स्वास्थ्यकर्मीको लापरवाहीले दादुराको महामारी जिल्ला जनस्वास्थ्य औपचारिकतामा मात्र सिमित

एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
प्रत्येक गाविसमा एक स्वास्थ्य संस्था स्थापना गरेको छ सरकारले । स्वास्थ्य मन्त्रालयमार्फत वार्षिक अरबौंं रुपैयाँ स्वास्थ्य संस्थामा खर्च हुने गरेको छ । तर, सरकारको यति ठुलो लगानीको अनुभब महोत्तरी बासीले भने गर्न सकेका छैनन् ।
महोत्तरी जिल्लाको सिसवाकटैया सिंगो  गाउँ अहिले  दादुरा रोगको चपेटमा परेको छ । यस गॉउका बालबालिकालाई छोएको छैन दादुरा खोप कार्यक्रमले । यहां कुनै स्वास्थयकर्मी भेटिदैनन । उनीहरु बालबालिकाहरुलाई खोप दिनुको साटो आफ्नै घरमा आरामले समय बिताउन थालेपछि यस गॉउका ८० प्रतिशत बालबालिका सरकारले घोषणा गरेको दादु्रा खोप लिनबाट बञ्चित भएका छन् । ५ जनामा एकै चोटी कुनै रोगको लक्षण देखियो भने त्यसलाइ महामारी फैलिएको भन्ने गरिन्छ । तर, सिसवाकटैया गॉउका घरै पिच्छे एक बर्ष देखि ५ बर्ष सम्मका बालबालिकाहरुमा दादुरा रोगको सक्रंमण देखापरेकोे छ ।
३ महिना अघि ४ – ५ जना बालबालिकामा मात्रे देखिएको थियो दादुरा । तर अहिले सिसवाकटैयाका २ , ३ र ४ नम्बर वडाका ४ स‘य भन्दा बढि बालबालिकाहरुमा दादुरा फैलिएकोे छ । मुस्लीमहरुको बाहुल्यता रहेको यस गॉउमा हरेक घरमा दादुराका बिरामीहरु भेटिन्छन ।
स्वास्थय मन्त्रालयले दादुरा विरुद्धको  खोप कार्यक्रम सञ्चालन त गरेको छ तर यो गाउँमा त्यसको कुनै प्रभाव देखिदैन । करोडौं रुपैया खर्चेर हरेक महिनाको ५ दिन अभियानकै रुपमा राष्ट्रिय खोप कार्यक्रम चलाउदै आएको छ सरकारले तर त्यो पनि सुगम स्थानमा मात्रै सिमित रहेको छ भन्ने पुष्टि हुन्छ सिसवाकटैया गाउको दर्दनाक अवस्था देख्दा । दादुरा रोगको औषधी निशुल्क पाईन्छ तर त्यो कहां पाइन्छ जानकारी छैन सिविाकटैयाका वासीन्दालाई । रोग फैलेको महिनौ बितिसक्यो ,जनस्वास्थ्य कार्यालयले  यसको रोकथाम गर्ने प्रयास नगरेपछि सिसवाकटैयाका वासीन्दा              चर्काे मुल्य तिरेर निजी अस्पतालमा उपचार गराउन वाध्य बनेका छन । दादुरा रोगको  त्रासदीले  सिंगो गाउनै भयभित बनेको छ ।
दादुरा रोग फैलिएको ३ महिना पछि अषाढ ४ गते देखि मात्र जनस्वास्थय कार्यालयले औपचारिकता निर्बाह गर्न खोप लागत संकलन कार्य र औषधी बितरण गर्ने अभियान त चलाएको छ । तर त्यो पनि झारा टार्ने काम मात्रै बनेको छ । स्वास्थयकर्मीकै कुरालाइ मान्ने हो भने पनि दादुरा रोग लागेका बालबालिका मध्ये ८० प्रतिशत बालबालिकाहरु खोपबाट बन्चीत रहेका महोत्तरीका स्वास्थ्यकर्मी रामप्रताप मण्डलको भनाई छ ।
