चन्द्रमोहन चौधरी
आधुनिक नेपालको निर्माण आधुनिकताले भएको यथार्थलाई दुनियाँले बुझेका छन्, राष्टूनिर्माताबाट निर्मित एकीकृत राष्टूका राजसंस्थाका तत्कालिन उत्तराधिकारीहरुको अदुरदर्शिता तथा पारिवारिक कलहका कारण राष्टूमा दिन प्रतिदिन निरंङ्कुशता हावि हुँदै गईरहेको बेला जंगबहादुर राणाको राजनीतिक पात्रमा जन्म भयो । अर्थात १०४ बर्ष सम्म जनताका प्रत्यक्ष सेवाबाट राजसंस्था बञ्चित भए ।
१०४ बर्ष पश्चात नेपाली जनताले निरंकुश राणा शासनबाट राजनीतिक परिवर्तन चाहे । उक्त परिवर्तनका लागि जनताले आफ्नो शाहादत दिन पनि पछि परेनन् । यहाँसम्म कि राजा त्रिभुवनबाट आफ्ना राजपाट आफ्ना नातिलाई राजसंस्थाका निमित बलि नै चढाएका थिए । तसर्थ तीन वर्षका बालक नातिलाई छाडि भारत प्रस्थान गरेका थिए , ति बालकलाई निरंकुश राणाहरुले राजगद्दीमा आसिन गरी राजा स्वीकारे । प्रकृतिका अनुरुप बाध्यतावस समय परिवर्तन अनुकुल नेपाली जनताले वि.सं. २००७ सालमा प्रजातन्त्र स्थापना गरी राजा त्रिभुवनलाई राष्टूपिता स्थापित गरी राजसंस्थाका राजगद्दीमा आसिन गराएको इतिहास हामी सामु जिवितै छ ।
२००७ सालको प्रजातन्त्र स्थापना पश्चात प्रजातन्त्र पद्धतिको प्रक्रिया थालनीको प्रारम्भ भए । अन्तरिम सरकारको गठन भए लगतै संविधानसभाको बहस पनि सुरु भयो । संविधानसभाका पक्ष विपक्षमा राजनीतिक दलहरु विभाजित भएका कारण नै अन्ततः संसदीय निर्वाचनमा सहमति भए दलहरु । अन्ततः आम निर्वाचन सफल भयो । नेपाली कांग्रेसले सरखारका नेतृत्व पाए, प्रथम जननिर्वाचित प्रधानमन्त्रि वि.पि. कोइराला भए । नेपाली जनतामा नेपाली राजनीतिले महानता पाए । नेपाली जनतामा आशा जाग्यो तर नेपाली कांग्रेसले पुर्ण अवधि (५ साल) सरखार नचलाई आफ्ना सरकार ढालि (बाध्यतावस ढाल्नु परे) पुनः संसदीय निर्वाचनमा जाने घोषणा भए । महान नेपाली जनताले पुनः नेपाली कांग्रेसलाई नै सरखार बनाउन जिम्मा दिए । तर फेरी ५ साल सरखार नचलाई सरखार ढाले । विदेशीहरुले नेपालमा आँखा गाडन थाले । असफल राजनीतिका कारण त्यसै क्रममा राजा त्रिभुवन स्वर्गवास भएका थिए । अहिलेको (२०७१ साल) वर्तमान परिस्थिति झैं त्यस बेला पनि प्रजातन्त्रको परिस्थिति लगभग एकैनाशको थियो । बाध्यतावस राजा महेन्द्रबाट वि.सं. २०१७ साल पुष १ गते देशको शासन सत्ता पुर्ण रुपले आफ्नो हातमा लिए ।
