द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
नेपालको टिमले क्रिकेट विश्वकप खेल्न सक्छ भन्ने कुरा नेपाली क्रिकेट प्रेमीहरुको लागि एउटा सपना नै थियो । त्यसमा पनि विश्वकप छनौट हुने र उक्त छनौटमा जनकपुरका क्रिकेटरको पनि महत्वपुर्ण योगदान हुन सक्ने जनकपुरबासीले यस अघि कहिल्यै नसोचेको भएपनि जनकपुरका क्रिकेटर अनिल मण्डलले जनकपुरबासीको उक्त सपना पुरा गरिदिएका छन ।
विश्वमा क्रिकेट अत्यन्त लोकप्रिय खेल बन्दै गएको अवस्थामा जनकपुरका मण्डल विश्वकप खेल्ने भएका छन । टी(ट्वान्टी विश्वकप छनौट खेलका लागि जनकपुरका मण्डलले क्रिकेट मैदानमा अह्म योगदान निर्वाह गरेका छन । त्यसैले जनकपुरको गौरवका रुपमा रहेका इतिहास रच्ने नेपाली क्रिकेट टोलीको अहंम सदस्य धनुषाका अनिल मण्डललाई २६ मंसिर बुधबार जनकपुरमा जनकपुरवासीले भव्य स्वागत गरेको छ ।
महाबीर युवा कमिटी जनकपुरले खेलाडी मण्डललाई विशेष कार्यक्रम आयोजनगरि भव्य स्वागत र सम्मान गरेको हो । विश्व कप ट्वान्टी २० क्रिकेट प्रतियोगितामा सहभागि हुने महत्वपूर्ण अवसर प्राप्त गर्न सफल नेपाली क्रिकेट टोलीका खेलाडीहरु मध्ये मण्डल चर्चति नाम नाम हो । प्रशिक्षणको क्रममा रहेका खेलाडी मण्डल दुई दिने विदाको क्रममा मातापिता भेटन पैतृक गाउँ धनुषाको मिथिलेश्वर मौवाही आएका थिए । कुनै बेला क्रिकेट टोली बनाएर प्रतियोगिताहरुमा सहभागिता जनाउने महाबीर युवा कमिटीले युवा क्रिकेटर मण्डललाई सम्मान गरेकोछ ।कमिटीका अध्यक्ष विश्वनाथ साहको अध्यक्षतामा भएको सम्मान समारोहमा बिभिन्न खेलका प्रशिक्षक, खेलाडी, क्लवका वर्तमान,पूर्ब पदाधिकारीहरुको सहभागिता थियो ।
कार्यक्रममा जनकपुर क्रिकेट एशोसिएशनका अध्यक्ष हिरा भगतले ११ हजार नगद र क्षेत्रिय क्रिकेट समिति क्षेत्र नम्बर ७ ले २१ हजार नगद दिने घोषणा गरे । खेलाडी मण्डललाई नगर परिक्रमापनि गराइएको थियो ।नेपाली क्रिकेट क्षेत्रमा जनकपुरको नाम अग्रस्थानमा रहँदै आएकोछ । जनकपुरका उत्तम कर्माचार्यदेखि अनिल मण्डल सम्मले यस भेगको गौरवपूर्ण प्रदर्शन गरेकाछन । राष्टिूय क्रिकेट टोलीमा जनकपुरका कयौं खेलाडीहरु परेका थिए ।तर राज्य पक्षबाट खेलाडीहरुलाई गर्नुपर्ने भरणपोषण हुन नसक्दा अत्यन्त क्षमतावान खेलाडीहरु विस्थापित भएका छन् ।
युएइमा १५ वर्ष मुनि उमेर समुहको एलाइट कप प्रतियागितामा नेपालको तर्फवाट सर्वोत्कृष्ट ब्याट्सम्यानको उपाधि उचालेका जनकपुरका क्रिकेटर मण्डलले अन्तराष्टिूय क्रिकेटको पिचमा मण्डलले शतक समेत लगाइसकेका बल्लेबाज हुन । डिभिजन थ्रीमा अनिल मण्डलको शतकको मदतमा निर्धारित ५० ओभरमा सबै विकेट गुमाएर २ सय ४० रन बनाएको थियो । म्यान अफ दि म्याच मण्डलले १ सय ३४ बलमा ४ छक्का र ८ चौकाको मदतले १ सय १३ रन