प्रहरीको सुराकी प्रहरीकै फन्दामा

प्रहरी सुराकी विमलेश झा प्रहरी हिरासतमा र
उनको घरबाट प्रहरीले बरामद गरेको हतियार र गोलीहरु ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता

जनकपुरधाम............

महोत्तरी खुट्टा पिपराढी १ तथा हाल जनकपुर १४ स्थित रजौलका ४० वर्षिय विमलेश झा अहिले सिरहा कारागारमा थुनामा छन् । हातहतियार तथा खरखजाना र अपहरण उद्योगको अभियोगमा क्रमशः धनुषा जिल्ला अदालत र जिल्ला प्रशासन कार्यालय धनुषाको आदेशमा मुद्दाको अनुसन्धानका लागि पुर्पक्षमा थुनामा उनी पठाइएका हुन ।

अपराधिहरुको बारे सूचना दिने, अपराधिहरुको योजना तथा षड्यन्त्रबारे आपराधिक घटना हुनु पुर्व प्रहरीलाई जानकारी गराउने, अपराध भईसकेपछि अपराधि पत्ता लगाउन वा फरार अपराधी कुन ठाउँमा सेल्टर लिएर बसेका छन् भन्ने महत्वपुर्ण सूचना उपलब्ध गराउने प्रहरीको सुराकीका रुपमा काम गर्थे विमलेश । प्रहरीले जब जब विमलेशको सहयोग माँग्यो, उसले आफ्ना च्यानल मार्फत पत्ता लगाई प्रहरीलाई सुराक दिने गथर््यो । प्रहरीको सुराकी को हो भन्ने कुरा प्रायः गोप्य हुन्छ । तर, जनकपुरको समाजमा विमलेश प्रहरीका सुराकी हुन भन्ने कुरा ओपन सिक्रेट थियो । तर, ती सुराकी नै अहिले प्रहरीको फन्दामा परेका छन् । 

प्रहरीको सुराकी विजुली सिंह भनिने राकेश पाण्डे ।
 उनी हत्या अभियोगमा जलेश्वर कारागारमा छन् ।

जनकपुर ८ बस्ने शत्रुधन सिंहको ३२ वर्षिय छोरा रोशन सिंहले विमलेश झा लगायत जनकपुर ८ का सोनु सिंह र महोत्तरी धर्मपुरका सलिम राईन विरुद्ध जिल्ला प्रहरी कार्यालयमा अपहरण उद्योगको जाहेरी दर्ता गराएपछि प्रहरीको टोली विमलेशको जनकपुरको रजौल स्थित घरमा पुगि छापामारी गरेको थियो । कुनै बेला प्रहरीको गाडीमा चढेर अपराधि खोज्न र तिनका घरमा छापा हान्न लगाउने विमलेशकै घरमा विमलेशलाई हथकडी लगाई छापामार्दा १ थान सिक्सर पेस्तोल, १ थान अटो पेस्तोल, ७ थान गोली बरामद गरेको थियो । प्रहरीकै लागि काम गर्ने विमलेशलाई बचाउन केही प्रहरी अधिकारी सक्रिय भएपनि अन्ततः जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाले उनलाई पक्राउ गरेरै छाड्यो । जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाका प्रवक्ता समेत रहेका प्रहरी निरीक्षक गोविन्द पुरी भन्छन,“हो, माओवादी जनयूद्धकाल देखि नै अपराधि पक्राउ गर्न विमलेशले धनुषा प्रहरीलाई सूचना उपलब्ध गराएर सहयोग गरेकै हो । तर, प्रहरीलाई सहयोग गर्दैमा अवैधानिक हतियार घरमा राख्न कसैले पनि मिल्दैन । त्यस्तो गर्ने जो कोही पनि कानुनको कठघरामा पर्नु स्वाभाविक हो । विमलेश पनि अवैध हतियार राखेकाले उनी पनि कानुनी कारवाहीको दायरामा परेको हो ।”

