समृद्ध राष्ट्र निर्माणमा यूवा विद्यार्थीको भूमिका - रुपेश झा

रुपेश झा
शक्षाक्षेत्र राजनीतिको फोहरी खेलले ग्रसित र दुर्गन्धित भएकाले आजका यूवा विद्यार्थीहरु राजनीतिक दलको झण्डा र डण्डा बोकेर नारा लाउँदै देश नै ठप्प पार्न तम्सिन्छ । यसरी “भत्केको घरको विग्रेको चाला” भनेझै आजका यूवा विद्यार्थीहरु यसरी नै विग्रिदै र बरालिदै जाने हो भने समृद्ध राष्टू नेपालको निर्माण गर्ने सबैको चाहना केवल चाहनामै सिमित हुन जान्छ ।


समृद्ध राष्टू नेपालको निर्माणमा यूवा विद्यार्थीको भूमिका नेपाल भौतिक अवस्थालाई विपन्नताबाट सम्पन्नतातर्फ अनि अथास्थितिबाट उन्नतीतर्फ लानका निम्ति सबैले चाहेको संघीय लोकतान्त्रिक संविधानको निर्माण गरी हामी सबैको साझा प्रयास,हातमालो र भावनात्मक एकताबाट हामी आफैले बनाउने एक शान्त, सुन्दर, विकसित, समुन्नत, सम्पन्न विशाल र शक्तिशाली मुलुकलाई नै समृद्ध राष्टू भनेर भन्न सक्छौ । त्यस्तै पाखुरीमा बल, मनमा आँट र उत्साह र शरीरमा जोश जाँगर अनी उमंग बोकी विद्याधनम् सर्वधनम प्रधानम् भन्ने मुल मन्त्रलाई आत्मसात गर्दै उ.मा.वि. तथा विश्वविद्यालय स्तरको ज्ञान हासिल गरिरहेका देशको गतिला खम्बा मानिने यूवा शक्तिलाई नै यूवा विद्यार्थी भन्न सकिन्छ । त्यसैले एक समृद्ध राष्टू नेपालको निर्माण गर्ने महायज्ञमा यूवा विद्यार्थीको भूमिका गहनतम हुन्छ भन्ने कुरा जगजाहेर नै छ ।
आजका यूवा विद्यार्थीहरु भोलीका कर्णधार हुन, देशविकासका उर्जा हुन, देश र जनताको आशा भरोशा हुन । त्यसैले खेर गइरहेको यूवा शक्तिलाई देश विकासको महान अभियानमा  लगाउने सकिएको खण्डमा भोली पक्कै नेपालको मुहारमा विकासको मुस्कान देख्न सकिन्छ । राज्यले यूवा विद्यार्थीको खातिर उपयुक्त वातावरण श्रृजना गर्ने हो भने युरोपेली मुलुकमा नेपाल पनि विकासको हरियाली देखापर्ने छन । सम्पन्नताका भकारीहरु भरिनेछ । भोली उत्पादन हुने असल शिक्षक, प्राध्यापक राजनेता, राष्टू सेवक कर्मचारी, वकिल डाक्टर, खेलाडी, कलाकार पत्रकार, कृषक आदि ।
    हामीले इतिहासलाई पर्केर हेर्नै हो भने पृथ्वीनारायण शाहले २० वर्ष कलिलो उमेरमै नेपाल एकिकरणको सुन्दर सपनालाई विपनामा अनुवाद गर्न तम्सिए र अनन्त सफल भए । त्यस्तै वि.सं. २००७ सालमा प्रजातन्त्रको स्थापना गर्न वि.सं. २०३६ सालको जनमत संग्रहलाई सफल पार्न २०४६ सालमा प्रजातन्त्रको पुनः स्थापना गर्न अनि वि.सं. २०६३ सालमा राजतन्त्रको अन्त्य गर्नका लागि यूवा विद्यार्थीवर्गको आन्दोलनले महत्वपुर्ण एवं अहम भूमिका खेलेको कुरा आज पनि ताजै छ । हामीले सोचेजस्तो समृद्ध राष्टू बनाउने चाहना पुरा गर्न त्यति सजिलो छैन । राष्टिूय विकासको रथ तान्ने आधारभुत शक्ति मानिने कर्मठ यूवा विद्यार्थीहरु नै रोजगारी र पढाईको नाममा काम र मामको लागि विदेश पलायन हुन बाध्य छन ।
    अर्कोतर्फ परिवार र  समाजबाट हेपिएका र चेपिएका अनि वढि माया र स्नेहले पुल्पुलिएका यूवा विद्यार्थीहरु आज कुलत र र्दुव्यशनको शिकार बनिरहेका छन । त्यस्तै राजनीतिक फोहरी खेलले ग्रसित र दुर्गन्धित भएकाले आजका यूवा विद्यार्थीहरु र राजनैतिक दलको झण्डा र डण्डा बोकेर नारा लाउदै देशनै ठप्प पार्न तम्सिन्छ । यसरी भत्केको घरको विग्रेको चाला भनेझै आजका युवा विद्यार्थीहरु यसरी नै विग्रिदै र बरालिदै जाने हो भने समृद्ध राष्टू नेपालको निर्माण गर्ने सबैको चाहना केवल चाहनामै सिमित हुन जान्छ ।
    अन्ततोगत्वा ः हामी नेपालीहरुको गौरवमय अतित छ, विष्मयकारी वर्तमान छ । अब चमत्कारी र समृद्ध राष्टू नेपालको भविष्य निर्माण गर्नूपर्छ । विगतलाई साँची राखेर वर्तमानलाई सिरानी राखेर चमत्कारी र समृद्ध राष्टू नेपालको निर्माण गर्नका खातिर ठुलो त्याग चाहिन्छ । आजका यूवा विद्यार्थीहरु जस्तासुकै स्वार्थ, त्याग, बलिदान र संघर्ष गर्न पनि तयार छन । तसर्थ यसका लागि सबै राजनीतिक दल, बृद्धिजीवी नागरिक समाज, संचारकर्मी, देश विकासका उर्जा मानिने यूवा विद्यार्थीहरुको हातेमालो सहकार्य र एकता हुनुपर्छ, । हामी यूवा विद्यार्थीहरुले देशको वारेमा सोच्नुपर्छ । साथै प्राकृतिक सम्पदाले भरिपुर्ण मुलुकमा आर्थिक क्रान्ति गर्नूपर्छ, औधोगिक क्रान्ति गर्नुपर्छ । हामी सबै नेपालीको चाहना नै समृद्ध राष्टू राष्टू नेपालको निर्माण गर्ने भएकाले उक्त जिम्मेवारीलाई पुरा गर्नुपर्छ । यो नै युगको माग हो, आजको टंककारो आवश्यकता हो भन्न सकिन्छ ।
        शिक्षाक्षेत्र राजनीतिको फोहरी खेलले ग्रसित र दुर्गन्धित भएकाले आजका यूवा विद्यार्थीहरु राजनीतिक दलको झण्डा र डण्डा बोकेर नारा लाउँदै देश नै ठप्प पार्न तम्सिन्छ । यसरी “भत्केको घरको विग्रेको चाला” भनेझै आजका यूवा विद्यार्थीहरु यसरी नै विग्रिदै र बरालिदै जाने हो भने समृद्ध राष्टू नेपालको निर्माण गर्ने सबैको चाहना केवल चाहनामै सिमित हुन जान्छ ।