बनाए । काठमाण्डौमा सम्पन्न डिभिजन(५ को प्रतियोगिताका लागि नेपाली टोलीमा उनी छनौट त गरिए तर प्रतियोगिताको अन्तिम खेलमा अमेरिका विरुद्ध खेल्ने मौका मात्र पाए । उक्त प्रतियोगितामा पनि मण्डलले ३२ रनको योगदान गरेका थिए । प्रतिभा हृुदाँ हुदै सेलेक्सन कमिटीको विभेद, प्रशिक्षक, कप्तानको विभेदपुर्ण सोचका शिकार बन्न पुगेका मण्डलले डेढ वर्ष अघि भारतको मुम्बईमा खेलिएको अभ्यास म्याचमा शतक लगाएर प्रशिक्षक पुबुदु दासनायकेको विश्वास जित्न सफल भएका थिए ।
टी–टवेन्टी क्वालिफायर खेलमा सुरुको खेलमा उनले ब्रेक पाएन तर अफगानिस्तान बिरुद्ध उनलाई टीममा खेल्ने मौका प्रदान गरेपछि उनले अर्धशतक लगाएर टीमको विश्वास जीतेका थिए । नेपालको तर्फबाट आक्रामक बल्लेवाजको रुपमा खेल्ने गरेका मण्डललाई, उनीसँगै खेल्ने जनकपुरका क्रिकेटरहरु त्यारले अनिल मेण्डुलकर भन्ने गर्छन । क्रिकेटकै दुनियामा महान भारतीय खेलाडी सचिन तेन्दुलकरले मैदानमा लगाउने शटहरु जस्तै मण्डलको सट्स हुन्छन, उनी जस्तै कुल टेम्परामेन्ट हुनु, अनुशासित खेलाडी भएका कारण पनि उनलाई सवैले मेण्डुलकर भन्ने गर्छन् । मेण्डुलकरले आगामी दिनमा यसरी शतक, अर्धशतक लगाई नेपाली टोलीलाई डिभिजन(३,–२ हुदै विश्वकप सम्मको यात्रा पुरा गराउन सफल रहोस भनेर जनकपुरवासी शुभकामना समेत दिन चाहन्छन् ।
नेपालको क्रिकेट र क्रिकेटरको योगदान
नेपालले अहिले २(३ वर्ष देखि क्रिकेटमा पाएको उपलब्धीहरु हेर्दा शायद हरेक नेपालीलाई गर्व लाग्छ होला । नेपालको घरेलु क्रिकेट तर्फ हेर्दा त यि उपलब्धीहरु निकै नै रोचक हुन जान्छ । जुन देशमा क्रिकेटको लागि एउटा अन्तराष्टिूय स्तरको मैदान छैन, खेलाडीलाई सुविधा छैन, खेलाडी पढांै कि खेलौं भन्ने दोधारमा छन र माथि क्रिकेट संघसँग जोडिएका पदाधिकारीहरुको क्रिकेट विकासको सोच छैन त्यहाँका खेलाडीहरु दिन रात एक गरेर प्रशिक्षन गरी नेपालीलाई विश्वमा चिनाउनु निकै अविश्मरणिय छ । नेपाली खेलाडी आफ्ना परिश्रमले आज नेपालीलाई ट्वान्टी(ट्वान्टी विश्वकप प्रतियोगितामा पु¥याएको छ भने एक दिवसिय विश्वकप प्रतियोगिताबाट मात्र एक पाइला पछाडी छ ।
नेपालको क्रिकेटको विकास कसरी हुन्छ त ? यो कुरा अहिलेको मुख्य विषय हो । नेपाल क्रिकेट संघले सकारात्मक सोचका मानिसहरु खोजेर यसमा पहल गर्नु पर्ने हुन्छ । जनकपुरका पुर्व कप्तान कुमार प्रसुन भन्छन,“नेपाली खेलाडीलाई ‘नगद’ भन्दा ‘प्रोफेस्नालिज्म’ को खाँचो छ । हाम्रो संघले ठुला ठुला संस्था, बैंकहरुमा गएर हरेक संस्थामा खेलाडीको स्थायी जागिरका लागि पहल गर्नुपर्यो । एउटा संस्थाले कम्तीमा दुई वटा राष्टिूय खेलाडीलाई जागिर दिएर रोजगारी सुनिश्चत ग¥यो भने हाम्रा राष्टिूय खेलाडीहरु प्रोफेस्नली स्टूोङ्ग भएर अझै परिश्रम गर्न सक्छन । ”
