फोहोरको थुप्रोमा सिंघानियाले यसरी बनाए स्वर्गद्धारस्वर्गद्धार बन्दैछ जनकपुरको सबैभन्दा अकर्षक स्थल

शैलेन्द्र महत्तो क्रान्ति
जनकपुरधाम............
हुन त जनकपुर प्राचीन मिथिलाको राजधानी हो । यस भूमिलाई पवित्र भूमिको  रुपमा मानिन्छ । तर जनकपुरलाई विकासको दृष्टिकोणले नियाल्दा यहाँको अवस्था भद्रगोल र लथालिंग छ ।
धार्मिक तथा ऐतिहासिक सम्पदासहरुकोसमेत राम्ररी संरक्षण एवं सम्बर्धन हुन सकेको छैन । धार्मिक तथा ऐतिहासिक सरोवरहरु सरसफाईको अभावमा प्रदुषित छन् । सामाजिक संघ संस्था एवं क्लबहरु धेरैको संख्यामा भए पनि जनकपुरको विकासको लागि खासै कसैले पनि चासो देखाएका छैनन् । चाडपर्व एवं पूजा प्रतिष्ठाको बेला चन्दा अशुली गरी टेन्ट पण्डाल लगाएर दुई दिने तामझाममा करोडौ उडाउने जनकपुरका क्लब एवं संघसंस्थाहरु  सरसफाईको मामलामा त्यति तदारुक्ता देखाएका छैनन् ।
विकास निर्माणको लागि आएको बजेटहरुको पनि सही सदुपयोग छैन । प्रायः कामहरु कागजमै हुन्छन् र बजेट भ्रष्ट कर्मचारी एवं राजनितीका प्रतिनिधीहरुको पेटमा जान्छन् । जनकपुरमा सबै खराब छन्  भन्न पनि सकिन्न र सबै राम्रा मात्रै छन् पनि भन्न सकिँदैन । यहिँका केहि व्यक्तिहरुले  केहि उदाहरणीय कार्यहरु गरेर यहाँका कथित समाजसेवी संस्था, व्यक्ति र भ्रष्ट सरकारी निकायकालाई खुल्ला चुनौती दिएका छन् । प्रश्न चिन्ह खडा गरेका छन् । जुन धरोहर निर्माणकर्ताहरुको आज चौतर्फी प्रसंसा छ ।
जकपुरका एक पूर्व व्यापारीले फोहोरको थुप्रोमा निर्माण गरेको स्वर्गद्धार एवं स्मशानघाट आज सबैको लागि अकार्षक स्थल बनेको छ । पर्यटकीय स्थलको रुपमा स्थापित हुँदै गएको छ । जुन स्वर्गद्धार जनकपुरका एक सम्पन्न मारबाडी परिवारका बुबा हरद्धारीलल सिंघानिया एवं माता जग्दम्बा देवीका माहिलो छोरा पवन सिंघानियाले निर्माण गरेका हुन् । जनकपुरको धार्मिक तथा एैतिहासिक सरोबर गंगासागरको दक्षिण छेउमा निर्माण गरिएको स्वर्गद्धार आज साँच्चै जनकपृुरबासीको लागि मात्र हैन बाहिरबाट आउने श्रद्धालु एवं पर्यटकहरुका लागि पनि साँच्चिकै स्वर्ग नै भएको अनुभूति हुन्छ । जनकपुरको जानकी मिन्दर , स्वर्गद्धार एवं स्मसानघाट , गांगासागर एवं महा गंगा आरती र रामानन्द प्रवेश्वद्धार जनकपुरको मुख्य अवलोकन स्थलहरु छन् । तर सबैभन्दा सफा एवं स्वच्छ एवं मनमोहक स्थलको रुपमा मानिसले स्वर्गद्धार एवं स्मसानघाटलाई नै मन पराउँछन् । 
