अजब–गजब छ बा ! : सुदर्शन सिंह

अधिकार लिने बेलामा मन्त्रिको कार लिएर हिड्यौं अहिले संविधान निर्माण प्रक्रियामा बाटो छेकेर हुन्छ ! हट हैन त भाँटा भेटलास् !
२०७२ भाद्र ०६ गते आईतबार

सदभावनाको ‘मास्टर स्ट्रोक’

काठमाण्डौ स्थित केन्द्रिय कार्यालयलाई सदभावनाले 

सम्पर्क कार्यालय मात्र बनाएको छ ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
राजेन्द्र महतो नेतृत्वको सदभावना पार्टीले अन्ततः भदौ १ गते संविधान सभा परित्याग गरेको छ  । पार्टीले आफनो केन्द्रीय कार्य समितिको निर्णय बमोजिम संविधानसभामा बस्न औचित्यहिन भईसकेकाले सद्भावना पार्टी संसदीय दलले संविधानसभाबाट सामुहिक राजिनामा दिएको विज्ञप्ती मार्फत जनाएको छ  । साथै सदभावनाले आफनो अधिकार र पहिचानको लागि देशको विभिन्न स्थानमा भईरहेको आन्दोलनको समर्थन गरेको समेत जनाएको छ   । 

संविधानसभाबाट बाहिरिन सदभावनाको नेतृत्व तहबाट ४ प्रमुख दलहरु बीच १६ बुँदे सहमति भए देखिनै दवाव बढेको थियो । संविधानसभाबाट मधेसको हक अधिकार सुनिश्चित गराउन नसक्ने अवस्थामा संविधानसभा भित्र बस्नु भन्दा संविधानसभा परित्याग गरी सडकमा आएर जनतासँग मिलेर संघर्ष गर्नुपर्ने मधेसी जनताको माग रहेको थियो ।
सदभावनाले जारी गरेको विज्ञप्तीमा उल्लेख भए अनुसार संविधानसभामा ठुलो दलले दुई तिहाई बहुमतको दम्भ देखाएर जुन मस्यौदा ल्यायो त्यसले देशको मधेशी, थारु, दलित, आदिवासी, जनजाति मुस्लिम, महिला, पिछडावर्ग, अल्पसंख्यक, सिमान्तकृत लगायतका समुदायको प्राप्त अधिकारलाई सुनियोजित तरिकाले समाप्त पार्ने षडयन्त्र भएको छ  ।
यता सदभावनाको परित्याग संंगै मधेशमा खुसियालीको लहर छाएको छ  । खास गरेर मधेशका युवाहरुले विभिन्न समाजीक संजाल मार्फत सदभावनाको कार्यप्रति सराहना गरेको छ  । साथै सबै मधेशवादी दललाई संविधानसभाबाट बाहिर आउन समेत माग गरेको छ  । सदभावनाले संविधानसभा मात्र परित्याग गरेको छैन, काठमाण्डौसँग समेत सम्बन्धलाई विच्छेद गरेको छ । काठमाण्डौको केन्द्रिय कार्यालयलाई सम्पर्क कार्यालय बनाई मधेसमै पार्टीको केन्द्रिय कार्यालय बनाउने भन्ने रणनीतिले गर्दा काठमाण्डौलाई ठुलो झट्का दिन सफल भएको छ सदभावना पार्टी । सदभावनाको परित्याग सँगै मधेस केन्द्रित राजनीति गर्ने अन्य मधेस केन्द्रित दलहरुलाई समेत नैतिक दवाव परेको छ । यस संविधानसभाबाट यस देशका मधेशी, थारु, दलित, आदिवासी, जनजाति मुस्लिम, महिला, पिछडावर्ग, अल्पसंख्यक, सिमान्तकृत लगायतका समुदायको कुनै पनि अधिकार सुनिश्चितता नहुने ठहर सदभावनाले गरेको छ  । जनताद्वारा गठित संविधानसभाबाट नै जनताको संविधान जारी गर्नेे आफुहरुको चाहना हुदाँहुदै जनताको अधिकार हनन् गर्ने षडयन्त्र भईरहदा हाम्रो लागि संविधानसभामा निरिह साक्षी किनाराको रुपमा बसिराख्ने अवस्थामा पुरयाएकोले यस संविधानसभामा बस्नुको औचित्य नै समाप्त भएको सदभावनाले ठहर गरेको छ  । यस्तो अवस्थामा अव एकक्षण पनि संविधानसभामा बस्न जनताको भावनाको अपमान हुनेछ र जनताको इच्छाअनुरुपको संविधान यसै संविधानसभाबाट जारी गर्न संघर्षको विकल्प नरहेको उक्त पार्टीको ठहर छ  ।
मधेशी, थारु, दलित, आदिवासी, जनजाति मुस्लिम, महिला, पिछडावर्ग, अल्पसंख्यक, सिमान्तकृत लगायतका समुदायको भावना समेटिने गरी संविधानको मस्यौदा पुर्नलेखनको उक्त पार्टीले माँग गरेको छ  । संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेशी मोर्चाको आवहानमा गरिएको अश्चितकालिन आमहडतालको क्रममा सप्तरी भारदहमा प्रहरीको गोलीबाट शहादत प्राप्त गरेका स्व. राजीव कुमार राउतलाई उच्च सम्मान सहित हार्दिक श्रद्धाञ्जली दिदै शहिद परिवारका प्रति समवेदना व्यक्त र घाईतेहरुको शिघ्र स्वास्थ्य लाभको कामना गर्दै उपचारको सम्पूर्ण व्यवस्था मिलाउन सरकारसंग उक्त पार्टीले विज्ञप्ती मार्फत माँग गरेको छ  ।
सदभावनाले संविधानसभा परित्याग गर्नुका ६ कारणहरु ः  
१. अधिकार सम्पन्न स्वायत्त मधेश÷थरुहट प्रदेश दिनुको सट्टा झापा देखी लिएर कंचनपुरसम्मको भूभागलाइै टुक्रा(टुक्रा गरी ठुला दलका केही नेताले निहित स्वार्थको लागि मधेश थरुहट आन्दोलनको भावनामाथि कुठाराघात गरेको पार्टीको ठहर छ  ।
२. मस्यौदामा जुन प्रकारको संघीयता र संघीय प्रदेशको खाका ल्याइएको छ  । त्यसले संघीयताको नाममा देशको जनतालाई अल्झाएर आन्तरिक कलह पैदा गर्ने र अन्ततः संघीयतालाई नै समाप्त पार्ने साजिस गरिएको पार्टीको ठहर छ  ।
३. नागरिकतामा विवादित प्रावधानहरु राखेर शाषकवर्गले मधेश थरुहटको नागरिकलाई अनागरिक बनाउने षडयन्त्र गरिएको छ  । नागरिकताको बहानामा मधेश थरुहटमा बस्ने सवै समुदायलाई प्राप्त राजनैतिक र संवैधानिक अधिकारबाट वंचित गराउने साजिस गरिएको पार्टीको ठहर छ  ।
४. जनसंख्याको आधारमा निर्वाचन क्षेत्रको प्राप्त अधिकारलाई कुण्ठित गर्दै मधेश थरुहटका जनतासंग भेदभाव गरिएको र शाषन व्यवस्थामा मधेशी, थारु, दलित, आदिवासी, जनजाति मुस्लिम, महिला, पिछडावर्ग, अल्पसंख्यक, सिमान्तकृत लगायतका समुदायको प्रतिनिधित्वलाई नै समाप्त गर्ने षडयन्त्र गरिएको पार्टीको ठहर छ  ।
५. हिमाल, पहाड, तराई मधेशका सम्पूर्ण मधेशी, थारु, दलित, आदिवासी, जनजाति मुस्लिम, महिला, पिछडावर्ग, अल्पसंख्यक, सिमान्तकृत लगायतका समुदायलाई प्राप्त समावेशी समानुपातिक प्रतिनिधित्वको अधिकारलाई समाप्त पार्ने षडयन्त्र गरिएको पार्टीको ठहर छ  ।
६. संविधानसभामा पेश गरिएको मस्यौदाको विरोध गर्दै आफनो अधिकारको संवैधानिक सुनिश्चितताको लागि देशभर विभिन्न स्थानमा शान्तिपूर्ण प्रदशर्नमाथि सरकारी दमन भईरहदा यो मस्यौदा प्रतिगमनकारी भएको ठहर छ  ।

२०७२ भाद्र ०६ गते आईतबार

निर्णायक आन्दोलन तर्फ उन्मुख ‘मधेस आन्दोलन’

संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाद्वारा जनकपुरमा 

निकालिएको विरोध जुलुसमा महिला नेतृहरु पनि 

उल्लेख्य रुपमा सहभागी भएका छन् ।

अजय अनुरागी
जनकपुरधाम............
मधेसको सडकमा अहिले आगो बलेको छ  । खास गरी मधेसका २० जिल्लाको सदरमुकाम स्थित सहरहरुमा केन्द्रित मधेस आन्दोलन निर्णायक आन्दोलन तिर उन्मुख भएको पाइन्छ  । नेपाली कांग्रेस, नेकपा एमाले, एकिकृत नेकपा माओवादी र मधेसी जनअधिकार फोरम नेपाल लोकतान्त्रिकले प्रस्तुत गरेको ६ प्रदेशको खाकाको विरोधमा मधेसमा चर्को विरोध बढ्दै गएको छ  । विरोधका क्रममा प्रहरीले सप्तरी भारदहका राउतको गोली हानी हत्या नै गरिदिएपछि मधेस आन्दोलन झन चर्किदै गएको छ  । विभिन्न जिल्लाहरुमा भईरहेका प्रदर्शनमा प्रहरीद्वारा गरिएको दमनले मधेस आन्दोलनलाई अझ निष्कर्ष सम्म पु¥याउन बलिरहेको आगोमा घ्यू थप्ने काम भईरहेको छ  ।
राजेन्द्र महत्तोले नेतृत्व गरेको सदभावना पार्टीले संविधानसभा परित्याग गर्नुले पनि मधेसमा आन्दोलनको झन माहौल बढाएको छ  । अर्को तर्फ ४ दलीय मोर्चामा आवद्ध रहेका विजय गच्छदारको फोरम लोकतान्त्रिक प्रस्तावित ७ प्रदेशको विरोधमा मोर्चाबाट अलग भई सदन र सडक दुवैबाट आन्दोलन गर्ने घोषणा गरेपछि अब पुरा मधेसी समुदाय संविधानसभाबाट बन्न गईरहेको नयाँ संविधानले उपेक्षित गर्ने पुष्टि भईसकेको हुनाले

संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाद्वारा विरोध प्रदर्शनमा 

बाल बालिकाहरु पनि हातमा लाठी लिएर प्रयोग भएको देखिन्छ ।

अबको आन्दोलन आर या पारको आन्दोलनमा परिणत हुने लक्षणक्रमहरु देखा पर्न थालेको छ  ।

मधेसमा राजनीति गर्ने मधेस केन्द्रित राजनीति दलहरु विभिन्न अन्य राजनीतिक दलहरुसँग मोर्चा बन्दी गर्दै विरोध प्रदर्शनमा ओर्लिएका छन्  । अहिले सडकमा देखिएको परिदृष्यले विगतको मधेस आन्दोलनको झझ्ल्को दिईरहेको छ  । फरक यति मात्र हो, अहिले राजनीतिक दलका नेता र कार्यकर्ताहरु सडकमा ओर्लिएका छन् भने जनताहरु स्वस्फुर्त रुपमा सडकमा भने आईसकेका छैनन्  । तर, प्रदर्शनकारीको नेतृत्व गर्ने नेताहरुका अनुसार अहिले जनता नआएपनि बन्दलाई पुर्णरुपले समर्थन गरेर आन्दोलन प्रति ऐक्यबद्धता जनाईरहेका कारण पछि जनताहरु पनि अधिकार प्राप्तिको आन्दोलनमा सहभागी जनाउने छन्  । प्राध्यापक, कानुन व्यवसायी, यूवा क्लवहरुको आन्दोलन प्रतिको समर्थन बढ्दै गएको बेला आउँदो दिनमा आन्दोलन थप कष्टकर हुने लक्षणहरु देखिएको छ  ।

बन्दका कारण बजार, उद्योग धन्दा, कल कारखाना, शिक्षण संस्था पुर्णरुपमा बन्द भएका छन् । यातायातका सवारी साधन यहाँ सम्मकी मोटरसाइकल चढन समेत रोक लगाइएको छ । त्यसैगरी मधेसका प्रायः जसो जिल्लाहरुमा अधिकांश सरकारी कार्यालयहरु समेत बन्द गराइएको छ । जनताको जनजीवन अत्यन्त कष्टकर बन्दै गएको छ ।
मधेसी मोर्चाद्वारा अनिश्चितकालिन आमहडताल

बन्दमा अवज्ञा गरेको भन्दै जनकपुरमा प्रदर्शनकारीहरु मोटरसाइकल तोडफोड गर्दै ।

३० साउन देखि ३२ साउन सम्म अनिल झाले नेतृत्व गरेको नेपाल सदभावना पार्टीले ३ दिनको लागि मधेस बन्दको आह्वान गर्यो  । त्यसपछि ३१ साउन देखि ३२ साउन सम्म दुई दिनको लागि संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाले बन्दको आह्वान गर्यो  । मोर्चामा मोहन वैद्यले नेतृत्व गरेको नेकपा(माओवादी सहित ३३ दलिय मोर्चाको संयुक्त आह्वानमा नेपाल बन्द आह्वान गरिएको थियो  । तर, ३२ गते पछि माओवादीले नेपाल बन्द आह्वान फिर्ता लिएपनि मधेसी मोर्चाले बन्दलाई अनिश्चितकालिन मधेस बन्द तथा आम हडतालमा परिणत गर्यो  । मधेसी मोर्चामा उपेन्द्र यादवले नेतृत्व गरेको संघीय समाजवादी फोरम, महन्थ ठाकुरले नेतृत्व गरेको तराई मधेस लोकतान्त्रिक पार्टी, राजेन्द्र महत्तोले नेतृत्व गरेको सदभावना पार्टी र महेन्द्र यादवले नेतृत्व गरेको तराई मधेस सदभावना पार्टी सम्मिलित रहेको छ  ।

ऐतिहासिक मधेस जनविद्रोहको बेला २०६४ साल भाद्र १३ गते भएको २२ बुँदे र २०६४ साल फागुन १६ गते भएको ८ बुँदे सम्झौताका साथै विभिन्न आन्दोलनका समयमा आदिवासी, जनजाति लगायत नेपाल सरकारसँग भएका सम्झौता, सहमति र समझदारीको समेत उलंधन गरी मुलुकलाई प्रतिदमन तर्फ घकेल्न ४ दल नेपाली कांग्रेस, नेकपा एमाले, नेकपा एमाओवादी र फोरम लोकतान्त्रिक पार्टी उद्दत रहेको संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाले आरोप लगाएको छ  । ४ दलका केही नेताहरुले आफ्ना व्यक्तिगत स्वार्थपुर्तीका लागि ल्याएको संविधानको मस्यौदा समानुपातिक समावेशीकरण, समावेशी लोकतन्त्र, स्वशासन, स्वायत्तता, पहिचान सहितको संघीयता, लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक प्रणाली समेतको विपरित रहेको मोर्चाको ठहर छ  । मधेसी, आदिवासी जनजाती, थारु, शिल्पी समुदाय (दलित), पिछडावर्ग, महिला, मुस्लिम, उत्पीडित, अल्पसंख्यक तथा सिमातकृत लगायत विभिन्न समुदायहरु माथि सताव्दीयौं देखि कायम रहेको भेदभाव, असमानता, विभेद, शोषण तथा उत्पीडन अन्तय गरी उनीहरुको पहिचानको मान्यता, समान अधिकार, अवसरमा समानता र सामाजिक न्यायको प्राप्तिलाई नै निषेध गर्ने कार्य गरिएको मोर्चाद्वारा ३२ साउनमा जारी विज्ञप्तीमा आरोप लगाइएको छ  ।

जनकपुरको रामानन्द चौकमा टायर बालेर विरोध प्रदर्शन गर्दै प्रदर्शनकारीहरु ।

संविधानको उक्त मस्यौदामा जातीय÷राष्टिूय पहिचान, संघीयता, लोकतान्त्रिक गणतन्त्र, समावेशी लोकतन्त्र, धर्मनिरपेक्षता आदिलाई नै धरापमा पार्ने कार्य गरिएको मोर्चाको आरोप छ  । उक्त कार्य प्रतिगमनकारी कार्य रहेको र सोको विरुद्ध शान्तिपुर्ण प्रदर्शन गरिरहेका नबलपरासी, सर्खेत, जुमला, रुकुम, काठमाण्डौ उपत्यका, मधेस लगायत देशका विभिन्न जिल्लाहरुमा नागरिकको हत्या गर्ने, गिरफ्तारी गरी यातना दिने कार्य राज्यले गरिरहेको आरोप लगाइएको छ  । उक्त कार्यको भर्सना एवम विरोध गर्दै जनताको लोकतान्त्रिक अधिकारको सम्मान गर्दै यस्ता दमनकारी कार्य तुरुन्त बन्द गर्न मोर्चाले राज्यसँग माग गरेको छ  ।

मधेसी, आदिवासी जनजाती लगायतसँग भएका सम्झौता, अन्तरिम संविधानमा प्राप्त अधिकार, विगतको संविधानसभामा भएको सहमतिहरुलाई कार्यान्वयन गर्ने गरी समानुपातिक समावेशीकरण र पहिचान सहितको संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालको संविधान निर्माण गर्ने सुनिश्चितता नहुनजेलसम्म सम्पुर्ण मधेस÷तराई÷थरुहट बन्द तथा आमहडतालको कार्यक्रम अनिश्चितकालको लागि निरन्तर नै जारी रहिरहने मोर्चाले ३२ साउनमा जारी गरेको विज्ञप्तीमा उल्लेख छ  । आम हडतालका दौरान प्रेस, रेडक्रस, विदेशी कुटनीतिज्ञ, एम्बुलेन्स, बारुणयन्त्र, शवबाहन, दुधको गाडीलाई अवरोध नगर्ने मोर्चाले जनाएको छ  ।
मोर्चाको कार्यगत एकता