 मिति ः २०७०÷४÷२०

अपराधको राजधानी बन्दैछ महोत्तरी

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
अपहरित सहनीको हत्या
 महोत्तरीको सरपल्लो –७ का माछा व्यापारी २४ वर्षिय विक्रम सहनीको अपहरण पश्चात हत्या गरिएको छ । सहनीको हत्या गरिएको अवस्थामा सोमबार बिहान शव फेला परेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय महोत्तरीका प्रहरी उपरीक्षक रामप्रसाद श्रेष्ठले जनाएकाछन ।
पोखरभिण्डा बजारबाट माछा बिक्री गरेर घर फर्कने क्रममा शनिबार राती १० बजे सहनीलाई सहसौला (६ वाट अज्ञात समूहले अपहरण गरेका थिए । प्ररहरी उपरीक्षक श्रेष्ठका अनुसार सहसौला (५ स्थित रामानन्दन यादवको खेतमा आँखामा कालोपट्टि र हात बाँधिएको अवस्थामा शव फेला परेको हो । शरिर भरी गम्भीर चोट लागेको निल डाम देखिएको छ । अपहरणकारीहरुको चरम यातना सहन नसक्दा सहनीको मृत्यु भएको हुन सक्ने प्रहरीको प्रारम्भिक अनुसन्धानले देखाएको छ । सहनीको मृत्यु भए पश्चात अपहरणकारीहरुले शव फालेर भागेको हुन सक्ने प्रहरीको अनुमान छ ।
    प्रहरीका अनुसार सहिनले चलाएको ना २३ प ८१२० नम्वरको मोटरसाईकल सोनौल गाविस नजिक चौरीमा  आईतबार बिहान फेला परेको थियो ।
    अपहरणकारीले आईतबार विहान ४ वजे मृतकका पिता रामलखन सहनीलाई फोनगरि दश लाख रुपंैया फिरौती मागेका थिए । फिरौती नदिए छोराको हत्या गरिदिने धम्की दिएको पिडितका वुवा रामलखन सहनीले बताए ।
माछा व्यवसाय गर्दै आएका सहनी परिवारले माग अनुसारको फिरौती रकम तिर्न नसक्दा नै बिक्रमको हत्या गरिएको जनाइएकोछ । मृतकका पिता रामलखनका अनुसार गएराती ८ बजे सम्म बिक्रम सम्पर्कमा रहेका थिए । ‘अपहरणकारीहरुले फिरौती माग्ने क्रममा राती ८ बजे छोरासित सम्पर्क गराएका थिए’रामलखनले बसृुन्धारा आँशु बगाए(त्यसपछि स्वर सुन्न सकिएन । सहनी केहि महिना पूर्ब मात्र विदेशबाट काम गरेर फर्केका थिए अपहरणकारीहरुले मृतकका पितासित माग गरिएको रकम पाउने संभावना क्षिण भएको अनुमानगरि चरम यातना दिएको र त्यसै कारण उनको मृत्यु भएको आशंकापनि  गरिदैछ । शवलाइ पोष्टमार्टमपछि परिजनलाई बुझाइएको जिप्रका महोत्तरीले जनाएकोछ ।
प्रहरीले अपहरणकारीहरुलाई खोजी भइरहेको जनाउँदै दोषी पक्रन ब्यापक प्रहरी परिचालन गरिएको जनाएकोछ ।
सात दिन भित्रै महोत्तरीमा भएको मधेशी जनअधिकार फोरम नेपालको पार्टी कार्यालय सचिवमाथिको गोली प्रहार र सहनीको अपहरणपछि हत्याको घटनाले जिल्लाबासी त्रसित भएकाछन ।
नेता माथि पनि गोली प्रहार
मधेशी जनअधिकार फोरम नेपाल महोत्तरीका कार्यालय सचिव समेत रहेका जिल्ला सदस्यमाथि गत बिहिबार मध्यान्ह गोली प्रहार गरिएकोछ ।
पार्टी कार्यालयमा बसिरहेको बखत सदस्य प्रगाश साहमाथि गोली प्रहार गरिएको फोरम महोत्तरीले जनाएकोछ ।सदरमुकाम जलेश्वरको खैरा चोकमा रहेको पार्टी कार्यालयमा साहमाथि गोली प्रहारगर्दा उनको बा ? या पाखुरामा गोली लागेकोछ । जलेश्वर(६ घर भएका साह फोरम नेपालको खैरा चौक स्थित पार्टी कार्यालयमा वसेको बखत करिब १२ः४० वजे दुई जनाको संख्यामा रहेका हतियारधारीहरुले उनी माथि एक राउड गोली प्रहार गरेको थियो ।
    उनको उपचार जलेश्वर अस्पतालमा सम्भव नभएपछि थप उपचारका लागि जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा भर्ना गरिएको जिल्ला प्रहरी कार्यालय महोत्तरीले जनाएको छ ।  
    बी आर ८२६३ नम्वरको रातो रंगको टिभीएस मोटर साईकलचढि आएका ती हतियारधारीहरुले पार्टी कार्यालय अगाडी मोटरसाइकल रोकेर गोली प्रहार गरेको घाइते साहले जनाए ।
गोली प्रहार गरे लगतै उनीहरु त्यही मोटरसाईकलमा चढि स्थानियहरु माथि पेस्तोल ते¥सयाउँदै भारतीय नाका भिट्टामोड तर्फ गएको प्रत्यक्षदर्शीहरुले जनाएकाछन ।
घटनाको जिम्मेबारी जनतान्त्रिक तराइ मुक्ती मोर्चाका अध्यक्ष राजन मुक्तीले लिएकाछन । घटना भए लगतै सञ्चारकर्मीहरुलाई टेलिफोनगर्दै पूर्ब चेतावनीलाइ अस्विकार गरेको कारण पार्टी कार्यालयमा गोली प्रहार गरिएको दाबी गरे ।
उनले खिलराज रेग्मीको सरकारलाई चुनाव गराउने हैसियत नभएको भन्दै तराई केन्द्रित दलहरुलाई चुनाव बहिष्कार गर्न र तराईमा रहेको पार्टी कार्यालयहरु बन्द गर्न केहि दिन पूर्ब धम्की दिएका थिए ।
    मुक्तीले दलहरुले अटेर गरे कार्वाही जारी राख्ने उल्लेखगर्दै घोषित चुनावलाई सशक्त रुपमा बिथोल्ने दाबी गरेकाछन । घटनाको फोरम नेपाल घनुषाका अध्यक्ष शेषनारायण यादवले भत्सर्नागर्दै दोषीहरुलाई पक्राउगरि कार्वाहीको माग गरेकाछन । बिहिबार जारी गरेको विज्ञप्तिमा दिनदहाडै गोली प्रहारगर्नेलाई पक्राउ गर्न नसक्ने गृहमन्त्रालयले चुनावको सुरक्षा दिने हास्याष्पद दाबी गरेको उनले आरोप लगाएकाछन ।
    यसैगरि निर्माण व्यवसायी संघ महोत्तरीका अध्यक्ष मुनेश्वर चौधरीले पनि घटनाको भत्सर्ना गरेकाछन । यता, मधेशी युवा फोरम, नेपाल धनुषाले घटनको भत्रसना गरेको छ । जिल्ला अध्यक्ष मुकेश यादवले बिहीबार एक विज्ञप्ति जारी गरी दिनदहाडै गरिएको गोली प्रहारले प्रहरी प्रशासनको कामकाजप्रति प्रश्नचिन्ह खडा गरेको बताएका छन् । साहको शीघ्र स्वास्थ्य लाभको कामना गर्दै घटनाका दोषीलाई तत्काल पक्राउ गरी कानूनी कारबाही गर्न मांग समेत गरेको छ । 
दिन प्रति दिन जनता असुरक्षित   