१८ साउन २०६८ मा प्रहरीले विमलेशलाई पक्राउ गरेको थियो । छापामारीबाट बरामद गरिएका हतियार र गोली २०५८ साल तिर आत्म सुरक्षाको लागि एक जना भारतीय नागरिकबाट प्राप्त गरी सोही बेला देखि आफ्नै घरमा राख्दै आएपनि उक्त हातहतियार तथा खरखजानालाई कहिँ पनि प्रयोग गर्ने कार्य नगरेको २३ साउन २०७१ मा सरकारी वकिल कार्यालयका सहायक जिल्ला न्यायाधिवक्ता राजेन्द्र बहादुर बस्नेत समक्ष प्रहरी निरीक्षक हरिनन्दन चौधरीलाई विमलेशले बयान दिएका छन् । सामान्य व्यापार तथा खेती नै आफ्नो पेशा रहेको बताउने विमलेशले खुट्टा पिपराढीमा १ विघा खेत, जनकपुर १० मा १० धुर जग्गा सहितको घर रहेको बयान दिएका छन् । ध्द्य द्धण् ल् टद्धछछ भारतीय नम्बर प्लेटको बोलेरो गाडी भारत विहारको   मुझफ्फरपुर दादर जिल्ला अहरियापुरका अमरेन्द्र नारायण सिंहबाट    खरिद गरेको, उक्त बोलेरो गाडी  आफैले चलाउने गरेको र गाडीको राजश्व समेत तिर्ने गरेको   उनले बताएका छन् ।

संजीव कुमार झा सुरज प्रहरी सुराकी रहेको
तत्कालिन सशस्त्र प्रहरी उपरीक्षक शान्तिराम थापाद्वारा हस्ताक्षरित पत्र ।
 झा हातहतियार मुद्दामा पक्राउ परेपनि पछि सफाई पाएका थिए ।

विमलेश झा हुन त यस अघिपनि पत्रकार उमा सिंहको हत्यामा अदालतद्वारा सजाय पाएका हुन । उमा सिंहको हत्या गर्ने र घटनाको जिम्मेवारी लिने स्वामीजी भनिने उमेश कुमार यादवले कथित भुमिगत समुह तराई एकता परिषदको केन्द्रिय संयोजकको हैसियतमा संचारकर्मीलाई प्रेस विज्ञप्ति जारी गर्न विमलेशले उक्त प्रेस विज्ञप्ति फ्याक्स गरेको कसुरमा धनुषा जिल्ला अदालतबाट २० रुपैयाँ जरिवाना तिरी रिहा भएका थिए ।

यसरी विमलेश मात्र प्रहरी सुराकी भई अपराधिक क्रियाकलापमा संलग्न भएका एक्ला व्यक्ति भने होइनन् ।

हत्या अभियोगमा प्रहरी सुराकी एकलाल सहनी कारागारमा

प्रहरी सुराकी एकलाल भनिने योगेन्द्र सहनी ।

हत्या अभियोगमा उनी 

काठमाण्डौ कारागारमा थुनामा छन् ।

धनुषाको वीरेन्द्रबजारका विनोद यादव र जनकपुरका संचार उद्यमी अरुण कुमार सिंघानियाको हत्यामा संलग्न रहेको अभियोगमा धनुषाको वीरेन्द्रबजारका एकलाल भनिने योगेन्द्र सहनी पक्राउ परेका छन् । अहिले उनी अदालतद्वारा मुद्दाको पुर्पक्ष गर्न थुनामा राखि अनुसन्धान गर्न कारागार पठाइएका छन् ।

सिंघानिया हत्यामा चन्द्रदीप यादवले एकलाललाई भेटेर सुटर खोजिरहेको बताएका थिए । विरेन्द्रबजारको एक होटेलमा एकलाललाई चन्द्रदीपले बोलाएर जनकपुरमा एक जना व्यक्तिलाई गोली प्रहार गरी हत्या गर्नुछ एक जना सुटर खोजी देऊ भन्ने प्रस्ताव राखेको थियो । प्रहरी स्रोतका अनुसार एकलालले आफुसँग कुनै पनि सुटर नरहेको बताउँदै गर्दा उनी सँगै रहेका मनक लामाले सुपारी लिन स्वीकार ग¥यो । आफुलाई पैसाको अत्यन्तै जरुरी छ, भनेर मनकले बताएपछि हत्याका लागि चन्द्रदीपले मनकलाई रु.२ लाखको सुपारी दिएका थिए । यसरी डिल भईसकेपछि फेरी अर्को दिन विरेन्द्रबजारकै एक होटेलमा चन्द्रदीप, एकलाल, मनक, अन्सी र पवन लामा पाँच जनाले हत्याको योजना बनाई मनकलाई डिल भएअनुरुप चन्द्रदीपले रु. ५० हजार समेत पेश्की उपलब्ध गराउँछ । प्रहरी स्रोतका अनुसार मनकले पेश्की स्वरुप पाएको रु. ५० हजार मध्ये एकलाललाई मनकले रु. २५ हजार सापटी समेत त्यही बेला दिएको थियो ।