घरेलु क्रिकेटको कुरा गर्दा हरेक क्षेत्रमा एउटा एउटा मैदान बनाउनु पर्यो । हरेक जिल्लामा प्रत्येक वर्ष एक महिना वा पन्द्र दिने प्रशिक्षन कार्यक्रम राख्नुपर्यो । हरेक क्षेत्रिय टोलीहरुलाई भारतमा अभ्यास म्याचहरुको व्यवस्था मिलाउनु पर्यो । नेपालमा हुने राष्टिूय प्रतियोगिताको नम्बर अफ म्याचेज बढाउनु पर्यो । पुर्व कप्तान प्रसुन भन्छन,“ एउटा टिमले ३ वटा म्याच खेल्ने गर्छ त्यसमा एउटा खेल पानीले खान्छ भने अर्को खेलमा राष्टिूय टोलीले सुसज्जित शसस्त्र प्रहरीबलको टोलीसंग भेटनु पर्छ भने बाँकी रहेको तेस्रोमा खेलाडीको किस्मत । कम से कम हामीले एउटा क्षेत्रलाई १० देखि १२ वटा म्याच दिनु पर्छ अनि गएर खेलाडीको सहि क्वालिटी थाहा पाउन सकिन्छ ।
जनकपुरका अनिल मण्डलको क्रिकेट करियर सुनिश्चित हुँदै गएपछि अब जनकपुरका जुनियर खेलाडीहरुपनि क्रिकेट प्रति सचेत भएका छन । क्षेत्र नं.७ जनकपुरका जुनियर क्रिकेटर कैलाश मण्डल भन्छन,“हिजो क्रिकेट खेल्न जाँदा घरमा अभिभावकहरुले कुट्नु हुन्थ्यो तर आज अब क्रिकेट खेलेर पनि नेपालमा स्थापित हुन सकिन्छ र त्यो काम जनकपुरका अनिल दाईले बखुवि देखाइसकेपछि मेरो आमा बुबा पनि मलाई नेपालको क्रिकेटर भएको सपना मात्र हेर्न लागेका छैनन, क्रिकेटका लागि सहयोग पनि गरिराखेका छन ।”
अनिल मण्डलका प्रशिक्षक नविन सिंह भन्छन,“ नविन आज विश्वकप टिमका सदस्य त्यसै भएका होइनन । १५, १७, १९ वर्ष मुनिको उमेर समुहका प्रतियोगिताहरु खेल्दै राष्टिूय टिममा छनौट भएको हो । त्यसकोलागि उसले कडा मिहिनेत गरेका छन ।”
जनकपुरका क्रिकेटरहरुको पलायन
जनकपुरका विगतका स्टार क्रिकेटरहरु क्रिकेटमा आफ्नो भविष्य सुनिश्चित नदेखेपछि खेल क्षेत्रबाट पलायन भएर जीविकोपार्जनका लागि अन्य क्षेत्र रोज्न बाध्य पनि नभएका होईन । जनकपुरका राष्टिूय खेलाडीहरु सँजय लामा जिविकोपार्जनको लागि बुद्ध एयरमा धाएका छन भने विकास कर्ण र विमल भट्टराई काठमाडौँमा अन्य पेशामा काम गरिरहेका छन् । रितेश बराल क्रिकेट त्यागेर विराटनगरमा हार्डवेयर पसल सञ्चालन गरिरहेका छन् । डिजर्भ गर्ने खेलाडीले समयमा अवसर नपाउँदा क्रिकेटमा आर्य(आर्जन गर्न नसकिने भएकाले गार्जीयनहरुबाट दबाब पर्न थालेपछि अन्य पेशा रोज्न बाध्य भएको जनकपुरका सिनियर राष्टिूय क्रिकेटर राज मोहम्दको भनाई छ । यसअघि नेपालका प्रभावशाली तिब्र गतिका गेन्दवाजका रुपमा ख्याति कमाएका संजोग कर्ण बैदेशिक रोजगारीमा केही वर्ष कतारमा काम गरेर फर्केपछि फेरी पनि कमव्याक गरेर क्यानको ध्यान आकर्षण गर्न सफल भएका छन ।