दिन प्रति दिन आपराधिक गतिविध बढ्दै गएपछि महोत्तरीका सर्वसाधारण जनता भयत्रासको जीवन बिताउन बाध्य भएका छन् । सरकारले सुरक्षा व्यवस्था चुस्त दुरस्त रहेको दावी गरे पनि महोत्तरीमा हत्या, अपहरण र लुटपाट लगायतका घटनाहरुमा कमी आउन सकेको छैन् । विगत पाँच वर्षमा अपराधिक घटनामा कमी आउनुको सट्टा वृद्धि नै भएको तथ्यांक रहेको जिल्ला प्रहरी कार्यालय महोत्तरीले जनाएको छ । जिल्ला प्रहरी कार्यालय महोत्तरीका अनुसार २०६५÷०६६ सालमा हत्या १७ वटा, अपहरण ७ वटा, हाथहथियारका मुद्दा १६ वटा, लुटपाटका घटना ९ वटा, लागु औषध ६ वटा गरी जम्मा २ सय ९ वटा घटना भएको छ । २०६६÷०६७ मा हत्या १७ वटा, अपहरण ५ वटा, हाथ हथियारका मुद्दा ८ वटा, लुटपाटका घटना ४ वटा, लागु औषधका २ वटा मुद्दा गरी जम्मा २ सय २९ वटा घटना भएको थियो ।
त्यस्तै २०६७÷०६८ हत्या १४, अपहरण ४, हाथहथियारका मुद्दा १२, लुटपाटका घटना ९, लागु औषधका १० वटा मुद्दा लगायत २ सय ३२ वटा घटना भएको छ । २०६८÷०६९मा हत्या २२, अपहरण ४, हाथहथियारका मुद्दा १०, लुटपाट ६ र लागु औषधका १७ वटा मुद्दा गरी जम्मा २ सय १७ वटा घटना घटेको छ ।
२०६९÷७०मा हत्या १८, अपहरण ६, हाथहथियार ६ लुटपाट ९ र लागु औषधका १८ वटा घटना लगायत २ सय ३५ वटा घटना महोत्तरीमा घटेको प्रहरीको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।
महिना पिच्छै एक दुई हत्याका घटना घटि नै रहेको तथ्यांकले देखाएको छ । महोत्तरीमा पैसाकै कारण बढि हत्या र अपहरण हुने गरेको अनुसन्धानमा देखिएको महोत्तरीका प्रहरी को भनाई छ । प्रहरी अधिकृतहरुका अनुसार पैसाकै कारण महोत्तरीमा आपराधिक गतिविधि बढि रहेको छ । अपराध नियन्त्रणको लागी प्रहरी परिचालन भएपनि खुल्ला सीमानाका कारण अपराधीहरु उम्किने गरेको भन्दै महोत्तरी प्रहरी आफ्नो लाचारी देखाउँदै आएका छन ।
जिल्ला प्रहरी कार्यालयका  असई विजय भण्डारीका अनुसार अपराध गर्ने शैलीनै बढ्दै गएका कारण महोत्तरीमा अपाराध बढेको हो ।
सरकारी वकिल कार्यालयका प्रमुख गोविन्द्र गौलीका अनुसार कडा कानुनी कारवाहीको दायरामा अपराधि नआएपछि अपराधिक  गतिविधि बढदै गएको बताउनु भयो । मुद्दा लम्बिने गरिको र दोषी लाई समयमा कारवाही न भएकाले अपाराधीहरुको मनोबल बढदै गएको उहाँले भन्नु भयो । सरकारी वकिल कार्यालयका तथ्यांक अनुसार २०६८÷ ०६९ मा १ सय ९७ र २०६९÷०७०मा २ सय १८ वटा फैसलाको लागी मुद्दा दर्ता भएको छ । अधिकांश फौजदारी मुद्दा देखिएको छ । महोत्तरीमा २०६८÷०६९ मा बढी हत्या भएको तथ्यांक देखाएको छ । तात्कालिन प्रहरी उपरीक्षक विनोद शर्मा घिमिरे र सुरज केसीको समयमा बढी हत्या भएको छ भने २०६५÷०६६मा तात्कालिन प्रहरी उपरीक्षक कृष्ण प्रसाद गौतम, २०६६÷०६७ संजय राज शर्मा प्रहरी उपरीक्षक रहेको थियो । वर्तमानमा प्रहरी उपरीक्षक पवन प्रसाद खरेलको ९ महिनाको अवधीमा हत्या न भएपनि ४ वटा गोली काण्ड, २ अपहरण र ४ वटा लुटपाटका घटना भएको छ । उहाँ भन्दा पहिला २०६९÷७०मा नै १८ वटा हत्या भइ सकेको थियो ।
    महोत्तरी प्रहरीका अनुसार वन्चौरीमा भएको लुटपाटका घटनामा प्रहरीले १ लाख ४९ हजार रुपैया सहित ६ जनालाई पक्राउ गरेको छ । सहयोगी विकास वैंकको रकम लुटने ४ जना लुटेरा सहित २ लाख ६२ हजार रुपैया बरामद गरेको छ । जेठ १० गते सुनौल वाट पोखरभिण्डा वस्ने उमेश यादव अपहण काण्डमा प्रहरीले तीन जनालाई पक्राउ गरेको थियो । अपहरणकारीहरुले ५ लाख फिरौती तिरेर मुक्त गरेका थिए । त्यस्तै वैशाख ७ गते सोनमा तरहारीका भोला यादव अपहरण काण्डमा प्रहरीले भूमिगत समूहका हनुमान त्यागी भनिने श्याम सुन्दर यादवलाई फिरौती रकम ३ लाख २० हजार रुपैया सहित पक्राउ गरेको थियो । सुन्दरपुर मगरथानाका पंकज यादवको बखरी पुल नजिक हत्या गरिएको लाश बरामद भएपछि थालिएको अनुसन्धानका क्रममा महोत्तरी प्रहरीले काठमाडौंको सुन्धरावाट महोत्तरीका कृष्ण पूर्वेलाई पक्राउ गरिएको थियो । साथै सोहि घटनामा फिरौती दिएका मध्ये प्रहरी ४ लाख ४० हजार रुपैया सिरहा वाट बरामद गर्न सफल भएको थियो ।
महोत्तरी प्रहरीले अपहरण लगायतका घटनामा उपलब्धी हासिल गरेपनि हथियारधारीको विगविग कायमै रहेको छ ।
दिन दहाडै महोत्तरीका विभिन्न स्थानमा गोली काण्ड भएपनि प्रहरीले एक जनालाई पनि समात्न सकेको छैन ।
महोत्तरी प्रहरीको तथ्यांक अनुसार २०६५÷०६६मा १ सय ५५, ०६६÷०६७मा १सय४०, ०६७÷०६८मा १ सय ३१, ०६८÷०६९मा १सय ४५ र ०६९÷७०मा १ सय ६२ जना पक्राउ पडेको छ । 
    अपाराध गर्ने व्यक्तिको तुलनमा पक्राउ पडेका तथ्यांक कम देखिएको छ ।
महोत्तरीका इन्सेक प्रतिनिधि ईश्वरी कफ्लेका अनुसार अपराध बढ्ने क्रम न रोकिए पछि प्रहरी प्रशासन माथी जनताले विश्वास गर्न छाडेका छन् । उहाँले भन्नुभयो सुरक्षाको प्रत्याभूति नभएपछि जिउ जान जोगाउन सर्वसाधारण गाउ छाडेर जलेश्वर र जनकपुर वस्न वाध्य भएका छन् । जनतालाई भयत्रास वाट मुक्त गर्नको लागी कडा सुरक्षा व्यवस्था गर्नुपर्ने मांग उहाँले गर्नुभयो ।     महोत्तरी जिल्लाको दक्षिणवर्ति क्षेत्रमा शान्ति सुरक्षा कायम रहेपनि उत्तरवर्ति क्षेत्रका जनता भयत्रासको जीवन विताउन वाध्य छन ।
सोनमा वस्ने महेश राय यादवले गाउमा वस्ने वातावरण न रहेको उल्लेख गर्नु भयो । घरवाट छोरा छोरीको निस्किने अवस्था रहेको छैन । घरवाट बाहिर निस्केपछि फर्किने हो की होएन त्यो आश भने नरहेको उहाँले बताउनु भयो । यो अवस्था रहि रहने हो भने गाउनै सुनसान हुने उहाँको तर्क थियो ।              