माओवादीको द्वन्दकालमा एकलालको बुवासँग माओवादीले चन्दा मागेको थियो । तर उसको बुवाले चन्दा दिन इन्कार गरेपछि करिब ४०÷५० जनाको समुहमा आएका माओवादीहरुले उसको बुवालाई आक्रमण गर्न खोज्दा एकलालले माओवादीहरुको प्रतिकार गरेको थियो । एकलालले बन्चरो लिएर माओवादीहरुलाई काट्न थालेपछि माओवादीहरु भागेको थियो । त्यसपछि माओवादीसँग बदला लिन र आफु पनि माओवादीको आक्रमणबाट बच्न एकलाल जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चामा आवद्ध भई भुमिगत भएका थिए । जनतान्त्रिकमा रहेपनि अर्को तर्फ एकलाल प्रहरीको लागि सुराकीको काम गर्थे । प्रहरी स्रोतका अनुसार एकलाल धनुषाका तत्कालिन डिएसपी रुपकुमार न्यौपानेको सुराकी थिए । तर, एकलालले किनेको कार धनुषा प्रहरीले जफत गरेपछि एकलालले पनि सिंघानिया हत्याको अनुसन्धान गर्न जिम्मा पाएका डिएसपी न्यौपानेलाई समेत धोका दिएको प्रहरी स्रोतको दावी छ । एकलालले नेपाली नम्बर प्लेटको पेटूोल कार काठमाण्डौबाट किनेको थियो । तर जुन व्यक्तिबाट किनेको थियो त्यो व्यक्तिले नामसारी गराएको थिएन । त्यहीबेला धनुषा प्रहरीले उसको कार जफत गर्दा कारको कागज माग गर्दा एकलालले कागज दिन नसकेपछि कार बेच्ने व्यक्तिलाई लिएर आउन धनुषा प्रहरीले एकलाललाई भनेको थियो । तर, काठमाण्डौका त्यो व्यक्ति नआउँदा प्रहरीले उक्त कार जफत गरेको थियो ।

एकलाललाई सुराकीको रुपमा खटाउने तत्कालिन डिएसपी रुपकुमार न्यौपाने भन्छन,“ सुराकीलाई ह्याण्डल गर्नु भनेको धेरै अप्ठयारो कुरो हो । उसको मनस्थिति कति बेला कतातिर जान्छ भन्ने कुरा बुझ्नु पनि धेरै गाह्रो काम हो । सुराकी भन्नाले मेरो व्यक्तिगत सुराकी त थिएन ऊ । जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाको सुराकी थियो । जो जानकारी माथि एसपी सम्म थाहा हुन्छ । एसपीले माथि रिपोर्ट गर्छ÷गर्दैन त्यो उहाँहरुको कुरो हो । हो, सुराकीले पनि कहिले काँही गल्ती गर्न सक्छ । उसले पनि गल्ती गरेको होला । यो छुट्टै पाटो हो । अहिले भन्न सकिन्न ।”

सुराकी राकेश पाण्डे हत्या अभियोगमा जेलमा थुनुवा

प्रहरीको सुराकीको काम गर्ने विजुली सिंह भनिने राकेश पाण्डे जिल्ला शिक्षा कार्यालय महोत्तरीका शाखा अधिकृत लालकिशोर झाको हत्यामा संलग्न रहेको अभियोगमा धनुषा जिल्ला अदालतले पुर्पक्षका लागि जलेश्वर कारागार पठाएका छन् । झालाई मार्ने सुटर जनकपुर(६ का रक्की भनिने शिवकुमार ठाकुरले प्रहरीलाई राकेश पाण्डेको पोल खोलेपछि उनी पनि पक्राउ परेका थिए ।

