महेन्द्र नारायण निधि ः मरनोप्रान्त राष्ट्र गौरब बाट विभूषित

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
महात्मा गान्धीको विचारबाट प्रेरित स्वर्गीय महेन्द्रनारायण निधिलाई नेपाल सरकारले ‘राष्टू गौरब’ सम्मानबाट सम्मानित गरेको छ । २०७५ साल भदौ १९ गते राष्टूपति बिद्या देबी भण्डारीले स्वर्गीय निधिलाई मरनोप्रान्त उक्त विभूषणले सम्मानित गर्दा उनका छोरा नेपाली कांग्रेसका उपसभापति तथा पुर्ब उपप्रधान मन्त्री एवं गृह मन्त्री बिमलेन्द्र निधिले पदक र विभूषण पत्र प्राप्त गरेका थिए ।
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले हस्ताक्षर गरेको उक्त विभूषण पत्रमा ‘महेन्द्रनारायण निधि (मरनोप्रान्त ) राजनीतिज्ञ लाई नेपाल राष्टू र नेपाली जनताको हित एवं प्रतिष्ठालाई शिखरमा पुर्याउनु भएको उल्लेखनीय योगदानको उच्च मुल्यांकन एवं पुनः स्मृति गर्दै सम्मान स्वरूप राष्टू गौरबबाट विभूषित गरिएको छ ।नेपालको श्रीवृद्धि र गौरब बढाउन वहाँ द्वारा भएको सत्य कार्यबाट नेपाली समाजलाई सदैब प्रेरणा प्राप्त हुनेछ,’ उल्लेख छ ।
गान्धीवादी दर्शनका प्रचारक निधिको योगदान बारे भारतका पुर्ब राष्टूपति प्रणब मुखर्जीले समेत जनकपुर आएर उनको स्मरण गरेका थिए । राष्टूपतिको हैसियतमा २०७३ साल कातिक १९ गते जनकपुर आउँदा आयोजित नागरिक अभिनन्दन समारोहलाई सम्बोधन गर्दै निधिबारे मुखर्जीले भनेका थिए, ‘म बाल्यकाल देखि जब विद्यालयमा पढ्ने गर्थे तब देखि उनको बुवा स्वर्गीय महेन्द्र नारायण निधिको कार्यक्रम देखि पुरा अवगत थिएँ ।’ मुखर्जीले निधिको बारेमा थप भनेका थिए, ‘उहाँ मात्र एउटा महान नेपाली नेता थिएनन् बल्की आफ्नो जीवन र राजनीतिक दर्शनमा अत्यन्तै निष्ठाबान र गान्धीवादी पनि थिए । यस अवसरमा म उहाँलाई गान्धीवादी र गान्धीदर्शनको प्रचारमा उनको महत्वपुर्ण योगदानलाई स्मरण गर्दै उहाँको सिद्धीलाई सादर नमन गर्दछु ।’
को हुन् महेन्द्रनारायण निधि ?
धनुषाको नगराइनमा जन्मिएका निधि नेपालको प्रजातान्त्र प्राप्तिमा योगदान पुर्याउने एक महान प्रजातान्त्रिक योद्धा थिए । महात्मा गान्धीको बिचार र क्रान्तिबाट प्रभावित भएका निधि नेपाली कांग्रेसका संस्थापक नेता थिए ।
बिक्रम सम्बत २००३ सालदेखि नेपाल राष्टिूय कांग्रेसबाट राजनीतिको शुभारम्भ गरेका निधिले बिक्रम सम्बत २००६ सालमा नेपाली कांग्रेसको सदस्यता लिएका थिए ।भारतको बिहारको जयनगरमा सामान्य शिक्षा प्राप्त गरेका निधिले जहानियाँ राणा शासन बिरुद्धको जनक्रान्तिमा सक्रिय भूमिका निर्बाह गरेका थिए ।
२००७ सालको क्रान्तिका बेला पार्टीले उनलाई जनकपुर, महोत्तरी र सर्लाही क्षेत्रको ‘जनसरकारको प्रधानमन्त्री’ पदमा नियुक्त गरेको थियो ।  राणाकालमा स्थानीय युबकहरूलाई संगठित गर्न उनले कीर्तनिया मण्डली संचालन गरेर गाउँ गाउँमा रामलीला तथा भजन कीर्तनका माध्यमले स्थानीय युबकहरूलाई राणा शासन बिरुद्धको क्रान्तिमा ओरालेका थिए ।
