ओलीको बोलीमा झल्किने मनोदशा : अनुज मिश्र

अनुज मिश्र

एउटा दुई तल्ले भवनको भुइँतल्ले कोठाबाट अचानक ऊ बाहिर भाग्छ र एकछिनपछि चुपचाप फर्केर आउँछ र भित्र पस्छ । कुनै बेला कोठाबाट हत्तारिएर बाहिर निस्कन्छ र मेरो मुखतिर हेर्दै केही भन्न खोज्छ तर बोल्दैन र चुप लाग्दै कोठा छिरेर ढोका थुन्छ । कारण सोध्दा नखुलाई जहिले पनि अर्को विषय उठान गरेर प्रसंग बदल्छ ।
हामी दुई कोठा एक(अर्काको छिमेकी हौं ! यसो गर्न थालेको वैशाखदेखि हो, हुन त अहिले उसको त्यस्तो क्रियाकलाप कम देख्न मिल्छ । मैले उसलाई कतिपल्ट मनोचिकित्सकसँग रायसल्लाह गर्न आग्रह गरें तर उसले ठाडै अस्वीकार गर्यो। उसको बारेमा नबुझेको बेलासम्म त्यसको रबैयामा परेर पहिले त म आफै पनि हत्पत्तिएर भागेको छु । अहिले पनि उसको मनोदशा थाहा नभएकाहरू भवनबाहिर भागेको देखेको छु । जबकि भूकम्पपछि उसले आफ्नो बसाइँ सारेको छ र हामी बस्ने ठाउँमा त्यस्तो केही महसुस भएको छैन । मलाई थाहा छ, ठूलो भूकम्प जाँदा गोरखा(काठमाण्डौ इपिसेंटरमा बसेकाले उसको मनोविज्ञान बिग्रेको छ । त्यसको उपचार नगराए अवस्था अझै बिग्रिन्छ भन्छन् मेरा एक मनोवैज्ञानिक मित्र ।
हामी नेपाल देशका जनता पेटमा अन्न र गाडीमा पेटूोल समेत हाहाकार हुँदा यी यावत कुराका लागि न समय छ न त खल्तीभरि पैसा नै । तर यो सवाल भनेको आजको भौतिक युगमा निकै महत्वपूर्ण छ । पश्चिमेली मुलुकमा यसको अनुसन्धान र डाक्टरी उपाय निकै पहिलेदेखि थालिएको छ । तर हामीसँग न्यून मात्रामा उपचार उपलब्ध भए पनि उपभोग गर्नेहरु भने शून्यजस्तै छ । अर्को के छ भने कुनै शारीरिक रोगको उतम उपचार सम्भव नहुने जनताको निम्ति यस्ता मानसिक रोगको उपचार त परै जाओस् ! यस्ता रोगलाई रोग नै नठान्नेहरू धेरै छन् हाम्रो देशमा । मधेशीहरूप्रतिको ओलीको व्यवहार पोस्ट टूुमेटिक स्टूेस डिजअर्डरको परिणाम हुन सक्छ जसले गर्दा उनी उत्तेजित, उन्मादी, सनकी, बाबला अभिव्यक्ति पोखिने गर्छ । त्यसैले यहाँ मैले त्यस्ता मानसिक रोगीहरुबारे केही समस्या उठाउने कोसिस गरेको छु । कुरा के हो भने, हाम्रो निम्ति जति बढ़ी खतरनाक शारीरिक रोग हुन्छ, त्यसभन्दा रत्तिभर कम जानलेवा मानसिक रोग हुँदैन ! त्यसलाई रोग नै नबुझेर हो अहिले त्यसको असर सिंगो नेपालमाथि परेको छ ।
मानसिक रोगलाई रोग नबुझ्नु, त्यसको सार्थक उपचारतिर ध्यान नर्पुयाउनुले क्षति कति भयंकर हुन्छ भने कुरा यसै हप्ताको समाचारमा अमेरिकाको ओरेगन कलेजमा भएको हत्याकाण्डबाट पनि भेउ पाउन सकिन्छ । उक्त कलेजमा क्रिस हार्पर(मर्सर नाम गरेको एउटा २६ वर्षे केटोले १३ जनालाई गोली हानी हत्या गरेपछि उनी स्वयंको अंत भयो । समयमै उसको मनोचिकित्सकबाट उपचार गराइएको भए १४ जनाको जीवन बाँचिन्थ्यो । कसैको शारीरिक रोगले यस्तो मात्रामा हानि गरेको कम मात्रै थाहा हुन्छ ! तर मानसिक रोग र लोभलालचले भने बिगार्नुसम्म बिगारेको देखेका छौं हामीले ।