“लालकिशोरलाई मार्न मलाई राकेशले भारु एक लाखको ‘कन्टूयाक्ट’ दिएका थिए । मैले झालाई हानेकै हुँ”, जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषामा आयोजीत पत्रकार सम्मेलनमा जिल्ला शिक्षा कार्यालय महोत्तरीका शाखा अधिकृत लालकिशोर झा हत्याका आरोपी जनकपुर(६ का रक्की भनिने शिवकुमार ठाकुरले स्वीकार गरेका थिए । यस घट्नाका ‘सुटर’ रक्कीको समुहलाई परिचालन गर्ने जनकपुर(७ का विजुली सिंह भनिने राकेश पाण्डेलाई पनि प्रहरीले सोही दिन सार्वजनिक गरेको थियो । ति दुवै जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा ज्वाला समूहमा आवद्ध रहेको प्रहरीले दावी गरेको थियो । लालकिशोर हत्याका  मध्यस्तकर्ता राकेश पाण्डे घट्नाको एक महिना अघिसम्म धनुषा प्रहरीकोे सुराकी थिए । उनलाई तत्कालिन प्रहरी उपरीक्षक (एसपी) सर्वेन्द्र खनालले सुराकीको रुपमा प्रयोग गरेको पाण्डेले खुलासा गरेका थिए । 

सुराकी संजीव झा पनि थुनिए 

अरुण सिंघानियाको हत्या सम्बन्धि तत्कालिन डिएसपी रुपकुमार न्यौपानेको संयोजकत्वमा गठित छानवीन समितिमा नागरिक समाजको तर्फबाट टीममा चयन भई सुरक्षा बलको सहयोग रहेको प्रमाण सहित संजीव कुमार झा सुरजले आफु अपराधि नभई प्रहरीको सुराकी रहेको बताएका थिए । उनलाई धनुषामा एसपी सर्वेन्द्र खनालले हातहतियार तथा खरखजानाको अभियोगमा पक्राउ गरी अदालतमा पेश गर्दा झालाई अदालतले पुर्पक्षको लागि थुनामा राख्न जलेश्वर कारागारमा पठाएकोे थियो । अहिले उनी अदालतबाट सफाई पाई सकेका छन् । उनी त्यसपपिाई सकेका छन् । उनी त्यसपछि तमलोपा हुँदै अहिले एमाले निकट यूवा संघका मधेस व्यूरो इन्चार्ज छन् ।

भारतको पटना तथा मधुबनीमा छानविनका लागि सशस्त्र प्रहरी बलका प्रहरी निरिक्षक सुरेन्द्र कुमार झा सहितका ३ सदस्यीय टोली त्यहाँ जाँदा सहयोग गरिदिन तथा जो जस सँग सम्बन्ध राख्दछ भन्ने जिल्ला प्रशासन कार्यालय धनुषा द्वारा जारी पत्रमा जनाइएको छ । ३ मार्च २०१० मा तत्कालिन प्रमुख जिल्ला अधिकारी बेदबहादुर कार्कीको हस्ताक्षर सहित विहार सरकार तथा स्थानिय प्रशासनलाई उक्त पत्र लेखिएको प्रमाणपत्रको प्रतिलिपि सार्वजनिक गरेका छन् । साथै गत १८ चैत २०६६ मा सशस्त्र प्रहरी उपरीक्षक शान्तिराम थापा द्वारा हस्ताक्षरित जो जस सँग सम्बन्ध राख्दछ भन्ने विषयमा संजिव कुमार झा सुरजले गोप्य रुपमा खबरहरु दिई सुरक्षा निकायलाई शान्ति सुरक्षा तथा अपराध नियन्त्रण कार्यमा अथक सहयोगको रुपमा काम गर्दै आइरहेको प्रमाणित गरिएको छ । यसरी कुनै व्यक्ति सुराकी रहेको भन्ने प्रमाण संजीवले पेश गरेका थिए । 