२०१७ सालको निर्णयबाट देशमा विदेशी हस्तक्षेपमा विराम लाग्यो र, देशले हिम्मत बटोले, हिम्मत पाए, जसको इतिहास पनि साक्षी छ । तर, फेरी देशमा प्रजातन्त्रको नाउँमा पुनः निरंकुशता हावि हुन थाले । त्यस क्रममा राजा विरेन्द्रले प्रजातान्त्रिक राजा बन्ने लथार पथार गर्न थाले । त्यही मौका छोपी राजनीतिक दलहरुले सदुपयोग गर्न थाले, चिन र भारतका नीति विपरित अर्थात भन्नु पर्दा दक्षिण एशियन पोलिटिक्स विपरित, सिस्टम लागु गरे देशमा । डा.तुलसी गिरी ज्यूलाई बाध्यतावस देश नै छाड्नु प¥यो । अन्ततः देशमा मंडलेहरुको हावि÷ब्रहमलुट हुन थाले । राजसंस्थाका मुल्य÷मान्यता विपरित राजा विरेन्द्र होमिए । अन्ततः देशमा प्रजातन्त्रको नाउँमा उथल पुथल हुन थाल्यो । देशका इतिहास सामु प्रश्न छँदैछ, ‘राजासँग एक ग्लास पानी माग्न जाँदा राजाले पुरै गाग्री नै दिए ।’ त्यो नै दुर्भाग्य निर्णय थियो राजाको । २०४६ साल चैत्र २७ गते प्रजातन्त्रको स्थापना भयो ।
२०४६ साल प्रजातन्त्रको स्थापना पश्चात देशले भोग्नु परेको प्रजातन्त्रको नाउँमा त्यो गनना गराउन वर्तमानमा मैले आवश्यकता ठानेको छैन । २००७ सालको राजनीतिक क्रम झै नेपाली जनताले भोग्नु परेका थिए । केही आशा जनमिएका थिए कि नेपाली राजनीति हाम्रा प्रति महानता हुने छ । तर अभिसाप नै भए, आफ्ना सरकार आफै ढाले प्रजातन्त्रका नाउँमा ब्रहमलुट भए । कथित संस्थाहरु जन्मिए । विदेशीहरुले पुनः खेल्ने मौका पाए (जो जुन विदेशीहरु आज पनि खेल्दैछन्) । देशमा डरलाग्दो जनयुद्ध भयो । १७÷१८ हजार नेपालीका रगत बगाए । देशका भौतिक संरचना अर्बाैं खर्बौंका सम्पतिलाई विनाश पारे । स्वयम प्रजातान्त्रिक राजा विरेन्द्र मारिए । ग्रेण्ड डिजाइन अन्तर्गत हत्या भए । पछि हिन्दु राष्टू जो विश्वका एक मात्र संस्था हुन् जसलाई पाण्डलुपिमा सिमित पारे तथा प्रजातन्त्रका हत्या (२०४७ संविधानलाई निष्कृय तुल्याए) गरि जनगणतन्त्र÷गणतन्त्रका नाउँमा राजनीतिक रुपलाई थाई दिन थाले (जुन मात्र भ्रम हो) । तर राजा ज्ञानेन्द्र (त्यो बालक २००७ सालमा देशका निमित्त बलिमा चढेका थिए) बाट देश र प्रजातन्त्र तथा सनातन धर्म लगायत छिमेकी राष्टूका सुरक्षाका निमित्त २०६० साल माघ १९ गते देशका शासन सत्तापुर्ण रुपले आफ्ना हातमा लिए । देशका शासन व्यवस्था कायम गर्नका निमित आफ्नै अध्यक्षतामा मन्त्रि मण्डल गठन गरी डा.तुलसी गिरी ज्यूलाई देशका सेवाका निमित बोलाई सरखारको उपाध्यक्षमा नियूक्त गरिए । उत्ता माओवादी र प्रजातान्त्रिक राजनीतिक दलहरु १२ बुँदे सम्झदारी अनुरुप देशमा तरंग फैलाउँदै थिए । तर मलाई यो १२ बुँदे निर्णय दलहरुको अदुरदर्शिता, अक्षमता प्रमानित हुने छ भन्ने त्यही बेला लाग्यो । भयो पनि त्यसै ।