स्वास्थय उपचार र नियमित खोप सेबा सञ्चालनको लागि यस गाउँमा उपस्वास्थय केन्द्र स्थापना गरिएको छ । सिनियर अहेव कुदुस अन्सारी, मासिका ललिता साह, ग्रामिण स्वास्थ्य कार्यकर्ता सतेन्द्र प्रभाव सिंह र कार्यालय सहायक विरेन्द्र यादव सहित चार जना कर्मचारीको उक्त केन्द्रमा दरवन्दी रहे पनि तिनीहरु विरलै कार्यालय आउने गरेको पिडित स्थानीयवासी गुलसन खातुनको भनाई छ । जिल्ला जनस्वाश्थ्य कार्यालयको लापरवाहीकै कारण समयमै बिसिजी खोप नदिएकोले दादुरा रोगले यस्तो रुप लिएको यहां खटिएका स्वास्थयकर्मी हरेराम तिवारी आरोप लगाउछन ।
भाईरसको सकं्रमणबाट सर्ने दादुरा रोग बिरुद्धको ठोस उपचार पद्धती पता लाग्न नसकेपनि  रोकथामको लागि बिसिजी खोप दिने गरिन्छ  । नेपाललाई दादुरा रोग मुक्त मुलुक बनाउन २०६५ मसिंर २१ गते देखि सरकारले दादुरा रोग बिरुद्धको दोस्रंो चरणको राष्ट्रब्यापी अभियान चलाएको छ । ९ महिना देखि ५ बर्ष मुनिका बालबालिकालाई दादुरा बिरुद्धको खोप दिएर बालमृत्यु दर घटाउन देशव्यापी रुपमा राष्ट्रिय खोप अभियान चलने गर्दछ । क्षयरोग, लहरेखोकी, धनुष्टंकार, भ्यागुतेरोग, ईन्फलुएन्जा, हेपाटाईटिस बी, दादुरा, पोलियो लगायत ९ वटा रोग बिरुद्ध सरकारले खोप अभियान सञ्चालन गरेको छ । तर , सरकार र स्वास्थयकर्मीहरुको लापरबाहिका कारण महोत्तरी जिल्लामा देखापरेको यस घटनाले सरकारले लिएको लक्ष्यलाइ नै व्यंग प्रहार गरिरहेको छ ।
बिहान १० बजेदेखि ४ बजेसम्म कार्यालयमा अनिवार्य रुपमा बस्नैपर्ने नियम छ कर्मचारीतन्त्रमा । त्यसमाथि स्वास्थ्यकर्मीहरुको कुनै ड्युटी निश्चत हुदैन तर महोत्तरीमा भने त्यो लागु भएन । मन लागे आउने र मन नलागे नआउने प्रवृत्तिकै कारण औषधी उपचारबिना रित्तो हात फर्किनु नियती नै बनेको छ विरामीको । जनस्वास्थ्यसंग खेलबाड गर्ने  यस्ता स्वास्थयकर्मीलाई कारवाहीको दायरामा किन नल्याउने पिडित स्थानीय मोहम्मद इस्राफीलको प्रश्न छ । मनरा उपस्वास्थ्य चौकीका सि.अहेव राम प्रताप मण्डल, साँढा उप–स्वास्थ्य चौकीका अहेव हरेराम तिवारी, भटौलिया उप–स्वास्थ्य चौकीका विरेन्द्र राय र एकडारा इलाका हेल्थपोष्टका अहेव गणेश राय सहित चार जना स्वास्थ्यकर्मीहरुको टोली गत ५ असार देखि बालबालिकाहरुको खोप लगत संलकन कार्यमा जुटेका छन् । ८ असारमा द एक्सक्लुसिभका सम्वाददाता उक्त गाउँमा पुग्दा उक्त स्वास्थ्यकर्मीको टोलीले लिएको लगतमा सिसवा कटैया वडा नम्बर ३ मा मात्र ५ वर्ष भन्दा मूनिका बच्चाहरु मध्ये २६ जना सँग मात्र बाल स्वास्थ्य सम्पर्क कार्ड थियो । १ सय घरका १ सय १३ बच्चाहरुमध्ये दुई जना बच्चाले मात्र पुर्ण खोप लिएको