राउत द्रोह -अनुज मिश्र

अनुज मिश्र

पहिलेदेखि नै उँट र हातीको निशानामा रहेको उसको राजा बच्ने उपाय थिएँन, जब उसले चेस बोर्डको एक कुनामा रहेको त्यो राजालाई आफ्नो अर्को हातिले चेक दिए ! तब त्यो खेल एक प्रकारको ‘इन्ड गेम’ थियो । तैपनि हैन म मान्दिन, यो भएन भनेर ऊ रिसाएर जोर (जोरले बोलेको देखे । ऊ मेरो भतिज थियो जसले चेस(खेलमा हार बेहोर्नु परेको थियो मेरो भतिजी संग ! पछी ऊ उँटको चाल(नियम  फेरेर आफ्नो राजा बचाँउन चाहन्थ्यो, जुन नियम बिपरित थियो । भतिजीले उसलाई जिकिर गरिरहे( ‘यु कान्ट चेन्ज द रूल इन द मिडल अफ द गेम !’ तर त्यो पित्रिसतात्मक समाजको केटोको इगो मान्न तैयार नै थिएन । त्यो त्यतिखेर चुप लाग्यो  जब हामी सबैले भन्यौं कि ऊ  गलत हो । खेलको बिचमा नियम परिवर्तन गर्न मिल्दैन ।

        सिके राउत प्रकरण पनि त्यही खेल जस्तो छ । लोकतन्त्र, गनतन्त्र हासिल गरेका देशहरुले प्रतिपादन गरेका बिशेषता र नियमहरुमा शान्तिपूर्ण वाक(स्वन्त्रता पर्दछ ! त्यही लोकतन्त्र, गणतन्त्र मानवअधिकार, नेपालमा बिगतका आन्दोलनको  प्रतिफल र परिवर्तन स्वरूप लेखिएका छन् पनि  संबैधानिक शब्दहरुमा । अझै  जनमैत्री मांगहरु थपिएर संबिधान लोकतान्त्रिक बनाउने प्रक्रियामै छौ हामी ।  तर जब सिके वा नन्दप्रशाद जस्ता ब्यक्ति त्यहीं खेलको नियम अनुरुप मांग चल्छन अनि राज्यले खेलको बीचमै नियम परिवर्तन गर्न खोज्छन जुन कुरा अति नै गम्भीर र हास्यास्पद  हो । एकातिर त्यत्रो आन्दोलन र शहादत मार्फत हाँसिल गरिएको र गर्न खोजिएको लोकतन्त्र र अर्काेतिर अलोकतान्त्रिक परिपाटी अनुरुप संबेदनशील नभई बलजफ्ती उनका मांगलाई पाखा लगाउनु वा लागाउन खोज्ने संगठित दुश्प्रयास । 

     मुलुकलाइ विकासतिर डोर्याउन शिक्षा,समाबेशी लोकतन्त्र आदि चाहिने भएकोले हामी सदैव आन्दोलनरत रहयौ तर हरेक पल्ट हामी  अगाडी(अगाडी कुदछौ  र पछाडी(पछाडी बिचार कुदाउने बानी परेकोछ । म यसरि भन्छु, हाम्रो बानी सदैव छुच्चो रहनु पुरानै प्रचलन हो नि हैन, र १ हो नि, एकातिर उद्दारता, सहयोगी र मिलिजुली जाने बाचा गर्छाै अर्काेतिर ति सब कुरा आफ्नै निम्ति चाहिरहेका हुन्छौ  ! यै कुराले आज हाम्रो  आन्दोलनहरुको कुनै अस्तित्व छैन । बरु पहिले जसरी हामि नांगै बस्थे , नांगै हिड्ल गर्थे स जमातमा बस्थे स शिकारी गर्थेस खान्थे र कहिले यसरि रिस वा क्रोध आउथ्यो कि हामी आफै संग बस्नेलाइ रगतै (रगत बग्ने गरी मार्दा (मार्दा मरिदिन्थे त्यही राम्रो थियो । त्यसबेलाका मानिस जनावर भएकोले लोकतान्त्रिक अधिकारको कुनै अपेक्षा थिएन आज आन्दोलन मार्फत हासिल भएका र हुदैगरेका बुंदाले सबलाई आशा पलाएको छ, सबै मानवीय अधिकार पाउँछन भने आशमा छन् । 