यसरी माथिका कुराहरुले के देखिन्छ भने प्रहरीको सुराकी गर्ने व्यक्तिहरु एकातर्फ अपराधिलाई पक्राउ गर्न सूचना उपलब्ध गराएर मद्दत गरेको भएपनि प्रहरीसँग रहेको सम्बन्धको जायज÷नाजायज फाईदा उठाउँदै आफुपनि पैसा कमाउनका लागि आपराधिक क्रियाकलापहरुमा संलग्न हुने गरेको देखिन्छ । प्रहरीसँग आफ्नो राम्रै सम्बन्ध रहेको कारण आफुले जस्तो सुकै अपराध गरेपनि प्रहरीले केही नगर्ने मनोविज्ञानका कारण सुराकीहरु दोहोरो फाइदा उठाउने गरेका हुन्छन् । तर, मुख्य कुरा के हो भने यी सुराकीहरुको जीवन राज्य अर्थात प्रहरी र आपराधिक गिरोह दुवै तर्फबाट असुरक्षित देखिन्छन् । एउटा एसपीले आफ्नो कार्यकालमा सुराकीमा कुनै व्यक्तिलाई परिचालन गरेपनि त्यसपछि आउने एसपीले उक्त सुराकीलाई प्रयोग गर्नुको सट्टा फाल्ने वा कुनै न कुनै मुद्दामा फसाउने काम पनि धनुषामा नभएको होइन । एकातर्फ प्रहरीले मधेसका सशस्त्र भुमिगत समुहका व्यक्तिहरुलाई पक्राउ गर्न वा गैरन्यायिक हत्या गर्न भुमिगत समुहहरु मध्येकै सुराकीलाई प्रयोग गर्ने गरेका थिए । र, पछि काम सकेपछि सुराकीलाई पनि इन्काउन्टर गर्ने काम पनि यहाँ भएको पाइन्छ । अर्को तर्फ भुमिगत समुहहरुले पनि आफ्नो समुहका फलानो व्यक्ति प्रहरीको सुराकी हो भन्ने थाहा पाईसकेपछि उनीहरुले पनि कारवाही स्वरुप त्यस्ता सुराकीलाई हत्या गरेको पाइन्छ ।

सुराकी कै नाउँमा कतिपयको हत्या

हुन त माओवादीको सशस्त्र जनयूद्धताका राज्य पक्ष र तत्कालिन विद्रोही माओवादी पक्षबाट सुराकीकै आरोपमा कतिपय व्यक्तिहरुलाई भौतिक कारवाही स्वरुप हत्या गरियो । धनुषामा माओवादीबाट पीडित भएकाहरुलाई तत्कालिन एसएसपी डा.चुडाबहादुर श्रेष्ठले द्वन्द पीडित र माओवादी द्वन्दबाट विस्थापितहरुलाई एकत्रित गरी माओवादी विरुद्ध सुराकी गराउन माओवादीको प्रतिकार समिति नै गठन गराएका थिए । 

ती विस्थापितहरुलाई आत्म सुरक्षाका लागि हातहतियार राख्न इजाजत दिएका तत्कालिन एसएसपी श्रेष्ठले माओवादीहरु माथि आक्रमण गर्नका लागि विस्थापितहरुलाई फौजी प्रशिक्षण पनि विभिन्न सैनिक क्याम्पमा लगेर दिलाएको एक जना विस्थापितले द एक्सक्लुसिभलाई बताएका छन् । त्यसबेला विस्थापितहरु माओवादीको सुराकी मात्र गरेनन्, सुरक्षा फौजको अपरेशनमा आफै पनि सहभागी भई कतिपय माओवादीहरुको हत्या पनि गरेको एक जना विस्थापितले बताएका छन् । पछि माओवादीहरुले पनि धेरै मानिसलाई सुराकी गरेको आरोपमा भौतिक कारवाही स्वरुप हत्या गरेको उनले बताए । तर, तत्कालिन राजा ज्ञानेन्द्रको जनकपुर भ्रमण हुँदा शान्ति सुरक्षा मिलाउनका लागि तत्कालिन एसएसपी श्रेष्ठले विस्थापितहरुले किनेका हतियारहरु फिर्ता लिएको भएपनि कतिपयले हालसम्म पनि हतियार राखेकै उनले बताए । खासगरी माओवादीबाट असंतुष्ट भई बाहिरीएका विस्थापितहरु माओवादीसँग बदला लिन वढी आक्रामक हुँदै प्रहरीलाई माओवादीहरुको सुराकी गरेको उनले बताए । त्यसकै देखासिकी गरेर मधेसका जनतान्त्रिक समुहहरुले पनि सुराकीको आरोपमा विभिन्न व्यक्तिहरुलाई हत्या,अपहरण तथा चन्दा आतंक मचाएका थिए । कुनै पनि व्यक्तिको हत्या भएपछि ती समुहहरुले संचार माध्यममा जिम्मेवारी लिदै जनतान्त्रिकको विरुद्ध सुराकी गरेको कारण भौतिक कारवाही गरेको भनेर बयान दिने गर्थे ।

कस्ता कस्ता सुराकी ?