मालपोत कार्यालय धनुषा बन्द गराएर विरोध प्रदर्शन गर्दै प्रदर्शनकारीहरु ।

विगतमा एकिकृत नेकपा माओवादीको संयोजकत्वमा गठित ३३ दलिय मोर्चामा मधेसी मोर्चा आवद्ध थियो  । तर, ४ प्रमुख दलहरु बीच १६ बुँदे सहमति भएपछि उक्त मोर्चामा विभाजन आयो  । सुरुमा ५ दल मात्रै रहेको मधेसी मोर्चामा अन्य ३ दलहरु राष्टिूय मधेस समाजवादी पार्टी, नेपाल सदभावना पार्टी र फोरम गणतान्त्रिक गरी ८ दलको मधेसी मोर्चा गठन भएर ३३ दलिय मोर्चामा सहभागी भएको थियो  । तर, १६ बुँदे सहमति भएपछि विजय गच्छेदार नेतृत्वको फोरम लोकतान्त्रिक, शरत सिंह भण्डारी नेतृत्वको रामसपा, अनिल झा नेतृत्वको नेसपा र राजकिशोर यादव नेतृत्वको फोरम गणतान्त्रिक मधेसी मोर्चाबाट अलग्गिए÷अलग्गयाइए  ।

फोरमको नेतृत्वमा नयाँ संघीय गठबन्धन, आन्दोलन अझ चर्कने संकेत
संघीय प्रदेशको नाममा गरिएको सीमाङ्कनको विरोध गर्दै आन्दोलनरत दलहरुले ८ वटा दलसँग मिलेर संघीय गठबन्धन निर्माण गरेका छन्  । तराई मधेशमा अनिश्चितकालीन हड्तालको आह्वान गर्दै आन्दोलनरत मधेशी मोर्चा र केही दलहरु मिलेर नयाँ गठबन्धन बनेपछि आन्दोलन थप चर्कने सम्भावना देखिएको छ  ।
गठबन्धनमा फोरम, संघीय लिम्बुवान पार्टी नेपाल,  तराई मधेश लोकतान्त्रिक पार्टी, सद्भावना, तराई मधेश सद्भावना, थरुहट तराई पार्टी, सामाजिक लोकतान्त्रिक पार्टी र आदिवासी जनजाति पार्टी रहेका छन्  । उपेन्द्र यादव नेतृत्वको संघीय समाजवादी फोरमको अगुवाइमा बनेको गठबन्धनले आफ्नो नयाँ संकल्प समेत सार्वजनिक गरेको छ  ।
गबन्धनले नेपाललाई संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक राज्य बनाउने उद्देश्यले नेपाली जनताले विभिन्न कालखण्डमा विगतका आन्दोलन र सम्झौताको पालना गराउने र ‘विद्यमान वर्गीय, जातीय, क्षेत्रीय र लिङ्गीयलगायत सबै प्रकारका विभेद, असमानता, शोषण, उत्पीडन र द्वन्द्वको अन्त्य गर्न राज्यको अग्रगामी पुनर्संरचना गर्ने संकल्प’ गरेको छ  ।
त्यस्तै, राज्यको सबै अङ्गमा सामानुपातिक समावेशी प्रतिनिधित्व हुनुपर्छ भन्ने तथ्यलाई स्थापना गर्ने, साझा शासन र प्रदेशहरूमा स्वशासनको सैद्धान्तिक मान्यतामा आधारित संघीय शासन, जनताको सार्वभौमिकता, जातीय र राष्टिूय पहिचानको मान्यता, स्वतन्त्र न्यायपालिका, प्रेस स्वतन्त्रता, धर्म निरपेक्षताको पनि संस्थागत कार्यान्वयनमा जोड दिइएको छ  । ‘पहिचान र स्वायत्ततासहितको संघीय संविधान निर्माण गर्नु तथा २०६२ र ०६३ सालको शान्तिपूर्ण जनक्रान्ति, सशस्त्र संघर्ष, मधेश जनविद्रोह, लिम्बुवान, थरुहटलगायत आदिवासी जनजाति आन्दोलनबाट प्राप्त उपलब्धिलाई संस्थागत गर्नु हो,’ गठबन्धनको उद्देश्यबारे अवधारणा सार्वजनिक गर्दै भनिएको छ, ‘राज्य पुनर्संरचना तथा राज्यशक्ति बाँडफाँट समिति र उच्चस्तरीय राज्य पुनर्संरचना सुझाव आयोगका प्रतिवेदनको आधारमा उत्पीडित राष्टिूयताहरूको पहिचान र सामथ्र्यलाई आधार मानी राज्यको पुनर्संरचना गर्नु, नेपाललाई बहुराष्टिूय राज्य घोषणा गर्नु तथा संघ र प्रदेशको संरचना लोकतान्त्रिक, विभेदरहित, समानुपातिक समावेशी हुने गरी निर्माण गर्नु हो  ।’
विभिन्न १३ बुँदे उद्देश्य बनाएको गठबन्धनले दीर्घकालीन सोचका साथ सांगठनिक संरचना निर्माण गरेको देखिन्छ  । गबन्धनको नीतिगत निर्णय गर्न अध्यक्षसहित तीन जनाको कार्यसमिति बन्ने, सचिवालयमा सबै सदस्य संगठनका एक एक जना प्रतिनिधि रहने र गठबन्धनको संरचना स्थानीय तहसम्म विस्तार गर्ने बताइएको छ  ।

संघीय मधेसी मोर्चाद्वारा जनकपुरमा निकालिएको विरोध जुलुस ।

गठबन्धनले राज्यको पुनर्संरचना गर्दा आत्मनिर्णयको अधिकार र स्वशासनयुक्त स्वायत प्रदेशहरू तथा विशेष संरचनाको स्थापना गर्ने उल्लेख गरेको छ  । मानवअधिकार र न्यायको विश्वव्यापी मान्यतालाई आत्मसात गर्ने बताउँदै सार्वजनिक गरिएको अवधारणापत्रमा भनिएको छ, ‘राजकीय भेदभावका कारण पछाडि परेका सम्पूर्ण उत्पीडित समुदायलाई राज्यले सामूहिक प्रवेशको अवसरका साथै शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारमा सकारात्मक विभेदको नीति अँगीकार गर्ने  । दलितहरूका लागि क्षतिपूर्तिको विशेष व्यवस्था गर्ने  । छुवाछूतजस्ता अमानवीय परम्परा र कार्यलाई कानूनी र व्यवहारिक रुपमा अन्त्य गर्न छुवाछुत मुक्त राष्टूको घोषणा कार्यान्वयन गर्ने  ।’
अनिल झाको संघीय मोर्चा आन्दोलनमा
अनिल झाले नेतृत्व गरेको नेपाल सदभावना पार्टीलाई संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चामा आवद्ध नगराइएपछि उनले विभिन्न ६ वटा राजनीतिक दलहरुसँग कार्यगत एकता गर्दै ३० साउनमा काठमाण्डौमा संघीय मधेसी मोर्चा गठन गरी मधेसमा आन्दोलित भएका छन्  । मात्रिका यादव संयोजक रहेको संयुक्त मधेसी राष्टिूय आन्दोलन समिति, जीवन साह अध्यक्ष रहेको लोकतान्त्रिक पार्टी नेपाल, हरिनारायण कामती अध्यक्ष रहेको जनतादल लोकतान्त्रिक पार्टी, गंगा महरा अध्यक्ष रहेको बहुजन समाज पार्टी नेपाल र कौशल कुमार सिंह अध्यक्ष रहेको लोक दल गरी ६ वटा दलहरुको मोर्चा बनेको हो  ।
विगतका राज्य पुनःसंरचना आयोगको प्रतिवेदन अनुसार प्रदेशको खाका, नामाङ्कन र सिमाङ्कनको विरोधमा प्रस्तावित मस्यौदा संविधान र प्रस्तावित प्रदेशको खाका आएको भन्दै उक्त मोर्चाले विरोध जनाएको छ  । पहिचान र अधिकारको संरक्षण हुनुपर्ने, राष्टिूय आत्म निर्णयको अधिकार हुनुपर्ने, समग्र मधेस एक स्वायत्त प्रदेशको स्थापना हुनुपर्ने, जनसंख्याको आधारमा पुर्ण समानुपातिक प्रतिनिधित्व कायम गरिनुपर्ने, समान मतअधिकार लागु हुनुपर्ने, नागरिकतामा रहेको विभेद अन्त हुनुपर्ने, राज्यको सबै अंगमा मधेसीको जनसंख्याको आधारमा समावेशी हुनुपर्ने, स्वशासित प्रदेश र प्राकृतिक स्रोत एवम राजश्वको समानुपातिक बाँडफाँड हुनुपर्ने लगायतका मागहरु लिएर उक्त संघीय मधेसी मोर्चाले गत भाद्र १ गते देखि अनिश्चितकालिन मधेस बन्द, नाकाबन्दी र सरकारी कार्यालयहरुको घेराउ तथा अवरोधको कार्यक्रमहरु लिएर मधेसमा विरोध प्रदर्शन गर्दै आएका छन्  ।
रामसपा पनि सडकमा
शरत सिंह भण्डारीले नेतृत्व गरेको राष्टिूय मधेस समाजवादी पार्टीले प्रस्तावित मस्यौदा प्रति लिखित असहमति जनाएर विरोध प्रकट गर्दै आएको भएपनि सडकमा आएको थिएन  । १६ बुँदे सहमतिलाई आलोचनात्मक समर्थन गर्दै आएको उक्त पार्टीले प्रस्तावित मस्यौदा संशोधन हुनुपर्ने भन्दै आएको भएपनि सडकमा विरोध जनाएको थिएन  । तर, अहिले उक्त पार्टीको विद्यार्थी संगठन समाजवादी विद्यार्थी संघ समेत सडकमा नाराबाजी गर्दै विरोध प्रदर्शन गरिरहेका छन्  । अर्थात मुल पार्टी अझै पनि सडकमा नआएर उसले विद्यार्थी संगठनलाई परिचालन गरेको छ  । मधेस र थरुहटको विकराल स्थिति, बर्षौ देखि उत्पीडनमा पारिएका मधेस र मधेसीद्वारा पहुँच, पहिचान र प्रतिनिधित्वका लागि भएको मधेस विद्रोह तथा उक्त संघर्षमा बलिदान दिएका सहिदहरुको सपना समग्र मधेस एक स्वायत्त प्रदेश भएपनि केन्द्रीकृत शासन व्यवस्थाका वकालत गर्ने र संघीयतालाई अर्थहिन बनाउन विभिन्न जालझेल र प्रपन्च गरिएको उक्त विद्यार्थी संघका केन्द्रिय अध्यक्ष ज्ञानेन्द्र झा ज्ञानु द्वारा जारी विज्ञप्तीमा उल्लेख छ  ।
स्रोत साधन विहिन अर्थात सामथ्र्य र पहिचान सहितको मुल आधार नै नवनाई आफ्नो व्यक्तिगत र दलगत स्वार्थका कारण सिंगो मधेसलाई टुक्रा टुक्रामा विभाजन गर्नु र चुरे क्षेत्र मधेसमा नराखि संघीयतालाई लाचार बनाउने खेल संघीयता विरोधीहरुले गर्दै आएको आरोप लगाइएको छ  ।
सिमाङ्कनको सन्दर्भमा पहिले नै समग्र मधेस एक स्वायत्त प्रदेशलाई मधेसी समुदाय संविधान निर्माण प्रक्रियामा बाधक नबनोस भनेर संविधानसभा १ को राज्य पुनःसंरचना समिति र आयोगको प्रतिवेदनको आधारमा मधेसमा झापा देखि पर्सासम्म १ प्रदेश र नबलपरासी देखि कञ्चनपुरसम्म दोस्रो प्रदेश बनाउनु साथै चुरे मधेसको सिरभाग भएको हुनाले चुरे विनाको मधेस प्रदेश कल्पना समेत गर्न नसकिने विद्यार्थी संघका अध्यक्ष झाद्वारा जारी विज्ञप्तीमा उल्लेख छ  । अहिले चुरे विना नै सिमाङ्कन गरिएको र अहिले ६ प्रदेशको सिमाङ्कन गरेकोमा दोस्रो नम्बरको प्रदेशमा झापा, मोरंग, सुन्सरी, उदयपुर, सिन्धुली र मकवानपुर जिल्लाहरु समावेश गर्नुपर्ने विद्यार्थी संघले माग गरेको छ  । त्यसैगरी ५ नम्बर प्रदेशमा नबलपरासी, रुपनदेही, कपिलबस्तु, दांग, बाँके, बर्दिया, कैलाली, कञ्चनपुर र जोडिएका चुरे क्षेत्रका जिल्लाहरु समेत समावेश गर्न माग गरिएको छ  ।
फोरम लोकतान्त्रिकको ऐक्यबद्धता
मधेसी जनअधिकार फोरम नेपाल लोकतान्त्रिकलाई मधेसी मोर्चाले मधेस विरोधी पार्टी र उक्त पार्टीका अध्यक्ष विजय कुमार गच्छदारलाई गद्दारको आरोप लगाईरहेको छ  । १६ बुँदे सहमतिका हस्ताक्षर कर्ता र अहिले प्रस्तावित ६ प्रदेशको खाका प्रस्तुतकर्ता मध्येको एक उक्त पार्टीलाई अहिले मधेस विरोधीको रुपमा चित्रण गरिएको छ  । उक्त पार्टी अहिले बर्तमान मस्यौदा तथा प्रदेशको खाका अनुसार संविधान जारी गर्न शासक वर्गसँग कुममा कुम मिलाएको छ  । तर, फोरम लोकतान्त्रिक धनुषाले भने अहिले मधेसमा जारी आन्दोलन प्रति ऐक्यवद्धता जनाउँदै सडकमा समेत टायर बालेर विरोध प्रदर्शन गरेको पाइन्छ  । १ भदौमा फोरम लोकतान्त्रिक धनुषाका अध्यक्ष उमाशंकर अरगरियाले जारी गरेको प्रेस विज्ञप्तीमा अहिले जारी आन्दोलन प्रति ऐक्यवद्धता जनाएका छन् । त्यसैगरी सप्तरीको भारदहमा भएको प्रहरी दमनको समेत अरगरियाले विरोध गरेका छन् ।
मधेशी जनाधिकार फोरम लोकतान्त्रिकका अध्यक्ष विजयकुमार गच्छदारले आफू ८ प्रदेशको पक्षमा नै रहेको भन्दै मुख्य तीन दलले सहमति गरेको ७ प्रदेशको खाका नमान्ने बताएका छन् । तर संविधान सभा भने नछोड्ने उनले सपष्ट पारेका छन् ।
४ भदौमा विशेष समितिको बैठकबाट बाहिरिएपछि पत्रकार सम्मेलन गर्दै उनले आफूले तराईमा ३ प्रदेश सहित ८ प्रदेशको संघीयतामा जान प्रस्ताव गरेको बताए । पत्रकार सम्मेलनमा बोल्दै उनले भने,’केही नेताहरुको इन्टूेस्टमा ६ बाट ७ मा जान सकिन्छ भने ८ मा जान किन सकिँदैन ?’ उनले शेरबहादुर देउवाको चाहनामा कैलाली र कञ्चनपुर सुदुरपश्चिमका पहाडमा राखिएको,  मध्यपश्चिममा प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाको चाहनामा सिमाङ्कन गरिएको र पश्चिमाञ्चलमा रामचन्द्र पौडेलको चाहना अनुसार सीमाङ्कन गरिएको आरोप लगाए । उनले मधेशी र थारुहरुको पहिचानमा कुठाराघात गरिएको बताए । उनले भने, ’यो सीमाङ्कन अनुसारको संघीयतामा जाने हो भने द्वन्द्व निम्तिन्छ ।’ उनले तराईमा तराईमा झापा मोरङ सुनसरी सप्तरी र सिराहा उदयपुर रहेको एउटा प्रदेश, धनुषा देखिपर्सा सम्मको एउटा र नवलपरासीदेखि पर्सासम्म अर्को प्रदेश बनाउन प्रस्ताव गरेका थिए ।
१६ बुँदे सहमति बनाउन र तीन दललाई एक ठाउँमा ल्याउन आफूले भूमिका निर्वाह गरेको दाबी गर्दै उनले तीन दलका नेताहरुले आफूलाई वेवास्ता गर्दै सहमति गरेको दुस्ख व्यक्त गरे । ‘अब विशेष समितिको बैठकमा जानुहुन्छ कि हुन्न ?’ भन्ने पत्रकारको प्रश्नमा उनले भने, ’हामी संविधान सभाबाट अलग भएका छैनौं । यदि समितिका सभापतिले आवश्यक ठान्नुभयो भने म बैठकमा जान्छु ।’

२०७२ भाद्र ०६ गते आईतबार

अजब–गजब छ बा ! : सुदर्शन सिंह

बुढोले आँखा नदेखेर झुकिन्छ कि भनेको, कस्तो ताल पारेर विभाजन गरेका छन् । हामीले अब जन्म दिन हेर्ने र मधेसीले बाऊको विहे !

२०७२ श्रावण ३१ गते आईतबार

सबैला गोली काण्डको सुल्झियो गाँठो ‘काउन्टर व्यालेन्स’का लागि गरियो रामप्रगासको हत्या

हथकडीमा बायाँबाट चुरिबाला भनिने भगवानबाबु साह कलवार र दायाँ राजु गुप्ता ।

अजय अनुरागी
जनकपुरधाम............ 