बिक्रम सम्बत २००८ साल देखि २०१० साल सम्म तत्कालिन महोत्तरी जिल्ला (जसमा हालको धनुषा, महोत्तरी र सर्लाही तिन वटा जिल्ला सम्मिलित थिए) को कांग्रेस सभापति बनेका थिए ।
२०१० साल देखि २०१५ साल सम्म पार्टीको संसदीय सचिवको रूपमा काम गरेका निधि २०१५ सालको आम निर्बाचनमा ततकालिन महोत्तरी जिल्लाको क्षेत्र नम्बर ४३  बाट प्रतिनिधिसभामा पहिलो पटक निर्बाचित भएर प्रतिनिधि सभामा पुग्न सफल भएका थिए ।
बिक्रम सम्बत २०१५ सालमा पहिलो पटक सम्पन्न भएको जननिर्वाचित संसदमा निर्बा्चित भएर गएका निधि उपसभामुख पनि बन्न सफल भएका थिए ।
तर, २०१७ सालमा राजा महेन्द्र बाट प्रजातन्त्र माथि प्रतिबन्ध लगाईए पछि निधिले भारतमा तीन बर्ष सम्म निर्वा्सित जीबन बिताउनु परेको थियो ।
प्रजातान्त्रिक आन्दोलनका क्रममा पटक पटक गिरफ्तार निधिले करीब १० बर्ष जेल जीबन, ३ बर्ष भारतमा निर्वा्सित जीबन बिताएका थिए ।
२०१८ साल, २०२६ साल, २०२९ सालमा उनी जेल परेका थिए ।
अहिंशाका पक्षधर रहेका निधिले सुबर्ण समशेर र विशेश्वर प्रसाद कोईरालाले गरेको २०१८ साल र २०३१ सालको सशत्र संघर्षको खुलेरै बिरोध गरेका थिए ।
बिक्रम सम्बत २०४६ सालको जनआन्दोलन पनि उनले नेतृत्वदायी भूमिका निर्बाह गरेका थिए । प्रजातन्त्रको पुनसर््थापना पछि २०४७ साल बैशाख ६ गते बनेको अन्तरिम सरकारमा उनी मन्त्री बनेका थिए । ११ सदस्यीय  अन्तरिम सरकारमा कांग्रेसको तर्फबाट निधिले जलश्रोत र स्थानीय बिकास मन्त्रालय सम्हालेका थिए ।
२०४८ सालमा निर्बाचित सरकार बने पछि फेरी उनी पार्टीको काममा सक्रिय भएका थिए । उक्त आन्दोलन पछिको पहिलो संसदीय निर्बाचनमा उनी आफ्नै गृह जिल्ला धनुषाको तत्कालिन निर्बाचन क्षेत्र नम्बर ४ बाट प्रतिनिधिसभामा निर्बा्चित भएका थिए ।
त्यस पछि २०५१ सालमा उनी नेपाली कांग्रेसको केन्द्रिय महामन्त्री बन्न सफल भएका थिए । कांग्रेस भित्र नेताले चुनाब नलड्ने सहमति भए अनुसार २०५१ सालको मध्यावधि निर्बाचन देखि चुनाबी राजनीतिबाट अलग्गिएका निधिले समाज सेवा गर्ने उद्देश्यले बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र परिषद्को अध्यक्ष बनेर काम गरेका थिए ।
जनकपुरधाम क्षेत्रको धार्मिक, सांस्कृतिक तथा पुरातात्विक  महत्वका सम्पदाको  संरक्षण, सम्बर्धन तथा पर्यटकीय महत्व बढाउने उद्देश्यले २०५३ सालमा स्थापना गरिएको ‘बृहत्तर जनकपुर क्षेत्र बिकास परिषद’ को संस्थापक अध्यक्षका रूपमा निधिले काम गरेका थिए । 
आफ्नो जीवनको अन्तिम तिर उनले राजनीतिक जीबनबाट स्वेक्षिक अवकास लिएका थिए ।
कांग्रेस भित्र शुरु देखि नै गुट उपगुट रहेको भए पनि उनी कुनै पनि गुटमा लागेनन् । कहिले  कृष्ण प्रसाद भट्टराईको निर्णय प्रति असहमति जनाउने, कहिले गिरिजा प्रसाद कोइरालाको कटु आलोचना गर्ने निधि कुनै गुट वा खेमामा नलागेका कारण पनि निधिलाई कांग्रेसमा गणेशमान सिंह जस्तै ‘सर्बमान्य ’ नेताका रूपमा हेर्ने गरिन्थ्यो ।
