विचार : विमलेन्द्र निधि ‘न घरको न घाटको’ : अरबिन्द कुमार यादव

केही दिन पहिले मैले विमलेन्द्र निधिकै बारेमा एउटा लेख तहलका नेपाल दैनिकमा प्रकाािशत गरेको थिएँ । उहाँको राजीनामा र राजीनामा फिर्ता विषय लिएर पुनः मलाई एउटा लेख लेख्न म लाग्यो । लेख शुरु गरिहाल्नु भन्दा पहिला एउटा छोटो कथा उल्लेख गर्न चाहन्छु । एउटा पत्रकार साँझ ८ बजे जवाहर लाल नेहरु, महात्मा गान्धी र अम्बेडकरलाई एउटै स्थलमा भेटघाट गर्ने सुनौलो मौका पाएको थिए । तर दुर्भाग्यवस उहाँ सो स्थलमा नौ बजे पुग्नुभएको थियो, पुरा एक घण्टा ढिलो थियो । त्यो पनि कुनै आशाको किरण बाँकी नराखेर । कार्यक्रम स्थलमा पुग्दा अम्बेडकर मात्र वसिरहनु भएको थियो । पत्रकारले क्षमा माग्दै भन्नुभयो,“ मलाई ढिलो भयो । तपाईलाई मैले धेरै बेर प्रतिक्षा  गर्न लगाएँ । के नेहरु र गान्धीजी पनि आउनु भएको थियो त ? “हो उहाँहरु पनि आउनु भएको थियो  र गईहाल्नु भो पनि । अम्बेडकरले भने । पत्रकारले भने,“ तपाई मात्र किन एक घण्टा समय मेरा लागि वर्वाद गर्नुभो, तपाई पनि गएकै राम्रो, म आएपछि फर्किहाल्थे नि, फेरी भेटघाटको कार्यक्रम अर्को दिनमा पनि राख्न सकिन्थ्यो । पत्रकारको प्रश्नको जवाफमा अम्वेडकरले यसो सारगथित भनाई राख्दै भन्नुभयो,“ हेर्नुस पत्रकार ज्यू, नेहरुजी उपल्लो जातको मान्छे हुनुहुन्छ, पढेलेखेको वर्गको पनि दुनियाँलाई हरेक दृष्टिकोणले विश्लेषण गर्न सक्ने क्षमतावान व्यक्तित्व पनि । उहाँले पन्ध्र मिनेट मात्रै प्रतिक्षा गर्नुभयो र त्यो उहाँको निम्ति जायज नै थियो । महात्मा गान्धीजी आधी घण्टा प्रतिक्षा गरेर जानुभो । त्यो पनि उहाँको निम्ति मलाई ठिकै लाग्छ । कारण गान्धीजी पनि गरिबीको रेखामुनिबाट माथि उठेको मान्छे हुनुहुन्छ । साथै उहाँ वैश्य भएका कारण उहाँको वर्ग शिक्षित र सभ्य पनि हुन । तर म त परे दलित वर्गको मान्छे । मेरो जातमा शिक्षाको अभाव छ, धनको अभाव छ, दुरदर्शिताको कमि छ । दलित वर्गलाई उत्थान गर्नका निम्ति मलाई अहोरात्र खरन छ । अनि मात्रै हामी दलित वर्गको कल्याण हुन्छ । यदि हामी नेहरु र गान्धीको जस्तो जीवनशैली अपनायौं भन्ने हाम्रो दलित वर्गको उत्थान र कल्याण असंभव छ । त्यसैले म तपाईको प्रतिक्षा गरिरहेछु । म तपाईको कल्याण निम्ति हैन कि पत्रकार ज्यू म आफ्नै कामको निम्ति यहाँ बसिरहेछु । पत्रकार अम्वेडकरको कुरो सुनेर दंग परें ।

अम्वेडकरको यही भनाई गृहमन्त्री विमलेन्द्र निधिमा लागु हुनु थियो । तर दुर्भाग्यवस निधि आफुलाई उपल्लो जातको मान्छे गनाएर ठुलो गल्ती गरेका छन् । आफुलाई धेरै पढेलेखेको जातको पनि घमण्ड छ जस्तो देखिन्छ । अर्थात उनले आफुलाई तुलना गरें कोइराला परिवारसँग, गणेशमान सिंहको परिवारसँग । म पनि त निधि परिवारको मान्छे छु । नेपालको प्रजातान्त्रिक आन्दोलनमा जति योगदान कोइराला परिवार र सिंह परिवारको छ । त्यति नै योगदान निधि परिवारको पनि छ । तर निधिले विर्सिहाले, नेपाली कांग्रेसको महाधिवेशनहरुमा गणेशमानका पुत्र प्रकाशमान सिंह र वीपी कोइराला पत्र सशांक कोइराला ठुलो मतका अन्तरले निर्वाचित भए महामन्त्री पदमा । तर विमलेन्द्र निधि सधै पराजित भए महामन्त्री पदमा । जसबाट निधिको परिवारको योगदान नेपाली कांग्रेसले विर्सिसकेको प्रमाणित हुन्छ । निधिले अबको दिनमा आफुलाई ठुला कांग्रेसी मान्नु घातक सिवाय अरु के हुन सक्छ र ? नेपाली कांग्रेस भित्र प्रकाशमान सिंह र सशांक कोइराला कांग्रेसी हो र विमलेन्द्र निधि मधेशी हुन भने भावना हावी भएको छ । जसलाई आम मधेसी कार्यकर्ताहरुले पनि बुझ्नु जरुरी छ ।