सबैलामा भएको दुईवटा छुट्टा छुट्टै घटनामा नेकपा एमाले नेता योगनारायण यादव प्रमुख अभियुक्तको रुपमा रहेको पाइएको छ । कुटपिटबाट मृत्यु भएका राम सेवक राउत गडेरी तथा घाइते भएका व्यक्तिहरुका सन्दर्भमा कुराहरु बाहिर आईसकेको भएपनि राम प्रगास यादवको हत्या रहस्यमय बनेको थियो । तर, राम प्रगासको हत्या पनि घटनालाई डाईभर्ट गर्न तथा काउन्टर व्यालेन्स गर्न योगनारायण यादवकै समुहले गरेको प्रहरी अनुसन्धानमा खुलेको छ । उक्त घटनाका एक जना अभियुक्त भगवानबाबु साहलाई धनुषा जिल्ला अदालतले २८ साउनमा गरेको आदेशले थुनामा गएका छन् । यस अघिसम्म मोर्चा पक्ष वा योगनारायण पक्ष मध्ये कसले हत्या गरेको भन्ने रहस्य बनेको थियो ।

 

सबैला घटनाका प्रमुख अभियूक्त भनिएका योगनारायण यादव अझै सम्म फरार रहेका छन् ।

सबैलाका राम प्रगास यादवलाई गोली प्रहार गरी हत्या गरिएको घटनाको गुथ्थी प्रहरीले सुल्झाएको छ । यादवलाई काउन्टर व्यालेन्सका लागि हत्या गरिएको धनुषा प्रहरीको ठहर रहेको छ । धनुषाका प्रहरी नायव उपरीक्षक कृष्ण प्रसाईको संयोजकत्वमा प्रहरी निरीक्षकहरु निरंजन थापा, गणेश बहादुर बराल, भगिरथ रेग्मी, प्रहरी नायव निरीक्षक गगन बहादुर साही, प्रहरी सहायक निरीक्षक जयलाल प्रसाद यादव र प्रहरी सहायक निरीक्षक संतोष झा सहितको बोर्डले प्रस्तुत गरेको प्रतिवेदनमा योगनारायण यादव लगायतका समुहले एउटा हत्याको काउन्टर व्यालेन्सका लागि हत्या गरिएको निष्कर्ष निकालिएको छ ।
 ८ चैत्र २०७१ मा अन्दाजी राति करिब साढे ८ बजे तिर मोर्चा निकट स्थानीयहरु छलफलमा बसीरहेको स्थानमा योगनारायण यादव पक्षका योगनारायण यादव, लाल विहारी यादव लगायतका २०÷२५ जनाको समुहद्वारा लाठी, चिरपट र ढुङ्गा समेतले गरेको आक्रमणबाट गम्भीर घाइते भएका मोर्चा पक्षका राम सागर साह र राम सेवक राउत गडेरीको अवस्था अति चिन्ताजनक छ र निज घाइतेहरुको मृत्यु हुने सम्भावना प्रवल छ भन्ने सूचना पाई घटनालाई मोड्न र सामानन्तर गर्न आफ्नै पक्षका  राम प्रगास यादवको हत्या गर्ने र मोर्चा पक्षमाथि आरोप लगाउनका लागि, घटनाको काउन्टर व्यालेन्सका लागि योगनारायण यादव पक्षका योगनारायण यादव, सिताशरण यादव, भगवानबाबु कलवार, प्रदिप यादव, लालविहारी यादव, जगदीश यादव र बुधेश्वर यादव लगायतका व्यक्तिहरुले योजना बनाई षडयन्त्र गरी हत्या गरेको उक्त बोर्डको ठहर रहेको छ ।
 ती व्यक्तिहरुले ८ चैत्र २०७१ मा योगनारायण यादवको घरमा उनी आफै समेत बसी योजना बनाई मृतक राम प्रगास यादव कै मन मिल्ने भगवान बाबु कलवार र जगदीश यादवले नै छलफलको लागि योगनारायण यादवको घरमा जानु पर्यो भनि बोलाएर लगि आफ्नै पक्षको प्यारालाईसिसका विमारी ४५ बर्षिय राम प्रगास यादवलाई बोलाएर ल्याई चारनाथ खोलाको डिलमा पुर्व योजना बमोजिक ती व्यक्तिहरुको उपस्थितिमा खुनिया भनिने रामबाबु यादवले गोली हानी राम प्रगास यादवको हत्या गरिएको प्रहरीको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।  विहान करिब १ बजे गोली हानी हत्या गरेको उक्त प्रहरी बोर्डको ठहर रहेको छ ।
मृतक बोलाउने भगवान बाबु थुनामा
हत्या गरिएका राम प्रगास यादवलाई घरबाट बोलाउन लगेका भनिएका सोही गाउँका चुरीवाला भनिने भगवान बाबु साह कलवारलाई धनुषा जिल्ला अदालतले थुनामा राखि मुद्दाको पुर्पक्ष गर्न आदेश दिएको छ । २८ साउन २०७२ मा धनुषा जिल्ला अदालतका न्यायाधीश दिपक खनालको इजलासले भगवान बाबु साहलाई थुनामा राखेर मुद्दाको अनुसन्धान गर्न आदेश दिएको हो । उक्त आदेश पश्चात साहलाई जलेश्वर कारागारमा थुनाको लागि पठाइएको छ ।
चुरीवाला उपनामले चिनिने भगवानबाबु साहलाई धनुषा प्रहरीले २८ अषाढ २०७२ मा राम प्रगास यादवको हत्या गरेको आरोपमा पक्राउ गरेको थियो । घटना भएको करिब ३ महिना पछि उक्त घटनामा पहिलो व्यक्तिको रुपमा धनुषा प्रहरीले पक्राउ गरेको थियो । सबैला बजारमा चुडी लहठीको पसल खोली व्यापार व्यवसाय गर्दै आएका साह गत बर्षको सबैला उद्योग बाणिज्य संघको चुनावमा योगनारायण यादव पक्षबाट अध्यक्षका लागि उम्मेदवार भएका थिए । तर, उक्त चुनावमा मोर्चा पक्षका उम्मेदवार श्रीप्रसाद नायक विजयी भएका थिए । मृतक  राम प्रगास यादव सँग उनको पहिले देखि नै राम्रो चिनजान तथा सम्बन्ध रहेको थियो । मिल्ने साथी भएकाले उनीहरु एक अर्कौको घरमा गई खानपिन समेत गर्दै आएका थिए ।  भगवानबाबु, मृतक राम प्रगास यादव दुवै जना योगनारायण यादवका नजिकका मानिस थिए ।

सबैला घटनाका अर्को अभियुक्त लक्ष्मीनारायण यादव धनुषा जिल्ला अदालतको आदेशबाट तारेखमा रिहा 
भएपनि उक्त आदेश विरुद्ध पुनरावेदन अदालत 
जनकपुरमा मुद्दा परेको छ ।

घटना भएका दिन प्रतिवादी भगवान साहले आफ्नो मोवाइल नम्बर ९८४४०५३७११ बाट मृतक यादवको मोवाइल नम्बर ९८१७८५५३२० मा साँझ ८ बजेर ५४ मिनेट र ९ बजेर ४ मिनेटमा दुई पटक फोन समेत गरेका छन् । प्रहरीले सोही कल डिटेल्सको आधारमा पनि उनलाई उक्त घटनाको अभियूक्त बनाएको देखिन्छ । उनलाई प्रहरीले पोलिग्राफ टेस्ट समेत गरेको छ । १६ जुलाई २०१५ का दिन मध्य क्षेत्रिय प्रहरी कार्यालय हेटौडामा उनको पोलिग्राफ टेस्ट गरिएको थियो । मानिसले बोलेको कुरा सहि हो वा गलत हो भन्ने छुट्याउनका लागि पोलिग्राफ टेस्ट गरिन्छ ।
प्रहरीले उनलाई सोधेको प्रश्नहरुको जवाफ छलछाम पुर्ण (डिसेप्सन इन्डिकेटेड) रहेको पोलिग्राफ परीक्षण प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । तपाईले राम प्रगास यादवलाई गोली हान्नु भएको हो कि होइन भन्ने सम्बन्धमा सोधिएका प्रत्येक प्रश्नको साँचो जवाफ दिनु हुन्छ भनि प्रश्न गर्दा दिन्छु भनि भगवान बाबुले जवाफ दिएका थिए । त्यसैगरी तपाईले उसलाई गोली हान्नु भएको हो, तपाईले उसलाई पिठ्यु लगायत अन्य भागमा गोली हान्नु भएको हो, तपाईले उसलाई रातको समयमा चारनाथ खोला छेउमा गोली हान्नु भएको हो लगायतका प्रश्नहरुको जवाफमा उनले होइन भनेका छन् । तर, ती प्रश्नहरुका जवाफमा अझ बढी सुचनाहरु प्रदान गर्न भन्ने सवाल सोध्दा केही पनि अतिरिक्त जवाफ वा सूचना नदिएका कारण उनले दिएका जवाफको सत्यता ०.१ प्रतिशत भन्दा पनि कम रहेको उक्त प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।
भगवानलाई छोडाउन मृतककी पत्नीको पहल
आफ्नो श्रीमानको हत्याको अभियोगमा पक्राउ पर्नेलाई हदैसम्मको कानुनी कारवाही हुनुपर्छ भनेर कुनै पनि पीडित महिलाले आवाज उठाउँछन् । जो कोहीले पनि सायद त्यसै गर्छन होला । तर, राम प्रगास यादवको हत्याको अभियोगमा पक्राउ परेका भगवान बाबु साह कलवारलाई रिहा गराउन मृतक यादवकी पत्नी जानकी देवी यादवले गरेको पहललाई लिएर स्थानीयवासीहरु आश्चर्य चकित भएका छन् । भगवानबाबु पक्राउ परेको दुई दिन पछि प्रदिप कुमार यादव, रामबली साह, कारीराम यादव, तेजनारायण यादव, लख्खीचन साह, श्याम किशोर साह लगायतका १० जना स्थानीयवासीहरु घटनाका बारेमा सोध पुछ गर्न जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषा पुगेका थिए ।
प्रहरी नायव उपरीक्षक कृष्ण प्रसाईको कार्यकक्षमा उनकै उपस्थितिमा जानकी देवी यादवले प्रदिप यादवको मोवाईल नम्बर ९८४४०२४५०४ मा फोन गरे । तर, प्रदिपको मोवाईलमा लाउड स्पीकर अन गर्न नसकिने कारण प्रदिपले रामबली साहको ९८४४०२४५०४ नम्बरबाट जानकीलाई फोन गरे । लाउड स्पीकरमा जानकीसँग गरिएको कुराकानीमा जानकीले अरु फसे पनि फसोस तर भगवानबाबुलाई बचाईदिनुस भनेर गुहार गरिरहेकी थिईन । फेरी यताबाट तिम्रो श्रीमानलाई घरबाट बोलाउन आएको मानिस भगवान बाबु नै होइन र भनेर सोध्दा उनी आएको कुरा स्वीकार गरेपनि जानकीले योगनारायण जेल जाओस तर भगवानबाबुलाई रिहा गराईदिनुस भनेर भनेका थिए । जबकी एकातर्फ जानकी देवीले गरेको जाहेरीमा समेत उनलाई अभियुक्त बनाइएको छ ।
अदालत अगाडी नाराबाजी
उक्त दुईवटा घटनासँग जोडिएका भगवान बाबु साह कलवार र राजु गुप्तालाई धनुषा प्रहरीले धनुषा जिल्ला अदालतमा पेश गरेका दिन सबैलाका मोर्चा पक्षका नेता तथा कार्यकर्ताहरुले नारावाजी गरेका थिए । २७ साउनमा नेकपा माओवादीका केन्द्रिय अध्यक्ष मात्रिका यादव सहितको उपस्थितिमा सबैला गाउँबाट करिब ४ दर्जनको संख्यामा आएका मोर्चा पक्षका नेता तथा कार्यकर्ताहरुले अदालतको अगाडी नाराबाजी गरेका थिए । न्याय बेच्न पाइँदैन, सामाजिक एकता जिन्दावाद, दोषीलाई कारवाही गर लगायतका नाराहरु लगाई उनीहरु करिब १ घण्टा भन्दा वढी समयसम्म नाराबाजी गरेका थिए । नाराबाजी गरिरहेको कुरा बुझेपछि १ नम्बर इजलासका न्यायाधीशले मात्रिका यादव लगायतका ५ जना प्रदर्शनकारीहरुलाई बोलाएका थिए । किन नारावाजी गरेको भनेर न्यायाधीशले सोध्दा विगतमा पक्राउ परेका लक्ष्मीनारायण यादवलाई अदालतले तारेखमा रिहा गरेपछि आफुहरु न्यायका लागि नाराबाजी गरेको उनीहरुले भनेका थिए । उक्त वार्तालापमा सहभागी भएका स्थानीयवासी प्रदिप यादवका अनुसार, विगतमा कुन न्यायाधीशले के गरे भन्ने कुरा मलाई थाहा भएन, तर अब अदालतमा प्रस्तुत गरिएको कागज र प्रमाणका आधारमा न्याय दिइनेछ भनेर न्यायाधीशले आश्वासन दिएपछि उनीहरु प्रदर्शन रोकेका थिए ।
राजु गुप्ता पनि पक्राउ
राम सेवक राउत गडेरीको हत्या गरेको तथा थुप्रै मानिसहरुलाई ज्यान लिने प्रयास गरेको अभियोगमा फरार रहेका राजु गुप्तालाई स्थानीय मानिसहरुले २६ साउनका दिन पक्राउ गरी जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाका जिम्मा लगाएका थिए । भगवान साह कलवारको बहस सुन्न जनकपुर आएका मोर्चाका मानिसहरु साँझ साँढे ५ बजे तिर कदम चौक तर्फ गईरहेका बेला गुप्तालाई उनीहरुले लखेटेर समातेका थिए । सबैलाका कारीराम यादव, राम देव यादव, लक्कीचन साह, दिनेश साह, श्याम किशोर साह, तेजनारायण यादव लगायतका समुहले लखेटेर गुप्तालाई पक्राउ गरेका थिए ।
गुप्तालाई थुनामा राखेर वा तारेखमा राखेर अनुसन्धान अगाडी वढाउने भन्ने सवालमा धनुषा जिल्ला अदालतमा उपस्थित गराइएको छ । २९ साउन शुक्रबार सम्म पनि बहसको क्रम नटुङ्गिएकोले ३१ साउन आईतबार आदेश आउने बताइएको छ ।
किन भयो घटना ?
सबैला नगरपालिका वडा नं.३ स्थित सबैला बजारले ओगटेको रुद्रेस्वरानन्द प्रधानाङ्गको करिब ३ विघा जग्गा साविक देखि नै पर्ति र गौ चरण रहि सार्वजनिक रुपमा प्रयोग हुँदै आएको थियो । २०४६ साल तिर प्रधानाङ्ग उक्त गाउँबाट बसाई सरी काठमाण्डौका बासी बने । यता उक्त जग्गा एमाले नेता योगनारायण यादवले किनेको हल्ला फैलियो । त्यसपछि २०७० सालको चैत्र महिनामा उक्त जग्गा प्लटिङ्ग पनि गरियो । उक्त कुरा स्थानीयवासीहरुले थाहा पाएपछि प्रतिकारका लागि एकगठमेल भएका थिए । त्यसपछि उक्त जग्गाकै लागि गाउँमा एमाले नेता योगनारायण यादव एकातर्फ र अन्य राजनीतिक दल तथा स्थानीयवासीहरुको अर्को मोर्चा बनेको थियो । मोर्चामा रहेका व्यक्तिहरुले उक्त जग्गामा गई पिलरहरु उखालेर फालिएको थियो । मोर्चा पक्षले अदालतमा मुद्दा गरी जग्गा समेत रोक्का गरेका थिए ।     तर, योगनारायण यादवले पुनरावेदन गरी पुनरावेदन अदालत जनकपुरबाट जग्गा फुकुवा गराएका थिए । त्यसकारण योगनारायण यादव र मोर्चा पक्ष बीचमा आन्तरिक द्वन्द्व र बैचारिक मतभेद बढेको थियो । गाउँका कुनै पनि विकास निर्माणको कार्य होस वा सार्वजनिक सरोकारको विषय, उक्त द्वन्द्वको  छायाँ पर्ने गथर््यो ।
सोही क्रममा उक्त गाउँको मदन आश्रीत निम्न माध्यमिक विद्यालयको विद्यालय व्यवस्थापन समिति गठनका लागि ८ चैत्र २०७१ का दिन उक्त विद्यालयमा अभिभावकहरुको भेला आयोजन गरिएको थियो । योगनारायण यादव पक्षबाट एक जना अध्यक्षका लागि उम्मेदवार भएपनि मोर्चाको पक्षबाट १२÷१३ जना उम्मेदवार भएपछि कुरा मिलिरहेको थिएन । त्यसपछि अध्यक्ष पदका उम्मेदवारले २५ हजार रुपैयाँ र सदस्यका उम्मेदवारले  विद्यालयको खातामा जम्मा गरेको भौचर ९ चैत्रमा विद्यालयमा पेश गरेमा मात्र उम्मेदवार दर्ता हुने र चैत्र २५ गते चुनाव हुने निर्णय गरि उक्त अभिभावक भेला त्यस दिन सम्पन्न भएको थियो । सोही दिन साँझ करिब ८ बजे रामदेव ठाकुरको घरमा आगामी रणनीति तय गर्न मोर्चा पक्षका मानिसहरु स्थानीय रामदेव ठाकुरको घरमा छलफल गरिरहेका थिए ।
     त्यही बेला योगनारायण यादवको नेतृत्वमा आएका समुहले मोर्चाका पक्षका नेता तथा कार्यकर्ताहरु माथि आक्रमण गरेको भनेर उक्त घटनामा घाइते भएका व्यक्तिहरुले प्रहरी समक्ष बयान कागज गरेका छन् । उक्त घटनामा परी घाइते भएका रामसेवक राउतको मृत्यु भएको थियो ।
को–को पक्राउ परे,को–को फरार छन् ?