संवैधानिक राजतन्त्रलाई पाण्डुलिपिमा सिमित राख्न खोजे, बहुदलिय प्रजातन्त्रलाई हत्या नै गरे÷गराए । २०६२÷०६३ को नाटक प्रजातान्त्रिक दलहरुसँग मिलि खेल खेले र पहिलो संविधानसभाका निर्वाचन र विघटन यस नाटकका प्रमाण हुन । अक्षमतावस दोस्रो संविधान सभाका निर्वाचनका निर्णय भयो । यसमा राष्टिूय निर्माणमा प्रमुख भुमिका खेलेका सेनालाई निर्वाचन निष्पक्ष गराउनका निमित जिम्मेवारी दिए । दोस्रो संविधान सभामा महान नेपाली जनताले पुनः प्रजातान्त्रिक शक्तिलाई मौका दिए । देश प्रजातान्त्रिक पद्धति स्थापनका निर्मित जुन देश आज संघियताका नाउँमा टुक्रिन लागेको छ त्यसबाट जोगाउनका निमित तथा देश गृह यूद्धबाट नगुजरियोस् देश र प्रजातन्त्र जोगाउनका निमित दोस्रो संविधानसभामा संघियतालाई निष्कृय तुल्याई नाटकिय जनगणतन्त्र÷गणतन्त्रबाट जोगाउनका निमित प्रजातान्त्रिक शक्तिलाई मौका दिए, नेपाली जनताको यो दुरदृष्टि निर्णय सराहणिय छ ।
२०६२÷०६३ झै २०७१÷०७२ को आन्दोलन ननिम्तियोस, हाम्रो देशमा । २००७ साल देखि आन्दोलन(आन्दोलन नै भइराख्या छन् किन हो किन ? २००७ साल २०४६ सालका बीचमा सरखार पुर्ण रुपले चले विकास भएकै नै हो इतिहास साक्षी छ तसर्थ कुनै प्रजातान्त्रिक सरखारबाट पुर्ण अवधि सम्म सरखार चलाएको इतिहास छैन । २००७ सालका प्रजातन्त्रको स्थापना दक्षिण एसियाका सुरक्षाका निम्ति भएको कुरा मलाई महसुस हुन्छ, हाम्रा पुर्खाले रोजेका प्रजातन्त्रमा राजालाई राष्टूपिता रोज्नु तथा राजगद्दीमा आसिन गराउन यो प्रमाण हो । हामी समुह तालिबजाएर कसैले राज संस्था प्रति निर्णय गर्न पाउँदैन र त्यो अन्तराष्टिूय मान्यता विपरित हुन्छ । त्यसका निम्ति जनताले निर्णय गर्नु पर्छ जनताका आधारमा अर्थात वाइलेटबाट । तालि बजाएर हुँदैन । जो तालि बजाउँछ आफै भागि हाल्ने र उनको निर्णयहरुलाई जनताले पनि बोकीराख्नु कुनै बाध्यता होइन । हुनु पनि हुँदैन ।
दोस्रो संविधानसभाबाट संविधान जारी होस् । नेपाली जनताले राज संस्थाका बारेमा निर्णय गर्न पाओस् । हिन्दु राष्टूका बारेमा निर्णय गर्न पाओस, पाउनु पनि पर्दछ, अन्तराष्टिूय मान्यता अनुरुप ।