 मिति ः २०७०÷४÷२०

वैद्यजी वार्तामा गए पनि हाम्रो आन्दोलन जारी रहन्छ – मात्रिका यादव

प्रचण्डको कस्तो स्कुल हो भने जनताको अगाडीमा त्यागी देखिने, कार्यकर्ताको अगाडीमा क्रान्तिकारी देखिने र दुश्मनको अगाडी लम्पसार पर्ने अनि अनेक थरिको कुरा गर्ने । त्यो प्रवृति थोर(वहुत वैद्यजीहरुमा पनि छ । पोखराको वैठकमा आम केन्द्रिय सदस्यहरुका अगाडी संघर्ष हो भन्ने, र काठमाडौमा आइसके पछि एक्लौटी रुपमा आश्चर्यचकित ढङ्गले पार्टनर्सहरुलाई पनि नसोधी कुनै सल्लाहै नगरी वार्ता टोली गठन गर्नु भयो । जसरी जनयूद्धवाट आउछ नी पार्टीहरु धुम धडाका गर्ने स्टाइलमा वहाँहरु जानुभयो । वहाँ त पहिले पनि कांग्रेस र एमाले सँग मोर्चा बनाएर जान खोज्नु भएकै हो नि त । तर हामीले दिएनौं नि । रोक्र्यौ नि । नेकपा माओवादीका अध्यक्ष मात्रिका यादवसँग द एक्सक्लुसिभका सम्पादक अजय अनुरागीले गरेको वार्तालापको सम्पादीत अंश प्रस्तुत छ ।