जुन स्थल आज भन्दा  १४ वर्ष पूर्व जनकपुरको सबै भन्दा फोहर, दुर्गन्धित एव कुरुप स्थल थियो । जनकपुृुरका फोहर थुपार्ने एव मान्छेको दाहसंस्कार गर्ने स्मसान ठाउँ  । जहाँ राति त राति दिउँसो पनि मान्छेहरु जान डराउँथे । त्यो स्थलमा आज मानिसहरु शान्ति एवं आनन्द लिनको लागि घुमफिर र आराम गर्न जान्छन् । त्यहाँ पुगेपछि जस्ता सुकै व्यक्तिहरुको मन प्रफुल्ल हुन्छ । स्वर्गद्धारीको प्रांगण भित्रको भुतनाथको मन्दिर , फुलबारी बगैँचाको रंगीचंगी फुल एवं स्वच्छ एवं शान्त वातावरणको दृश्यले जो कोहिलाई पनि मनमहोहित तुल्याउँछ । त्यसैगरी स्वर्गद्धारको वालको भित्ताहरुमा महान विद्धानहरुको जीवनको विषयमा लेखिएका अति यथार्थ पंक्तिहरुले झनै आकर्षित बनाउँछ ।  
निर्माणकर्ता पवन सिंघानिया अहिले स्वर्गद्धारको कारण जनकपुरको एक ठुलै समाजसेवीको रुपमा चिनिन्छ । उनी १४ वर्ष अघि एक क्रिमनलको रुपम चिनिन्थे । त्यो स्थल जनकपुरको मान्छेहरुको मृत्यु हुँदा पहिला त्यही लगेर दाहसंस्कार गरिन्थ्यो । फोहर प्रदुषणको कारण पहिला सिंघानियालाई त्यहाँ जान पनि चित मान्दैन्थ्यो ।  एक दिन आफ्नै एक जना शुभचिन्तकको मृत्यु हुँदा बुबा विरामी भएकोले सिंघानिया स्वयम् पहिलो पटक स्मसानघाटमा मलामी गएका थिए । त्यहाँको दुरदशा हेरेर मनमा धेरै कुराहरु खेल्न थाल्यो । यस ठाउँलाई सुन्दर बनउनु पर्ने मनमा भावना जागृत भयो । मलामीहरु बीच यस विषयमा त्यही सिंघानियाले कुरा पनि चलाए । तर यो कुरा चलाउँदा अरुले हाँसो ठट्टामा कुरा उडाए । तर त्यहि दिन त्यँही स्थलको माटो लिई सिंघानियाले संकल्प गरे की आजदेखि यो व्यापार व्यावसायबाट शन्यास लिएर जसरी पनि  स्वर्गद्धार बनाएरै छाड्छु । त्यसै दिनदेखि सिंघानिया आफ्ना संकल्प पुरा गर्न र सहयोग जुटाउने पथमा लागिपरे । वास्तवमा ईच्छाशक्ति हुँदा यो संसारमा असम्भव भन्ने कुरा धेरै कम छ । स्वर्गद्धारलाई मुर्त रुप दिन फोहरको थुप्रोमा वि.स. २०५८ साल फागुन १७ गते आफ्ना प्रेरणाको श्रोत गुरु केशव प्रसाद उपाध्यायको हातबाट स्वर्गद्धार निर्माणको लागि शिलान्यास  गराए । सो अवसरमा केहि आफन्त एवं समाजका बुद्धिजिवीहरुकोसमेत उपस्थिति थियो । त्यति बेला पनि धरैलाई स्वर्गद्धार बन्छ भन्ने कुरा हावा एवं अपत्यारिलो गफ झैं लागेको थियो । एक व्यावसाय गर्ने मारबाडी त्यसमा पनि स्वर्गद्धार निर्माण गर्ने कुरालाई धेरैले ख्याल ठट्टामा उडाउँथ्यो र टिका टिप्पणी गर्दथे मानिसहरु । 
 तर अनेक बाधा अवरोध र चुनौतीलाई पार गरी समाजसेवी पवन सिंघानियाले स्वर्गद्धारीलाई मुर्त रुप दिन सफल भए । हालसम्म स्वर्गद्धार निर्माणमा विभिन्न संस्था, सरकारी निकाय एवं विभिन्न व्यक्तित्वहरुबाट १ करोड ७० लाख रुपैया सहयोग संकलन गरी खर्च भएको सिघानियाको भनाई छ । आफ्नो मिहिनतले चन्दासंकलन गरी त्यतिको रकम हालसम्म स्वर्गद्धार निर्माणमा खर्च भएको सिंघानियाले बताए । पुरा समाजको सहयोगमा नै स्वर्गद्धार निर्माण भएको सिंघानियाले बताए । माता जानकीको आर्शिवाद विना कुनै पनि शुभ कार्य सम्भव नहुने आस्था एवं विश्वाससहित सबैभन्दा पहिला जानकी मन्दिरको महन्थ रामतपेश्वर दास बैष्णवबाट एक लाख एक