सबैला घटनाका अभियुक्तहरु लाल विहारी यादव, महेश यादव र महेन्द्र यादव अहिले कारागारमा थुनामा छन् ।

८ चैत्र २०७१ मा अन्दाजी राति १० बजेको समयमा धनुषाको सबैला नगरपालिका वडा नं.१ स्थित मुसहरी टोल बस्ने राम सेवक राउतलाई कुटपिट गरी हत्या गरेको कर्तव्य ज्यान मुद्दाका फरार अभियुक्तहरुको खोज तलासका क्रममा फरार मध्येका प्रतिवादी लक्ष्मीनारायण यादवलाई जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाको विषेश टोलीले १९ जेष्ठ २०७२ मा पक्राउ गरेको थियो । जिल्लाको पुर्वी क्षेत्र प्रखे महुवा वडा नं.४ स्थित हनुमान चौकबाट सादा पोशाकमा गएको प्रहरीको विशेष टोलीले पक्राउ गरी थप अनुसन्धान तथा कारवाहीका लागि २० जेष्ठ २०७२ मा धनुषा जिल्ला अदालतमा उपस्थित गराएको थियो । सोही दिन कजरा रमौल वडा नं.१ कोल रमौल बस्ने ४२ बर्षिय प्रतिवादी लक्ष्मीनारायण यादव सँग धनुषा जिल्ला अदालतले बयान लिई आदेश समेत गरेको थियो । अदालतको ६ नम्बर इजलासका न्यायाधिश मुकेश उपाध्यायले गरेको आदेश अनुसार २७ हजार रुपैयाँ धरौटी लिई रिहा गरिएको थियो । तत्काल प्राप्त प्रमाणबाट घटना स्थलमा प्रतिवादी लक्ष्मीनारायण यादव मौजुदै रहेको भन्न नमिली मुलुकी ऐन अदालती बन्दोवस्त ११८ को देहाय ५, १० को अवस्थाको विद्यमानता देखिँदा पछि ठहरे बमोजिम हुने गरी यी प्रतिवादीबाट नगद रु.२७ हजार वा सो बराबरको जेथा जमानत लिए लिई तारेखमा राख्नु अन्यथा सिरहा कारागारमा थुनामा पठाउनु उल्लेख छ । सोही दिन यादवले धरौटी रकम बुझाएर तारेखमा रिहा भए ।
    यस अघि ८ बैशाख २०७२ मा धनुषा जिल्ला अदालतका न्यायाधिश मुकेश उपाध्यायको इजलासले सोही घटनामा पक्राउ परेका प्रतिवादीहरु महेश यादव, रामविहारी यादव भनिने लाल विहारी यादव र महेन्द्र यादवलाई पुर्पक्षको लागि थुनामा राखि मुद्दाको पुर्पक्ष गर्नु र फरार प्रतिवादीहरुलाई पक्राउ पुर्जी जारी गरिएको आदेश गरेको थियो । सबैला नगरपालिका १ मा बस्ने रामसेवक राउतको श्रीमति सिकिल देवि गडेरी र सोही नगरपालिकाका श्याम किशोर साहले गरेको किटानी जाहेरी सहितको मुद्दामा अदालतले उक्त आदेश गरेको थियो । रामसेवक गडेरीको हत्या गरेको तथा थुप्रै मानिसहरुलाई कुटपिट गरी घाइते बनाएको भन्दै २९ जना विरुद्ध किटानी जाहेरी दिइएको छ । 
कर्तव्य ज्यान सम्बन्धी महलको १३ (३) सम्बन्धि सर्बस्व सहित जन्मकैद र ज्यान मार्ने उद्योग अन्तरगत ५ देखि १२ बर्ष सम्म कैद सजाय माग दावी गरेका सरकारी वकिल तथा जिल्ला न्यायाधिवक्ता पुन्यप्रसाद पाठक भन्छन,“ तिनीहरु तत्काल बच्ने कुनै सम्भावना देखिँदैन । प्राप्त प्रमाण तथा घाइतेहरुले स्वयम गरेको किटानी जाहेरी तथा बयान कागज, घाइतेहरुको घाउ जाँच केश फारम रिपोर्ट, मृतकको शव परीक्षण प्रतिवेदन रिपोर्ट, पक्राउ परेका प्रतिवादीहरुले मेरै सामु प्रहरी अधिकृत समक्ष गरेको बयान कागजका आधारमा पनि उनीहरु जेल जाने लगभग निश्चित छ ।”
    उक्त घटनामा प्रदिप कुमार यादव, उमेश साह कल्वार, दिनेश साह, रामदेव ठाकुर, लखिचन साह, श्याम किशोर साह, रामबली साह गरी ११ जनाको प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र सबैलाबाट घाउ जाँच केस फारम रिपोर्ट प्रहरीले पेश गरेका छन् । त्यसैगरी घाइते रामसागर साहको बयान कागज प्रहरी वृत्त बौद्ध काठमाण्डौ र उसको घाउ जाँच केश फारम प्रतिवेदन समेत पेश गरिएको छ ।
    मृतक राम सेवक गडेरी राउतको पोस्टमार्टम रिपोर्टमा समेत धेरै चोट पटक बताइएको छ । पोस्टमार्टम रिपोर्ट अनुसार मृतक गडेरीको टाउँकोमा धार नभएका हतियारको चोट, दाहिने आँखाको माथि निल, दायाँ तिघ्रा र खुट्टामा चोट मृत्युको प्रमुख कारण बताइएको छ ।
क–कसका विरुद्ध किटानी जाहेरी ?
उक्त मुद्दामा धनुषा साविक सबैला गाविस वार्ड नं.२  हाल सबैला न.पा.वार्ड नं. १ मा बस्ने रामलखन यादवको छोराहरु बर्ष ५० को योगनारायण यादव, बर्ष ४१ को महेन्द्र यादव, बर्ष ४० को जगदीश यादव विरुद्ध किटानी जाहेरी दिइएको छ । त्यसैगरी सबैला कै सुरजनाथ यादवको छोरा बर्ष ५० को महेश यादव, रामेश्वर यादवको छोरा बर्ष ३२ को रामविहारी यादव भन्ने लाल बिहारी यादव, घुरे यादवको छोरा बर्ष ५० को रामबाबु यादव, ऐ.ऐ.मा बस्ने दुःखी यादवको छोरा बर्ष ४४ को लाल विहारी यादव, धनिकलाल यादवको छोरा बर्ष ३० को पुष्पनारायण यादव, रामबृक्ष साहको छोरा बर्ष ४० को फिरन साह, जिल्ला धनुषा साविक सबैला गाविस वार्ड नं. १ हाल सबैला न.पा.वार्ड नं.१ मा बस्ने किशोरी यादवको छोरा बर्ष २७ को लक्ष्मण यादव विरुद्ध समेत किटानी जाहेरी गरिएको छ । सुखी यादवको छोरा बर्ष ६० को रामविलास यादव, किशोरी यादवको छोरा बर्ष ३१ को प्रदिप यादव, अर्जुन साह तेलीको छोरा बर्ष ४८ को ज्ञानी साह, साविक सबैला गाविस वार्ड नं. ४ हाल सबैला न.पा.वार्ड नं.२ मा बस्ने गुनिया यादवको छोरा बर्ष ४० को बुधेश्वर यादव, सितल लाल यादवको छोरा बर्ष ३२ को राजदेव यादव विरुद्ध मुद्दा परेको हो ।
 जिल्ला धनुषा साविक सबैला गाविस वार्ड नं.५ हाल सबैला न.पा.वार्ड नं. २ मा बस्ने लक्ष्मी यादवको छोरा बर्ष ४४ को सिताशरण यादव, शिवजी यादवको छोरा बर्ष ४४ को सिताशरण यादव, रामनरेश प्रसाद साह कलबारको छोरा बर्ष ४२ को राजु प्रसाद गुप्ता, माची झिट्कैया गाविस वार्ड नं.६ घर भई हाल सबैला न.पा.वार्ड नं. १ मा बसने महगा राउतको छोरा बर्ष ४४ को देवन यादव भन्ने देवलाल यादव, कजरारमौल गाविस वार्ड नं. १ मा बस्ने चन्द्रकिशोर यादवको छोरा बर्ष ४० को लक्ष्मीनारायण यादव,सबैला न.पा.वार्ड नं.१ मा बस्ने सुरजनाथ यादवको छोरा बर्ष २९ को झोपे यादव,परमेश्वर गडेरीको छोरा बर्ष ५० को जगदीश राउत, जिवछ यादवको छोरा बर्ष ४० को महेन्द्र यादव, जिवछ यादवको छोरा बर्ष ४८ को दुखिया यादव, खुसी यादवको छोरा बर्ष ५८ को रामबृक्ष यादव, ऐ.ऐ.वार्ड नं.७ मा बस्ने रामदयाल यादवको छोरा बर्ष ३८ को जिवछ यादव, झटियाही वार्ड नं.४ मा बस्ने किशोरी साहको छोरा बर्ष ३६ को दुर्गा प्रसाद साह, झटियाही वार्ड नं.७ मा बस्ने रामस्नेही मण्डलको छोरा बर्ष ३० को देवा भन्ने देवनारायण मण्डल र गणेशमान चारनाथ न.पा.वार्ड नं.९ मा बस्ने रामबृक्ष महत्तोको छोरा बर्ष ४५ को अच्छेलाल महत्तो विरुद्ध किटानी जाहेरी दिइएको छ । उनीहरु सबै अहिले फरार रहेका छन् ।







२०७२ श्रावण ३१ गते आईतबार

मधेसी मोर्चाद्वारा दुई दिने मधेस बन्दको आह्वान

३० देखि ३२ साउन सम्म ३ दिने बन्दको पुर्व सन्धयामा नेपाल सदभावना पार्टी धनुषाले २९ साउनमा बन्द 
सफल गराउन जनकपुरमा गरेको मसाल प्रदर्शन ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............

संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाले ६ प्रदेशको प्रस्तावित सिमाङ्कनको विरुद्धमा ३१ र ३२ गते गरी २ दिन मधेस बन्द आह्वान गरेको छ । संघीय समाजवादी फोरम, तराई मधेस लोकतान्त्रिक पार्टी, सदभावना पार्टी र तराई मधेस सदभावना पार्टी गरी मधेस केन्द्रित ४ दलहरु सम्मिलित मधेसी मोर्चाले उक्त बन्द आह्वान गरेको हो ।
सदभावना पार्टी धनुषाका अध्यक्ष संजय सिंह भन्छन,“ अहिले दुई दिनको लागि मात्र बन्द आह्वान गरिएपनि यो आन्दोलन निर्णायक आन्दोलन हुने हुनाले बन्द अनिश्चितकालिन पनि हुन सक्ने सम्भावना छ । दुई दिनको बन्दमा के कस्तो अवस्था हुने हो, राज्यले मागलाई सम्बोधन गर्ने हो कि होइन भन्ने अवस्था अनुसार संघर्षको कार्यक्रम अगाडी वढ्दै जानेछ ।”
पुर्वमा मेचीको झापा देखि पश्चिममा महाकालीको कञ्चनपुरसम्मका २० जिल्लाहरुलाई तराई मधेस भन्ने गरिन्छ । झापा, मोरंग, सुन्सरी, सप्तरी, सिरहा, धनुषा, महोत्तरी, सर्लाही, रौतहट, बारा, पर्सा, चितवन, नबलपरासी, रुपनदेही, कपिलबस्तु, दांग, बाँके, बर्दिया, कैलाली र कञ्चनपुर जिल्लाका भु भागहरु भौगोलिक दृष्टिकोणले समथर तराई मधेसका जिल्लाहरु हुन ।  उदयपुर र मकवानपुर गरी दुई जिल्ला समेतलाई जोडेर मधेस केन्द्रित राजनीतिक दलहरुले मधेसमा २२ जिल्लाहरुको दावी गर्दै आएका छन् ।
दुईपटक भएको मधेस विद्रोहको ‘समग्र मधेस एक स्वायत्त प्रदेश’ प्रमुख नाराको रुपमा मुखरित भएको थियो । अन्तरिम संविधानमा संघीयता समावेश नगरिएपछि भएको मधेस विद्रोहबाट मात्र अन्तरिम संविधानमा संघीयता शव्दलाई समेटिएको थियो । त्यसका लागि मधेसीले सानो किमत होइन ५४ जना मधेसी बीर सपुतहरुले आफ्नो ज्यानको आहुति नै दिनुपर्यो । २०६४ साल फागुन १६ गते तत्कालिन प्रधानमन्त्री गिरिजा प्रसाद कोइराला र आन्दोलनरत संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाका घटकहरु मधेसी जनअधिकार फोरम नेपालका अध्यक्ष उपेन्द्र यादव, तराई मधेस लोकतान्त्रिक पार्टीका अध्यक्ष महन्थ ठाकुर र सदभावना पार्टीका अध्यक्ष राजेन्द्र महत्तो बीच ८ बुँदे ऐतिहासिक सम्झौता भएको थियो । यी ४ जना नेताहरु उक्त सम्झौताका हस्ताक्षर कर्ता थिए भने, प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारमा सम्झौता भईरहँदा तत्कालिन प्रधानमन्त्री कोइरालाका दायाँ र बायाँ छेउमा नेकपा एमालेका तत्कालिन महासचिव माधव कुमार नेपाल र नेकपा माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड समेत उपस्थित थिए । अझ भन्ने हो भने उक्त बार्ताका लागि भारतका तत्कालिन राजदुत शिवशंकर मुखर्जीले मध्यस्थता गरेका थिए ।
उक्त सम्झौताको दोस्रो बुँदामा ‘मधेसी जनताको स्वायत्त मधेस प्रदेशको चाहना लगायत अन्य क्षेत्रका जनताको स्वायत्त प्रदेश सहितको संघीय संरचनाको आकाक्षालाई स्वीकार गरी नेपाल संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक राज्य हुनेछ । संघीय संरचनामा केन्द्र र प्रदेशका बीच स्पष्ट रुपमा शक्तिको बाँडफाँड सूचिको आधारमा गरिनेछ । प्रदेशहरु पुर्ण रुपले स्वायत्त र अधिकार सम्पन्न हुनेछन् । नेपालको सार्वभौमिकता, एकता र अखण्डतालाई अक्षुण राख्दै स्वायत्त प्रदेशहरुको संरचना, केन्द्र र प्रदेशका सूचिहरुको पुर्ण विवरण र अधिकारको बाँडफाँड संविधानसभाबाट निर्धारण गरिनेछ ।’, उल्लेख गरिएको छ । सोही कुरालाई उल्लेख गर्दै अन्तरिम संविधानको धारा १३८ को उपधारा १ मा उल्लेख समेत गरिएको छ ।
अहिले दोस्रो संविधानसभाबाट प्रस्तुत गरिएको संघीयताको खाकामा मधेस प्रदेश जनाउनका लागि पुर्वमा सप्तरी देखि पश्चिममा पर्सा सम्मको ८ जिल्लालाई प्रदेश नम्बर २ मा राखिएको छ । जब की मधेसका अन्य जिल्लाहरुलाई पहाडमा जोडेर ६ टुक्रामा विभाजन गरिएको छ । हरेक राजनीतिक परिवर्तनमा जनकपुरले अग्रस्थानमा रहेर आफ्नो भुमिका निर्वाह गर्दै आएको पाइन्छ । त्यसैले २४ गते मध्य रातिमा प्रमुख ४ राजनीतिक दलले कोरेको ६ प्रदेशको सिमाङ्कनका विरुद्धमा साउन २५ गते संयूक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाले जिल्ला स्तरमा विरोध स्वरुप धनुषा बन्द गरेको थियो ।
    हुन त उक्त दिन जनताले पनि विरोध स्वरुप बन्दीलाई पुर्ण रुपमा समर्थन गरेका थिए । तर, केन्द्रबाट कार्यक्रम निर्धारण गरिने हुनाले बन्द स्थगित गरिएको सदभावना पार्टीका धनुषा संयोजक संजय सिंहले बताएका थिए । ६ प्रदेशको खाका आईसकेपछि तत्काल कुनै कार्यक्रम नराखेका मधेसी मोर्चाले बल्ल आएर साउन ३१ र ३२ गते दुई दिन मधेस बन्द आह्वान गरेका छन् । मोर्चाबाट अलग  रहेका नेपाल सदभावना पार्टीले त झन् ३० देखि ३२ गतेसम्म मधेस बन्द आह्वान गरेका छन् ।
एकातर्फ थारुहरु पनि थरुहट प्रदेशको माग  गर्दै बन्द र हडताल गर्दै आईरहेका छन् भने अर्को तर्फ मधेसी मोर्चाले आह्वान गरेको मधेस बन्दले कस्तो असर पार्ने हो त्यो भने हेर्न बाँकी नै छ । तर, अझै पनि मधेसी मोर्चामा अन्य मधेसी दलहरु सहभागी नहुनु, अझै पनि संविधानसभा परित्याग नगर्नुले जनता मधेसी नेतृत्व प्रति सशंकित देखिएका छन् ।


