचमा विवाह भएको भनि विवाह दर्ता प्रमाण पत्र प्रदान गरियो । जिल्ला प्रशासन कार्यालय सप्तरीले सोही दिन तितिक इस्तियानी (संजना चौधरी)को नाउँमा बैवाहिक अंगिकृत नागरिकता समेत प्रदान गरियो । १६१०३०÷३१० उनको नागरिकता नम्बर हो । सप्तरीको हरिहरपुर गाउँ विकास समितिको कार्यालयबाट ११ पुष २०६४ मा जेठी छोरी स्वस्तीका चौधरी र २० फागुन २०६६ मा कान्छी छोरी विनिता चौधरीको जन्म भएको भनि जन्म दर्ताको प्रमाण पत्र समेत बनाइयो ।

सुरुमा घर परिवारमा उनी खुशीका 

तितिकका श्रीमान संजिव चौधरी ।

साथ घुलमिल भएकी थिईन । तितिकको ससुरा विरामी भएपछि संजिवले उनको ठाउँमा नापी कार्यालय धनुषामा काम गर्न थाले । संजिवले काठमाण्डौमा अमिनको तालिम लिएका थिए । ३ बर्ष पछि उनको बुवा ठिक भएर काम गर्न थाले । त्यसपछि संजिव काम विहिन भए । कामको खोजीका लागि संजिव फेरी काठमाण्डौ गए । यता घरमा श्रीमान नभएपछि सासु सरस्वती चौधरीले तितिकलाई दुख दिन थालिन । घरको सारा काम काज दिनभरी गर्न लगाएपनि उनले कामहरु गर्थिन । तर, तितिकले मुस्लिम धर्म त्याग गरेकी थिईनन् । शिव चर्चाको प्रवचन गर्ने सरस्वती चौधरीको घरमा उनकै वुहारीले कुरान पढ्न थालेपछि उनलाई बर्दास्त हुन सकेन । घरमा कुरान किन पढेको भन्दै सासुले कैची लिएर आफ्नो टाउकोमा हानेपछि आफु घरबाट भागेर काठमाण्डौ श्रीमान संजिव कहाँ पुगेको तितिकले बताईन । काठमाण्डौ पुगेपछि संजिवले तितिकलाई फेरी काठमाण्डौबाट सप्तरीको मलेठमा कान्छी आमा कहाँ पठाई दिए । अर्को तर्फ संजिव लापत्ता भए । अनि मलेठबाट निस्केर तितिकले संजिवलाई खोज्दै जान थाले । तर, उनको अतोपता लागिरहेको थिएन । त्यसै बीच संजिवले कुर्थाकी एउटा आईमाईलाई भगाएर बस्न थाले । त्यो आईमाईको श्रीमान बैदेशिक रोजगारीमा रहेको बेला संजिवले भगाएको थियो । त्यो आईमाई पनि आफ्नो छोरा छोरीलाई छोडेर संजिवसँग भागेर जनकपुर आएका थिए । तर केही महिना पछि त्यो आईमाईको श्रीमान जनकपुर आएपछि आफ्नो श्रीमति खोजी गर्न थाले । संजिवले भगाएकी त्यो आईमाईलाई विराटनगर लगेर राखे । अन्ततः जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषामा छलफल भएपछि त्यो आईमाईलाई घर फर्काउन धनुषाको कुर्थाका ती मानिस भने सफल भए । आफ्नो छोरा छोरीहरुको भविष्यको लागि कुर्थाका ती मानिसले संजिवसँग भागिसकेकी श्रीमतिलाई घर फर्काए । उता तितिक भने घरबाट निकालिएपछि विभिन्न कामहरु गर्दै आफ्नो जीवन गुजारा गर्न लागिन ।