गिरिजा प्रसाद कोईरालाको बिमान अपहरण घटनाको समेत निधिले कांग्रेसमा खुलेरै बिरोध गरेका थिए । नेपाली कांग्रेसका नेता प्रदिप गिरीले एउटा लेखमा निधिको एकांकी अडानका बारेमा प्रष्ट लेखेका छन् । ‘निधिले बिमान अपहरण काण्डको एका तर्फ बिरोध गरेका थिए भने अर्को तर्फ पार्टीका कार्यकारी सभापति सुबर्ण समशेरद्वारा  प्रतिपादित भक्तिपूर्ण सहयोगको प्रस्ताव पनि स्वीकार्नु भएन ।’
बिपी कोईराला र सुबर्ण समशेरको तानातान बीचमा निधि जस्ता महत्वपूर्ण नेताहरू कतै लागेनन् । पार्टी प्रतिको एकनिष्ठ प्रतिबद्धता राख्ने निधि जस्ता नेताहरूका कारण नै  अप्ठेरा बर्षहरूमा समेत पार्टीलाई छिन्नभिन्न  हुन बाट जोगाए । जसको परिणाम स्वरूप २०४८ सालको आम निर्बाचनमा नेपाली कांग्रेस बिजयी भयो ।
प्रधानमन्त्री बन्न सकेनन्
२०४७ सालको निर्बाचनमा नेपाली कांग्रेसले विजय प्राप्त गर्यो तर कृष्ण प्रसाद भट्टराइ चुनाब हारे । गणेशमान सिंहले चुनाब लडेकै थिएनन । गिरिजा प्रसाद कोईराला प्रधानमन्त्री बने । तर, त्यति बेला गणेशमान सिंहले निधिलाई प्रधानमन्त्री बनाउन चाहेका थिए । निधि प्रम बन्न सकेनन् । त्यसैको परिणाम स्वरूप कोईराला र सिंह बीच द्वन्द्व चर्केको थियो । तै पनि भट्टराई र निधिले सिंह र कोईराला बीचको द्वन्द्व कम हुन सकेन र सिंहले पार्टी नै छोड्नु पर्यो ।
पार्टीमा बिग्रह बढ्दै जाँदा मध्यावधि चुनाव घोषणा भयो । निधि उम्मेदवार बनेनन् । त्यस पछि राजनीति बाट निष्क्रिय बनेका निधि २०५६ सालको तेस्रो आम निर्बाचन ताका राजनीतिबाट पूर्ण सन्यास लिएका अबस्थामा उनको देहान्त भएको थियो । 
७६ बर्षको उमेरमा २०५६ साल बैशाख २१ गते हृदयघातका कारण उनको निधन भएको थियो ।
औपचारिक रूपमा प्राथमिक शिक्षा मात्र प्राप्त गरेका निधिले काराबासलाई नै पाठशालाको रूपमा उपयोग गरेर स्व अध्ययनबाट मातृभाषा मैथिली अतिरिक्त नेपाली, हिन्दी र अंग्रेजीमा समेत पकड बनाउन सफल भएका थिए ।
सुर्य उदय हुनु अघि नै सुतेर उठ्ने, नित्य कर्म गर्ने, आफ्नी श्रीमती प्रेमसागारी देबी र सहयोगी गणेश तिवारी संग निजि निबास जनकपुरको मिल्स एरिया बाट  जनकपुरको रेल्वे स्टेसन सम्म मोर्निंग वाक गर्ने उनको बानी थियो । दैनिक आधा घण्टा योग र आधा घण्टा भगवतीको पूजा गर्ने, दैनिक दुर्गा पाठ गर्ने उनको बानी थियो ।
बिशुद्ध मैथिली खाना बढी मन पराउने निधिलाई दाल सबै भन्दा बढी रुच्ने गर्थ्यो । मिथिला भोजनको परम्परागत परिकार तिलकोरको तरुवा,बरी,करी, पापड,सहितको परिकार संगै माछा मासु सँग रहरीको दाल खान बिशेष रुची लिने गर्थे,उनी ।
मिथिलाको परम्परागत लोक गीत, लोक संगीतमा उनी बढी रम्ने गर्थे ।   



२०७५ भदौ ३१ गते आईतबार