केही समयअघि विनाशकारी भूकम्प आउँदा समयमै राहत उपलब्ध हुनुपर्ने ठाउँमा त्रिपालमा समेत भ्रष्टाचार गर्ने नेता भएका देशका जनता हौं हामी । अब देशको स्थिति कहाँबाट र के कारण बिग्रिँदै भने कुरा पत्ता लगाउनु पर्दछ । अब कसैकसैले ‘हल्लियो !!’  भन्दैमा कोठाबाट भाग्नु हुँदैन ! बरु उसलाई उपचारार्थ अस्पताल  वा  डाक्टरकहाँ  लगीदिन सुझाव दिनुपर्छ ।
पछिल्ला समयमा दिल्ली उपचार गराएर नेपाल फर्केका एक व्यक्तित्व खड्गप्रसाद शर्मा ओली नेपालका नयाँ प्रधानमन्त्री भएका छन् । प्रधानमन्त्री हुनुअघि उनी अरु सम्प्रदायलाई लक्षित गरी ‘क्रेजी’ अभिव्यक्तिहरू दिन्छ्न् र आफ्नै देशका जनतालाई विदेशी भन्दै उनीहरुको संस्कृतिको मजाक उडाउँछन् । यस्तो अभिव्यक्ति सुनेपछि उनको मनोदशामाथि प्रश्न खड़ा उठ्छ ! तर मलाई थाहा छ, म त्यो देशमा बस्छु जहाँ यी कुरालाई रोगको रुपमा नलिनेहरू बढ़ी छन् । प्रधानमन्त्री र पार्टी अध्यक्षजस्तो सार्वजनिक पदमा बस्ने ओलीजी जस्ता मानिसमा हुने यस किसिमको रोगबारे सतर्क हुनु जरुरी छ । यस्तो मानसिक रोगलाई रोगका रुपमा बुझेनौं भने सिंगो राष्टूले नै आफ्नो अज्ञानता र गल्तीको  सजाय भोग्नुपर्ने हुनसक्छ ।
त्रि.वि. टिचिङ हस्पिटल, महाराजगंजमा शारीरिक उपचार गराउनेहरु मात्र गएको देखेको छु । दिनभर हेरेर बस्दा अनुभूति हुन्छ किन एउटा मनोचिकित्सककहाँ जँचाउने बिरामीहरुको न्यून संख्या हुन्छ र एउटा सर्जनलाई बिरामी जाँच्ने फुर्सत नै हुँदैन । यस्तो अवस्था भएको देशका जनता हामीलाई मानसिक अपांगतालाई स्वीकार्न लाज लाग्छ । महिलालाई छोपिएको कुनै ठाउँमा घाउ हुँदा आमासँग पनि सेयर नगर्ने वातावरण र साथीलाई भन्दा मज्ज्जाक उडाउने डर बोकेको देशका जनता हामी सामान्य ‘सेक्स एडुकेशन’को महत्वसमेत दर्शाउन नसक्नुले कस्तो स्वस्थ राष्टूको परिकल्पना गर्न सकिन्छ ?
‘हल्लियो ! हल्लियो !’ नहल्लेकोमा अवस्थामा पनि यस्तो हल्ला बारम्बार भइरहँदा बढ़ीभन्दा बढ़ी भ्रमसँग मात्र जोडेर हेर्ने हाम्रो दृष्टिकोणले कस्तो पूर्णता पाउनेछ, कल्पना नगरे बेस ! राष्टूको निम्ति एकचोटि प्रम ओलीहरुको मनोदशाबारे साँच्चिकै गहिरिएर यस दृष्टिकोणले पनि हामीले सोच्नुपर्छ । खड्गप्रसाद शर्मा ओलीले ‘डायलसिस’मा (रगत सफा गर्नु) रही ९ वर्ष पहिले दुवै किड्नी फेल भएर किड्नी टूांसप्लांट गराएका हुन् । किड्नी बीउजस्तो आकारको हुन्छ । यसको काम रगतबाट ‘नेफ्रोंस’ र ‘ग्लोमेरुली’ अर्थात फोहोर छान्नु हो । ‘रेड(ब्लड सेल’ (आरबीसी)लाई आवश्यक पर्ने वस्तुसमेत किड्नीले उत्पादन गर्दछ ।
किड्नी प्रत्यारोपण गरिएको मानिसको औसत आयु १०(१५ वर्षसम्मको हुन्छ क्ष् उनको प्रत्यारोपित किड्नीको आयु ४ र ५ वर्ष बाँकी छ । हाल उनको उमेर ६४ भयो । ७० वर्ष कटिसकेकाहरुलाई पुनस् मृगौला प्रत्यारोपण अनुपयोगी मानिन्छ । त्यस अर्थमा ओलीलाई पुनः प्रत्यारोपण गर्न नमिल्ने पनि पक्कापक्की छ । यसैबीच ओली एक वर्ष पहिले किड्नी ‘रिजेक्सन’ समस्यालाई लिएर इंडियाको मेक्स अस्पतालमा महिनौ भर्ना भई फर्केका हुन् । अरुको किड्नी एउटा निष्काम शरीरमा प्रत्यारोपण गर्दा शरीरले त्यसलाई पचाई नराखेको अवस्थालाई विज्ञानमा रिजेक्सन भनिन्छ । यस रिजेक्सनलाई क्रियाशील हुन नदिन बिरामीलाई विभिन्न औषधि नमरुन्जेल खुवाईराख्नुपर्छ । यस्ता औषधिको ‘साइड(इफेक्ट’ भनेको शरीरदेखि लिएर मनोविज्ञानसम्म पर्छ ।