नेपाली कांग्रेसका नेता रहेका प्रदिप गिरीले सिरहाको लहानमा संचालन गरेको आश्रममा केही महिना काम गरिन । त्यसपछि जनकपुर स्थित डा.केपी सिंहको घरमा भान्सा पकाउने काम गरिन । जनकपुर स्थित विद्यापति बोर्डिङ स्कुलमा समेत केही महिना काम गरिन । यसरी विभिन्न ठाउँमा काम गर्दै छोड्दै जनकपुरमा भाडाको कोठामा उनी बस्न बाध्य भएकी छिन् । सुरुमा धेरै अप्ठयारो भएपछि उनले इन्डोनेशियामा आफ्नो भाईलाई गुहार गरेर १ लाख ५७ हजार रुपैयाँ जनकपुरका एक जना स्वास्थ्यकर्मी मोहम्मद जाहिरको बैंक खातामा झिकाएकी थिईन । त्यो कुरा थाहा पाएपछि सासु ससुराले रकम माग्न थालिन । तर नदिएपछि झन उनीहरु आक्रोशित भएका थिए ।

आफ्ना दुई छोरीहरुलाई तितिकले
विद्यालयमा मात्र भेट्न पाएकी छिन् ।

उनको दुई छोरीहरुसँग बस्न पाउन सकेकी छैनन् । अहिले तितिक आफ्नो दुई छोरीहरुलाई विद्यालयमा मात्र भेट्न पाउने गरेकी छिन् । जनकपुरको प्यारागन स्कुलमा स्वस्तीका ५ कक्षामा र विनिता दुई कक्षामा पढिरहेकी छिन् । तितिकलाई न त श्रीमानले राखेका छन्, न त छोरीहरु नै दिइएको छ । तितिकलाई छोडेर अन्य महिलाहरुसँग अवैध सम्बन्ध बनाई हिँड्ने संजिव जनकपुरकै शिव चौक स्थित जानकी इलेक्टूोनिक्समा काम गर्छन । संजिव पनि आफ्नो घर जाँदैनन् । छोरीहरुलाई हजुर आमा र हजुर बुवाले पालिरहेका छन् । तितिकका अनुसार एक पटक मोवाईलमा एसएमएस पठाएर तिमिलाई तलाक दिएको भनेर भनेपछि सम्पर्क विहिन भएका छन् ।
नापी कार्यालय धनुषामा अमिन पदमा कार्यरत रहेका तितिकको ससुरा नकुल चौधरी बुहारीलाई आफुले नराख्ने बताएका छन् । मैले आफ्ना सम्पतिहरु छोराहरुलाई अंशबण्डा गरेर दिईसकेको छु । उनले यदि आफ्नो हक खोजेका छन् भने आफ्नो श्रीमानबाट लिनुपर्छ, त्यो मेरो जिम्मेवारी होईन भन्दै ससुरा चौधरी पनि तितिकलाई न्याय दिन चाहेका छैनन् । अर्को तर्फ तितिकको श्रीमान संजिव चौधरी पनि आफु कुनै हालतमा तितिकलाई नराख्ने, उनले मसँग तलाक लिने हो र सम्पतिमा अंश लिने हो भने अदालत मार्फत लिनुपर्दछ । म आफ्नो सम्पतिको कुनै पनि अंश दिदिन, संजिवले बताए । तर तितिकका अनुसार उनका ससुराले अंश बण्डा गर्दा धेरै सम्पतिहरु लुकाएको र केही सम्पति मात्र आफ्नो छोराको नाउँमा बण्डा गरेकाले आफुले अंश पाउँदा पनि उचित अंश नपाउने उनले गुनासो गरिन । तितिकका अनुसार उनका सासु ससुरा तथा श्रीमान सबैको चाहना के हो भने मैले आफ्नो छोरीहरुलाई उनीहरुकै जिम्मा छोडेर आफ्नो देश इन्डोनेसिया फर्किउन । तर आफु अब नेपाली नागरिक भएकोले यही संघर्ष गरेर न्याय पाउने आशमा उनी नेपालमा बसिरहेकी छिन् ।
