६ किलो धान र सुख्खा रोटीको भरमा दिन भर मजदुरी

एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
अहिलेको महँगीमा एक जना ज्यालादारले एक दिन काम गरेबापत कति पारिश्रमिक पाउनुपर्ला ? मजदुरी गरेको भरमा जीविका चलाउादै आएका मध्य तराइका  मुसहर दलित समुदाय अहिले पनि ६ किलो धान र सुख्खा रोटीका भरमा दिनभर अरुको  खेतबारीमा काम गरिरहेका छन् ।
नेपालमा २२ वटा जातीलाई दलित भनेर सूचिकृत छन् । तीमध्ये ५ वटा पहाडी मूल र १७ वटा जातीलाई मधेशी मूलमा राखिएको छ । तराईका दलित मध्ये सब भन्दा पिछडिएको समुदाय हो मुसहर । यिनीहरु शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारीको अबसरबाट बन्चीत छन् । राष्ट्रिय जनगणना २०५८ अनुसार मुसहरको कुल जनसंख्यामा ८८ हजार पुरुष  र ८४ हजार महिला छन् ।  मोरङ्ग, सुनसरी , सप्तरी, सिरहा , धनुषा, महोत्तरी , सर्लाही , रौतहट लगायत तराईका १६ वटा जिल्लामा पुस्तौं देखि बसोबासगर्दै आएका मुसहर जातिको मुख्य पेसा मजदुरी नै हो । यिनीहरु धार्मिक रुपमा बहिष्कृत, समाजिक रुपमा अपहेलित, शैक्षिक अधिकारबाट बन्चित, भाषिक रुपमा अपमानित र मानसिक रुपमा दमित छन् । यस समुदायका महिला र पुरुष साहुको खेतमा हलो जोत्ने, माटो काट्ने, आलि बॉध्ने, कुलो खन्ने र धान रोपेर आफ्नो जीविका चलाउँछन् । 
सरकारले दलित समुदायको उत्थान र विकासका लागि वार्षिक करोडांै रुपैयाँ खर्चंदै आएको छ । शिक्षा, स्वास्थ्य र खानेपानीमा सरकारले वार्षिक यति ठूलो रकम खर्चदै आए पनि धनुषाका विभिन्न गाविसमा पुस्तौँ–पुस्तादेखि बसोबास गर्दै आएका मुसहर समुदायले सो सुविधा पाएका छैनन् । सरकारले मजदुरको न्यूनतम दैनिक ज्याला एक सय ८० रुपैयाँभन्दा बढी निर्धारण गरे पनि आफ्नो पक्षमा बोलिदिने कोही नभएपछि उनीहरु अहिले पनि दैनिक ६ किलो धानमा आफ्नो श्रम बेच्न बाध्य भएको धनुषा भुतहीपटेर्वाका बुधनी देवी सदा गुनासो व्यक्त गर्छन् । 
धनुषा भुतहीपटेरवाका ८५ परिवार मुसहरले आफ्नो श्रम शोषण भइरहेको भन्दै गत वर्ष २२ दिनसम्म लगातार आन्दोलन गरे । त्यसपछि बल्ल ६ किलो धान र सुक्खा रोटी मात्र पाउन थालेका हन् । बिहान–बेलुका हातमुख जोर्नका लागि मजदुरी गर्नु भन्दा अन्य कुनै विकल्प छैन यिनीहरुसंग । यो समुदायका कतिपयले त असारमा गरेको कामको ज्याला मंसिरको धान काटिएपछि मात्र पाउने गरेको भुतहीपटेर्वाका राजन सदाको भनाई छ ।
दलित तथा पिछडिएका समुदायको उत्थान र विकासका लागि सरकारले करोडांै रुपैयाँ खर्चे पनि यो समुदायले अहिलेसम्म स्वच्छ पानीसमेत प्रयोग गर्न पाएका छैनन् । ऐलानी जग्गामा बर्षाैदेखि बसोबास गर्दै आएका यो समुदायका पुरुष परिवार पाल्नकै लागि भारतका मुम्बई, दिल्ली, पञ्जाव लगायतका शहरमा पुगेर जोखिम मोल्न बाध्य रहेको भुतहीपटेर्वाकी मेसरी देवी सदाको भनाई छ ।
नेपालमा लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापना भईसकेको छ । भनिन्छ लोकतन्त्रमा बिभेद अन्तय भई सबै जाती बर्ग र सामुदायले बराबरीको अधिकार पाउने छ । तर तराईका दलित मध्ये सब भन्दा बढि पिछडिएका मुसहर समुदायको अबस्थामा जस्ताको तस्तै छ ।
६ किलो धान र सुख्खा रोटीका लागि पसिना चुहाउने यी मजदुरको हक अधिकारका लागि कसले बोलिदेला ? दलित आयोग जस्ता निकायले मुसहर जातीको पीडा बुझने प्रयास गरेको छैन । दलितको हक अधिकारका लागि संचालित संस्थाहरुको वेवास्ताको शिकार भएका छन् मुसहरहरु ।

मिति ः २०६८ अषाढ १२ गते