      अरु देश परिवर्तनको बिगुल फुक्दै जाँदा हामि पछी पर्याै र धेरै संगक्ष गरेर प्राप्त गरेको आजमा पनि तिनै संकुचितताको कारणले हामी मानव बिकाश सूचकांकमा १४७ औं स्थानमा राखेको छ । जताततै आन्दोलन भनेको बिचारको निम्ति हुने गर्छ । यसै बिचारले हामीलाई विकासतिर डोर्याएर हामि आफूलाई लोकतान्त्रिक र गणतान्त्रिक लेख्न भ्याएका छौ । तर आज  त्यति साह्रो लगानीमा लोकतन्त्र आर्जित गरेरपनि जाबो एक मानवले बोल्दा हामि उसलाई रंगको आधारमा बोल्ने(स्वन्त्रता समेत खोसेका छौ । तर पनि हामी समानताको पक्षधर हौ भन्छौं । यस्तो अवस्थामा राज्यले श्रब्य र दृश्यहिन अपांग भविष्यको जन्म दिनेछ हामी बिर्सन्छौ ।          आज  जुन मानिसको पक्षधर भएर लेख्दै छु भोलि बेइमान भैदिए पनि उसको आजको बिचार गलत होइन ! कारण आज उसले मंगाएको कुरा लोकतान्त्रिक राष्टूले जारी गर्नैपर्ने कुराहरु हुन् । पहिलो हो वाक(स्वतन्त्रा, दोस्रो जनमत( संग्रह अनि अन्यमा  जनमत संग्रहमा उनको मधेस राष्टू भन्ने चाहनाले बहुमत ल्याएमा हुने मधेस देशको परिकल्पना । लोकतान्त्रिक पद्ध्तिमा कुनै एकजनाले चाहदैमा रा।टू बिखन्डन हुने हैन१  बास्त्वमा भन्ने हो भने मंगलमा रा।िटूयता फहराउने लोकतन्त्रबादीहरु त्यस्ता (उनि जस्ताका) बिचारलाई नकार्दैन्न । हरेक मानिसलाई लोकतन्त्रमा स्वतन्त्र विचार राख्ने हक छ । सिके पहिले एउटा मैथिली भाषी अनि नाशा सम्बद्ध कुराहरु, आज उसको त्यो न्युनतम हक छिनिनु भनेको पुरा नेपालबासीले निकै संघर्ष पश्चात पाएको लोकतन्त्रतामा पनि लोकतन्त्रको महत्वपूर्ण बिशेषता वाक( स्वतन्त्रताको आभास गुमाउनु हो । लोकतन्त्र अलोकतन्त्र हुनु हो । परिचय गुमाउनु भन्दा पनि दुखस्द अनुभव हो । बोल्नै नदिने स्वतन्त्रता भनेको मानवमा पागलपनको जन्म गराइदिन्छ । एक त्यस्तो पागलपन जहाँ ब्यक्ति रुख रबिरुवा संग बोल्दै हिड्छ । नेपालको सार्वभौम सत्ता जनातामा निहित छ, मधेसी जनताको निर्णयले मधेसको भविष्य तोकिनुपर्ने र हुनुपर्ने कुरा लोकतान्त्रिक मांग हो, त्योपनि जनमत संग्रहको माध्यमले । यो जोसुकैको अहिलेको अवस्थासंग बिमत राख्नेहरुको विचार हुन सक्छ । त्यसको मत संग सहमत र बिमत राख्नने  कि नराख्ने  त्यसपछिको लोकतान्त्रिक अभ्यास हो । त्यसको निर्णय बहुमतले गर्नेछ । 

      वाक स्वन्त्रता नाचाह्नेहरुनै नन्दप्रसाद ज्यू जस्ताका हत्यारा हुन , यी बस केहि मुट्ठीभर गलत सोचका ब्यक्ति हुन जो मानवताका समेत बिरोधि हुन । नेपाल आमाका दुश्मन हुन । रतिभर नसोच्ने कथित नेपाली नागरिक हुन  । बोल्नै नपाउनु तर लोकतन्त्रर गणतन्त्र   भनिनुरलेखिनु कुनै ‘कस्मेटिक एड ‘भन्दा कम हैन । बोल्ने स्वतन्त्रका प।ाधर हरेक बुद्धिजीवी हुनु पर्छ । हरेक बुद्धिजीवीले प्रयोग गर्ने  न्युनतम अधिकार भनेको पनि लिखित र वाक( स्वन्त्रता नै हो ।  यस बिना कुनै बिकासको परिकल्पना सम्भव छैन । सिकेको द्रोह भनेको लोकतान्त्रिक अभ्यास गर्नु हो !

२०७१ असोज १२ गते आईतबार