यता तितिक भने आफुले न्याय पाउनु पर्ने भन्दै गुहार गरिरहेकी छिन् । तितिक भन्छिन,“ मेरो पहिलो चाहना आफ्नो श्रीमान र बच्चाहरुसँग जीवन विताउन पाउँ । त्यो पनि नभए भने छोरीहरु आफुले पाउनु पर्छ । श्रीमान यदि मसँग बस्नै नचाहने हो भने श्रीमानले कानुन अनुसार मलाई तलाक दिनुपर्दछ । र, त्यो तलाक पाईसकेपछि कानुन अनुसार मैले पाउनुपर्ने अंश समेत पाउनुपर्छ ।” नेपालमा तितिकको कोई पनि छैन । अरुको घरमा भान्सा पकाई आफ्नो जीवन विताईरहेकी तितिक अदालतमा रुपैयाँको अभावमा मुद्दा  समेत गर्न पाईरहेकी छैनन् ।
चौधरी परिवारका छिमेकमा बस्ने स्थानीय पत्रकार ब्रम्हानन्द ठाकुर पनि तितिक माथि चौधरी परिवारले कुटपिट गरेर घरबाट निकालिदिएको बताउँछन् ।सबै जना मिलेर उनलाई घरबाट निकाली छोरीबाट समेत टाढा पारी अन्याय गरेको ठाकुर बताउँछन् । तितिक एक्लैले संघर्ष गरेर न्याय पाउन कठिन भएकाले महिलाको हक अधिकारका क्षेत्रमा काम गर्ने गैर सरकारी संघ संस्थाहरुले उनलाई कानुनी अधिकार दिलाउन अघि बढ्नुपर्ने आवश्यकता देखिन्छ ।


२०७४ जेष्ठ ०७ गते आईतबार

दाईभाईको झगडामा ‘पञ्चले यसरी गरे बेईमानी’

पीडित गंगा प्रसाद दास कथबनिया ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
नेपालीमा एउटा भनाई छ, भाई फुटे गवार लुटे । हो, यो भनाई विलकुलै सावित भएको छ धनुषाको मानसिंहपट्टी गाउँमा । मानसिंहपट्टी गाविस ५ बस्ने ३ जना दाजुभाईको झगडामा पञ्चायत गर्नका लागि गएका पञ्चहरु नै बेईमान भएको दृष्टान्त सार्वजनिक भएको छ । पञ्च भनेको तटस्थ भई निर्णय दिनुपर्ने हो । पीडितहरुको भनाईलाई सुनेपछि न्याय दिने काम गाउँ घरमा पञ्चहरुले गर्ने भएकै कारण पञ्चलाई परमेश्वर पनि भन्ने गरिन्छ । तर, पञ्चायत गर्ने पञ्चहरुको नै नियत खराब भएपछि पीडित थप पीडित हुने निश्चित छ ।
धनुषाको मानसिंहपट्टी गाविस वडा नं. ५ बस्ने विश्वनाथ दासको ३ जना छोराहरु रामसागर दास कथबनिया, सौदागर दास कथवनिया र गंगा प्रसाद दास कथवनिया बीच अशंबण्डालाई लिएर विवाद भयो । कान्छो भाई गंगा प्रसाद दासलाई इज्जत आमद अनुसार दाजुहरु रामसागर दास र सौदागर दासले खान लाउन नदिई अंश दिन समेत इनकार गरेको भन्दै गंगा प्रसाद साहले धनुषा जिल्ला अदालतमा २०६१ सालमा अंशको मुद्दा दर्ता गरे । १० पुष २०६३ मा धनुषा जिल्ला अदालतले बादी दावी बमोजिम ४ भागको एक भाग अंश पाउने ठहर गर्दै फैसला गर्यो । बुवाको मृत्यु भईसकेपनि आमा जिवित नै रहेका कारण आमा समेतलाई एक भाग र तीन दाजुभाईलाई एक एक भाग दिने भनेर फैसला गरिएको थियो । उक्त फैसला उपर रामसागर दासले पुनरावेदन अदालत जनकपुरमा पुनरावेदन गर्दा समेत २१ असोज २०६६ मा सुरु फैसला सदर हुने भनि ठहर गरेको थियो । अदालतको फैसला अनुसार आमा सहित तीनै जना दाजुभाईले जग्गा बण्डा छुट्याई बसोवास गरिरहेको छ ।