तपाई लगायत ३३ दलहरुको मोर्चाले मंसिर ४ गते हुने भनिएको संविधानसभाको निर्वाचनको विरोध किन गरिरहनु भएको छ ?
खास गरी यो चुनाव जुन हुन गइरहेको छ, जनयुद्ध, आन्दोलन,  मधेस आन्दोलन, थारु आन्दोलन, जनजाती आन्दोलनको उपलब्धि भनेको अन्तरिम संविधान हो र अन्तरिम संविधानलाई ध्वस्थ गरेर अहिले असंवैधानिक, अलोकतान्त्रिक र निरकुंश गतिविधि गरेर जुन सरकार गठन भयो, ती दलका नेताहरु मनोमानी ढङ्गले दलाली तन्त्र र लुटतन्त्र जसरी कायम गरेको छ, त्यो तन्त्रबाट जुन चुनाव गराउने भनिएको छ, त्यसबाट जनताको मुक्तिको जुन चाहना छ त्यो पुरा हुँदैन ।
त्यै त देशमा लुटतन्त्र, अराजकतन्त्र लगायत सबै खाले अन्यायबाट मुक्ति पाउन देशका जनता लगायत अन्तराष्ट्रिय समुदायले नेपालमा संविधान खोजेको हो । त्यसैका लागि निश्पक्ष चुनाव गराउन न यो सरकार गठन गरिएको हो ?
त्यो न नेपाली जनतालाई विश्वास , न अन्तराष्ट्रिय समुदायलाई विश्वास छ । अन्तराष्ट्रिय रुपमा जो प्रतिक्रियावादी छ, जसले आफ्नो देशमा जनतालाई दवाईराखेको छ, त्यस्ता तत्वले मात्र समर्थन गरेको छ यो सरकारलाई । तर ती देशका जनताहरु आश्चर्यचकित भएको छ नेपालको यो प्रक्रिया देखेर । ज्ञानेन्द्रको ८ गतेको घोषणालाई पनि अन्तराष्ट्रिय समुदायले समर्थन गरेको नि त । त्यसैले विदेशीले के भन्यो भन्दा पनि नेपाली जनताले के भन्यो त्यो कुरा ठुलो हो ।
नेपाली जनता र  नेपालका राजनीतिक दलहरुले संविधानसभाबाट नया संविधान खोजेको हो न कि गोलमेच सम्मेलनबाट संविधान ?
हामी पनि संविधानसभाकै पक्षमा छौं तर संविधानसभाबाट त लेखिएन नि त । २ वर्षको संविधानसभाबाट ४ वर्षसम्म देशलाई लुटीराख्यो, संविधानसभाले विदेशीको दलाली गरिराख्यो, संविधान बनाउने भन्दा पनि प्रधानमन्त्रीको कुर्सी कसले हासिल गर्ने र विदेशीको दलाली गर्ने अनि देश लुटने कुराको इतिहास त साक्षी छदैछ नि त । त्यो व्यक्तिले फेरी संविधानसभाबाट जनताको पक्षमा नयाँ संविधान लेख्छ भन्ने कुराको के ग्यारेन्टी छ ?
 तपाई पनि त सभासद भएकै व्यक्ति हो, पछि तपाईलाई पार्टीबाट हटाइयो विगतका ती गल्तीहरुमा कहि न कहिँ तपाईको एमाओवादी, माओवादी, डयास माओवादी सबैको दोष हो नि हैन ?
हेर्नुस सबैको दोष छ । डयास माओवादीले पनि विगतमा गल्ती गरेकै हो । अहिले पनि हाम्रो पार्टीको मोहन वैद्य जी सँग सबै कुरामा सहमति छैन ।  कतिपय सवालमा हाम्रा गम्भिर मतभेदहरु छन ।
ती कुन–कुन विषयमा तपाईको र वैद्यजी पार्टी बीच मतभेद छन ?
हामी पछि आएर ती विषयहरुमा छलफल गर्दै आएका छौं । छलफलबाट निराकरण भएन भने हामी तपाईहरु मार्फत जानकारी गराउँछौं । मुख्य कुरा संविधानसभाको निर्वाचन विषयमा हामीले मोर्चाबन्दी गरेका छौंं र आन्दोलन गरिराखेका छौं ।
त्यै त वार्ताका लागि सरकारले पटक पटक आह्वान गरेकै हो नि त ?
वार्ताका लागि हामीलाई सरकारले वोलाएकै छैन । वैद्यजीलाई वार्ताको किन प्यास लागेको हो, मलाई थाहा भएन । ३३ दललाई वोलाइएको छैन । मधेसमा एउटा भनाई छ, एक वापत के दल सब गोटे चल भन्ने वार्तामा हामी जाने वाला छैनौ ।
त्यसो हो भने सरकारले वैद्यजीसँग मात्र वार्ता गरेर समाधान हुदैन तपाईहरु सबै सँग छुटटै वार्ता गर्नु पर्यो ?
 हामीसँग वार्ता नै गर्नु पर्दैन । पहिले गरिएका गल्तीहरु सच्याउनु पर्यो । अनि पो वार्ताको अर्थ हुन्छ ।
वैद्यजी वार्तामा जानु भयो र चुनावमा सहभागी हुनु भयो भने तपाईहरुले के गर्नु हुन्छ ?
हैन वैद्यजी उता तिर मिल्नु भयो भने पनि हाम्रो आन्दोलन जारी रहन्छ ।
तपाईहरुकै मोर्चामा रहेका उपेन्द्रजीहरु निर्वाचन आयोजनमा दल पनि दर्ता गरिसक्नु भएको छ । चुनावमा सहभागी हुने तयारी पनि गर्दैछन ।
हाम्रो मोर्चामा फोरमहरु थिएन । केही कार्यक्रममा मात्र सँगै गएका छौं । वार्तामा उपेन्द्रजीहरु गईपनि रहनु भएको छ । विगतका वार्ताहरुबाट वहाँहरुले के के उपलब्धि पाउनु भयो , थाहा भएकै कुरा हो । साँच्चै मधेसी, दलित, शोषित, उत्पीडितहरुको अधिकारको पक्षपाती वहाँहरु हो भने आन्दोलनका लागि सशक्त मोर्चाको विकल्प छैन ।
द एक्सक्लुसिभ पत्रिका मार्फत तपाईले के भन्नुभएको थियो भने वैद्यजी एमाओवादी छोडेर आउनु हुन्छ भने मेरो पार्टीले वहाँलाई नेता मान्न तयार हुन्छ । आज वहाँहरु अलग्गै हुनु भएको छ र पनि तपाईले वहाँलाई नेता किन मानिरहनु भएको छैन, वा तपाईको पार्टी र वैद्यजीको पार्टी बीच एकीकरण किन भएको छैन ?
सवभन्दा पहिले वैद्यजीहरु मधेस वारे स्पष्ट हुनु हुन्न । अर्को कुरो वहाँहरु जुन जनयुद्धको जग भन्नु हुन्छ, त्यसको जग नै छैन । गोलमेच सभा भन्नु हुन्छ, प्रतिक्रियावादीहरुसँग गोलमेच सभा गरेर समस्या समाधान हुँदैन । यी विषयहरुमा हाम्रो मतभेद छ । हामीलाई त के लागेको थियो भने वहाँहरु प्रतिक्रान्तिकारी को धार छोडेर क्रान्तिकारी धारमा लाग्नु हुनेछ भन्ने लागेको थियो तर वहाँहरु अझै पनि अलमलमा हुनु हुन्छ ।
राष्ट्रियताको सवालमा वहाँहरु पुर्व राजा ज्ञानेन्द्र सँग पनि सहकार्य गर्न तयार हुनु हुन्छ नि ?
यदि पुर्व राजा ज्ञानेन्द्रलार्य वहाँहरु देशभकत ठान्नु हुन्छ भने वहाँको वैचारिक समस्या हो । मुक्तिकामी जनताको मनोविज्ञान पनि वहाँहरुले नबुझेको हुन सक्छ । जनताको चाहना विपरित जाने कोशिश गर्नु भयो भने हामी वहाँहरुसँग छलफल गर्नै पर्छ ।
चीनबाट वैद्यजी फर्केपछि एमाओवादीसँग सहकार्य वा एकता गरी चुनावमा सहभागी हुन त सुझाव दियो नि । वहाँहरु कुनै वेला केही पनि गर्न सक्नु हुन्छ तपाईले के गर्ने ?
 चीनसँग वहाँले के कुरा गर्नु भयो त्यो कुरा हामीलाई थाहा छैन । हामी सँग वहाँले प्रचण्ड सँग कुनै सहकार्य हुँदैन भन्नु भएको छ । कुनै एकता हुँदैन भन्नु भएको छ । त्यसैमा हामीले विश्वास गरिराखेका छांै ।
प्रचण्डजी चीन र भारत, वैद्यजी चीन भ्रमण गरेर आउनु भयो । तपाईलाई कुनै पनि देशले बोलाएको छैन ?
मुख्य कुरो के हो भने जोबाट अलिकता केही दलाली हुन सक्छ त्यसैलाई बोलाउने हो । हामीलाई कसैले बोलाएको छैन । कसैले बोलाउदैमा हामी जाने पक्षमा पनि छैनौं ।
एउटा माओवादीको नेतृत्व तपाईले पनि गरिहुन भएको अवस्थामा तपाईलाई पनि त खोज्नु पर्ने हो नि अन्तराष्ट्रिय समुदायले ?
अन्तराष्ट्रिय समुदायले के बुझिराखेको छ भने हाम्रो पार्टी नेकपा(माओवादी सानो भए पनि कसैको दलाली गर्ने वा कसैको इसारामा नाच्ने पार्टी होइन । तिनीहरुले यो कुरा बुझेर नै नबोलाएको हो ।
अन्य राजनीतिक दलहरुले त सरकारलाई पेलेरै भए पनि मंसिर ४ मा चुनाव गराउनु पर्छ भनेर उक्साई राखेका छन नि । त्यसो पेलेर जान खोज्यो भने तपाईहरुले के गर्नु हुन्छ ?
हामी त भनिसक्र्यौ, एक त चुनावै गर्दैनन यिनीहरु । मुखमा मात्रै चुनाव छ । सबै पार्टी भित्र पदको मारामार छन । सबै पार्टीले भनि राखेका छन, हाम्रो पार्टीको वहुमत आएन भने संविधान वन्दैन । यसको अर्थ अरुको पक्षमा जनताले मत हाल्यो भने यिनीहरुले मान्दै मान्दैनन । त्यसैले त्यो चुनावमा जानुको कुनै अर्थ छ र ? त्यसैले यिनीहरु चुनाव चुनाव भनेर जनतामा चुनावी आतङक सृजना गरिरहेको छ ।
    अहिले दुनियाँमा दुइटा आतङक छ एउटा विकासको आङ्क र विकासको आतङकको नाउँमा मुठ्ठीभर मान्छेले अकुल सम्पत्ती जोडने र बाँकी जनता झन(झन गरिव हुँदै जाने । अर्को कुरा चुनावको आतङक फैलाई सत्तामा पुग्ने, सम्पत्ती लुटने तर जनताको समस्यालाई सडकमै छोडिदिने प्रपञ्च मात्र हो । हामी त्यो आतङ्कको विरुद्धमा छौं । क्रान्तिकारी घारको रक्षा गर्ने पक्षमा छौं, चाहे हाम्रो संगठनको आकार सानै किन न होस ।
नेकपा–माओवादीको पोखरा वैठकबाट चुनाव वहिष्कार गर्ने निर्णय लियो र फेरी वैद्यकै अध्यक्षतामा उच्च स्तरीय वार्ता कमिटी पनि बनायो । यो सबै हेर्दा तपाईहरुलाई भ्रममा राखेको छ जस्तो लाग्दैन ?
ठुल–ठुला पार्टी र नेताहरुको तीनटा प्रकृति छ । त्यो प्रचण्डकै प्रवृति पनि छ किन भने हामी पनि प्रचण्डकै स्कुलिङमा धेरै दिन सम्म बस्र्यौ । प्रचण्डको कस्तो स्कुल हो भने जनताको अगाडीमा त्यागी देखिने, कार्यकर्ताको अगाडीमा क्रान्तिकारी देखिने र दुश्मनको अगाडी लम्पसार पर्ने अनि अनेक थरिको कुरा गर्ने । त्यो प्रवृति थोर(वहुत वैद्यजीहरुमा पनि छ । पोखराको वैठकमा आम केन्द्रिय सदस्यहरुका अगाडी संघर्ष हो भन्ने, र काठमाडौमा आइसके पछि एक्लौटी रुपमा आश्चर्यचकित ढङ्गले पार्टनर्सहरुलाई पनि नसोधी कुनै सल्लाहै नगरी वार्ता टोली गठन गर्नु भयो । जसरी जनयूद्धवाट आउछ नी पार्टीहरु धुम धडाका गर्ने स्टाइलमा वहाँहरु जानुभयो ।
    वहाँ त पहिले पनि कांग्रेस र एमाले सँग मोर्चा बनाएर जान खोज्नु भएकै हो नि त । तर हामीले दिएनौं नि । रोक्र्यौ नि । त्यसै गरी हामी कोशिस गर्छौ, एउटा क्रान्तिकारी धारको निर्माण होस । र वहाँले नै क्रान्तिकारी धारको नेतृत्व गरुन । वहाँमा त्यो सामथर््य पनि छ ।
के देख्यिो भने सडक संघर्षको आवश्यकता पर्दा मात्र याद गर्नुहुन्छ तपाईहरुलाई ?
त्यो होा भने नराम्रो कुरा हो । हामी वहाँहरुलाई विग्रन दिन्र्नौै । हामी रोक्छौं । हामीलाई प्रयोग मात्र गर्ने वहाँको यदि रणनीति हो भने त्यसमा सफलता हुन दिन्र्नौ । वरु छलफल गरेर हाम्रै मार्गमा अगाडी वढन मोटिभेट गर्छौ ।