२०७२ श्रावण ३१ गते आईतबार

अन्तरबार्ता ः थारु र मधेसी मिल्दा तीन नेतालाई पीडा भएको छ ः हृदयेष त्रिपाठी

पहिलो मस्यौदा आएपछि तपाईहरुले संघीयता नै नल्याउने षड्यन्त्र भयो भन्नुहुन्थ्यो  । तर, चारदलले तपाईहरुलाई गलत सावित गरे, होइन ?
कुन ठूलो कुरा भो ? सीमांकन गरेका थिएनन् र हामीले गरेनन् भन्यौं  । सर्वोच्चले पनि भनेको हो  । ३० दलमा हुँदा प्रचण्डले पनि भनेकै हो  । ३० मा हुँदा एउटा सत्य हुने, ३० दल छाडेपछि अर्कै सत्य हुने हुन्छ र ? सत्य भनेको सत्य हुन्छ  ।
पहिले सीमांकन नभई हुँदैन भन्नुभो  । अहिले भएपछि मान्दैनौं भन्नु भो नि ?
अहिले गलत सीमांकन भएको छ, हामी गलत सीमांकन भन्दैछौं  । संघीयताको आवश्यकता किनर्पयो भने सबैको राज्य हुन सकेन  । देश हाम्रो हो, राज्य हाम्रो हुन सकेन भन्ने धेरै समुदाय, जाति, धर्म र क्षेत्रका मानिसहरुले भने  । त्यसले हामीले संघीयता अपनाउन खोजेका हौं  ।  एउटा प्रस्ताव उहाँहरुले त्याउनुभयो आकाशे कित्तासहितको संघीयता  । प्रदेशहरु जुन आधारमा बन्छन् भनिएको थियो, त्यो आधारमा भएको छ त ? अब त्यहाँ केलाउनुपर्छ  । पहिचानका पाँच र सामथ्र्यका चारका आधारमा प्रदेशहरु निर्माण गर्ने भन्ने सहमति भएको थियो  । त्यसमा हाम्रो पनि विमति छैन  ।
तर, सीमांकन गर्दा एउटा बेइमान अमिनले खराब जमिनको कित्ताकाट गरे जस्तो हिसावले सीमांकन गरिएको छ  । कुनै मापदण्ड छैन  । म उदाहरण दिएर भन्छु, १८६० मा नयाँ मुलुकका रुपमा आएको कञ्चनपुर, कैलाली, बाँके र बर्दियाको सहकार्य बढी हो कि पछिल्ला दिनको सहकार्य बढी हो ? जुन भीम रावल र शेरबहादुरले भन्नुहुन्छ, त्यो सही हो कि कमैयाका लागि थारु चाहिएको हो ?
पश्चिम पहाडका जमिनदार ठकुरी बाबुसाहेबहरुका लागि हली र कमैया चाहिएकाले छोड्न नखोज्नु भएको हो  । तर, कहिल्यै पनि माथिका जिल्लाहरुसँग कञ्चनपुर, कैलाली, बाँके र बर्दियाको सहकार्य भएन  ।
त्यसमा त एमाओवादी र फोरम लोकतान्त्रिकको फरक मत छ र सच्याउनुपर्छ भन्ने आवाज पनि हस्ताक्षरकर्ता दलहरुबाटै आइसकेको छ नि ?
म पार्टी पार्टीमा जान्न, जे छ त्यसमा भन्दैछु  । रियलाइज गर्नुभएको छ भने कुनै उपकार पनि गरिरहनु भएको छैन  । मापदण्ड के त त्यसो भए ? त्यस्तै तराई मधेसको भूगोल कुनै बिजित प्रदेश होइन  । यसलाई म अण्डरलाइन गरेर भन्दैछु, कुनै शाह राजाहरु, राणाजीहरु वा नेपाली सेनाले विजय प्राप्त गरेको भूमि होइन  । सम्झौताको भूमि हो र सम्झौता हुँदा त्यहाँ मानिसहरु थिए  । बरु औलो उन्मूलन भएपछि बसाइँ सराइँ बढेको हो  । त्यो भूगोल एउटा प्रदेशका रुपमा रहनुपर्छ, किनभने त्यो भौगोलिक रुपमा नै भेदभाव भएको क्षेत्र हो  ।
झापाको जनसंख्या र मतदाता ०१५ सालको निर्वाचनमा कस्ता थिए ? ८९ प्रतिशत गनगाई, राजवंशी, ताजपुरिया थिए  । त्यसलाई केही स्वीकार नगर्ने अनि महेन्द्रकालीन जिल्ला, अञ्चल र कथित विकास क्षेत्रको विभाजनलाई सीमानाका रुपमा लिइएको छ  । त्यसकारण अहिलेको सीमांकन कुनै पनि बैज्ञानिक, आर्थिक वा पहिचान र सामर्थका आधारमा गरिएको छैन  । केही नेताहरुले आफ्नो निर्वाचन क्षेत्र र प्रभाव क्षेत्रलाई सुरिक्षत गर्न गरिएको ऐतिहासिक गद्दारी हो  । हाम्रो अझै पनि भनाइ के हो भने कुनै मापदण्ड बेगर सीमांकन भएको छ  । यसको एक मात्र उद्देश्य परम्परागत कालदेखि खस आर्यको शासनलाई सुरक्षित गर्न यो प्रदेशहरु बनाइएको हो  ।
तर, हस्ताक्षरकर्ताहरु संयुक्त पहिचानको प्रदेशहरु बनेको छ  । र, मधेसमा त एकल पहिचानकै आधारमा प्रदेश बनेको छ भन्छन् नि ? त्यस्तोमा तपाईहरु पनि खुसी हुनुपर्ने होइन ?
अज्ञानीहरुलाई मैले केही भन्दैन  । ज्ञानीले अज्ञानीको नाटक र्गयो भने नाटक ठहरिन्छ  । त्यो प्रदेशमा खाली मधेसी मात्र छन् ? पहाडे मुलका पनि छन्  । उहाँहरुले जे भन्न खोज्नुभएको छ, त्यो गलत छ, त्यो भूभागमा सबै छन्  ।
अर्को, हरेक प्रदेशलाई भारतको सीमासँग जोड्ने नाटक गरिएको छ  । प्रदेश नम्बर ४ लाई नवलरासीको सुस्ता, बरघाटसम्म ल्याएर के खोजिएको हो भने बाबुराम भट्टराई र रामचन्द्र पौडेलले आफ्नो हालिमुहाली हुने प्रदेशलाई भारतसँग जोड्न खोज्नु भएको मात्र हो  । कुनै मापदण्ड छैन  । आफ्नै देशका जनतामाथि विश्वास नगर्ने अनि भारतमाथि अगाध विश्वास छ  । अनि राष्टिूयताको कुरा हामीसँग गर्ने ?
कम्मल ओढेर घिउ पिउने अनि हामीलाई राष्टिूयताको कुरा सिकाउने ? यस्ता छद्म राष्टूवादीहरु महेन्द्रका अवतारहरु हुन्  । र, नेपालले त्यही दुःख पाउनेछ, जुन महेन्द्रको कथित राष्टूवादले दुःख पाएको थियो  । मगरातलाई तीन टुक्रामा बाँडिएको छ  । किनभने खस आर्यको बाहुल्यता रहोस् भनेर  ।
तर, बढी जनसंख्या भएका जाति, भाषा वा समुदायको बाहुल्यताका आधारमा त प्रदेश नम्बर २ एकल पहिचान नै हुन्छ होइन र ?
६ वटा प्रदेशमध्ये पाँचवटा प्रदेशमा खस आर्यहरुकै बाहुल्यताको प्रदेश बनाइएको छ  ।  एउटाको बाहुल्यता भएको स्वीकार नगर्ने अनि अर्कोलाई खाली मधेसीहरुका लागि मात्र दिएको भनेर आडम्बरी र झुटको कुरा गर्ने ? यो तर्क काम लाग्दैैन  । पहिले अध्ययन गर्नुस्  ।
जसले सीमांकन गरे, उनीहरुले अध्ययन नै गरेका छैनन् त ?
अध्ययन किन गर्नु हुन्न भने नियत सफा छैन  । नियत के हो भने खस आर्यको प्रभुत्वलाई केन्द्र र प्रदेशमा कायम गर्ने  । यसको उदाहरण नै दिन्छु  । मस्यौदामा खस आर्यको मात्र परिभाषा गरिएको छ  । दलितको परिभाषा हुँदैन ? आदिवासी जनजाति, मधेसीको परिभाषा हुँदैन ? तर, खस आर्यको मात्र परिभाषा गर्नुको नियत के हो भने समानुपातिक सीट सुरक्षित गर्नु हो  । र, प्रभुत्वलाई निरन्तरता दिन संवैधानिक आवरणले छोप्न खोजिएको हो  । यो समग्र मस्यौदा र प्रदेश विभाजनको एक मात्र उद्देश्य के हो भने एउटै समुदायको केही जाति विषेशको कब्जामा राज्यलाई राखिराख्नु  । जो स्थायी सत्ता सेना, प्रहरी, अदालत, प्रशासनमा जसको बहुल्यता छ, उनीहरुकै सत्तालाई निरन्तरता दिन र सुरक्षित गर्न प्रयोगहरुको विभाजन भएको हो  । हाम्रो लागि यो अस्तित्वको लडाइ हो  ।
यदि साम्प्रदायिकताको कुरा गर्ने हो भने कांग्रेस, एमाले, एमाओवादी राप्रपाले एकजना मधेसीलाई पहाडबाट जिताएर देखाएका छन् ? मधेसले कृष्णप्रसाद भट्टराई बारम्बार काठमाडौंमा पराजित भएपछि वीरगञ्जले जिताएर देखाएको थियो  । स्वयं प्रचण्ड काठमाडौंमा पराजित हुँदा सिराहाले जिताएर देखाएको छ  । माधवकुमार नेपाल यहाँँ सुकुम्बासी भए, रौतहटले जिताएको छ  । मधेसीहरु साम्प्रदायिकता होइन, समिश्रण हुन चाहिरहेका छन्  । हामीलाई सेनामा लेऊ, प्रशासनमा लेऊ, हरेक राज्यको निकायमा लेऊ भनिरहेका छन्  ।
समिश्रण त राज्य पुनःसंरचना अर्थात प्रदेशहरु पनि पनि चाहिएको होला नि ? मधेस र पहाडका जिल्लाहरु मिलाएर प्रदेश बनाउँदा किन आपत्ति ?
राज्यको अंगमा खोजेको हो  । अञ्चल, जिल्ला र प्रदेशमा होइन, राज्यमा समिश्रण खोजेको हो किनकि एकमुष्ट भएको बेलामात्र प्रतिनिधित्व हुन्छ  । अहिले पनि अर्को नाटक के हुँदैछ भने १ सय ६५ सदस्यीय प्रतिनिधिसभामा प्रत्येक जिल्लालाई एउटा सिट दिइनेछ  । ७५ मध्ये ५५ अन्यत्र गयो, मधेसले २० वटा पायो  । बाँकी ९० आधा आधा हुनेछ  । जबकि अहिले मधेसको जनसंख्या देशको कुल जनसंख्याको ५१ प्रतिशत बढी छ  । अन्तरिम संविधानको व्यवस्थाअनुसार बरु २ सय ४० मध्ये १ सय १६ वटा सीट मधेसले पाइसकेको छ  ।
तर, प्रचण्डले संसदमा बिहीबार तपाईहरुमाथि नै प्रश्न गर्नुभएको छ  । पहिले ११ प्रदेश मान्नुभएन  । अहिले ६ प्रदेशको विरोध पनि तपाईहरु नै गर्दै हुनुहुन्छ ?
त्यसबेला लिखित केही भएको होइन  । कुरो चल्ला चल्दै एमाओवादीका साथीहरुले स्वीकार नगरेपछि कुरा बिग्रिएको हो  ।
सहमति भाँडिएको तपाईहरुको कारण होइन ?
होइन  । उहाँहरुले दोष त हामीलाई लगाउनुहुन्छ  । मधेसी भनेको त डम्पिङ साइज हो  । हिजै पनि संसदमा प्रचण्ड, सुशील कोइराला र केपी ओलीले मध्य पश्चिमको आन्दोलन स्वस्फुर्त र थारु मधेसीको आन्दोलन प्रयोजित भने  । नियत  । हामीले  केही भन्यो भने देशभक्तिमाथि प्रश्न उठाउँछन्  । त्यो बुंगाहरुले पनि अधिकार पाउँछन्, जो आफैं बुंगा छन्  । इनफ इज इनफ  । अब कति भयो ? यो अतिले धेरै क्षति नगरोस्  ।
म राष्टिूय हिसाबले भन्दैछु, जुन ढंगले दुरी बढाइएको छ, एउटा समुदाय विशेषमाथि लक्षित गरेर प्रहार गरिँदैछ  । यसले यो देशको राष्टिूय एकता भौगोलिक एकता भएको छ तर, मनोवैज्ञानिक र भावनात्मक एकतालाई टाढा गरेको छ  । आपसमा फाटो लगाउन खोजिँदैछ  । उहाँहरु भूलचुकले नेता हुनु भो  । त्यसले गर्दा दुःख पाउने भो  ।
तर, हिजो त तपाईकै शब्दमा भूलचुकले नेता भएका प्रचण्डलाई नै नेता मानेर हिँड्नु भएको थियो ?
चिन्न सकिएन  । धोका भयो  । जस्तो कांग्रेसले टाउकोको मूल्य तोकेकै हो, ओलीले अतंककारीहरुको झुण्डै भनेकै हो  । अहिले कस्तो मीठो सहकार्य भइरहेको छ  । स्वार्थ हो  । हिजोसम्म प्रचण्डजी कुर्लिएर भुक्नुहुन्थ्यो तर, आज आफ्नो लडाइँ आफैं लड्नपर्छ भन्ने प्रष्ट भएको छ  ।
आन्दोलनबाहेकको कुनै समाधान त होला नि ?
इमान्दारी  । सबैले हेर्ने दृष्टिकोण समान  । भेदभाव अहिले भएकै हो  । सबैलाई ज्ञान छ, त्यसका लागि एउटा स्वेत पत्र जारी गरे हुन्छ  । मेरो भनाइ पनि मान्नुहुन्न, म अतिरन्जित होऔंला  । तर, सेना, प्रशासनमा कसको कति छुट्याउँ न  । त्यहाँबाटै प्रष्ट भइहाल्छ भेदभाव कति छ भनेर  ।
हामीलाई पनि लेउ भन्दा हाम्रो भाग खान आए भन्ने ब्यूरोक्रेट्सको मनोविज्ञान नेताहरुमा पनि सरेको छ  । आलीले नै बाली खाएपछि कसले बताउने ? अब अहिलेको अवस्था दुर्भाग्यबस सुशील कोइराला एउटा पार्टीको सभापति र प्रधानमन्त्री दुबै हुनुहुन्छ  । प्रचण्ड जी पराजित हुँदाहुँदा आत्मसमर्पणको अन्तिम विन्दुमा पुग्नु भएको छ  । एनजीओरआइएनजीओको सरदार केपी ओली एउटा पार्टीको अध्यक्ष बन्न पुग्नुभएको छ  । जसमा विशेष गरेर तराई मधेसको जनताप्रति घृणा छ  । मलाई लाग्छ, कुनै राजवंशीले उहाँको परिवारलाई दुःख दिएको हुनुपर्छ  । यसरी तिरस्कृत हुँदै जाँदा उनले आफ्नो अन्तिम बाटो लिन थाल्यो भने मलाई लाग्छ, देशका लागि दुःखको दिन आउँछ  ।
मूर्त रुपमा भन्नुस् न, संघीयतामा के भयो भने मधेसको सहमति हुन्छ ?
संघीयता मधेसले लडेर ल्याएको हो  । संघीयताको सैद्धान्तिक ढाँचा मधेस आन्दोलनले लिएर आएको हो  । यसलाई मधेस आन्दोलनले जोगाउँछ  । अब अलिकति दुःख हामीले पनि पाउँछ, देशले पनि पाउँछ  ।
भनेको आन्दोलनबाटै सबै टुङ्गिन्छ ?
एकदमै  । अरु विकल्प छैन  । पश्चिम तराई पुरै बलिरहेको छ र यो झन बढ्छ  । किनभने यो अस्तित्वको लडाइ हो  । अन्तिम लडाइ जस्तो ठानेका छन् त्यसका जनताले  । तपाईलाई थाहा छ, कांग्रेस, एमाले, एमाओवादी र फोरम लोकतान्त्रिकका कार्यकर्ताले आफ्नै नेताको पुत्ला जलाइरहनुभएको छ  ।
तर, तपाईहरुले मधेसमा हुनुपर्छ भन्ने दाबी गर्दै आएको झापा, मोरङ र सुनसरीले त सीमांकनलाई स्वीकार गरिसक्यो ?
जनताले स्वीकार गर्छ भने राखे भइगो  । तर, पश्चिम तराईले त स्वीकार गरेन  । जनताले चाहेनन् र त हामीले साथ दिइरहेका छौं  । मैले सुने अनुसार सुनसरी र मोरङमा आन्दोलन उठिरहेको छ  ।
हिजो तपाईहरुले एक मधेस प्रदेश भनेर थारुहरुको अस्वित्व स्वीकार गर्नुभएन  । उनीहरुले लडेर लिए  । तर, प्रचण्डकै शब्दमा भन्ने हो भने अहिले तपाईहरुलाई माया लागेको हो ?
थारु र मधेसी किन मिले भनेर तीनै नेतालाई मनैदेखि पीडा भएको छ  । थारु मधेसी मिलेपछि के हतिगत हुन्छ भनेर थाहा छ साथीहरुलाई  । मिलेर लड्छौं  ।
अर्को कुरा, प्रचण्डले यो शक्ति शन्तुलनको अधिकतम दस्ताबेज हो भनेका छन्  । त्यही हो ?
खस आर्यको एकता हो, शक्ति सन्तुलनको कुनै बाध्यता होइन  । म पुरै होस हवासमा भन्दैछु, यो खस आर्यहरुको एकता हो  । पहाडी बाहुनहरुको एकता हो  । हिजोे ३० दलमा हुँदा शक्ति सन्तुलन अर्कै थियो ? त्यसबेला ज्ञान थिएन ?
तर, उहाँले यो आठ वर्षमा हामी बीचमा जंगलमा अल्मलिएका थियौं  । अहिले फेरि पुरानै ठाउँबाट यात्रा सुरु गरेँ भन्नुभएको छ नि ? 
ठीक छ  । यदि उहाँले आफ्नो समग्र जीवन नै भूल गर्नुभएको रहेछ भने हाम्रो सहानूभूति छ  । अरु केही गर्न सक्दैनौं  ।
भनेको तपाईहरु लडेरै एकल पहिचानका आधारमा प्रदेश बनाउन सक्नुहुन्छ ?
एकल पहिचान हामीले भनको छैनौं  । मिडियाले भनेको हो, उसले जवाफ देओस्  । हामी तराई मधेसको भूभाग अर्को प्रदेशमा मिसिनु हुन्न  । किनभने तराई मधेससँगै एउटै भूगोल भएवापत एक किसिमको भेदभाव र दुव्र्यवहार गरिएको छ र त्यसको अन्त्यको बाटो भनेको त्यो भूगोल अर्कोमा मिसिनु हुन्न  । हामीले एकल, दुकल भनेका छैनौं  । तराई मधेसमा बस्ने पहाडी समुदायसँग हामीले नागरिकताबाहेक सबै भोगाइसँगै भोग्छौं  ।
तर, सप्तरीदेखि पर्सासम्मको प्रदेश नम्बर २ मा पहाड चाहियो भनेर आन्दोलन भइरहेको छ ?
मैले त सुनिँन  । कसले भन्यो  । उनीहरुले यो मान्य हुँदैन भनेका छन्  । झापा, मोरङ र सुनसरीलाई छाड्नु हुँदैन भनेका छन्  । सीमांकनमा ठूलो षड्यन्त्र के भएको छ भने मधेसको कुनै पनि प्रदेशमा नारायणी, कोशी, कर्णाली र महाकाली चार ठूला नदीहरु छैनन्  ।
संविधानमा सहमतिका लागि तपाईहरुको बटमलाइन के ?
उहाँहरुको नियत सफा हुनुर्पयो  । तराई मधेसको भूभाग त्यहाँको प्रदेशमा रहनुर्पयो  । बटमलाइन त्यही हो  । संख्या बसेर छलफल गर्न सकिन्छ  ।
सौजन्यः अनलाईन खबर डट कम
 

२०७२ श्रावण ३१ गते आईतबार

अन्तरबार्ता : मधेसमा आन्दोलन उठ्दैन ः शत्रुधन महतो, सभासद एवं एमाले नेता

मधेसी समुदायको मागबमोजिम मधेसको भूमीमात्रै समेटिएको प्रदेश बन्दैछ, तर तपाईहरु असन्तुष्ट हुनुहुन्छ, किन ?
पहिलो कुरा त, मधेस प्रदेश मधेसी समुदायको माग होइन  । यो केही मधेसवादी भन्ने पार्टीका नेताहरुले राजनीतिको रोटी सेकाउन ल्याएको नारा हो  । त्यही नारा उनीहरुलाई अहिले घाँडो भएको छ  । साँच्चिकै मधेसमात्रको प्रदेश बन्ने भएपछि उनीहरु मुख लुकाएर बस्नुपर्ने अवस्था छ भने ती पार्टीका कार्यकर्ताहरुले पहाडबाट अलग भएर बस्न सकिँदैन भन्दै हामीलाई तपाईहरु यो आवाज उठाउनुस भनिरहेका छन्  ।

जहाँसम्म हामी किन असन्तुष्ट भयौं भन्ने कुरा छ, हाम्रो पार्टी नेकपा एमालेले शुरुदेखि नै सामथ्र्य र पहिचानमा आधारित प्रदेश बनाउने भनेको हो  । हिमाल, पहाड र तराई मिसिएका प्रदेश बनाउने भएको हो  । तर, अहिले आएर सप्तरीदेखि पर्सासम्मको भूभाग जोडेर जुन मधेस प्रदेश बनाउन खोजियो, यो हाम्रो पार्टीको नीति विपरीत पनि हो र मधेसी जनताको चाहना विपरीत पनि हो  ।

मधेसी जनताको चाहना चाहिँ के हो त ?
पर्सादेखि सप्तरीसम्मको प्रदेशले पहिचान त बोक्यो, तर सामथ्र्य शून्य भयो  । यही भूगोलमात्रै रहने हो भने मुलुककै सबैभन्दा कंगाल प्रदेश यही हुनेछ  । पहिचानकै सवालमा पनि मधेसमा धेरै जाति र समुदायका मान्छे बस्छन्  । त्यहाँ जातीय सन्तुलन कायम गर्न पनि पहाडका केही जिल्ला मिलाउनुपर्छ भन्ने हाम्रो धारणा रहेको छ  । हिमाल, पहाड र तराई मिसिएको प्रदेश हाम्रो अडान हो  । मधेसी जनता पहाडबाट अलग भएर रहन सक्दैन्  । दोस्रो कुरा, भोलि यो प्रदेश पहाडबाट अलग पारियो भने परनर्भिर बन्ने र बिभिन्न चलखेलहरुको अखडा बन्ने खतरा पनि छ  ।