तर, उक्त अंश मुद्दा अदालतमा कारवाही यूक्त रहँदाकै अवस्थामा गाउँमै एक आपसमा बसी मिलापत्र गर्न पटक पटक समाजमा छलफल गरिएको थियो । गंगा प्रसादका अनुसार उसको दाजु रामप्रसादले महत्वपुर्ण जग्गाहरुबाट अंश नदिने भनेर अडान राखेकै कारण तीन जना अंशियार दाजुभाईहरु बीच मिलापत्र हुन सकिरहेको थिएन । सोही क्रममा अंश मुद्दा फैसला भई बण्डाको कारवाही जारी रहेको बखत मानसिंह पट्टी ४ का छिमेकी गाउँहरु मनहरपुर, तेतरिया भगवानपट्टी, ओसरा, पौडेश्वर, कनकपट्टी लगायतका गाउँहरुबाट भद्रभलाादमीहरुलाई छलफलका लागि बोलाइएको थियो । कनकपट्टी बजार व्यवस्थापन समितिको हवनमा बोलाइएको उक्त बैठकमा यी सबै गाउँका व्यक्तिहरुलाई सर्वसम्मत पञ्च भलादमीको रुपमा मानिएको थियो । छलफलका क्रममा तीनै जना दाजुभाईले पञ्च भलादमीद्वारा गरिने निर्णयको अवज्ञा नगरुन भन्ने उद्देश्यले तीनै जना दाजुभाईहरुबाट पञ्च भलादमीकै नाउँमा कपाली तमसुक बनाई एक जना पञ्च भलादमीको जिम्मामा राख्ने प्रस्ताव रामसागर दासले राखेका थिए । उक्त प्रस्तावलाई बाँकी दुई दाजुभाईले पनि स्वीकार गरे । त्यसपछि कनकपट्टी गाविस वडा नं. ४ मा बस्ने लेखनदास श्रीनारायण पासवानले तीनै जना दाजुभाईहरुबाट क्रमशः रु. ३०÷३० लाखको अलग अलग तीनवटा कपाली तमसुक तयार गरी सहि छाप गराइयो । रामसागर दासले पञ्च बनाइएका जिवछ यादवको नाउँमा, सौदागर दासले पौडेश्वरका विनोद दास (जो उनका भान्जा पनि थिए) को नाउँमा र गंगा प्रसाद दासले राजविराजका कुलो चौधरीको नाउँमा कपाली तमसुक बनाए । तीनै जनाले बनाएको कपाली तमसुक कनकपट्टी १ का परमेश्वर यादवको जिम्मामा राखियो । तर, गंगा प्रसादले गरेको तमसुकमा जिवछ यादवलाई धनि बनाइएको थियो ।
तमसुक धनि बन्ने तथा तमसुक जिम्मा लिने व्यक्तिहरु गाउँ समाजकै भद्रभलादमीहरु रहेका कारण सर्तनामा गरी बनाइएको कागजको दुरुपयोग होला भनेर कसैले सोचेका पनि थिएन । मेलमिलापको लागि छलफल हुँदा जनकपुरको घर जग्गा कुनै हालतमा अंश नदिने भनेपछि अदालतबाट फैसला भई बण्डा गरिएको थियो । अदालतबाट बण्डा छुटिसकेपछि गंगा प्रसादको तमसुक जिम्मा लिने परमेश्वर यादवलाई अब मेरो तमसुक फिर्ता दिनुस भनेर गंगा प्रसादले भन्न जाँदा कपाली घरमा अलपत्र