बर्तमानमा नेपाली राजनीति नेपाली जनता प्रति अभिसाप नै हो ! जुन नेपालीले आज देशमा आफ्नो मात्र भुमिलाई चुम्न सकेका छैनन् अर्थात नजन्मेका नेपाली शिशु प्रति पनि जनहि रु. १० हजार करिब कर्ज रहेका छन् वा ऊ भन्दा धेरै यसका जिम्मेदारपुर्ण रुपले देशका शासन व्यवस्था नै हुन । आज नेपाली जनताका सपना साकार गर्न सकेका छैनन् । वर्तमान सम्म कहिले प्रजातन्त्रका नाउँमा मर्छन वा मारिन्छन त कहिले संघियताका नाउँमा मारिन्छ । त कहिले जनगणतन्त्र÷गणतन्त्रका नाउँमा मारिए आखिर कहिले सम्म....? नेपाली राजनीति नेपाली जनता प्रति महानता प्रमाणित होस् भन्ने म चाहन्छु । आधुनिक राष्टू निर्माण संस्थालाई सबै पक्षबाट सम्मान होस्, हाम्रा पुर्खाले सम्मान गरेको स्मर्णिय होस् । देश रहे मात्र प्रजातन्त्र रहने छ । (यो लेखसँग पत्रिकाको कुनै सरोकार छैन । लेखकको आफ्नो बिचार हो ।)
२००७ सालको प्रजातन्त्र स्थापना पश्चात प्रजातन्त्र पद्धतिको प्रक्रिया थालनीको प्रारम्भ भए । अन्तरिम सरकारको गठन भए लगतै संविधानसभाको बहस पनि सुरु भयो । संविधानसभाका पक्ष विपक्षमा राजनीतिक दलहरु विभाजित भएका कारण नै अन्ततः संसदीय निर्वाचनमा सहमति भए दलहरु । अन्ततः आम निर्वाचन सफल भयो । नेपाली कांग्रेसले सरखारका नेतृत्व पाए, प्रथम जननिर्वाचित प्रधानमन्त्रि वि.पि. कोइराला भए । नेपाली जनतामा नेपाली राजनीतिले महानता पाए । नेपाली जनतामा आशा जाग्यो तर नेपाली कांग्रेसले पुर्ण अवधि (५ साल) सरखार नचलाई आफ्ना सरकार ढालि (बाध्यतावस ढाल्नु परे) पुनः संसदीय निर्वाचनमा जाने घोषणा भए । महान नेपाली जनताले पुनः नेपाली कांग्रेसलाई नै सरखार बनाउन जिम्मा दिए । तर फेरी ५ साल सरखार नचलाई सरखार ढाले । विदेशीहरुले नेपालमा आँखा गाडन थाले । असफल राजनीतिका कारण त्यसै क्रममा राजा त्रिभुवन स्वर्गवास भएका थिए । अहिलेको (२०७१ साल) वर्तमान परिस्थिति झैं त्यस बेला पनि प्रजातन्त्रको परिस्थिति लगभग एकैनाशको थियो । बाध्यतावस राजा महेन्द्रबाट वि.सं. २०१७ साल पुष १ गते देशको शासन सत्ता पुर्ण रुपले आफ्नो हातमा लिए ।
२०१७ सालको निर्णयबाट देशमा विदेशी हस्तक्षेपमा विराम लाग्यो र, देशले हिम्मत बटोले, हिम्मत पाए, जसको इतिहास पनि साक्षी छ । तर, फेरी देशमा प्रजातन्त्रको नाउँमा पुनः निरंकुशता हावि हुन थाले । त्यस क्रममा राजा विरेन्द्रले प्रजातान्त्रिक राजा बन्ने लथार पथार गर्न थाले । त्यही मौका छोपी राजनीतिक दलहरुले सदुपयोग गर्न थाले, चिन र भारतका नीति विपरित अर्थात भन्नु पर्दा दक्षिण एशियन पोलिटिक्स विपरित, सिस्टम लागु गरे देशमा । डा.तुलसी गिरी ज्यूलाई बाध्यतावस देश नै छाड्नु प¥यो । अन्ततः देशमा मंडलेहरुको हावि÷ब्रहमलुट हुन थाले । राजसंस्थाका मुल्य÷मान्यता विपरित राजा विरेन्द्र होमिए । अन्ततः देशमा प्रजातन्त्रको नाउँमा उथल पुथल हुन थाल्यो । देशका इतिहास सामु प्रश्न छँदैछ, ‘राजासँग एक ग्लास पानी माग्न जाँदा राजाले पुरै गाग्री नै दिए ।’ त्यो नै दुर्भाग्य निर्णय थियो राजाको । २०४६ साल चैत्र २७ गते प्रजातन्त्रको स्थापना भयो ।