देखियो । खोप लिन बाट बञ्चित भएकाहरुलाई लच्छित गरेर सरकरले बैशाख महिनालाई खोप महिनाको रुपमा अभियान नै चलाए पनि उक्त गाउँमा स्वास्थ्यकर्मीले खोप नदिएको पुष्टि हुन्छ । सिसव कटैया उप–स्वास्थय केन्द्रका इन्चार्ज सि. अहेव कुदुस अन्सारी भन्छन् “खास गरी मुस्लिम समुदायका बालकालिकाहरु खोप लिन बाट बञ्चित देखिएका छन्, जनचेतनाको अभाव तथा दादुराको खोपलगाए पछि सामान्य ज्वरो आउने डरले पनि अभिभावकहरु आफ्ना बालबालिकालाई खोप दिलाउदैनन् ।
क्षय रोग, लहरे खोकी, धनुषटंकार, भ्यागुतेरोग, इन्फ्लूऐन्जा, हेपाटाइटिस–बी, दादुरा, पोलियो, जापनिज इन्सेफलाइटिस सहित ९ रोगहरु विरुद्ध सरकारले खोप अभियान संचालन गरेको छ । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले ति रोगका भ्याक्सिनहरु भारत, जापान तथा इन्डोनेसिया जस्ता मुलुकहरुबाट महगो मूल्यमा किन्ने गरेका छन् । जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालय धनुषाका खोपा अधिकृत शिवचन्द्र ठाकुर भन्छन्, “विसिजी प्रति भाइल ७६ रुपियाँ, पेन्टा प्रति भाईल रु. ५ सय, पोलियो प्रति भाइल रु. १ सय ३३, दादुरा प्रति भाईल रु.१ सय १८, टीटि प्रति भाइल रु. १ सय ३२ र जापनीज इन्सेफ्लाइटिस प्रति भाईल रु ५ सयको दाममा सरकारले किन्ने गरेको छ ।
ज्वरो, बिबिरा, राता डाबर, रुघाखोकी, पखाला सबै एकै पटक देखा पर्नु वा ज्वरो र कान पछाडी डाबर बिबिरा देखापर्नु दादुरा रोगको लक्षण हो । समयमै रोगको उपचार नहुदाँ मृत्यु पनि हुन सक्ने खतरनाक सरुवा रोगको रुपमा रहेको दादुरा स्वास्थ्यकर्मीहरुको लापरवाही तथा हेलचक्राईका कारण सरकारले दादुरा उम्लन गरी बाल मृत्यदर घटाउने लिएको सहश्रावदी लक्ष्य समयमा पुरा नहुने उक्त घटनाले देखाएको छ । जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यालय धनुषाका प्रमुख सच्चिदानन्दले भन्छन्, “देशै भरि विभिन्न नगरपालिका र गाविस समेतमा ३७ हजार खोप केन्द्रको स्थापना गरिएको छ, १५ हजार स्वास्थ्यकर्मी र ७५ हजार स्वयमसेवकहरु सेवाका लागि कार्यरत छन् । खोप सेवाबाट कुनै पनि बालबालिका नछुट्नु भन्ने सदासयका साथ सरकारले जनसंख्याको आधारमा हरेक गाविसका प्रत्येक प्रत्येक वडामा एउटा खोप केन्द्रको स्थापना गरेको छ ।
सन २०१०÷०११बाट नेपाललाई दादुरा रोग मुक्त मुलुकको पंत्तिमा उभ्याउन नेपाल सरकारले दादुरा विरुद्धको दोश्रो राष्ट्रव्यापी अभियान २०६५ मंसिर २१ गतेबाट शुरु गरेको छ । वि.सं. २०६१÷०६२मा शुरु भएको  दादुरा विरुद्धको राष्ट्रव्यापी पहिलो चरणको खोप अभियान २०६५ भदौ र असोज महिनामा सम्पन्न भएको थियो ।

मिति ः २०६८ अषाढ १२ गते