परेको छ, आज भोलीमा खोजेर फिर्ता दिउँला भन्दै परमेश्वरले आलटाल गर्न थाले । जब परमेश्वरले कपाली तमसुक फिर्ता दिन मानेनन् अनि गंगा प्रसादले कपाली तमसुक फिर्ता दिलाई पाऊँ भन्दै धनुषा जिल्ला अदालतमा मुद्दा दर्ता गरे । पञ्चको रुपमा बस्नेहरु तथा अंशीयारहरुलाई विपक्षी बनाउँदै उनले मुद्दा दर्ता गरे । दाईहरु रामसागर दास, सौदागर दास र पञ्चहरु कनकपट्टी ५ का जिवछ यादव, कनकपट्टी ८ का बालबोध यादव, कनकपट्टी १ का परमेश्वर यादव, मानसिंह पट्टी ५ का सतनाम यादव, मानसिंह पट्टी सुर्यदेव यादव, रामप्रसाद यादव, किशोरी यादव, गंगा मण्डल, सुरेन्द्र साह, उतिम मण्डल, ब्रम्हदेव कापर, अशेश्वर यादव, सुभद्र यादव, लक्ष्मण यादव र उमाशंकर साह लाई विपक्षी बनाउँदै कपाली तमसुक फिर्ता दिलाई पाऊँ भन्दै धनुषा जिल्ला अदालतमा गंगा प्रसादले मुद्दा दर्ता गरे ।
अचम्म पार्ने कुरा के हो भने अर्को तर्फ कपाली तमसुक अनुसार लेनदेनको रकम फिर्ता गराई पाउँ भन्दै कनकपट्टी ५ का जिवछ यादवले गंगा प्रसादको विरुद्धमा धनुषा जिल्ला अदालतमा लेनदेन मुद्दा दर्ता गरे । दाईभाईका बीच मिलापत्रका लागि शर्तनामाका रुपमा बनाइएको कपाली तमसुकलाई दुरुपयोग गर्दै जिवछ यादवले उल्टै मुद्दा दर्ता गरेका थिए । गंगा प्रसादले घर खर्च गर्न घर सारैमा साँवा रु. ३० लाख कर्जा लिई साँवा ब्याज मिति २०६७ साल असोज मसान्त भित्र चुक्ता गर्ने गरी १० बैशाख २०६७ मा कपाली तमसुक गरिदिएको भाखा भित्र मेरो साँवा व्याज केही नबुझाएको हुँदा गंगा प्रसादबाट साँवा व्याज, कोर्ट फि र विगो भरिभराउ हुँदा सम्मको ब्याजसमेत भराई पाउँ भन्दै जिवछले रकम असुलीका लागि उल्टै मुद्दा गरे । धनुषा जिल्ला अदालतका न्यायाधीश मुकेश उपाध्यायको इजलासले उक्त मुद्दामा कपाली तमसुक बमोजिम साँवा रु. ३० लाख र सोको बार्षिक सैकडा १० प्रतिशतले हुने व्याज समेत प्रतिवादी गंगा प्रसादबाट भरि पाउने ठहर्छ भन्दै ६अषाढ २०७१ मा फैसला सुनायो ।
यसरी हेर्ने हो भने तीन दाजु भाईको आपसी अंश झगडा मिलाउनका लागि पञ्च बनेका र पञ्चको नाउँमा अंश मुद्दाको जरियाबाट बनेको कागज सुरक्षण बापतको कागजलाई पञ्चको नियतमा बेईमानी आएपछि कसरी त्यसको दुरुपयोग गर्ने गरिएको छ भन्ने कुराको पुष्टि भएको छ । पञ्चबाट पीडित भएका गंगा प्रसादले धनुषा अदातलको उक्त फैसला विरुद्ध उच्च अदालत जनकपुरमा पुनरावेदन भने गरेको छ ।