त्यसो भए पहाडका कुन(कुन जिल्ला मिलाउनुपर्छ भन्ने तपाईहरुको माग हो ?
सामथ्र्यका लागि त हामी पहाडबाट अलग भएर बाँच्नै सक्दैनौं  । कम्तिमा उदयपुर, सिन्धुली र मकवानपुरका पायक पर्ने भागहरु मिलाउने एउटा उपाय छ  । सिन्धुलीका साथीहरुको गुनासो पनि आएको छ, उहाँहरुले दोलखा रामेछाप पनि समेटिन्छन् भने ठीकै छ भन्नुभएको छ  । हामी पनि चाहान्छौं दोलखा र रामेछापका हिमाली जडिबुटीदेखि त्यहाँको जल र महाभारतको जंगल एवं मधेसको जमिन मिलेको सम्बृद्ध प्रदेश बनोस्  । कुन(कुन जिल्ला कसरी मिलाउने भन्ने हामी अहिले नै जनताको तहमा विवाद आउने गरी बोल्न चाहान्नौं  । तर, पहाड(तराई मिलेको प्रदेश हुनुपर्छ भन्ने कुरा हो  ।

तर, पहाडसँग जोडियो भने आगो बाल्छौं भन्ने मधेसका नेताहरुको चेतावनीपछि यो मधेस प्रदेश बनाइएको कुरा आएको छ नि ?
आगो त पहाडसँगबाट अलग गर्न खोजियो भने बल्न सक्छ  । अहिले मधेसका जनता आगो बाल्ने पक्षमा छैनन्  । मधेसवादी दलहरु लाजले हिँडेका छन्  । तिनका कार्यकर्ताले पहाडबिनाको प्रदेश चल्दैन, तपाईहरु आ(आफ्नो पार्टीबाट दबाव दिनुस भनेर हामीलाई आग्रह गरिरहेका छन्  । पहिले मधेसवादी दलले तराई एक प्रदेश भने  । त्यो कुनै हालतमा सम्भव थिएन्  । पछि दुई प्रदेशमा झरे  । अहिले मधेस प्रदेश त पाइयो, तर यो कसरी चल्छ ? भनेर उनीहरु नै भन्दैछन्  ।  हिजो उनीहरुले राजनीतिक नाराका लागि मधेस प्रदेश भनेका थिए, खासमा त्यो मधेसी जनताको माग थिएन  । अहिले उनीहरु पनि पहाड माग्दैछन्  । वास्तवमा हाम्रा नेताहरुले मधेसमा आन्दोलन हुन्छ कि भनेर शंकाकै भरमा मधेस प्रदेश छुट्याए, तर मधेसमा आन्दोलन उठ्दैन  ।
अहिले तपाईहरुले पहाड मागिरहनु भएको छ, त्यो माग पूरा भयो भने आन्दोलन गर्लान् नि त ?
(सामथ्र्य चाहियो भन्दा कुन मधेसी जनता आन्दोलनमा जान्छ ? अरुको भरमा पर्नुपर्ने कंगाल प्रदेशमा बस्न कोही चाहँदैन  । पहाडका जिल्ला मिलाउँदा उर्जा, वन र अन्य सामथ्र्य प्राप्त हुन्छ  । जहाँसम्म आन्दोलनको कुरा छ,उनीहरुलाई कसैले साथ दिँदैनन्  । हिजो उनीहरुले मधेसमात्र किन भनेका थिए भने, उनीहरुको पार्टीको संगठन पहाडमा त छैन  । त्यसमा व्यक्तिगत र पार्टीगत स्वार्थ गाँसिएको छ  । तर, साँच्चिकै प्रदेश बन्ने बेलामा त भावनामा बगेर होइन, तथ्यका आधारमा जानुपर्छ  ।

सामथ्र्यबिनाको मधेस प्रदेश एक प्रकारले बिहारीकरण हो  । आजको बिहार होइन हिजोको बिहार जस्तो  । मलाई कुनै मधेसवादी नेताले भनोस, यी मधेस प्रदेशका आठ जिल्लामा के छ, जसले यो प्रदेश चलोस् ?
होइन, मधेस प्रदेश हुँदा कम्तिमा मधेसी नै मुख्यमन्त्री हुने कुरा त सुनिश्चित भयो नि हैन र ?
(यो त एउटा उखान छ, दृष्टिविहीनको देशमा कान नसुन्ने राजा भनेजस्तै कुरा भयो यो त  । एउटा कंगाल प्रदेशको मुख्यमन्त्री हुनुभन्दा त सम्बृद्ध प्रदेशको जनता हुन स्वीकार्य छ मलाई  ।
मधेसी जनताले संघीयता चाहेको कुनै मधेसी नेतालाई मुख्यमन्त्री बनाउन होइन, आफ्नो क्षेत्रको विकास र जनजीवनमा सम्बृद्धिका लागि हो  । मुख्यमन्त्री त भोलि जो सुकै होस, त्यसमा किन जाने ? अहिले पनि हामी चुनाव जितेर सभासद भएका छौं  । जनताले जुन पार्टीलाई जिताउँछन्, त्यही पार्टीबाट मधेसी नेता मुख्यमन्त्री बन्न सक्छन, पहाडे पनि बन्न सक्छन्  । मुख्य कुरा प्रदेशको सम्बृद्धि हो  ।

पहाड–मधेस जोड्ने कुरा एमालेको मात्रै जस्तो देखियो, अरुलाई किन मिलाउन सक्नुभएन ?
कांग्रेसका विमलेन्द्र निधी र अमरेशकुमार सिंहले पहाड जोडिनुपर्छ भन्न बाध्य भइसके  । निधीजीले उदयपुर, सिन्धुली र मकवानपुर जोडिनुपर्छ भनेका छन्  । मधेसवादी नेताहरुले बोल्न नसके पनि कार्यकर्ताले बोलिसके  ।  एमाओवादीका रामचन्द्र झा पनि एमालेले बोले हुन्थ्यो भन्छन्  । हामीले त हाम्रो पार्टीका अध्यक्ष कमरेड केपी ओली, बरिष्ठ नेता माधवकुमार नेपाल लगायतलाई भनिसकेका छौं  ।

पहाड जोडिनुपर्छ भन्ने सन्दर्भमा बरु सिराहा सप्तरी तल जाओस् भन्ने कुरा पनि आएका हुन् ?
त्यो माग आत्मघाती हो  । अहिले मधेस शान्त छ, यदि सिराहा सप्तरी अलग गरियो भनेचाहिँ मधेसमा आगो बल्छ  । त्यसैले यो कुरै गर्न हुँदैन  । बिजय गच्छदारले सप्तरी माग्नु स्वभाविक हो, तर त्यो सम्भव छैन  । 

भोलि जनकपुर प्रादेशिक राजधानी बन्न सक्छ भनेर पनि सिराहा सप्तरी हुत्याइदिउँ भन्ने कुरा पर्सातिरबाट आएको हो कि ?
(त्यस्तो संकीर्ण स्वार्थ लिन हुँदैन  । हामीले जनकपुर राजधानी हुनुपर्छ भनेका छैनौं  । प्रदेशको राजधानी कहाँ बनाउने, नाम के राख्ने भन्ने कुरा अहिले बहसको विषय नै होइन  । हामी अहिले त्यो लफडामा जानै चाहँदैनौं  । 

झापा, मोरङ सुनसरी मिसाएदेखि पहाड चाहिँदैन भन्ने कुरा हो ?  

अब त्यो कोर्स नै अलग भइसक्यो  । एउटा कोणबाट त्यो कुरा आएको हो, तर त्यता हामी गएका छैनौं  । अरुले के भन्छन, हामीलाई थाहा छैन  । 

मधेसमात्रको प्रदेश हुँदा एमाले कमजोर बन्छ, भोलि चुनाव जित्न सकिँदैन भनेर तपाईहरुले पहाड मिसाउन लबिङ गरेको आरोप पनि छ नि ?
यो त अत्यन्त गलत आरोप हो  । अहिले सप्तरीदेखि पर्सासम्मका ८ जिल्लाको निर्वाचन परिणाम हेरौं, एमाले समानुपातिक मततर्फ लगभग पहिलो पार्टी छ  । प्रत्यक्षमा हामी केही सिटले गर्दा कांंग्रेसपछि दोस्रो स्थानमा छौं  । धनुषा, सप्तरी, सर्लाही, रौतहट र बाराका केही निर्वाचन क्षेत्रमा हामी अत्यन्त झिनो मतले पराजित भएका छौं  ।  अहिले मधेसवादी भन्ने दलहरुको हैसियत कोर मधेसका यी ८ जिल्लामा कस्तो छ भन्ने सबैलाई थाहा छ  । अधिकांश ठाउँमा यिनीहरुको जमानत जफत भएको छ  । मधेस प्रदेशमा एमाले अहिले पनि पहिलो पार्टी हो  । हामीलाई मुख्यमन्त्री बन्न पहाड मिसाउनु जरुरी छैन  । हामीले प्रदेश चलाउन पहाड मागेको हो  । (सौजन्यः अनलाईन खबर डट कम)

२०७२ श्रावण ३१ गते आईतबार

अजब–गजब छ बा ! सुदर्शन सिंह

छोरा जन्मियो, नामाकरण गर्ने रे, अधिकार र नागरिकता पाउने हो कि होइन भनेर फोनमा सोधिरहेछ । अर्को संविधानमा उल्लेख हुन्छ भनेर जवाफ फर्काई दिनुस न भन्या !

२०७२ श्रावण २४ गते आईतबार

जानकी मेडिकल कलेजको ‘पोस्टमार्टम’

दिर्घकालिन समाधानको माग गर्दै केही साता अघि 

जानकी मेडिकल कलेजका छात्राहरुले जनकपुरमा गरेको प्रदर्शन ।

अजय अनुरागी
जनकपुरधाम............
आफ्नो भविष्यका लागि टालटुले होइन दिर्घकालिन समाधान पाउनुपर्छ भनेर जनकपुरको रमदैया स्थित जानकी मेडिकल कलेजका छात्र छात्राहरुले गरेको जनकपुर देखि काठमाण्डौ सम्मको आन्दोलनले प्रतिफल दिएको छ । नयाँ व्यवस्थापन चयन संगै कलेजमा लामो समय देखि बन्द रहेको पठन पाठन र अस्पताल समेत सुचारु हुनुले समस्या समाधान होला भन्ने विद्यार्थीहरुमा आशा पलाएको छ भने नयाँ व्यवस्थापन माथि भरोसा गर्नुपर्छ भन्ने निश्कर्षमा पुगेका छन् । झन् संसदीय टोलीले स्थलगत अध्ययन गरिदिँदा विद्यार्थी सँगै शिक्षक कर्मचारीहरुमा समेत भरोसा जागेको छ ।

एमबिबिएस पढ्नका लागि मैले २५ लाख रुपैयाँ शुल्क तिरेर नामाङ्कन गराएको थिएँ । प्रथम बर्ष र द्धितिय बर्षमा बेसिक कोर्ष पढाई हुन्छ । त्यो दुई वर्षको पढाई धेरै राम्रो त थिएन तर धेरै नराम्रो पनि थिएन । जे होस ठिक ठिकै रह्यो दुई वर्ष । तेस्रो बर्षको अन्तिममा आउँदा हाम्रो कलेजको पढाई पुरै खस्किँदै गयो । चौथो वर्षमा आउँदा बर्षमा मात्र दुई महिना पढाई भयो । कोर्ष कम्पलिट भएको थिएन । जाँच कसरी दिने भन्ने कुरा आयो । त्यसपछि दुई तिन महिनामा नै कोर्ष कम्पिलिट गर्ने व्यवस्थापनले प्रपञ्च रच्यो । पुष माघमा चौथो बर्षको जाँच भयो । जसो तसो जाँच दिइयो । अहिले म फाइनल इयरमा छु । 

माघ देखि अषाढ सम्म ६ महिना पढाई नै भएको छैन । अहिले भर्खर साउनमा आएर क्लास सुरु भएको छ । त्यो पनि नयाँ म्यानेजमेन्ट आएपछि । फेरी, यो म्यानेजमेन्ट पनि आधिकारिक हो कि होइन भन्ने शंका वढेको छ । किनभने यसअघि पनि थुपै्र मानिसहरु एक आध महिनाका लागि म्यानेजमेन्ट बनेर आए र गए । पढाई भएपनि नभएपनि जाँच दिनै पर्छ । यो बर्षको जाँच यहाँ हुन्छ कि हुँदैन भन्ने डर समेत सताएको छ । किनभने यस बर्षको मौका परीक्षा सारियो । चितवन मेडिकल कलेजमा परीक्षा लिइयो । तर जेहोस अहिले पढाई त सुरु भएको छ । हाम्रो पोस्टिङ पनि होस् । किनभने पोस्टिङ भएन भने हामीले विरामी जाँच्ने कुरा सिक्ने कसरी ? कोइ यहाँ छात्रवृतिमा पढ्न आएका छन् भने कोही महँगो शुल्क तिरेर पढ्न आएका छन् । अहिले अस्पताल खुले पनि विरामी आईरहेका छैनन् । चिकित्सा पेशामा सैद्धान्तिक ज्ञान संगसँगै प्राक्टिकल ज्ञान पनि अत्यन्त आवश्यक छ । यी सबै भनाई धनुषाको रमदैया भवाडी स्थित जानकी मेडिकल कलेजका फाइनल इयरका छात्र रंजन थापाको हो । ललितपुर घर भएका रंजन योग्य र दक्ष डाक्टर बन्ने सपना लिएर यस कलेजमा पढ्न आए । तर, विगत दुईबर्ष देखि उनको पढाई एक किसिमले पुरापुरी अवरुद्ध भएको छ । यो कलेजमा पढ्ने तेस्रो, चौथो र फाइनल इयरका लगभग लगभग सबै विद्यार्थीहरुले त्यस्तै गुनासो प्रकट गरेका थिए । 

जानकी मेडिकल कलेजमा अनुगमन गर्दै व्यवस्थापिका संसदको संसदीय टोली ।

चौथो बर्षका छात्र सच्चिदा नन्द चौधरी भन्छन,“ यहाँ हाम्रो टर्मिनल इक्जाम कहिल्यै हुँदैन । इक्यूपमेन्टहरु केही छैनन् । प्राक्टिकल नै नहुने हो भने हामी कस्तो चिकित्सक बन्ने छौं । हामी त यहाँ दक्ष चिकित्सक न बन्न आएको हो । तर, व्यवस्थापनको कमजोरीका कारण हाम्रो भविष्य नै अन्धकारमय भएको छ ।”थर्ड इयरका छात्र रोविन कुमार यादव भन्छन,“ विगत १०÷११ महिना देखि हाम्रो पढाई अवरुद्ध थियो । पढ्नुपर्ने हामी विद्यार्थी हाम्रै पढाईको लागि काठमाण्डौको सिंहदरवार देखि धनुषाको जिल्ला प्रशासन कार्यालय सम्म आन्दोलन गर्नु परेको छ । यहाँ शिक्षक छैनन्, फयाकल्टी मेम्बर छैनन् । उपकरणहरु छैनन् । विरामी छैनन् । हामी डाक्टर बन्ने हो भन्ने कुराको अब विश्वासै लाग्दैन ।”

यसरी हेर्ने हो भने उक्त मेडिकल कलेजका करिब ३१७ जना विद्यार्थीहरु आफ्नो भविष्यका लागि चिन्तित छन् । त्यहाँका विद्यार्थी मात्र होइन, उक्त कलेजमा कार्यरत करिब ४ सय ५० जना जति शिक्षक तथा कर्मचारीहरु समेत आफ्नो भविष्यलाई लिएर चिन्तित छन् । तर, तिनीहरुले गुमाईसकेको आश नयाँ व्यवस्थापन आएपछि फेरी जागेको छ । विद्यार्थी, चिकित्सक, शिक्षक, कर्मचारी र स्थानीय समुदायको समेत विश्वास जागेको छ । भरोसा गरेर हेरौं भन्ने कुरा सबैमा पलाएको छ । किनभने नयाँ व्यवस्थापन आएपछि शिक्षक कर्मचारीहरुको बाँकी रहेको तलब मध्ये ३ महिनाको तलब एक मुष्ठ खुवाएका छन् । र, प्रत्येक महिना चालु महिनाको तलब सँगै पछिल्लो एक महिनाको तलब समेत खुवाउने व्यवस्थापनले आश्वासन दिएपछि कर्मचारीहरुमा पहिलेकै जस्तो जोश जाँगर पलाएको छ । उक्त शिक्षण अस्पतालका मेडिकल सुप्रिटेन्डेन्ट डा.रामनारायण मण्डल भन्छन,“ सबै भन्दा ठुलो समस्या भनेको तलब थियो । तलब नै भुक्तिानी नहुने भएपछि एक किसिमले कलेज आधिकारिक रुपमा बन्द नभएपनि बन्द नै थियो ।”  पुरानो व्यवस्थापनमा रहेका सदस्यहरु बीच आपसी मनमोटाव र द्वन्द्वका कारण कलेज धरापमा परेको हो ।

नयाँ व्यवस्थापन आएपछि तत्काल समस्या समाधान भएपनि

 दिर्घकालिन समाधान हुनेमा भने विद्यार्थीहरुको शंका 

अहिले पनि कायमै रहेको पाइन्छ ।

पछिल्लो व्यवस्थापनहरुको आपसी द्वन्द्व र कलहका कारण संस्था धरापमा परेपछि विद्यार्थीहरुको भविष्य समेत अप्ठ्यारोमा परेको थियो । व्यवस्थापन फेरिएपनि समस्याहरु सामाधान हुँदैन्थ्यो । तर, नयाँ व्यवस्थापन आएपछि पहिलेको परिदृष्य र अहिलेको परिदृष्यमा भिन्नता आएको छ । मेसु मण्डल भन्छन,“ अहिलेको नयाँ म्यानेजमेन्टमा विश्वास गर्ने वातावरण किन पनि छ भने उहाँहरुले ८७ प्रतिशत सेयर कम्पनी रजिष्टूारबाट पास गराएर आधिकारिक बनेर आउनु भएको छ । तिन महिनाको तलब पनि खुवाउनु भएको छ । र, नयाँ व्यवस्थापनमा मेडिकल क्षेत्रमा काम गरेका अनुभवि व्यक्तिको सहभागिता पनि भएकाले अब काम गर्ने बातावरण बनेको छ ।” 