 कतिपय घटनाहरुमा पीडित भएका परिवारहरुले आफैपनि अपराधिबारे पत्ता लगाई प्रहरीलाई त्यसको बारे सुचना उपलब्ध गराई प्रहरीको सुराकीको काम गर्ने गरेका छन् । त्यसैगरी कुनै अपराधि सँग व्यक्तिगत रिसिवी भएका वा उसका दुश्मन रहेका व्यक्तिहरुले पनि प्रहरीलाई खास अपराधिको बारेमा सुराकी गर्ने गरेका छन् । त्यसैगरी समाजमा कुनै व्यक्तिले अपराध गरिरहेको अवस्था देख्दा समाजका मानिसहरुले स्वस्फुर्त रुपमा पनि प्रहरीलाई सुराक दिने गरेका हुन्छन् । यस्ता सुराकी दिने व्यक्तिहरुलाई प्रहरीले पारिश्रमिक दिनु पर्दैन । तर, खास अपराधिलाई पक्राउ गर्न उक्त आपराधिक गिरोहका कुनै खास व्यक्तिलाई सुराकी बनाउन प्रहरीले आर्थिक प्रलोभनमा पारेर तिमीलाई कुनै पनि कानुनी कारवाही समेत हुन नदिने आश्वासन समेत दिएर सुराकी गराउने गरेका हुन्छन् । कतिपय व्यक्तिहरु समाजमा आफ्नो प्रहरीसँग राम्रो सम्बन्ध रहेको देखाउन पनि सुराकी गर्ने गरेका हुन्छन् । धनुषाबाट सरुवा भई विराटनगर गएका एसपी उत्तम राज सुवेदी भन्छन,“कुनै पनि अपराधिले के कस्तो योजना बनाई राखेको छ भन्ने कुरा एउटा अपराधिलाई मात्र थाहा हुन सक्छ । त्यसैले अपराधिलाई सुराकीको रुपमा प्रहरीले प्रयोग गर्नु बाध्यता हो । समाजमा शान्ति सुरक्षा बहाल गर्न र अपराधिलाई पक्राउ गर्न अपराधिलाई सुराकीको रुपमा प्रहरीले प्रयोग गर्दछ । तर, कतिपय सुराकीहरुले प्रहरीसँगको सम्बन्धको जायज र नाजायज फाइदा पनि उठाउने गरेको पाइन्छ ।” सुराकीहरु मध्ये विगतमा अपराध गरेर कानुनको सजाय भुक्तान गरिसकेपछि सुध्रिएका पनि छन् भने कतिपय आपराधिक क्रियाकलापमा संलग्न रह्ने गरेका हुन्छन् ।

हुन त राज्यको तर्फबाट सुराकी गर्न राष्टिूय अनुसन्धान विभाग नै गठन गरिएको छ । त्यसको कार्यालय जिल्ला प्रशासन कार्यालय मै छ । धेरै व्यक्तिहरु गुप्तचरका रुपमा नियूक्त छन् । उनीहरुले प्राप्त गरेको सूचना विभाग मार्फत गृह मन्त्रालयमा पठाउने गरेका हुन्छन् । अति नै आवश्यक परेको अवस्थामा प्रमुख जिल्ला अधिकारीलाई सूचनाको जानकारी गराउने गरिन्छ । अन्यथा सिडिओको संयोजकत्वमा बस्ने जिल्ला सुरक्षा समितिको वैठकमा राष्टिूय अनुसन्धानका प्रमुखले सुराक दिने गरेका हुन्छन् ।

सिपाही देखि एसपी सम्म सुराकी

अपराधि पत्ता लगाउन विभिन्न व्यक्तिहरु जसरी सुराकीको रुपमा कार्य गरिरहेका हुन्छन् त्यसैगरी राजश्व छल्ने तस्करहरुको बारेमा सूचना उपलब्ध गराउनुका सँगै पक्राउ गरी बरामद गरे बापत सिपाही देखि एसपी सम्मका प्रहरी अधिकृतहरुले सुराकी गर्ने गरेका हुन्छन् ।