 मिति ः २०७०÷४÷२०

युवा, रोजगार, स्वावलम्वन र राज्य

उमेशलाल कर्ण
 आजका वालवालिकाहरु भोलीको युवा, प्रौढ र वयस्कको भूमिका समेत गर्ने भएकोले भविष्यलाई लक्षित गरी उनीहरुलाई आवश्यक हुने ज्ञान, सीप एवम् सक्षमताका लागि शिक्षाका कार्यक्रमहरुमा सहज पहुँच कायम गर्न राज्यले आवश्यक रणनीतिहरु तय गर्दै कार्यक्रमहरुको सञ्चालन, अनुगमन, सहायता गर्ने वातावरणको अनुकुलन गर्नु पर्ने आवश्यक छ ।   
नेपालको जनसंख्यामध्ये सक्रिय उमेर समूह ( १५–५९ वर्ष ) को जनसंख्या बढ्दोक्रममा छ । उक्त जनसंख्या सन् २००१ मा ५४.१ प्रतिशत थियो भने सन् २०१२ को जनगणनामा कुल जनसंख्याको ५७ प्रतिशत भएको छ । यसलाई अत्यन्तै महत्वका साथ हेर्नु पर्ने हुन्छ । युवालाई राष्ट्रको भविष्यको धरोहरको रुपमा पनि चर्चा गरिन्छ । युवाहरुमा अरु वर्ग उमेर समूह भन्दा तुलनात्मक रुपमा सक्षमता, आँट, जाँगड एवम् हौशला बढी हुन्छ, जसलाई राज्यले परिचालन गर्न सक्नु पर्छ । युवाहरुमा पहिले देखि नै उनीहरुको चाहना तथा राज्यको प्राथमिकताको क्षेत्रलाई आधार मानी जनशक्ति विकासका रणनीतिहरुसहितको योजना तयार गरी समग्रमा युवाहरुको उर्जालाई राष्ट्र विकासमा लगाउनु पर्ने अपरिहार्यता छ । राज्यसँग स्रोतसाधनको कमी रहेकै अवस्था छ र उर्जावान जनशक्तिको अभाव छैन । उर्जावान जनशक्तिलाई उचित आधारहरु (शिक्षा, सहकार्य, सहकारिता, सामाजिक उत्थान, साँस्कृतिक संरक्षण) तयार गरेर उनीहरुमा भविष्यमा प्रयोग गर्न सक्ने सीप व्यवहारको विकास गर्न आवश्यक शिक्षा, प्रशिक्षणको व्यवस्थालाई प्राकृतिक न्यायको सिद्धान्तलाई प्रयोग गरी समानुपातिक बाँडफाँड गरेको आधारमा परिचालनको व्यवस्था मिलाउनु पर्दछ ।
    युवाशक्ति महाशक्ति हो भने यथार्थलाई बुझी उनीहरुको सहभागिताका क्षेत्रहरुलाई युवामैत्री वनाउन आवश्यक योजना तयार गरी त्यसलाई कार्यान्वयन गरी हाम्रो उर्जाका स्रोतहरुलाई हाम्रै विकासमा प्रयोग गर्न जान्नु पर्दछ । राज्यले तयार गरेको आवधिक योजनामा प्राथमिकताका क्षेत्रहरुलाई निर्धारण गरी आवश्यक उपलब्धि केन्द्रित कार्यक्रमहरुको तर्जुमा गरी आवश्यकतालाई मूल प्राथमिकतामा राखी युवालाई परिचालन गर्न सक्नु पर्दछ । युवामा भएका अपार, अथाह शक्तिलाई सहकारीताको सिद्धान्तलाई व्यवहारमा उतार्दै सामूहिक सोच, व्यवहारलाई प्रयोगमा ल्याउन सक्नु नै ठूलो वुद्धिमानी हो ।
    राज्य सञ्चालनको सिद्धान्तमा युवामैत्री पक्षहरुलाई प्राथमिकतामा राखी सञ्चालनको व्यवस्था आवश्यक छ । नेपालको राजनीतिक दृष्टिकोण, विचार एवम् संरचनामा व्यापक परिवर्तन भएर धर्म सापेक्ष राष्ट्रलाई धर्म निरपेक्ष राष्ट्रको रुपमा परिवर्तन भएको छ । हाम्रो नेपाल बहुपक्षीय संक्रमणबाट ग्रसित भएको अवस्थामा समाजका अपेक्षाको आधारमा कार्यक्रमहरु प्राथमिकता पाएको छैन । आजका वालवालिकाहरु भोलीको युवा, प्रौढ र वयस्कको भूमिका समेत गर्ने भएकोले भविष्यलाई लक्षित गरी उनीहरुलाई आवश्यक हुने ज्ञान, सीप एवम् सक्षमताका लागि शिक्षाका कार्यक्रमहरुमा सहज पहुँच कायम गर्न राज्यले आवश्यक रणनीतिहरु तय गर्दै कार्यक्रमहरुको सञ्चालन, अनुगमन, सहायता गर्ने वातावरणको अनुकुलन गर्नु पर्ने आवश्यक छ । वर्तमान राज्यका नीति तथा कार्यक्रममा युवामैत्री कार्यक्रमहरु (युवास्वरोजगार कार्यक्रम, युवा नेतृत्वमा आधारित सामाजिक कार्यक्रम, शैक्षिक योग्यता वृद्धिका लागि वैदेशिक छात्रवृत्ति कार्यक्रम) लाई मूलस्थानमा राखेर असल नीति निर्मण भएको राम्रो पक्ष हो भने यसलाई सन्तुलित नगरी हचुवाको भरमा सञ्चालन हुने नराम्रो पक्ष हो । यस्ता नीतिलाई अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डलाई समेत आधार वनाई परिपक्वताका आधारलाईसमेत तय गरी राज्यका सामाजिक क्षेत्र अपरिपक्वको अवस्थामा कार्यन्वयन हुँदा अपेक्षित नतिजा दिन नसकेर महत्वपूर्ण हुन नसकेको यथार्थ छ । यस प्रकार अहिले युवा जनशक्तिलाई व्यवस्थापन गर्नमा राज्यले कुनै समन्वयकारी योजना वनाउनमा असमर्थ भएको वास्तविकता छ ।
अहिले हाम्रा आर्थिक, सामाजिक एवम् मानवीय स्रोतहरुलाई उपयोग गर्न हामी असफल भई युवा जनशक्ति अन्य क्षेत्रमा पलायन भएबाट महत्वपूर्ण महँगा स्रोतहरु खेर गएको प्रष्ट छ । वैदेशिक रोजगारमा प्रतिदिन १३०० जति सरदर कामदारहरु पलायन भई रहेको तथ्यांक रहेको छ । हामी कतिसम्म यस्ता नकारात्मक पक्षबाट आहत हुने भुक्तभोगी हौं भने केही प्रतिनिधि उदाहरणहरु यस्ता छन् ः श्रावणको अन्तसम्ममा पनि कृषियोग्य भूमिहरुको उपयोग ( रोपाँइ ) हुन सकेन, दैनिक उपभोगका चिजविजहरु पनि उत्पादन गर्न सक्ने अनुकूलता छैन । तरकारी, तेल देखि नून औषधीमुलोहरु पनि अन्य राष्ट्रवाट आयात गर्ने वाध्यता छ । हाम्रा युवा जनशक्तिहरु विभिन्न पक्षहरुवाट गलत प्रयोग (शोषण) भर्ईरहेको सन्दर्भ छ । राज्यले एउटा सुगम हुने प्राथमिकताक्रम तोकेर युवा सरोकारका क्षेत्रहरु पहिचान गरी उनीहरुको शिक्षा, प्रशिक्षण, सशक्तीकरण एवम् जनचेतनामूलक कार्यक्रमहरुको योजना तयार गरेर प्रभावकारी कार्यान्वयनको व्यवस्था मिलाउनु पर्ने आवश्यक भएको छ । वैदेशिक रोजगारमा पलायन हुन विभिन्न वास्तविकतालाई युवाहरुको उमेर, अनुभव योग्यतालाई नक्कली आधार वनाई प्mलाइटका लागि टिकट, राहदानी, मेडिकल लगायत विभिन्न वन्दोवस्तीको तयारी गरेर विदेश पठाउनाले युवाहरुसँग सम्वन्धित सबै पक्षमा उनीहरुलाई क्षती नै हुन्छ । वैदेशिक रोजगारमा पाएका कामबाट प्राप्त भएका आर्थिक उपलब्धिले अन्य क्षतीपक्षहरुको क्षतीपूर्ति असम्भव नै हुन्छ ।
युवा जनशक्तिलाई सही व्यवस्थापन गर्न असल नमूना प्रयोग गर्न सकिन्छ, यसलाई अरु राष्ट्रको सिको (सिकाइ) गरेर पनि हुँदैन । नेपालमा भएका यूवा जनशक्तिलाई सही परिवेशमा व्यवस्थापन गर्न शिक्षासँगै उनीहरुको समस्यालाई विज्ञहरुवाट समाधान गर्नका लागि सल्लाह सुझाव केन्द्रहरुको स्थापनमा पहल राज्यवाट सक्दो चाँडो गर्नु पर्ने देखिन्छ । विद्यालय शिक्षालाई अनिवार्य गर्दै उच्च शिक्षामा पनि राज्यले सम्भावना रहेका सक्षमताहरुको सर्वेक्षण गरेर अनुकुल शिक्षा प्रणालीको विकासमा सबैको योगदान पनि आवश्यक छ । अन्य विकासमा सहकार्य गर्ने साझेदार राष्ट्रहरुबाट सँधै हामीलाई पर्नजाने सहयोगको आवश्यकतालाई अन्त गर्ने तिर पनि राज्य लगायत नागरिक समाजको भूमिका अनिवार्य भएको छ । आर्थिक आत्मनिर्भरताले सबै निर्भरतालाई सुनिश्चित गर्न सक्दैन यसका लागि अन्य पक्षहरु (शैक्षिक, सामाजिक, मनोवैज्ञानिक, दार्शनिक) पनि आवश्यक हुन जान्छ । अन्ततः विकासमा स्थायित्व ल्याउन सबै आवश्यक आधारहरुलाई व्यवस्थापन गर्न राज्यले नतिजामूखि योजनाको प्रबेश गराउने वातावरण निर्माण गर्न सरोकारवालाहरुको सहभागितालाई स्वागत गर्नु पर्ने आवश्यक भएको छ ।
    युवा जनशक्तिलाई असीम सक्षमता भएको रुपमा परिचालन गर्न नकारात्मक पक्षहरुलाई न्यूनिकरण गर्ने खालका कार्यक्रमहरु संशोधित रुपमा प्रयोग गर्ने वातावरण र सहयोगी संयन्त्रहरुको विकास गर्नु र अन्य प्रभावी पक्षहरुलाईसमेत समेटेर एकेै पटक एक भन्दा वढी विकासका क्षेत्रहरुको संरचना तयार गरेर राज्यले आगामी दिनको कार्यक्रम तर्जुमा गर्दा सम्भावित क्षेत्रहरुको दायरालाई फराकिलो वनाउने अभ्यास गर्न ढिलो नगरौं ।  (सुझाव सुधारात्मक प्रतिक्रियाका लागि इमेल ठेगाना ः भतअगmभकज२थबजयय।अयm ०