लामो समय सम्म पठन पाठन बन्द भएपछि पछिल्लो सलेवस पुरा गर्नका लागि समेत नयाँ प्लान अनुसार काम सुरु भईसकेको भन्दै कलेजका प्रिन्सिपल डा.विवेका नन्द झा भन्छन,“ दशै देखि छठसम्मको विदा काटेर बाँकी रहेको १५ सप्ताहमा थियोरी क्लास कभर गर्ने योजना बनाएका छौं । त्यसका लागि उपलब्ध भएका फ्याकल्टीबाट पढाउने छौं र अपुग भएका फ्याकल्टीहरुलाई भिजिटिङ्ग लेक्चरर बनाएर पढाउने छौं । त्यसका लागि भ्याकेन्सी समेत आह्वान गरिसकिएको छ ।” त्यसैगरी फाइनल इयरका विद्यार्थीहरुको पोस्टिङका लागि विहान र बेलुका गरेर दुई सिफ्टमा पोस्टिङ गरिने बताइएको छ । यदि आफ्नो अस्पतालमा विरामी आएन भने जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा पठाएर क्लिनिकल एक्सपोजर दिलाउने छौं भन्दै प्रिन्सिपल झा भन्छन,“ लामो समय देखि बन्द रहेको जनकपुर र यहाँको  हाम्रो अस्पताल भर्खर खुलेको छ । विरामीहरु कम संख्यामा आईरहेका छन् । त्यसकारण जनकपुर अञ्चल अस्पतालसँग हाम्रो पहिले पनि सम्झौता अनुसार विद्यार्थी पठाए झैं यस बर्ष पनि पठाइने छ ।” 

यति हुँदा हुँदै पनि केही कर्मचारीहरुमा अझै पनि शंका यथावत छ । उक्त कलेजका डेन्टल सर्जन डा.राम स्नेही साह भन्छन,“ व्यवस्थापन आए गए, आउँछन् जान्छन् तर त्यो सँग हाम्रो सरोकार छैन । हाम्रो सरोकार के हो भने हामी १२ बर्ष देखि यहाँ काम गरिरहेका छौं तर, हाम्रो जागिरको सुरक्षा सुनिश्चित गरिएको छैन । अहिलेसम्म दुई जना कर्मचारी मात्र स्थायी भएका छन् । तसर्थ हामी यहाँ सुरक्षित छैनौं । व्यवस्थापनले हाम्रो जागिरको स्थायीत्व प्रदान गर्न सक्नु पर्दछ ।”

इन्टेकको समस्या
उक्त मेडिकल कलेजमा अहिले नयाँ विद्यार्थी भर्ना लिन बन्द गराइएको छ । २०५६÷०५७ सालमा दर्ता भएको रामजानकी हेल्थ फाउण्डेशन प्रा.लि. अन्तरगतको भगिनी संस्था हो जानकी मेडिकल कलेज । २०६० साल देखि एमबिबिएसमा ६० जना विद्यार्थीलाई भर्ना लिएर उक्त कलेजको पठन पाठन सुरु भएको थियो । २०६३ सम्म विद्यार्थी संख्या ६० कोटा रहेको उक्त कलेजको कोटा २०६४ सालमा बढाएर ७५ पु¥याइयो । फेरी २०६५ मा १ सय कोटा दिइयो । २०६८ साल सम्म तीन बर्ष उक्त कलेजले प्रति बर्ष १ सय सिट कोटामा पाए । तर, कलेजको पुर्वाधार नपुगेको भन्दै कोटा संख्या घटाएर ८० मा पु¥याइयो । फेरी २०७० सालमा कोटा शुन्य गरियो । एकातर्फ कलेजले नयाँ भर्नाका लागि विद्यार्थीहरुसँग शुल्क असुली गरिसकेको थियो भने अर्को तर्फ नेपाल मेडिकल काउन्सिलले सिफारिस गरेको प्रतिवेदनको आधारमा आईओएमले कोटा निल ग¥यो । त्यसपछि मेडिकल कलेजले पुनरावेदन अदालत पाटनमा मुद्दा गरेपछि पुनः ८० जना विद्यार्थीको भर्ना २०७० सालमा कलेजले लिन पायो । त्यसपछि २०७१ सालमा पनि कोटा नदिइएपछि अदालतले भने भर्ना प्रक्रियामा रोक लगायो । कलेज बन्द गर्ने वा संचालन गर्ने पक्षमा मत विभाजन भएपछि प्राविधिक कारणले इन्टेक लिन मिल्दैन भनेर पुनरावेदन अदालत पाटनले गरेको अन्तरिम आदेशका कारण २०७१ सालमा विद्यार्थी भर्ना नलिइएको कलेजका कम्पनी सचिव तथा कानुनी सल्लाहकार इन्द्र लुइटेलले जानकारी दिए । कलेजका बरिष्ठ प्रशासक डिएन झा भन्छन,“ पुर्वाधार नभएको अवस्थामा आइओएमले कसरी ६० सिटबाट १ सय सिट सम्म पु¥यायो । पुर्वाधार वढेकै छ, घटेको छैन । जनकपुरमा समेत सिटी अस्पताल संचालन गरिएको छ । तर, एनएमसी र आइओएम मेडिकल माफियाहरुको चलखेलमा परेर  विना तर्क कलेजको कोटा जिरोमा झारेको छ ।”

यति मात्र होइन, यस कलेजको फाइनल इयर पास गरेका ५९ जना विद्यार्थीहरुलाई नेपाल मेडिकल काउन्सिल ऐन विपरित इन्टर्न गर्नका लागि गण्डकी मेडिकल कलेज, पोखरा सारिएको छ । गत अषाढ २ गते देखि उनीहरुलाई त्यहाँ पठाइएको हो । कलेजको प्रशासन हेर्ने सुशिल ठाकुर भन्छन,“ कलेजको इन्टर्न हाम्रो सम्पती हो । उक्त इन्टर्नलाई फिर्ता गर्नुपर्छ । त्यतिबेला अस्पताल चलेको थिएन त्यसैले त्यहाँ पठायो तर, अब यहाँ सबै कुरा सुचारु भईसकेको हुनाले विद्यार्थीहरुलाई यहाँ पठाउनु पर्छ ।” 

उक्त मेडिकल कलेजको परीक्षा केन्द्र जनकपुरमै हुँदा व्यापक चिट चोरी हुने तथा अमर्यादित क्रियाकलापहरु भईरहेको गुनासो बाहिर आएपछि सप्लिमेन्टूी परीक्षाको केन्द्र यस पटक चितवन पठाइएको थियो । ६० जना विद्यार्थीहरुले चितवनमा जाँच दिएको थियो जसमध्ये २५ जना विद्यार्थी उत्तिर्ण भएका छन् । कलेजका प्रिन्सिपल डा. विवेकानन्द झा भन्छन,“ यहाँ धेरै चोरी हुन्छ भनेर परीक्षा केन्द्र सारे । त्यहाँ त चोरी गरेनन् तर पनि ४० प्रतिशत विद्यार्थी पास हुनुले यहाँ चोरी हुँदैन भन्ने कुराको पुष्टि भएको छ । यति मात्र होइन यहाँबाट पास गरेका विद्यार्थीहरु एमडीमा जाँच दिँदा टपर नै हुने गरेका छन् । तसर्थ यहाँ पढाई धेरै राम्रो हुन्छ भन्ने कुराको पुष्टि हुन्छ ।”

नयाँ व्यवस्थापन समुह
उक्त कलेजमा अषाढ ३१ गते देखि आधिकारिक रुपमा नयाँ व्यवस्थापन समुह आएका छन् । कलेजको मुल्य १ अर्ब २ करोडमा विक्री गरिएको छ । जसमध्ये हरिमन लामाले ३२ लाख, हरिकृष्ण भट्चनले २९ लाख ५० हजार ८ सय ६० र धन बहादुर शेरचनले ८ लाख कित्ता सेयर संख्या खरिद गरेका छन् । जुन कि ८७ प्रतिशत सेयर हो । त्यसैगरी सुरिता कुमारी साहले ५ लाख ९५ हजार ८ सय ९३, कामेश्वर साहले ४ लाख ४५ हजार ८ सय ९३ र ललन सिन्हाले ७ हजार ३ सय ५४ कित्ता सेयर आफुसँगै राखेका छन् । तिनीहरु पहिले पनि व्यवस्थापन समितिमा थिए । कामेश्वर साह र सुरिता साह दम्पतीले १२.७६ प्रतिशत र ललन सिन्हाको भागमा ०.२४ प्रतिशत सेयर राखेका छन् । नयाँ व्यवस्थापनमा आएका हरिकृष्ण भट्चन भन्छन,“ कलेजको अहिले अडिट भईरहेको छ । करिब ७० देखि ८० करोड रुपैयाँ दायित्व बाँकी छ । जसमध्ये बैंकको ऋण बापत ४० करोड, शिक्षक तथा कर्मचारीहरुको तलब वापतको १५ करोड, राजश्वको करिब ५ देखि ७ करोड, बजारमा १० देखि ११ करोड रुपैयाँ भुक्तानी गर्नुपर्ने बाँकी छ । हामी सबै विस्तारै क्लियर गर्ने छौं ।”

पुरानो व्यवस्थापन विरुद्ध ठगि मुद्दा
उक्त कलेजका पुराना संचालकहरु विरुद्ध स्थानीय प्रशासनले ठगि मुद्दा चलाएको छ । खासगरी संचालक ओम प्रकाश पाण्डे, बलराम प्रसाद गुप्ता, कामेश्वर साह, समिर ढुङ्गेल लगायतका पुराना संचालकहरु विरुद्ध विद्यार्थीहरुले गरेको उजुरीको आधारमा ठगि मुद्दा चलाइएको र तिनीहरु विरुद्ध वारन्ट पुर्जी समेत जारी भईसकेको धनुषाका सहायक प्रमुख जिल्ला अधिकारी हरि प्रसाद बाँस्तोलाले जानकारी दिएका छन् ।
 यसअघि जनकपुरस्थित जानकी मेडिकल कलेजका सञ्चालकविरुद्ध ठगी मुद्दा चलाएर विद्यार्थी शुल्क असुल गर्न शिक्षा मन्त्रालयले गृह मन्त्रालयलाई अनुरोध गरेको थियो । विद्यार्थीबाट शुल्क लिएर पठनपाठन नगरेको र पटक(पटक सञ्चालन गर्ने प्रतिबद्धता गरे पनि कार्यान्वयन नगरेको भन्दै शिक्षाले कारबाहीका लागि गृहसँग सहयोग मागेको थियो ।

कलेजका सञ्चालकलाई कारबाही गर्न शिक्षा मन्त्रालयलाई व्यवस्थापिका संसदको सामाजिक न्याय तथा मानवअधिकार समितिले निर्देशन दिएको थियो । त्यही आधारमा शिक्षामन्त्रीस्तरीय निर्णयमा गृहलाई पत्र पठाइएको थियो । मुख्यसचिव लीलामणि पौडेलले समेत शिक्षा सचिवलाई तत्काल व्यवस्थापन र कलेजविरुद्ध कारबाही तत्काल अगाडि बढाउन निर्देशन दिएका थिए । शिक्षा मन्त्रालयको उक्त पत्रपछि विद्यार्थी हालेको उजुरी र अन्य निकायको पत्रका आधारमा जिल्ला प्रशासन कार्यलयले सञ्चालकहरूलाई गिरफ्तार गरेर कारबाही र विद्यार्थीको शुल्क असुली प्रक्रिया सुरु गर्न सक्छ । यसअघि विद्यार्थी जिल्ला प्रशासनमा यस्तो मुद्दा दायर भए पनि मन्त्रालयकै संरक्षणका कारण कारबाही प्रक्रिया अगाडि बढ्न सकेको थिएन । 

समितिले पीडित विद्यार्थीलाई समुचित क्षतिपूर्तिको व्यवस्था मिलाउन समेत निर्देशन दिएको छ । समितिले निर्देशनका क्रममा सम्बन्धित निकायलाई समस्या समाधान गरेर पीडित विद्यार्थीको अध्ययन प्रक्रिया सञ्चालन गरी १० दिनभित्र समितिलाई जानकारी दिन समेत भनेको थियो । सञ्चालकहरूको लापरबाहीका कारण दुई वर्षदेखि नै जानकी मेडिकल कलेज समस्यामा परेका छ । सञ्चालकहरूले सुरुमा विद्यार्थीबाट एकमुष्ठ रकम लिने र पछि सबै रकम बाँडीचुडी लाने, तर कलेज तथा अस्पतालमा कार्यरत कर्मचारीको तलबसमेत नदिने गरेका थिए । दुई वर्षको अवधिमा मुस्किलले ४ महिना मात्रै अस्पताल र पठनपाठन चलेको छ । कर्मचारी र विद्यार्थीले पटक(पटक आन्दोलन गर्दा र नयाँ पक्षले व्यवस्थापन लिन खोज्दा पनि झगडा जारी भएपछि एक वर्षअघि नै आइओएमले सम्बन्धन खारेजी प्रक्रिया सुरु गरेको थियो ।

तर, गत माघमा शिक्षा मन्त्रालयले सञ्चालकमध्येका एक ओपी पाण्डेले एकलौटी किनेको भन्ने पत्रका भरमा सो प्रक्रिया रोकेको थियो । त्यतिबेला पाण्डेले एक साताभित्रै पठनपाठन सञ्चालन गर्ने प्रतिबद्धता गरेका थिए, तर कार्यान्वयन भएन । आइओएमको टोलीले पुनः अनुगमन गरेर कलेज चल्नै नसक्ने निष्कर्षसहित जेठ ७ देखि विद्यार्थीलाई अन्य कलेजमा व्यवस्थापन गर्ने निर्णय गरेको थियो । त्यसपछि १५ गते शिक्षा मन्त्रालयले समेत सूचना जारी गरेर पठनपाठन सञ्चालन नगरे कारबाही गर्ने जनाएको थियो । जानकीका विद्यार्थीले एक महिनाभन्दा लामो समयदेखि राजधानी र जनकपुरमा आन्दोलन गरिरहेका थिए ।

कलेजमा संसदीय टोलीको अनुगमन
जानकी मेडिकल कलेज संचालन गर्न योग्य छ कि छैन भन्ने कुराको अनुसन्धान गर्नका लागि २१ साउनमा व्यवस्थापिका संसदको सामाजिक न्याय तथा मानव अधिकार समिति अन्तरगत गठित संसदीय टोलीको कार्यदलले कलेजको स्थलगत अनुगमन तथा अनुसन्धान गरेको छ । जानकी मेडिकल कलेजको सम्बन्धन तथा संचालन प्रक्रियामा देखिएका समस्या अध्ययन गर्न सभाषद कृष्ण बहादुर छन्तेल थापाको संयोजकत्वमा सभाषदहरु धनबहादुर रायमाझी, उषा यादव, तेज कुमारी पौडेल, लक्ष्मी थापा पासवान र संसद सचिवालयको सह सचिव धु्रव प्रसाद घिमिरे लगायतको टोलीले धनुषाका विभिन्न राजनीतिक दल, कलेजका विद्यार्थी, शिक्षक, कर्मचारी, प्रशासन, व्यवस्थापन र स्थानीयवासीहरुसँग छुट्टा छुट्टै अन्तरक्रिया गरी अनुसन्धान गरेका छन् ।  उक्त टोलीले कलेजको कक्षा संचालन भईरहेको अवस्थामा अवलोकन गर्नुका साथै मेडिकल कलेज संचालनका लागि आवश्यक पर्ने पुर्वाधारहरु मापदण्ड अनुसार छन् कि छैनन भन्ने कुराको समेत स्थलगत अध्ययन गरेको थियो । यसका साथै अस्पतालको समेत अवलोकन गरेको थियो । उक्त समितिले अध्ययन र अनुसन्धानबाट आएको जानकारी तथा सत्य तथ्य प्रतिवेदन अनुसार सम्बन्धित निकायलाई निर्देशन दिनेछन् ।

कलेज नसार्न र कोटा दिन संसदीय टोलीलाई आग्रह
संसदीय टोलीले गरेको सबै पक्षसँगको अन्तरक्रियामा सबै जनाले जानकी मेडिकल कलेज जनकपुरमै संचालन हुनुपर्ने र विद्यार्थीको भविष्य सँग खेलवाड गर्ने पुराना संचालकहरु विरुद्ध भ्रष्टाचार, कालाबजारी तथा ठगि मुद्दा चलाई कडा भन्दा कडा कानुनी कारवाही गर्न आग्रह गरेका थिए । साथ साथै राजनीतिक दलका प्रतिनिधिहरुले जनकपुरको मुजेलियामा भवनहरु बनिसकेर पनि संचालनमा नआएको मणिपाल मेडिकल कलेज संचालन गराउन पहल गर्न संसदीय टोलीसँग आग्रह गरेका थिए । रमदैया भवाडी गाविसका निवर्तमान गाविस अध्यक्ष सुखदेव यादवले उक्त कलेज जसरी पनि संचालन हुनुपर्ने तथा विद्यार्थीहरुको नयाँ भर्नाका लागि अनुमति दिनुपर्ने बताएका थिए । उक्त कलेज संचालनमा स्थानीय वासीहरुको समेत ठुलो योगदान रहेका हुनाले स्थानीय वासीको मागलाई पुरा गर्न उनीहरुले अनुरोध गरेका थिए । साढे सात विघा जग्गा त्यहाँका किसानहरुले मेडिकल कलेज संचालन हुने नाउँमा १५ हजार रुपैयाँ प्रति कठ्ठाका दरले विक्री गरेका थिए । २०५६ साल मंसिर २० गते मेडिकल कलेजको नाउँमा जग्गा दर्ता गरिएको थियो । त्यसपछि २०५६ साल मंसिर २८ गते कलेजका चियरमेन डा.रामानन्द सिन्हाले सिलान्यास गरेका थिए । भारतको हेदरावादका डा.रेड्डी भन्नेले सुरुमा लगानी गरेका थिए । स्थानीयवासी मकेश्वर यादवका अनुसार हैदरावादका जनार्दन रेड्डीले ८४ लाख रुपैयाँ लगानी गरेर कलेजको सुरुवात गरेका थिए । त्यसपछि ओम प्रकाश पाण्डेले १ करोड ७४ लाख रुपैयाँमा ४९ प्रतिशत सेयर किनेका थिए । बलराम प्रसाद गुप्ताले भवन निर्माणमा लगानी गर्नुका साथै दुईवटा बस दिएर १ करोड रुपैयाँको सेयर प्राप्त गरेका थिए । स्थानीयवासी जगदीस यादव भन्छन,“ सरतसिंह भण्डारी मन्त्री भएको बेला रामानन्द सिन्हाको भाई ललन सिन्हा र भतिजा अशोक सिन्हालाई जवरजस्ती सेयर दिलाउन लगायो । कृष्ण देव यादवले किनेको १ करोडको सेयर कामेश्वर साह र सुरिता साहले १ करोड ८८ लाखमा किनेको थियो । यसरी हेर्ने हो भने जुन सुकै व्यवस्थापन आएपनि यहाँ अस्पताल र कलेज संचालनमा हुँदा मधेसका छात्राहरु समेत एमबिबिएस घरमै पढन पाउँदा ठुलो अवसर प्राप्त भएको हुनाले यो कलेजलाई संचालन गरिदिनका लागि र विद्यार्थी कोटा भर्नाका लागि अनुमति दिन स्थानीयवासी भोला यादवले आग्रह गरे । अहिले ३ सय १७ जना विद्यार्थीहरुमा २ सय जना नेपाली र १ सय १७ जना भारतीय विद्यार्थीहरु अध्ययन गरिरहेका छन् ।