विगतमा जनकपुर चुरोट कारखानाले इनडोर, आउटडोर, फुटबल, क्रिकेट, हकी, टेबल टेनिस, ब्याडमिन्टन सहितका खेलाडीहरुलाई जागिर प्रदान गरेर भविष्य सुनिश्चित गरेकै कारण राष्टिूय तथा अन्तराष्टिूय खेलकुदमा जनकपुरको अब्बल स्थान थियो । तर मुलुकमा बहुदल आएपश्चात वि.स. २०५२ पछि कारखाना पनि घाटामा जान लागेपछि करार भएपछि पदमा कार्यरत खेलाडी कर्मचारीहरुलाई हटाउन थालेपछि जनकपुरमा खेलकुदको विकास हुन नसकेको सिनियर क्रिकेटर प्रदिप शर्माको तर्क छ ।
वि.स. २०५३ मा जचुकालिबाट राजिनामा गरेर जिल्ला खेलकुद विकास समिति धनुषामा सचिव पदमा कार्यरत शर्मा भन्छन, “पहिले पहिले हामी विहान ४ बजे जनकपुरको बाह्रविग्हा मैदानमा फिल्ड पै्रक्टीस, फिटनेश प्रैक्टीश गथर््यौ, १० बजे कारखाना पुगेर हाजिरी बनाएर फेरी मध्यान्ह १ बजे ग्राउण्ड फर्किएर खेलको अभ्यासमा लाग्थ्यौँ । खेल सामग्रीको पनि कुनै अभाव हूँदैनथ्यो, नेपाल भरि मध्ये सबैभन्दा आधुनिक सामग्रीहरु कारखानाले प्रदान गर्दथ्यो ।” तर अहिले क्रिकेट खेल्नका लागि मैदानको अभाव, आवश्यक इक्विपेन्ट कैचिङ्ग ब्याट, रयाकेट , बल, कोन, नेट सहितका अभ्यास सामग्रीको अभाव रहेको प्रशिक्षक नविन सिंहको भनाई छ ।
जनकपुरमा क्रिकेट क्रेज
करिब एक दशक अन्तराल पछि गत वर्ष जनकपुरमा पुर्व दिवङगत क्रिकेटर दिपक गुप्ताको स्मरणमा भएको राष्टिूय स्तरको क्रिकेटको टुर्नामेन्ट आयोजनामा स्थानिय क्रिकेटप्रेमीहरुको उल्लेखीय सहभागीताले पनि जनकपुरमा क्रिकेटको क्रेज कुन हद सम्मको छ, सावित गरिसकेको छ । पहिलो र दोस्रो दिनको खेलमा तिन देखि चार हजार सम्मको संख्यामा दर्शकको उपस्थितिले जनकपुरवासीको क्रिकेट प्रति क्रेजलाई सहजै दर्शाउँछ । क्रिकेट म्याच चलिरहेको बेला प्रति चौक्का, प्रति छक्का, अर्धशतक, शतक , ह्याटिूक सबैमा व्यक्ति व्यक्तिले उपहारको घोषणा गर्नुले पनि क्रिकेट प्रतिको स्थानिय वासीको लगावलाई थप पुष्टि गर्छ ।
प्रतियोगिताको विजेता टिमको लागि चौधरीको कन्स्टूक्सनका दिपेन्द्र ठाकुरद्धारा ४१ हजार नगद र ५ हजारको टूफी , उपविजेता टिमको लागि २१ हजार नगद र तिन हजारको टूफी जिल्ला क्रिकेट संघका धनुषाका उपाध्यक्ष राजु चौधरीद्धारा प्रायोजन गर्नु , म्यान अफ दि सिरिजका लागि ५ हजार १ सय नगद र ७ म्याचका म्यान अफ दि म्याचका लागि १ हजार १ रुपैयाँ नगद नेपाल बंग्लादेश बैकले प्रायोजन गर्नुले जनकपुरमा क्रिकेट टुर्नामेन्टका लागि प्रायोजकको अभाव नरहेको पुष्टि हुन्छ ।
क्रिकेटको विकासको लागि प्रतियोगिता हुनु सवैभन्दा वढी आवश्यक हुन्छ । र त्यसका लागि हुने पर्ने तत्व मध्ये खेलाडी र मैदान हुनु आवश्यक छ । प्रशिक्षक नविन सिंह भन्छन, अब अण्डर –१५, अण्डर–१९ टीमलाई स्टूोन्ग बनाउँदै सिनियर टीम पनि स्टूङ बनाउन लाग्नु पर्छ । त्यसको लागि जनकपुरमा मैदानको अभाव छ । मैदान अभावमा क्रिकेटरलाई अभ्यास गराउन पनि गाह्रो भइरहेको छ ।”
मिति ः २०७०÷८÷३०