रुपैँया प्राप्त भएको सिंघानिया बताउँछन् । आफ्नो पिताबाट पनि सहयोग लिएको उनको भनाई छ । त्यसैगरी थाईलेण्ड एम्बेसीबाट सबैभन्दा बढी ३० लाखसहयोग प्राप्त भएको छ । नेपाली काँग्रेसकी नेतृ लिला कोईरालाको पहिलमा काँग्रेसका नेता तथा स्वर्गीय प्रधानमन्त्री  गिरीजा प्रसाद कोइरालाबाट १० लाख रुपैयाँ सहयोग प्राप्त भएको उनले बताए । जनकपुर वृहत्तर क्षेत्र विकास परिषदबाट ६ लाख ५० हजार , जनकपुर उपमहानगरपालिकाबाट हालसम्म १ लाख र जिल्ला विकास समितिबाट ५० हजार सहयोग प्राप्त भएको, बाँकी अन्य सबै सहयोग जनकपुरका व्यापारी , बुद्धिजिवी, समाजसेवीसबैको सहयोग प्राप्त भएको सिंघानियाले बताउँछन् ।
अहिले मासिक स्वर्गद्धार व्यवस्थित गरेर सञ्चालन गर्न ५६ हजार रुपैँया लाग्ने गरेको सिंघानियाको भनाई छ । सरसफाई गर्ने स्वीपर , पुजारी , प्रसादी एवं अन्य मेन्टिनेन्स खर्च गरी जम्मा ५६ हजार मासिक खर्च हुने गरेको छ । त्यसको लागि व्यवस्थित गर्न १ सय ८ जना सहयोग गर्नेको एउटा समुह बनाएको र उनीहरुबाट ५ सयदेखि ११ सय सम्म मासिक निरन्तर सहयोग प्राप्त हुने गरेको सिंघानियाले बताए । उनीहरुबाट महिनाको जम्मा ८० हजार सम्म मासिक प्राप्त हुने गरेको छ । केहि जनाले मासिक , केहिले छ मासिक र केहिबाट बार्षिक एक मुस्ठ सहयोग प्राप्त हुन्छ, सिंघानिया बताउँछन् ।
स्वर्गद्धारको छेउमा सिंहानियाले बालबालिकाको शव व्यवस्थापनका लागि बाल शव व्यवस्थापन स्थलसमेत बनाउन शरु गरेका छन् । स्वर्गद्धारको पछडीमा बालबच्चाको शव गाड्दा कुकुर सुंगुरले उखेलेर खन्ने गरेकोले त्यसलाई व्यवस्थित गर्न उनले स्वर्गद्धार पार्ट २ बनाउन लागेका हुन् । स्वर्गद्धारको पछडी खाल्डा खुल्डीमा माटो पुरेर त्यो काम पनि शुरु भईसकेको छ ।
सिंघानियाले जीवनमा अहिलेसम्म यति लगनशील र प्रेमले स्वर्गद्धार नै निर्माण गरेको बताउँछन् ।  एक न एक दिन सबैले मर्नु पर्ने र स्मशानघाटमै अन्त्येष्टि हुनु पर्ने भएकाले  स्वर्गद्धार एवं स्मसानघाट जीवनको एउटै मकसद भएको उनको भनाई छ ।  स्वर्गद्धार निर्माणको क्रममा समाजसेवी सिंघानियाले भोगेका दुःख , चुनौती, बाधा अवरोधहरुको भाव समेटेर सात वटा अति मार्मिक हिन्दी भाषाका कवितासमेत लेखेका छन् । निर्माणको क्रममा धेरै चुनौतहरु पनि झेल्नु परेको तर अहिले निर्माण हुँदा चुनौतीहरुले पनि आत्मबल मजवुत बनाएको कथन छ सिंघानियाको । अहिले आफ्नो चौतर्फी प्रंससा सुन्दा समाजसेवी सिंघानिया अत्यन्तै खुसी एवं हर्षित छन् । आज उनी जनकपुरबासीका लागि एक उदाहरणीय समाजसेवी एव प्रेरणाका श्रोत बनेका छन् । वास्तमा जति नै कठोर कार्य भएपनि यदि मान्छेमा ईच्छा, आत्मबल एवं ईमान्दारिता छ भने अवश्य पुरा हुन सक्छ भन्ने सिंहानियाको यो महान कार्यबाट पुष्टि हुन्छ ।


२०७३ बैशाख २६ गते आईतबार