 मिति ः २०७०÷४÷२०

अन्यौलका वावजुद चुनावको माहौल बनाउँदै दलहरु
द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
चुनावी मन्त्री परिषदका अध्यक्ष खिलराज रेग्मी नेतृत्वको सरकारले आगामी मंसिर ४ मा संविधानसभाको दोस्रो चुनाव गराउने तयारीमा जुटिरहेको बेला राजनीतिक दलहरुबीच सहमति नजुटिरहँदा निर्धारित मितिमै चुनाव हुने वा नहुने अन्यौल कायमै छ । यद्यपि एकातर्फ सत्तापक्षका तीन प्रमुख राजनीतिक दल एमाओवादी, नेपाली कांग्रेस, नेकपा एमाले र संयूक्त मधेसी मोर्चाका घटकदलहरु मंसिर ४ मै निर्वाचन सरकारले हरहालतमा गराउनु पर्छ भनिरहेका छन भने अर्को तर्फ निर्वाचनको विरोधमा रहेका मोहन वैद्य नेतृत्वको नेकपा(माओवादी, उपेन्द्र यादव नेतृत्वको फोरम, अशोक राई नेतृत्वको संघीय समाजवादी लगायतको ३३ वटा राजनीतिक दलहरुको मोर्चाले यथास्थितिमा मंसिर ४ मा कुनै हालतमा निर्वाचन नहुने अडान दोहो¥याएका मात्र छैनन, सरकारले बलजफ्ती चुनाव गराउन खोजे बहिष्कार मात्र हैन विथोल्ने चेतावनी समेत दिँदै आएका छन । आन्दोलनमा रहेका मोहन वैद्य नेतृत्वको माओवादीले मत पेटिकामा हम्मरले फुटाएर प्रतिकात्मक रुपले चुनाव विथोल्ने संकेत पनि दिईसकेका छन । यद्यपि सरकारले विरोधमा रहेका राजनीतिक दलहरुलाई बार्तामा आउन औपचारिक रुपमै पटक पटक पत्राचार गरेपनि पुर्णतः सरकारले सफलता पाउन सकेको छैन ।
अन्योलमा निर्वाचन
मिति नजिकिंदै जाँदा निर्वाचन अझ् अनिश्चित बन्दैछ । निर्वाचन अनिश्चित हुनुको कारणमा दुवै माओवादीहरू देखिन्छन । जनसंख्याको आधारमा क्षेत्र निर्धारण नगरे निर्वाचनमा नजाने मधेशका केही दलको अडान छ भने माओवादी लगायत ३३ दल विवादित ११ तथा २५ बुँदे सहमतिको खारेज गर्नुपर्छ भन्दैछन् । चार दलीय संयन्त्र तथा सरकारले असन्तुष्ट दलहरूसँग वार्ता जारी राखेको बताए पनि माओवादीले मतपेटिका माथि घनले हिर्काउँदै आफ्नो केन्द्रीय समितिको निर्णयको सांकेतिक प्रयोग गरिसकेको छ ।
१८ श्रावणमा जनकपुरमा पत्रकार सम्मेलन गर्दै राप्रपा नेपालका अध्यक्ष कमल थापाले चुनावको वातावरण बनाउने तर्फ ४ राजनीतिक दल इमान्दार नरहेको तथा अन्तरिम चुनाव मन्त्रीपरिषदको भुमिका समेत इमान्दार नरहेको भन्दै वैद्य पक्ष चुनावमा सहभागी नहोस भन्ने एमाओवादीको चाहना,  अशोक राई नेतृत्वको संघीय समाजवादी चुनावमा सहभागी नहोस भन्ने एमालेको चाहना र उपेन्द्र यादवको फोरम चुनावमा सहभागी नहोस भन्ने विजय गच्छदारको चाहना रहेको आरोप लगाउँदै वार्ताको नाटक मात्र भैरहेको आरोप लगाउनु भयो ।
 ऐकिकृत नेकपा माओबादीले पहिचान सहितको संघियता र संघियता सहितको संबिधान निर्माण गर्ने उदेश्यका साथ दोस्रो संबिधानसभाको चुनाबी अभियान सुरु गरेको छ ।क्रान्तिकारी पत्रकार संघले  जनकपुरमा आयोजना गरेको पत्रकार सम्मेलनमा एनेकपा माओबादीका नेता गिरीराज मणी पोखरेलले तोकिएको समयमै निर्बाचन सम्पन्न गराउनका लागि चुनाबी बाताबरण बनाउन आफुहरु गाँउ गाँउ जान लागेको बताउनु भयो । पोखरेलले दलहरुलाई असफल गराएर मुलुकलाई द्वन्दमा फसाउने खेल भईरहेका कारण निर्धारित समयमै निर्बाचन सम्पन्न गरि संक्रमणकालको अन्तय गर्नु पर्ने धारणा राख्नु भयो । नेकपा(माओबादी र राजाबादीहरुबिच भईरहेको एकिकरणको चर्चाको बिषयमा सञ्चारकर्मीले सोधेको  प्रश्नको जवाफ दिदै पोखरेलले पुर्ब राजा ज्ञानेन्द्रलाई  ब्युताउने खेल भएमा परिर्बतनको लागि काम गर्ने शक्तिहरु चुपलागेर नबस्ने चेताबनी दिनु भयो ।एमाओबादीले चुनाबी बाताबरण बनाउनको लागि प्रत्येक निर्बाचन क्षेत्रमा केन्द्रिय सदस्यको संयोजक्तबमा टोलि गठन गरेको छ । टोलिले सबै पक्षको राय संकलन गरि भदौ ११ गते बस्ने केन्द्रिय कमिटिको बैठकमा राखिने बताईएको छ ।
बढ्दो जनसंख्या,घटदो मतदाता
वि.सं. २०५८ सालको जनगणनामा नेपालको कुल जनसंख्या २ करोड ३१ लाख ५१ हजार ४ सय २३ थियो । र, २०६८ सालको जनगणनामा बढेर २ करोड ६४ लाख ९४ हजार ५ सय ४ पुग्यो । त्यस्तै, वि.सं. २०६५ सालमा भएको संविधानसभा निर्वाचनमा कुल मतदाता संख्या एक करोड ७६ लाखा ११ हजार ८ सय ३२ थियो । २०७० को निर्वाचन प्रयोजनका निम्ति संकलित नामावलीअनुसार कुल मतदाता संख्या घटेर एक करोड २१ लाख ३२ हजार एक सय ६० मा झरेको छ । नेपालमा नौलो अतथ्यांक देखिएको छ । जनसंख्या वृद्धि भएको छ । तर, मतदाता घटेका छन । २०६५ सालको मधेशका कुन जिल्लामा कति घट्यो ? मतदाता भन्दा २०७० सालको मतदाता संख्या ५५ लाख ७१ जना घटेका छन । अहिले ल्याइएका फोटोसहितको मतदाता नामावलीमा उनीहरुको नाम समावेश भएको छैन । उनीहरु गएको संविधानसभामा त मतदान गर्न पाएका थिए । तर, आगामी संविधानसभाको निर्वाचनमा मत हाल्नबाट बञ्चित हुने छन । गत संविधानसभा निर्वाचन मधेशका २० जिल्लाका ८३ लाख ९८ हजार १ सय १९ जनाको नाम मतदाता नामावलीमा समावेश थियो । तर, २०७० मा हुने भनिएको निर्वाचनका लागि संकलित फोटोसहितको मतदाता नामावलीमा ६० लाख १९ हजार ९ सय २५ जनाको मात्र नाम छ । अर्थात, मधेशका २० जिल्लामा २३ लाख ७८ हजार १ सय ९४ जनाको नाम छुटेको छ । र, मतदान गर्न पाउने उमेर समुहका यूवाको संख्या पनि बढेको छ । यस तथ्यांकलाई आधार मान्ने हो भने अझ धेरै व्यक्ति मतदानको अधिकारबाट बञ्चित हुने भएका छन ।
धनुषामा मतदाताको अवस्था
विगत संविधानसभाको चुनाव हुँदा धनुषामा ४ लाख ६२ हजार ६ सय मतदाता रहेको थियो भने यस पटक फोटो सहितको मतदाता नामावलीको संख्या ३ लाख ४३ हजार रहेको छ । विगतको भन्दा यस पटक धनुषामा मात्रै १ लाख १९ हजार ६ सय मतदाता घटेको छ  । जव कि २०६७ भाद्र देखि ३१ अषाढ २०७० राती ९ बजेसम्म मतदाता परिचयपत्र बनाउने समय सिमा हुँदा हुँदै पनि किन संख्या घट्यो भने सवालमा निर्वाचन आयोग धनुषाका मुख्य कम्प्युटर अपरेटर संतोष कुमार राउत भन्छन,“वैदेशिक रोजगारीमा धनुषाबाट मात्रै ७५ हजार यूवा पलायन भएका छन भने विगतमा नागरिकता अनिवार्य नहुँदा दोहोरो तेहोरो समेत परेको थियो, कतिपय मतदाताको मृत्यु पनि भएको छ भने कतिपय छोरीहरु विहेगरेर वाहिर समेत गएका छन । यस अतिरिक्त गाउँमा भन्दा शहरका नागरिकहरुले मतदाता परिचयपत्र लिन चासो नदेखाउनु पनि प्रमुख कारण हो ।” जवकी यस पटक जिल्लाको प्रत्येक गाविसमा नागरिकता टोली वितरण तथा सखुवा महेन्द्रनगर, फुलगामा, रघुनाथपुर, दुहवी र विसरभोरा गरी ५ ठाउँमा एकिकृत घुम्ती शिविर पनि आयोजन गरिएको थियो । जिल्ला प्रशासन कार्यालय धनुषाका प्रशासकिय अधिकृत श्रवण कुमार साह भन्छन,“ बैशाख २१ देखि जेष्ठको मसान्त सम्म गरिएको एकिकृत शिविरमा १९ हजार र कार्यालयबाट ६ हजार गरी २५ हजार नागरिकले नागरिकता पाएको हो । त्यसताका एक दिनमा १ सय २५ देखि १ सय ५० वटा नागरिकताको प्रमाणपत्र कार्यालयबाट वितरण हुन्थ्यो भने अहिले ५० वटा मात्र वितरण हुने गरेको छ ।