 पीडित गंगा प्रसाद भन्छन,“ मेलमिलाप चलिरहेकै बेला कपाली तमसुक बनाइएको एक महिना पछि पञ्चहरुले हामी तिनै जना दाजुभाईहरुसँग अदालतमा मुद्दा दर्ता गर्न १५ हजार रुपैयाँ लाग्ने भनेपछि हामी तिनै जना दाजुभाईले ५÷५ हजार रुपैयाँ दिएका थियौं । त्यो रुपैयाँ पञ्च उतिम मण्डलको जिम्मा लगाइएको थियो । तर, फेरी ४÷५ महिना पछि अदालतमा मुद्दाको मिलापत्र गर्नका लागि ८० हजार रुपैयाँ लाग्ने भनेर मसँग माग्न आउँदा तपाईहरुलाई नदिएर अदालतमै दिन्छु भनेर भनेपछि उनीहरु रिसाएका थिए । त्यसपछि पञ्चको कुरा मान्दैनस् भन्दै कर्जा नलिई शर्तनामाको रुपमा मात्रै बनाइएको कपाली तमसुकलाई लिएर अदालतमा मुद्दा गरिदिए ।” अब आफुले कर्जा नै नलिएको र तिनै जना दाजुभाई बीच अंशबण्डा समेत भई बसिरहेको अवस्थामा कपाली तमसुक फिर्ता माग्न जाँदा गाविसका पुर्व अध्यक्ष समेत रहेका जिवछ यादवले अदालतमा मुद्दा गरी मैले नलिएको पैसा कसरी दिने भन्दै गंगा प्रसाद भन्छन,“ गाउँ घरमा पञ्चहरुले दाईभाईको झगडामा कसरी खेल्छन् हेर्नुस । ममाथि पञ्चहरुले अन्याय गरेको छ । त्यो अन्यायलाई अदालतले पनि सम्बोधन गर्न सकेन । अब मैले लिँदै नलिएको पैसा किन फिर्ता गर्नु पर्यो ? मैले न्याय पाउन अब के गर्नुपर्छ ?”
यसरी हेर्ने हो भने गाउँ घरमा पञ्च बनेर पञ्चायत गर्नेहरुले गाउँ घरका सोझा साझा जनतालाई कसरी ठग्दो रहेछ भन्ने कुराको ज्वलन्त उदाहरण हो, गंगा प्रसादको घटना । के गंगा प्रसादले न्याय पाउनु पर्दैन ? पञ्च बनेर ठगि गर्ने त्यस्ता पञ्चहरुलाई कारवाहीको दायरामा ल्याउनु पर्दैन ? गाउँ घरमा कतिदिन सम्म सोझा साझा नागरिकहरुले त्यस्ता ठग पाखण्डी पञ्चहरुको शिकार भईरहनु पर्छ ?

२०७४ जेष्ठ ०७ गते आईतबार

धनुषाका सिडिओले कुटपीट गरेको भन्दै लेखापढी व्यवसायी आन्दोलित

बायाँ लेखापढी व्यवसायी र दायाँ धनुषाका प्रजिअ दिलिप चापागाई ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
धनुषाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी दीलीपकुमार चापागाईले आफुहरुलाई कुटपीट एवं दुवर््यवहार गरेको लेखापढी व्यावसायीहरुले आरोप लगाएका छन् । बिहीबार जिल्ला प्रशासन कार्यालय धनुषामा प्रजिअ चपागाईले आफ्नै कार्यकक्षमा एक एक गरी लेखापढी व्यवासायीलाई बोलाएर  कुटपीट गर्दै दुरव्यवहार गरेको भन्दै उनीहरुले कामकाज ठप्प गरी आन्दोलनमा उत्रेका छन् । लेखापढी व्यवसायीका अध्यक्ष रामसुन्दर यादव, जयकुमार मण्डल, अशोक पासवान, रामनारायण पासवान, संजय मण्डल, रामभरोस मण्डल, सुनिल लाल कर्ण, अशोक लाल कर्ण गरी १३ जना लेखापढी व्यवसायीलाई कुटपिट, गालीगलौच एवम दुवर््यवहार गरेको आरोप लगाइएको छ ।