२०४६ साल प्रजातन्त्रको स्थापना पश्चात देशले भोग्नु परेको प्रजातन्त्रको नाउँमा त्यो गनना गराउन वर्तमानमा मैले आवश्यकता ठानेको छैन । २००७ सालको राजनीतिक क्रम झै नेपाली जनताले भोग्नु परेका थिए । केही आशा जनमिएका थिए कि नेपाली राजनीति हाम्रा प्रति महानता हुने छ । तर अभिसाप नै भए, आफ्ना सरकार आफै ढाले प्रजातन्त्रका नाउँमा ब्रहमलुट भए । कथित संस्थाहरु जन्मिए । विदेशीहरुले पुनः खेल्ने मौका पाए (जो जुन विदेशीहरु आज पनि खेल्दैछन्) । देशमा डरलाग्दो जनयुद्ध भयो । १७÷१८ हजार नेपालीका रगत बगाए । देशका भौतिक संरचना अर्बाैं खर्बौंका सम्पतिलाई विनाश पारे । स्वयम प्रजातान्त्रिक राजा विरेन्द्र मारिए । ग्रेण्ड डिजाइन अन्तर्गत हत्या भए । पछि हिन्दु राष्टू जो विश्वका एक मात्र संस्था हुन् जसलाई पाण्डलुपिमा सिमित पारे तथा प्रजातन्त्रका हत्या (२०४७ संविधानलाई निष्कृय तुल्याए) गरि जनगणतन्त्र÷गणतन्त्रका नाउँमा राजनीतिक रुपलाई थाई दिन थाले (जुन मात्र भ्रम हो) । तर राजा ज्ञानेन्द्र (त्यो बालक २००७ सालमा देशका निमित्त बलिमा चढेका थिए) बाट देश र प्रजातन्त्र तथा सनातन धर्म लगायत छिमेकी राष्टूका सुरक्षाका निमित्त २०६० साल माघ १९ गते देशका शासन सत्तापुर्ण रुपले आफ्ना हातमा लिए । देशका शासन व्यवस्था कायम गर्नका निमित आफ्नै अध्यक्षतामा मन्त्रि मण्डल गठन गरी डा.तुलसी गिरी ज्यूलाई देशका सेवाका निमित बोलाई सरखारको उपाध्यक्षमा नियूक्त गरिए । उत्ता माओवादी र प्रजातान्त्रिक राजनीतिक दलहरु १२ बुँदे सम्झदारी अनुरुप देशमा तरंग फैलाउँदै थिए । तर मलाई यो १२ बुँदे निर्णय दलहरुको अदुरदर्शिता, अक्षमता प्रमानित हुने छ भन्ने त्यही बेला लाग्यो । भयो पनि त्यसै ।
संवैधानिक राजतन्त्रलाई पाण्डुलिपिमा सिमित राख्न खोजे, बहुदलिय प्रजातन्त्रलाई हत्या नै गरे÷गराए । २०६२÷०६३ को नाटक प्रजातान्त्रिक दलहरुसँग मिलि खेल खेले र पहिलो संविधानसभाका निर्वाचन र विघटन यस नाटकका प्रमाण हुन । अक्षमतावस दोस्रो संविधान सभाका निर्वाचनका निर्णय भयो । यसमा राष्टिूय निर्माणमा प्रमुख भुमिका खेलेका सेनालाई निर्वाचन निष्पक्ष गराउनका निमित जिम्मेवारी दिए । दोस्रो संविधान सभामा महान नेपाली जनताले पुनः प्रजातान्त्रिक शक्तिलाई मौका दिए । देश