    तराई मधेश लोकतान्त्रिक पार्टीका  अध्यक्ष महन्थ ठाकुर, उपाध्यक्षद्वय हृदयेश त्रिपाठी, वृषेश चन्द्र लाल, जितेन्द्र सोनल, वृजेश गुप्ता, विजय कुमार सिंह लगायतका नेतृत्वहरुको उपस्थितिमा १९ श्रावणमा जनकपुरमा आयोजना गरिएको पत्रकार सम्मेलनमा मतदाता नामावलीमा लाखौ नागरिक छुटेका कारण पुनः म्याद बढाउन सरकार तथा निर्वाचन आयोगसँग आग्रह गरेका थिए । निर्वाचन आयोगले मतदाता संकलनका लागि खटाएको निर्वाचन टोली गाउँ गाउँमा नपुगेका कारण, घुम्ती सिविरमा दशवटा गाविसहरुको काम एक दिनमै गर्दा लाखौ मतदाता मतदान गर्ने अधिकारबाट बञ्चित हुन जाने भएकाले म्याद बढाउन गत अषाढ २३ गते मन्त्रीपरिषदका अध्यक्षलाई लिखितरुपमै आफ्नो पार्टीले ज्ञापन पत्र बुझाएको भएपनि कुनै सुनुवाई नगरिएको तमलोपाका अध्यक्ष ठाकुरले गुनासो व्यक्त गरेका थिए । जनसंख्याको आधारमा पछिल्लो संविधानसभाको चुनावमा निर्वाचन क्षेत्र बढाइएको थियो र फेरी पनि मधेसमा जनसंख्या वढेका कारण अन्तरिम संविधानलाई संशोधन गरेर भएपनि निर्वाचन क्षेत्र वढाइनु पर्ने माग गर्दै यदि नवढाईए त्यसको विरोध गरि नै रहने ठाकुरले चेतावनी दिएका थिए । नागरिकताको सवालमा मधेसमा विदेशी नागरिकहरुले नागरिकता लिने गरेको भनेर निर्वाचन आयुक्त निलकण्ठ उप्रेतीले दिएको अभिव्यक्ति प्रति लक्षित गर्दै ठाकुरले आफ्नो देशको नागरिकलाई विदेशी भन्ने शासक प्रशासक वर्गलाई अलिकति पनि लाज विचार नरहेको टिप्पणी गर्दै यदि कसैले अवैध नागरिकता लिएको छ भने त्यसलाई कानुन अनुसार कारवाई गर्न कसैले नरोकेको जिकिर गरेका थिए ।
समानुपातिक तर्फ सिट संख्या बढाउन मोर्चाको माग
मधेसी मोर्चाले संविधानसभामा समानुपातिक तर्फको सिट संख्या बढाउन माग गरेको छ । यसअघि मोर्चा समेतको प्रमुख राजनीतिक दलहरुले निर्वाचनका लागि समानुपातिक र प्रत्यक्ष तर्फ बराबर सिट संख्या राख्ने सहमति गरेको थियो ।
बुधबार तराई मधेस लोकतान्त्रिक पार्टीको कार्यालयमा बसेको मोर्चाको बैठकले संविधानसभा निर्वाचनमा समानुपातिक तर्फ ५८ र प्रत्यक्ष तर्फ ४२ प्रतिशत सिट संख्या कायम गर्न माग गरेको तपलोपका नेता हृदयश त्रिपाठीले जानकारी दिए ।
    त्यस्तै बैठकले निर्वाचन क्षेत्र निर्धारण जनसंख्याको आधारमा गर्नुपर्ने आफ्नो पुरानो अडानलाई दोहोर्याएको छ । मधेसको जनसंख्या चाप बढी भएकोले त्यसको सही मुल्याङकन हुनुपर्ने त्रिपाठीले बताए ।
    त्यस्तै बैठकले मतदाता नामावली संकलनको कार्य अझै एक महिना हुनुपर्ने माग गरेको छ । अधिकांश मतदाता नामावली दर्ता गर्नबाट बञ्चित भएकोले नामावली संकलनको कार्यलाई निरन्तरता दिन माग गरिएको मोर्चाले जनाएको छ । नामावली संकलन गत असार मसान्तमा सकिएको थियो ।
धनुषामा पछिल्लो चुनावको फ्ल्यासब्याक
२०६४ साल चैत्र २८ गते सम्पन्न ऐतिहासिक संविधानसभाको निर्वाचनमा धनुषा यस कारण पनि चर्चामा रहयो कि क्षेत्र नं. ५ वाट निर्वाचित डा.रामबरण यादव संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालको प्रथम राष्टूपति चुनिनु भयो । नेपाली कांग्रेसका तत्कालिन महामन्त्र यादवले १० हजार ३ सय ९२ मत ल्याई आफ्ना निकटतम प्रतिद्धन्दी तमलोपाका प्रत्यासी श्रीकृष्ण यादवलाई ४ सय ८८ मतको अन्तरले पराजित गर्नु भएको थियो । निर्वाचन क्षेत्र १ मा नेकपा एमालेका तर्फबाट रामचन्द्र झाले १२ हजार १ सय ८३ मत ल्याएर निर्वाचित हुनुभएको थियो भने उनका निकटतम प्रतिद्धन्दी माओवादीका प्रत्यासी जोगकुमार बरबरिया यादवले ९ हजार ६ सय ८ मत प्राप्त गरेका थिए । क्षेत्र नं. २ मा नेपाली कांग्रेसका प्रत्यासी रामकृष्ण यादवले ९ हजार ८ सय २५ मत प्राप्त गरी निर्वाचित भएका थिए भने माओवादीका प्रत्यासी रामचन्द्र मण्डलले ८ हजार २ सय १९ मत ल्याएर पराजय हुनु परेको थियो । क्षेत्र नं. ३ मा नेपाली कांग्रेसका अर्को दिग्गज नेता विमलेन्द्र निधिले जिल्लामै सबै भन्दा वढी मत १५ हजार ५ सय ८२ मत ल्याई निर्वाचित भएका थिए भने नेकपा(एमालेका प्रत्यासी हरिदेव मण्डलले ९ हजार ९ सय ३६ मत मात्र हासिल गर्न सकेका थिए । क्षेत्र नं. ४ मा मधेसी जनअधिकार फोरम नेपालका प्रत्यासी संजय कुमार साहले १३ हजार ४ सय २२ मत ल्याएर निर्वाचित भएका थिए भने नेकपा एमालेका प्रत्यासी रघुविर महासेठ ९ हजार २ सय ८२ मत ल्याएर हारको मुख हेर्नु परेको थियो । क्षेत्र नं. ६ मा माओवादी की प्रत्यासी रामकुमारी देवी यादवले ११ हजार ५ सय ७० मत ल्याएर विजयी भएकी थिईन भने उनका निकटतम प्रतिद्धन्दी कांग्रेसका प्रत्यासी प्रेम किशोर प्रसाद साहले ८ हजार ९ सय १३ मत प्राप्त गरेका थिए । क्षेत्र नं. ७ मा  एमालेका शत्रुघन महत्तोले ११ हजार ६ सय २० मत ल्याई निर्वाचित भएका थिए भने नेपाली कांग्रेसका प्रत्यासी आनन्द प्रसाद ढुङगाना ७ हजार ४ सय ६९ मत ल्याएका थिए । क्षेत्र नं. ५ भएको संविधानसभाको उपचुनावमा नेकपा एमालेका रघुविर महासेठले १३ हजार २ सय २२ मत ल्याएर विजय भएका थिए भने तमलोपाका श्रीकृष्ण यादवले ११ हजार ९ सय ८१ मत ल्याएका थिए ।
समानुपातिक मतको अवस्था
पछिल्लो चुनावमा धनुषा जिल्लाको ७ वटै निर्वाचन क्षेत्रमा समानुपातिक तर्फ भएको मतदानको मतगणना अनुसार नेपाली कांग्रेसले ५८ हजार ५ सय ४१ मत ल्याई पहिलो स्थान हासिल गरेको थियो भने नेकपा एमाले ले ५७ हजार ८ सय ४१ मत हासिल गरि दोस्रो भएको थियो । ३८ हजार ५ सय ३६ मत ल्याई फोरम तेस्रो, ३७ हजार ८ सय १ मत ल्याएर माओवादी चौथो, २९ हजार ८ सय ६१ मत ल्याई तमलोपा पाँचौ र ७ हजार ७ सय २ मत ल्याई सद्भावना छैठौ स्थान हासिल गरेको थियो ।
अवको चुनावमा के हुने ?
यदि मंसिर ४ गते नै संविधानसभाको दोस्रो चुनाव हुने हो भने विगतको राजनीतिक दलको अवस्थामा परिवर्तन आउने निश्चित छ । विभिन्न नेताहरुले विभिन्न पार्टी परित्याग गरी अर्को पार्टीमा प्रवेश गरेका कारण  चुनावी नतिजाको अंक गणितमा हेरफेर हुने निश्चित देखिन्छ । क्षेत्र नं. १ बाट विगतको चुनावमा निर्वाचित रामचन्द्र झा एमाले परित्याग गरी एमाओवादीमा प्रवेश गरेका कारण एमालेको जनआधार खस्किने निश्चित भएपनि रत्नेश्वर लाल गोइतले त्यसको भरपाई गर्ने हरसम्भव प्रयत्न गर्ने देखिन्छ भने एमाओवादी मै झा र जोगकुमार बरबरिया यादव बीचको अन्तर संघर्षले कसले टिकट हात पार्ने तथा कोे समानुपातिकमा जाने तय भएपछि मात्र तस्वीर प्रष्ट हुने छ । क्षेत्र नं.२ मा  स्थिति यथावत रहेपनि नेकपा एमालेमा पुनः प्रवेश गरेका यदुवंश झा वा योगनारायण यादवले चुनाव लडे स्थिति केही परिवर्तन हुने सम्भावना रहँदै सदभावनाका राजीव झा ले समेत गृहकार्य थालेकोले स्थिति अन्यौल देखिन्छ । क्षेत्र नं. ३ मा एमालेका हरिदेव मण्डल एमाओवादीमा जानु, तमलोपाका अमरेश नारायण झा फोरममा जानुले अंक गणित हेरफेर हुने सम्भावना देखिन्छ । क्षेत्र नंं. ४ का निर्वाचित नेता फोरमका प्रत्यासी संजय कुमार साह सदभावनामा जानु, नेपाली कांग्रेसका रामसरोज यादवले समेत चुनावको तयारी गर्नु तथा एमालेका रघुविर महासेठ क्षेत्र नं. ३, ४ र ५ मध्ये कुन क्षेत्रबाट उठने निश्चित नहुँदा कडा प्रतिस्पर्धा हुने देखिन्छ । क्षेत्र नं.५ मा महासेठ, तमलोपाका स्व.श्रीकृष्ण यादवकी श्रीमतिलाई सहानुभुति मत जाने सम्भावना भएपनि नेपाली कांग्रेसका चन्द्रमोहन यादव र महेन्द्र यादव बीचको अन्तर संघर्षले अहिले नै केही भन्ने अवस्था देखिन्न । क्षेत्र नं. ६ मा स्व.रामकुमारी देवीको ठाउँमा एमाओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले लडन सक्ने अवस्थामा अन्य नेताले कुन रणनीति अपनाउने हो प्रष्ट भएको छैन ।

 मिति ः २०७०÷४÷२०