आफुहरु तोकिए बमोजिमकै दस्तुर सेवाग्राहीबाट लिएर सेवा दिएको तर प्रजिअ चपागाईले बढी दस्तुर लिने गरेको भन्दै एक एक लेखापढी व्यवासायीलाई बोलाएर तथानाम गाली गर्दै आफु स्वयम र बडीगाड लगाएर कुटपीट गरेको लेखापढी कानुन व्यवासयाी एसोसिएसन धनुषाका अध्यक्ष रामसुन्दर यादवले बताएका छन् । प्रजिअ चपागाईले सार्वजनिक रुपमै माफी  माग्नुपर्ने, नेपाल सरकारले प्रजिअलाई पदमुक्त गर्नुपर्ने माग राख्दै शुक्रबार लेखापढी व्यवसायीहरुले पेनडाउन गरी काम काज ठप्प पारेका थिए । त्यसैगरी सोही दिन कुटाई खाएका व्यवसायीहरुले जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा उपचार समेत गराएका थिए ।  आफुहरुको आन्दोलन जारी रहने ,माफी नमागे धनुषा जिल्ला लगायत देशै भरि कामकाज ठप्प गरेर कडा आन्दोलन गर्ने अध्यक्ष यादवले चेतावनी दिएका छन् ।
अध्यक्ष यादव आफु घरमा भएको बेला प्रजिअ चपागाईले फोन गरी बोलाएर आफुलाई समेत गाली वेज्जत र कुटपीट गरेको आरोप लगाउनु भयो । जिल्ला प्रशासन कार्यालयका कर्मचारीहरु स्वयम दलाल पालेको र परिसर भित्र कालोधन्धा हुने गरेको आरोप कानुनु व्यवासायीहरुको छ । प्रजिअको बडिगार्डदेखि परिसर भित्र क्यान्टीन सञ्चालन गर्नेहरु दलाली कार्यमा संलग्न रहेको लेखापढी व्यवसायीहरुले आरोप लगाएका छन् । आफुहरुले यदि गल्ती गरेको हो भने कानुनी कारवाही चलाउनु पथर््यो तर लेखापढी व्यवसायीहरुलाई कुटपिट गर्नु भनेको मानव अधिकारको समेत उल्लंघन भएको भन्दै सिडिओ विरुद्ध कुटपिट, गाली बेइज्जती तथा क्षतिपुर्ती सहितको मुद्दाहरु धनुषा जिल्ला अदालतमा दर्ता गरिने अध्यक्ष यादवले बताएका छन् ।
यता धनुषाका प्रजिअ अधिकारीले सेवाग्राहीबाट तोकिएको दररेट भन्दा बढी र मनोमानी ढंगले लिने गरेकाले उनीहरुलाई बोलाएर सचेत गराएको तर कुटपीट नगरेको दावी गरेका छन् । उहाँले लेखापढी व्यवासायीलाई तोकिएको दररेट चर्ट ल्याउन भन्दा पनि नमानेको र सेवाग्राहीलाई अनाहक दुःख दिने गरेकाले सचेत गराएको बताए । आईन्दा तोकिए बमोजिम कुनै लेखापढी व्यवासयी वा कर्मचरीले लिए कानुन बमोजिम कारबाही गर्न पछाडि नपर्ने समेत प्रजिअ चापागाईले चेतावनी दिनुभयो । सुशासन कायम गर्नका लागि प्रशासनिक कारवाही  गरेको उनले बताए ।
प्रजिअ चापागाईका अनुसार सेवाग्राहीहरुबाट ती लेखापढी व्यवसायीहरुले लिएका अतिरिक्त रकम फिर्ता समेत गराएको तथा आईन्दा अब गल्ती नगर्ने भनेर तिनीहरुले प्रतिबद्धता समेत जनाएकाले सुशासन कायम गर्नका लागि आफुले कदम चालेको हो ।

२०७४ जेष्ठ ०७ गते आईतबार