प्रजातान्त्रिक पद्धति स्थापनका निर्मित जुन देश आज संघियताका नाउँमा टुक्रिन लागेको छ त्यसबाट जोगाउनका निमित तथा देश गृह यूद्धबाट नगुजरियोस् देश र प्रजातन्त्र जोगाउनका निमित दोस्रो संविधानसभामा संघियतालाई निष्कृय तुल्याई नाटकिय जनगणतन्त्र÷गणतन्त्रबाट जोगाउनका निमित प्रजातान्त्रिक शक्तिलाई मौका दिए, नेपाली जनताको यो दुरदृष्टि निर्णय सराहणिय छ ।
२०६२÷०६३ झै २०७१÷०७२ को आन्दोलन ननिम्तियोस, हाम्रो देशमा । २००७ साल देखि आन्दोलन(आन्दोलन नै भइराख्या छन् किन हो किन ? २००७ साल २०४६ सालका बीचमा सरखार पुर्ण रुपले चले विकास भएकै नै हो इतिहास साक्षी छ तसर्थ कुनै प्रजातान्त्रिक सरखारबाट पुर्ण अवधि सम्म सरखार चलाएको इतिहास छैन । २००७ सालका प्रजातन्त्रको स्थापना दक्षिण एसियाका सुरक्षाका निम्ति भएको कुरा मलाई महसुस हुन्छ, हाम्रा पुर्खाले रोजेका प्रजातन्त्रमा राजालाई राष्टूपिता रोज्नु तथा राजगद्दीमा आसिन गराउन यो प्रमाण हो । हामी समुह तालिबजाएर कसैले राज संस्था प्रति निर्णय गर्न पाउँदैन र त्यो अन्तराष्टिूय मान्यता विपरित हुन्छ । त्यसका निम्ति जनताले निर्णय गर्नु पर्छ जनताका आधारमा अर्थात वाइलेटबाट । तालि बजाएर हुँदैन । जो तालि बजाउँछ आफै भागि हाल्ने र उनको निर्णयहरुलाई जनताले पनि बोकीराख्नु कुनै बाध्यता होइन । हुनु पनि हुँदैन ।
दोस्रो संविधानसभाबाट संविधान जारी होस् । नेपाली जनताले राज संस्थाका बारेमा निर्णय गर्न पाओस् । हिन्दु राष्टूका बारेमा निर्णय गर्न पाओस, पाउनु पनि पर्दछ, अन्तराष्टिूय मान्यता अनुरुप ।
बर्तमानमा नेपाली राजनीति नेपाली जनता प्रति अभिसाप नै हो ! जुन नेपालीले आज देशमा आफ्नो मात्र भुमिलाई चुम्न सकेका छैनन् अर्थात नजन्मेका नेपाली शिशु प्रति पनि जनहि रु. १० हजार करिब कर्ज रहेका छन् वा ऊ भन्दा धेरै यसका जिम्मेदारपुर्ण रुपले देशका शासन व्यवस्था नै हुन । आज नेपाली जनताका सपना साकार गर्न सकेका छैनन् । वर्तमान सम्म कहिले प्रजातन्त्रका नाउँमा मर्छन वा मारिन्छन त कहिले संघियताका नाउँमा मारिन्छ । त कहिले जनगणतन्त्र÷गणतन्त्रका नाउँमा मारिए आखिर कहिले सम्म....? नेपाली राजनीति नेपाली जनता प्रति महानता प्रमाणित होस् भन्ने म चाहन्छु । आधुनिक राष्टू निर्माण संस्थालाई सबै पक्षबाट सम्मान होस्, हाम्रा पुर्खाले सम्मान गरेको स्मर्णिय होस् । देश रहे मात्र प्रजातन्त्र रहने छ । (यो लेखसँग पत्रिकाको कुनै सरोकार छैन । लेखकको आफ्नो बिचार हो ।)
२०७१ बैशाख ०७ गते आईतबार