सबभन्दा ठुला दलका हैसियतले पनि निधिलाई मर्यादा क्रममा अटाउन सकिएन । निधि तेस्रो नम्बरमा झरेपछि उनले बरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलको शरणमा गएर पनि निराश नै भए । प्रधानमन्त्री पुष्प कमल दाहाल प्रचण्ड र सभापति शेरबहादुर देउवाले संविधान संशोधनको आवश्यक मत प्राप्त गर्न मालेका महासचिव सिपी मैनालीलाई उपप्रधान मन्त्री दिन सहमत भए । तर मैनालीले आफु निधिको तल नबस्ने अडान लिएपछि मर्यादा क्रममा उहाँलाई निधिभन्दा माथि राख्ने सहमति देउवा प्रचण्डले गरेको सुईको पाएपछि निधि राजीनामा आफ्नो पदबाट दिएका थिए । जुन राजीनामाको कुनै औचित्य थिएन । नेपाली कांग्रेस भित्र मधेसी मुलका मंत्रीलाई यतिसम्म बेइज्जत गरिन्छ भन्ने कुरा अब त प्रमाणित नैभईसकेको छ । मंत्रीले नै मंत्रीपरिषद बहिष्कार गर्नुसरकारी कार्यक्रममा पनि कुर्सी नपाएर बहिष्कार गरेर कुलेलम ठोक्नु निधिका निम्ति एउटा नयाँ इतिहास नै कायम भएका छन् ।

निधिले आफुलाई कांग्रेसी ठाने वरिष्ठ मन्त्री बुझे र ठुला नेता सोचें, तर आफुलाई कहिल्यै पनि मधेशी बुझेनन् । नेपालको इतिहास साक्षी छ जस जसले आफुलाई मधेशी नबुझेर गल्ती गरे, त्यसको परिणाम खसवादी पार्टीमा यस्तै रह्यो । निधि सधै आफुलाई नेहरु र गान्धीको परिवारसँग तुलना गरें । तर अम्वेडकरलाई भुसुक्कै विर्सिहाले । राजीनामामा फिर्ता लिएर निधि पद, पैसा, प्रतिष्ठा र मान सम्मानका भोका भएको प्रमाणित गरेका छन् । सुनिन्छ उनलाई अब पार्टी उपसभापति बनाउने खेल पनि शुरु भएको छ । पार्टी उपसभापति बनेर उनले के गर्न सक्छन् त ? आफ्नै बुवा महेन्द्र नारायण निधि महामन्त्री पदमा आसिन हुँदा बहुमतको सरकारमा पनि प्रधानमन्त्री बन्न नदिएर उहाँको योगदानको कति अबमुल्यन गरियो त ? त्यो घटनाको सम्बन्धमा पंक्तिकार भन्दा निधि बढी नै जानकारभएको हुनुपर्छ । स्व.गिरिजा प्रसाद कोइरालाले मध्यावदी निर्वाचन गराएर देशलाई ठुलो आर्थिक नोक्सानी पुर्याए । पार्टीलाई ध्वस्त पारें तर मधेशी मुलका आफ्नै पार्टीका महामन्त्री महेन्द्र नारायण निधिलाई प्रधानमन्त्री बन्न दिएन ।

अब पनि विमलेन्द्र निधि अम्वेडकरकै बाटोमा हिँड्नु उचित छ । उहाँले आफुलाई मधेशी मुलका मान्छेको कल्याणका खातिर समर्पित गर्नु जरुरी छ । सत्ता र भताले अब केही हुने बाला छैनन् । कांग्रेसी एजेण्डाको झोला फ्याकेर मधेशीको  एजेण्डा बोक्नु नितान्त जरुरी भईसकेको छ । यसै पनि बुवा छोराले चारतारे झण्डा बोकेर बेइमानी योगदानको अबमुल्यन र षड्यन्त्र बाहेक के पायो त ? समय छँदै निधि सच्चिनुपर्छ । नत्र उनको लागि भौतिक दिनमा उपेन्द्र यादव, महन्थ ठाकुर, राजेन्द्र महतो, डा.सि.के राउत, जय कृष्ण गोइतको नाम मात्र स्मरण रहनेछ ।

आफ्नो स्वाभिमान जगाएर उहाँले अम्वेडकरको बाटोमा हिँड्नुपर्छ, मधेसीको बाटोमा हिँड्नुपर्छ या आफ्नै नयाँ गोरेटोको निर्माण गर्नुछ । कांग्रेसी मार्ग अब त सदा सदाको निम्ति त्याग गरिहाल्नु पर्छ । आफ्नो कल्याण आफ्नो समुदायको कल्याण नहुने बाटो किन अबलम्बन गर्ने ? यी सम्पुर्ण घटना क्रमलाई केलाएर उहाँ अब पनि सचेत भएन भने उहाँ न घरको न घाटको हुनुहुनेछ । इतिहासले कसलाई माफ गरेको छ र । इतिहासका पानाहरुमा आफ्नो नाम सुनौलो अक्षरले लेखाउने सुनौलो समय निधिका निम्ति भोली कहाँ हुनेछ । संत कविरको एउटा अमृतवाणी यहाँ उल्लेख गर्न चाहन्छु ।

कल करे सो आज कर । आज करे सो अब ।। क्षण मै प्रलय हो त है बहुरी करेगा कब ।।

२०७४ बैशाख २४ गते आईतबार