चोरी पैठारी गरी धनुषा अवैध रुपमा भित्रियाउने गरेको माल सामानहरु प्रहरी प्रशासन तथा भन्सारका अनुसन्धान कर्मचारीहरुले पक्राउ गराए बापत कमिशन र सुराकी रकम पाउने गरेका छन् । यस्तो रकम खानेहरुमा धनुषाका प्रहरी, टूाफिक प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीका तल देखि माथिसम्मका प्रहरी कर्मचारीहरु रहेका छन् । जिल्ला भन्सार कार्यालय धनुषाले उपलब्ध गराएको तथ्याङ्क अनुसार आर्थिक वर्ष २०७०÷०७१ मा ५४ लाख ७६ हजार ४ सय ५२ रुपैयाँ र आर्थिक वर्ष २०६९÷०७० मा ५४ लाख ६८ हजार २९ रुपैयाँ कमिशन र सुराकी वापत खर्च भएको हो । 

राजश्व चुहावट सम्बन्धि कसुर गरेको सूचना दिने सुराकीलाई राजश्व चुहावट ऐन अन्तरगत दायर गरिएको मुद्दाको अन्तिम किनारा लागेपछि असुल भएको विगो रकमको १५ प्रतिशत वा १५ लाख रुपैयाँ मध्ये जुन घटी हुन्छ सो बरावरको रकम पुरस्कार स्वरुप दिइन्छ । त्यसैगरी राजश्व विभागले गरेको अनुसन्धानबाट आफुले तिर्नु वा बुझाउनु पर्ने राजश्वको सम्पुर्ण वा केही अंश छलेको यकिन भएमा असुल हुन आएको विगो रकमको ५ प्रतिशत वा ५ लाख रुपैयाँ मध्ये जुन घटि हुन्छ सो बराबरको रकम अनुसन्धानमा संलग्न कर्मचारीहरुलाई पुरस्कार स्वरुप उपलब्ध गराईन्छ । सुचना दिने सुराकीको नाम ठेगाना र निजबाट प्राप्त गरेको विवरण गोप्य राखिन्छ । त्यसैगरी राजश्व चुहावटको सूचना दिने व्यक्तिलाई सूचनाको सत्यताको आधारमा विभागद्वारा तोकिएको कार्यविधि बमोजिम तत्काल बढीमा १० हजार रुपैयाँ सम्म सुराकी खर्च दिइन्छ ।

सुराकी रकममा अनियमितता

प्रहरीहरुले सुराकी गरे वापत पाउनु पर्ने रकम नपाईरहेको एक जना प्रहरी अधिकृतले द एक्सक्लुसिभलाई बताएका छन् । जिल्ला प्रहरी कार्यालयका उपरीक्षक, सशस्त्र प्रहरीको उपरीक्षक र टूाफिक निरीक्षकले आफु खुशी सुराकीको नाउँ दिने गरेको प्रवृति रहेको उनले बताए । एसपीका वा टूाफिक इन्सपेक्टरका विश्वासका प्रहरीहरुको नाउँ सुराकीको रुपमा जिल्ला भन्सार कार्यालयमा पठाउने गरिएको उनले बताए । वास्तविक सुराक दिने व्यक्तिले कतिपय घटनामा सुराकीको रकम नपाउने गरेको उनले गुनासो गरे । यति मात्र होइन सुराकीको नाउँ पठाएपनि सरुवा भएर गईसकेपछि उक्त रकम त्यहाँका प्रहरी प्रमुखहरुले नै खाने गरेको उनले खुलासा गरे । सरुवा भएर गईसकेपछि भन्सार कार्यालयमा सुराकीको रकम माग्दा प्रहरी प्रमुखले रकम बुझिसकेको भन्सारबाट जवाफ आउने गरेको छ । उनका अनुसार भन्सारको के कर्तव्य हो भने सम्बन्धित सुराकीलाई नै बोलाएर सुराकीको रकम दिईनु पर्ने हो । तर, त्यसो हुँदैन ।

२०७१ असोज ०५ गते आईतबार