२०७२ श्रावण २४ गते आईतबार

फेरिएको ‘जरिनाको जीवन’

नित्यानन्द मण्डल
जनकपुरधाम............
खेतीबारी, घाँस,दाउरा चुलो चौकामा सीमित रहने गरेकी उनलाई आज( भोलि भ्याई नभ्याई छ ।  विहान उठ्नुदेखि राति सुत्न सम्म कामकै चाङ , चाप र चटारो अनि फिकिर छ उनलाई । कुरा असार महिनाको हो । जतिखेर रमजानको महिना चलिरहेको थियो । उनी पनि रोजा वसेकी थिइन् । अरुको कुरा काट्ने, कुभलो सोच्ने, रिसाउने लगायतका अन्य सम्पूर्ण चराचर जगतका हित विपरित कुनै पनि कुरा नगरी दिनभरि पानी समेत नखाइकन निर्जल्ला अत्यन्त अनुशासनमा रहेर महिनौंसम्म उपवास बस्नुपर्ने भएकोले कुरा गर्न त्यतिखेर उनलाई सहज थिएन । 

स्थानीय हाट बजारमा लटगेनाको पसल थापेकी जरिना खातुन ।

यसपालि असार लाग्दा पनि पानी नपरेकोले चारैतिर सुखा अनि उखरमाउलो गर्मी भएकोले  तराईका फाँट, ग्रामिण सडक र बस्ती हँुदै उनको घरमा पुग्दा उनी सिँगार पेटारका सामाग्रीहरु मिलाउँदै  नमस्कार फर्काइन् । अनि हाँस्दै भनिन्, आउनूस सर, एहि बेंचपर बैसुन, एहि ठाम हावा अवैए हई । काम गर्दै जाँदा असिनपसिन भएका उनी अनुहारमा भएको पसीना आँचरले पुछ्दै चियापानीको आग्रहसँगै हामी आउनुको जिज्ञासा प्रकट गरिन्, हामीले पनि आफ्नो उद्देश्य सहित उनी वारे जान्न चाहेको वताए । सुरुमा रोजाको कारण कुरा गर्न हिचकिच्चाए पनि हाम्रो उद्देश्य र यसको अभिष्ट सुनेर उनी मज्जाले गफिन थालिन् । हामीले उनको विगत खोतल्दै गयौ, उनले पनि रमाउँदै सवै कुरा प्रष्ट सँग राख्दै गईन् । उनी अरु कोही नभएर आफ्नै गाउँ नगरको हाट बजारमा सिँगार पसल थापेर मनग्गै आम्दानी गरिरहेकी जरीना खातुन हुन् ।

सदरमूकाम जनपकपुरधाम भन्दा २० किलो मिटर पर मध्यपूर्वी धनुषाको धनुषाधाम नगरपालिको वार्ड  नं. ३ अन्तर्गत पर्ने तेजनगर गाँउमा ४० बर्षिया खातुन बस्छिन् । उनको २ छोरा र ४ जना छोरी छन् । जेठा छोरा १८ बर्षिय अन्सारुल खान मदरसाको पढाई सकेर वैदेशिक रोजगारीमा सिलाई कटाईको काम गर्छन् भने कान्छा छोरा १७ बर्षिय गुलाव खान  ५ कक्षासम्म सरकारी विद्यालयमा पढेर रोजगारीको सिलसिलामा भारतको मुम्बईमा काम गर्छन् । नाजो, नाजमा, नाजनी तथा खुश्वु ४ जना छोरीको विहे भईसकेका छन्  भने कान्छा छोरा गुलाव खानको पनि विहे भई सकेको छ । र, उनको एक मात्र सन्तान छ । जरीनाका श्रीमान् ५५ बर्षिय मो. इजरायल धनुषाको महेन्द्र नगर सखुवा, सवैला वजारहरुमा खसी बाख्रा खरिदविक्री गर्छन् । उनलाई  खेतीपातिको नाउँमा ४ कठ्ठा जग्गा जमिन छ भने बस्नलाई ५ धुर घडेरी छ ।  त्यसैमा २ वटा तल र २ वटा माथि एलवेस्टर राखिएको स्यानो घर छ उनको । 

उनी मुसलमानमा पनि नट जातिका हुन् । जसको पुस्तैनी पेशा गाँउघरमा डुलेर गोदना गोद्ने, माँग्ने भालुको खेल तमासा देखाएर पैसा कमाउने अनि जीविका चलाउने । न, त उनको माइत न, त उनको ससुरालीमै यी कामहरु गरिए । आफ्ना पूर्वजका पदचिन्ह नपछयाउँदै उनी पनि दफाली श्रृंगारका सामाग्री वेच्ने काम गर्दैआएकी छिन् ।

    पहिला पहिला उनी जनकपुरबाट सामान ल्याएर गाउँघरमा सामानको नाम लिएर जोडले कराउँदै  बेच्ने गर्दथिन । जब म गाउँमा घुमिघुमि बेच्थे, त्यतिबेला गाउँका बच्चाहरु खूवै गिज्याउँथ्यो । उ आयो चुरीवाली । अहिले त त्यही कारोवार अरुहरुले पनि गर्न थालेका छन् । टाउकोमा सारी राख्दै  उनले भनिन्’ आफ्नो गाउँ भन्दा परपरको गाँउहरुमा बेच्थें तर अहिले स्वास्थ्यले साथ नदिएकाले नजिकैको गाउँमा मात्र वेच्ने गरेको छु ।  त्यतिवेला यसबाट केही हँुदैनथ्यो उँटको मुखमा जिराको फोरन ”  बालबच्चा, घरपरिवारलाई धान्नुपर्ने, तिनीहरुको पढाईलिखाई, विहेवारीदेखि लिएर औषधि उपचार खर्च, घर व्यवहार चलाउन, दूई छाक र कर्जो टार्न निकै नै धौ धौ पर्दथ्यो सुनाउदै उनी विगत सझिन पुग्छिन् । श्रीमानको पनि त्यति कमाई हँुदैनथ्यो । यता बेच्ने सामग्रीको जोहो उता बालबच्चाको कचकच दिनभरी परिश्रम गर्दा पनि चैनको  सास फेर्न उतिकै गाह्रोे । 

अहिले विगत १५ बर्षदेखि गाउँघरमा श्रृंगारका सामानहरु दफालीको काम गर्दै आउँदा यसै पेशालाई विस्तार गर्नेक्रममा उनले एलजिसिडीपी कार्यक्रम अन्तर्गत जीविको सुधार कार्यक्रमबाट २० हजार रुपैयाँ कर्जा लिए । त्यो पैसाबाट उनले त्यसैमा चुडी लहठीका आइटम थपेर एउटा आर्कषक श्रृृंगारका पसल चलाउँदै मनग्गै आम्दानी गर्न थालेका छन् । यसले उनको मुहार नै फेरिएको छ । उनको ओठमा हाँसो छ ।

    धनुषाधाममा उनको चलयमान पसल छ । रामायणकालीन अख्यान अनुसार रामले भाँचेको शिवधनुको एक टुक्रा यसै स्थानमा खसेको जनविश्वास छ । धनुष मन्दिरको छेउमै उत्तरतर्फ लाग्ने गर्दछ साप्ताहिक हटिया सप्ताहमा ३ दिन अनि माघ महिनामा मकर मेला पनि जहाँ खूवै नै भीडभाड हुने गर्छ ।  भगवानपुर, तेज नगर लगायतका गाँउका साथै धनुषाधाममा आइतवार, वुधवार तथा शुक्रवार लाग्ने साप्ताहिक हटिया बजारमा त्रिपाल फल्ली ओछयाएर सेनूर, टिकुली, विन्दी लगायतका सम्पूर्ण श्रृंगार प्रसोधनका सामाग्रीहरु बेच्दै आएका छन् उनी । भारतको दक्षिणी सीमावर्ती वजार सुरसण्ड, सितामढी, वासोपट्टी, जयनगरवाट समानहरु  किनेर उनी ल्याउने गर्छन् ।

प्रत्येक वर्ष माघ महिनाको आईतवार र मंगलवार लाग्ने मकर मेलामा नेपाल र दक्षिणी सीमावर्ती भारतीय क्षेत्रका तीर्थालुहरु तथा बजारमा सवैला, रमनगरा, प्रसाही, सरसा, मंगलपुर, काशीपुर लगायतका १० भन्दा वढि गााँउका मानिसहरु दैनिक उपभोग्य सामग्री, तरकारी तेल नुन आदि खरिद विक्री गर्न आउने गर्छन् जसको ध्यान उनको पसलले एक चोटी अवश्य नै तान्छ  । ऐना, काइयो, पाउडर, तेल, सावुन, नेल पालिस, चुँडा, लहठी, टिकुली, रंगविरंगी कपाल बाँध्ने लगायतका हेयर वैण्ड तथा अन्य आकर्षक सौन्दर्य प्रसाधनहरु पसलमा फिजाएको हेरेर त महिलाहरुको मन नै लोभ्याउँछ ।  

    भीडभाडमा पनि हुलका हुल महिलाहरु उनको पसलमा झुम्मिने गर्छन् । पसलमा ओइरिएका महिलाहरु भन्छन् कुनै एउटा आइटम किनेपछि फेरी अर्को किनौ किनौ जस्तो लाग्छ । उनको पसलमा उभिने ठाउँसम्म हँुदैन् । यति मात्र होइन ग्राहकको चापलाई थेग्न समेत उनलाई हम्मे हम्मे परिरहेको हुन्छ । 

यस अघि त्यस्तो पसल थिएन । यसले गर्दा  ईमरजेन्सी जस्तो विहे, छेक्कामा समेत समान्य सौन्दर्यका सामान किन्न जनकपुर जानुपर्ने बाध्यतालाई चिर्दै त्यतिकै झन कुनै कुनै सामान त जनकपुर भन्दा पनि कम मूल्यमा पाइने भएकोले ग्रामिण र स्कुल कलेजका विधार्थीलाई अव चाहिँ सास्ती भोग्नु पर्दैन, उनको कथन छ । बजारको दिनमा सामान किन्नलाई गा्रहकलाई कुर्नु नै पर्ने हुन्छ । आखिर मानिसहरु पनि बजार आएपछि उसको पसलमा केही न केही नलिईकन त्यतिकै घर र्फिर्कदैन, स्थानीयहरु औल्याउँछन् । यही नै  हो उनको पसलको आकर्षण सस्तो पनि टिकाउ पनि । फैशनको दुनियाँमा ग्यारेण्टीको कुनै भरोसा नभएको वेला उनले कतिपय सामानमा ग्यारेण्टी पनि दिने गरेका छन् । यही नै हो उनको विशेषता ।

यतिकैमा उनको घरमा एक जना महिला उभिएर भन्छिन् “हम एगो ऐना लजाउ ?” एक अधवंैसे महिलाले उनलाई सोध्दैछिन् ।“ लजाउन इहो कोनो पुछबाला बात भेलै”। “ पैसा दोसर दिन देव ? ” “नै कोनो वात । लेकिन अग्गिला वजारके पच्छिला सेहो मोन पारिक द देव” उनले जवाफ फर्काइन् । बजार नभएको दिनमा उनको घरमै आउँछन् ग्राहक ।  

सौन्र्दय सामागी्र दिउँसो किन्न लाज मान्ने तराई मधेशका महिलाहरुको भिड त साझ छिपिदै  गएपछि हवात्तै बढ्न थाल्छ ।  आम्दानी हेरी हेरी हुन्छ जस्तै सिजन अर्थात् विहे, व्रतवन्ध, उत्सव, मेलाठेलाका वेला कम्तिमा ३००० हजारदेखि ५०० हजार आम्दानी हुने गरेको वताउँदै गाउँघरमा घुमेर वेच्दा २००० हजार जति आम्दानी हुने गरेको कुरा उनी औंलामा हिसाव जोड्दै भन्छिन् । यसैवाट घरखर्च, पाहुना अतिथीको स्वागत, लेनदेन, सरसापट, औषधिमूलो गरिन्छ भने वीच वीचमा गोस मासु, माछा लगायतका मीठो मसिनो समेत खाइन्छ । र उनी प्रत्येक बजारको दिन ५०० रुपियाँ साना किसान बैंकमा बचत गर्दै आएका छन् । अहिले सम्म उक्त रकम ७० हजार भन्दा माथि भई सकेको उनको अनुमान छ ।

    यतिकैमा सीमित हुँदैन् उनको दिनचर्या । २०६८ सालदेखि अहिलेसम्म उनी नै धनुषाधाम नागरिक सचेतना केन्द्रका संयोजक छिन् ।  सामाजिक परिचालक भुपेन्द्र कुमार मण्डलको सहयोगमा नागरिक सचेतना केन्द्रको बैठकमा उनीहरुले जन्म दर्ता, विवाह दर्ता, मृत्यू दर्ता लगायतका व्यक्तिगत घटना दर्ता, वालविवाहबाट हुने नकारात्मक असर, सरसफाई, शौचालय निर्माण, विकास निर्माण, योजना प्राथमिकीकरण तथा छनौट, गा्रमिण, सामाजिक मूद्धा तथा सरकारी कामकाजको विषयमा जमेर उनीहरु छलफलमा सहभागी हुन्छन् भने भएका निर्णयहरु दत्तचित्त भएर लागू समेत गर्छन् । सामूदायिक परिवार कल्याण संघ, जनकपुरक सहजिकरण तथा धनुषाधाम नगरपालिकाको तत्वाधानमा एलजिसिडीपी दोस्रो मार्फत उनी नेतृत्वको नागरिक सचेतना केन्द्रमा साना पूर्वाधार कार्यक्रम अन्तर्गत तीन लाख पन्ध्र हजार रुपियाँ निकासा गरिएको जसको व्यापक सदूपयोग हुने कुरामा उनी विश्वास दिलाउँछिन् ।

यतिखेर उनका टोलमा ३५ दिनमै जन्मदर्ता गराउनेहरुको सँख्यामा हवात्तै वृद्धि भएको छ भने आफ्ना वालवालिकाको उमेर पुगेपछि मात्र विहे गर्ने सोचको विकास समेत भएको उनी वताउँछिन् । उनी आफै पनि करिव १ लाख रुपैयाँ खर्चेर शौचालय बनाएका छन् । सरसफाईमा पनि टोलवासीले त्यतिकै ध्यान दिन थालेको उनी वताउँछन् । उनी आफ्नो घरायसी, व्यावसायिक कामकाज सकेर वचेको समय सामाजिक गतिबिधि, सरकारी तथा गैरसरकारी संघ संस्थाले डाकेको वैठकमा सहभागी हुन्छिन् । नगरपालिकाले डाकेको बैठक तथा नगर परिषद्मा उनले आफ्ना विचार जोडदार रुपमा राख्ने गर्छिन् ।

जहिल्यै पनि आफूहरुले योजना प्राथमिकीकरण तथा छनौट मात्रै तर त्यसको सफल कार्यान्वयन नहुने केवल नेताको योजना लागू हुने विश्वास पलाउँदै गएको वेला उनी नेतृत्वको नागरिक सचेतना केन्द्रले पेश गरेको बसघारा सार्वजनिक दलान, सडक ग्राभेल मध्ये सडक ग्राभेल योजना पारित भएर कार्य समेत भएकोमा स्थानीयहरु हर्षित भएको उनी सुनाउछिन् ।नेपालको कानून अनुसार यहाँको साँचो नागरिक हुनलाई तथा अन्य सरकारी कामकाजका लागि नागरिकता अत्यन्तै महत्वपूर्ण कागजात भएकाले समयमै नागरिकता, मतदाता परिचय पत्र बनाई सक्नुपर्ने सन्देश दिँदै उनी हिँडछिन् ।

अहिले उनलाई यी सामाजिक गतिविधिहरुमा लाग्दा आफूले निकै नै खुशी एवं गौरवान्वित महसुस भएको अनुभव पस्किन्छ्न् उनी । यस्ता कार्यहरुमा लागेर आफूमा वुद्धि पलाएको,गाउँ समाजमा इज्जत तथा सम्मान बढेको बताउँदै तदारुकताका साथ लागे भने अझै अगाडि बढन सकिने विश्वास उनमा छ ।

उनको टोलमा लगभग ५०० घर धुरी छन् अहिले । जसमा दुसाध, मुसहर,मुसलमान, धानुक, चमार लगायतका दलित, जनजाति तथा पछाडि पारिएका जातिहरुको वाहुल्यता छ । यसरी सधैं दलितहरुकै वस्तीमा सकारात्मक सन्देश बाँडदै आएकी जरीना अहिले आफै सरकारी अड्डा आफिस गएर प्रमूख तथा कर्मचारीहरुसँग सरकारी कामकाज गराउन सक्ने भई सकेकी सामाजिक परिचालक मण्डल वताउँछन् ।

स्थानीय निकायको योजना तर्जुमा सम्वन्धि गोष्ठी तथा महिलामा हुने पाठेघरका समस्या सम्वन्धि लगायतका थुप्रै तालिम लिएका उनी काठमाण्डौ, विराटनगरबाट आएका सामाजिक तथा विकास क्षेत्रमा सँलग्न पाहुनाहरुलाई आतिथ्य सत्कार गर्नवाट उनी चुक्दैनन् । आफ्नै घरमा राखेर उनीहरुको लक्षित कार्यमा सहयोग गरेको भन्दै उनी थप्छिन् हाम्रो घरको विचार, व्यवहार तथा आतिथ्य सत्कार गर्दा एक जना पाहुनाले त्यसकै कदर स्वरुप वुहारीलाई सारी पनि उपहारमा दिएको उनी सम्झिछिन् ।

        गाँउको सामाजिक सद्भाव, सौह्रार्दता तथा सहिष्णुता कायम गर्नमा जरीनाले निकै नै महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेको कुरा गाँउलेहरु बताउँछन् । त्याग, साधना, संघर्ष,समर्पण, महान अठोट, दृढ संकल्प एवं पूर्ण प्रतिवद्धतका साथ निरन्तर कार्य गर्दै गएमा एक दिन सफलता अवश्य चुम्नेछ भने सन्देश उनी दिन चाहन्छिन् ।


२०७२ श्रावण २४ गते आईतबार