बिरामीले लिनुपर्ने औषधिमा ‘स्टेरा‘यड, इम्मुनोसप्प्राजेंट’ इत्यादि औषधिले शारीरिक रुपमा देखाउने साइड(इफेक्ट्स गर्छन् । ती साइड(इफेक्ट्स हुन् । अनुहार फुल्नु, तौल बढ्नु, रक्तचाप बढ्नु, छालामा क्यान्सर हुनु, मोतियाबिंदु हुनु, गेस्टिूक इत्यादि हुनु । अरुको किड्नी एउटा निष्काम शरीरमा प्रत्यारोपण गर्दा शरीरले त्यसलाई पचाई नराखेको अवस्थालाई विज्ञानमा रिजेक्सन भनिन्छ । यस रिजेक्सनलाई क्रियाशील हुन नदिन बिरामीलाई विभिन्न औषधि नमरुन्जेल खुवाईराख्नुपर्छ । यस्ता औषधिको ‘साइड(इफेक्ट’ भनेको शरीरदेखि लिएर मनोविज्ञानसम्म पर्छ ।
यी औषधिले केही मानसिक बिमारी निम्त्याउँछन् । जस्तै ः डिप्रेशन, एन्जाईटी, फ्लेस्बेक, अनिद्रा, कन्फ्यूज्ड, मुड र व्यवहार परिवर्तन, अरुको मजाक उडाउनु, गोइंग क्रेजी’, ‘आई कम्बेटेंट’, ‘पर्सनालिटी डिज्अर्डर आदि ।
यी मानसिक बिमारी ‘पोस्ट टूा‘मेटिक स्टूेस डिज्अर्डर’ र वस्तुसँग सम्बन्धित डिजअर्डरका लक्षण हुन् ! मानिसक रोगले डिजअर्डर निम्त्याउँछ । डिजअर्डर भनेकै मानसिक रूपले भताभुंग हुनु हो ! किड्नी प्रत्यारोपण आफैमा पनि टूमाटिक घटना हो । प्रत्यारोपण जीवनलाई खतरा लाग्ने घटना हो जसको फ्लेसबेकमा आफ्नो राम्रो किड्नी, किड्नी फेल, मृत्युको डर, प्रत्यारोपणपछि असमान्य शरीरसँगको मानसिक तनाव जोडिएको हुन्छ । त्यस अर्थमा पनि ओलीजी ‘पिटिएसडी’को बिरामी हुन् जसको उपचार साइकेटिूस्टहरू ‘साइकोथेरेपी वा साइकोएक्टीव डूग’वा दुवै द्वारा गर्ने गर्छन् ।
मधेशीहरूप्रतिको उनको व्यवहार पोस्ट टूुमेटिक स्टूेस डिजअर्डरको परिणाम हुन सक्छ जसले गर्दा उनी उत्तेजित, उन्मादी, सनकी, बाबला अभिव्यक्ति पोखिने गर्छ । यस्तो अभिव्यक्ति मधेशीप्रति नै किन लक्षित रहेको हो त ? मलाई लाग्छ मधेशीभन्दा पनि उनको डिजअर्डर भारतीयसँग छ । दिल्लीको अस्पतालमा गरिएको कुनै व्यक्तिको किड्नी प्रत्यारोपणसँगको साईकोलोजिकल डिजअर्डर हुनसक्छ जुन मधेशीहरुको अस्तित्वविरुद्ध मानसिक रुपमा धावा बोलिरहेको हुनसक्छ । यस्तो डिजअर्डर कुनै दिन कुनै पनि वर्ग र सम्प्रदायप्रति पनि केन्द्रित नहोस भन्न सकिँदैन । किनकि मानसिक बिमारीको डिटेचमेंट स्टेज अझै खतरनाक हुन्छ । प्रधानमन्त्री र पार्टी अध्यक्षजस्तो सार्वजनिक पदमा बस्ने ओलीजी जस्ता मानिसमा हुने यस किसिमको रोगबारे सतर्क हुनु जरुरी छ । यस्तो मानसिक रोगलाई रोगका रुपमा बुझेनौं भने सिंगो राष्टूले नै आफ्नो अज्ञानता र गल्तीको सजाय भोग्नुपर्ने हुनसक्छ । किनभने मानसिक रोगीहरू अत्यन्तै खतरनाक हुन्छन् । हेर्दा फिटिक्कै केही भएको जस्तै नलाग्ने, तर आन्तरिक रुपमा डरलाग्दो रुपको बिरामी हुने अवस्थामा परिणाम निकै घातक हुन सक्छ । यस्ता रोगीहरुबाट हुने अनेकौ समस्याबारे विभिन्न मर्डर केस र फिल्मले समेत प्रस्ट पारेका छन् ।


२०७२ कार्तिक ०१ गते आईतबार