पाखण्डहरुका कुकृत्यहरु

उमेशलाल कर्ण

संसारिक मोहमायामा बाँधिएका व्यक्ति आप्mनो सरोकारका साथसाथै अरुको सरोकार, इच्छा आकांक्षालाई पनि महत्व दिई व्यवहार गर्नु पर्ने हुन्छ । यसमा जसले जति अरुका लागि प्रयाश गर्दछन् उसलाई त्यतिकै मान, मर्यादा प्राप्त हुन्छ । कस्ले कसबाट कति स्याबासी पाएको छ, कसको बारेमा सकारात्मक चर्चा कति भएको छ, त्यसको गणनाबाट कुनै व्यक्तिको सामाजिक  हैशियत निर्धारण गर्न सकिन्छ । अहिलेको परिबेशमा अनेक आडम्बर गरेका र अरुको सामुन्ने आप्mनो असल पक्षहरुको मात्र कुरा गरेर बाँकि सबैलाई दोषारोपण गर्नमा अधिकांश समय खर्चेर आपूm चाँहि प्रशंसित हुन प्रपञ्च रचना गर्न अत्यन्तै सिपालु हुन्छन् । अहिले सूचना सञ्चारको युगमा यस्ता मुकुण्डोधारीहरु जसले अन्य सोझासाझाहरुलाई  भ्रमित गर्ने पाखण्डीपनालाई सार्वजनिक रुपमा पर्दाफास गर्न सञ्चार क्षेत्रका मिडियाहरुले सत्य तथ्यहरुको आधारमा समाचारहरु प्रशारण गरेर अत्यन्तै उल्लेखनीय काम गरेको छ । पाखण्डीहरुले गरिरहेका र गर्न खोजेका कुकृत्यहरुलाई सबैका सामु प्रष्ट्याउन सहयोग गर्दछ । अहिले परिबर्तन भएका मूल्य र मान्यताको आधारमा सबैले आआप्mना दिनचर्यामा परिवर्तन गरेर भविष्यका मार्गलाई सहज बनाउन सक्दछ । आधुनिक परिवर्तित युगमा भएका विविध परिवेशहरुकोको आधारमा कुनै पनि शासन पद्धतिको आँखा भनेको सञ्चार क्षेत्र नै हो । यसमा पनि विभिन्न अनावश्यक  आधारमा अनेक दबाबको सिर्जना भएर वास्तविक सत्य कुनै कुनै बेला ओझेलमा पर्न सक्ने सम्भावनाहरु बढेर जान्छ । समाजमा भएका स्थापित मूल्य र मान्यताले कुनै समाजका व्यक्तिहरुलाई बाँच्न विभिन्न आधारहरु तयार गरि दिएको हुन्छ  । समाजका त्यस्ता मूल्यहरुको संरक्षण र सम्बर्धन पनि भई रहेको हुन्छ । अहिलेको परिबर्तित युगमा पनि विभिन्न अन्धविश्वासले घेरिएका समाजको निर्माण भएर अन्धविश्वासको जालमा नपर्ने पनि पर्न सक्छ । सीमा भन्दा बढी आस्तिकताले मान्छेमा अन्धभक्ति जन्माउँछ । अन्धभक्तिले सही र खराब मार्गलाई छुट्याउन सक्ने क्षमता भएको स्थानलाई थुनेर राख्दछ । अन्धभक्तहरुलाई कुनै समस्याले सताउन थाल्दा उसले सर्वप्रथम ईश्वरकै स्थान दिएका गुरुलाई गुहार्छन् र आफुभित्र रहेका क्षमताहरु जसलाई अन्धभक्तिका तत्वहरुले छेकेर राखेको हुन्छ । अन्धभक्तिमा संलग्न त्यसलाई प्रयोग गर्न सक्दैन । कुनै समस्या भएको अवस्थामा अरुको बिचार सल्लाहहरुको प्रयोग गरेर समाधान गर्न खोज्छन् तर समाधान गर्नमा असफल हुन्छन् । कतिपय अवस्थामा अहिलेका कामलाई मूल प्रधानतामा राखेर काम गर्नेहरु आत्मगुरु ( आपैm गुरु ) को सन्दर्भमा रहेर परिश्रम गर्दा रहेछन् । 

 नेपालमा भएका सामाजिक साँस्कृतिक, भाषिक, पर्यावरणीय, जातिगत जस्ता अन्य विवधताले गर्दा पनि फरक फरक समाजमा फरक फरक किशिमका व्यवहारहरु रहेका छन् । यसलाई एउटा प्रगतिको मूल मार्गमा लगन सबैको सहभागिताको आवश्यकता हुन्छ । असल खराब एवम् गर्नै नहुने कार्यहरुको सूचीलाई समय समयमा सामाजिक नेतृत्वहरुले प्रकाशमा ल्याउनु पर्दछ । अहिलेका सन्ततीहरु पछिका युगमा समायोजन एवम् सहज जीबन धान्न पहिलेका मूल्य भन्दा पनि भविष्यमा बुभ्mनु पर्ने मूल्यहरुको बारेमा जान्नु पर्ने नितान्त आवश्यक भएको छ । धर्म पनि एउटा मानव जीबनलाई अनुशासित संयमित एवम् आनन्दमय बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको हुन्छ । धर्मलाई पनि एउटा संकुचित मार्गमा डोर्याउन धर्मनेताहरु मध्ये कसै कसैले प्रयाश गरिरहेको देखिन्छ । हाम्रा भविष्यका सन्ततीहरु यस्ता संकुचित दायरामा रहेर बाँच्न बाध्य भएका छन् । उनीहरुमा मानव धर्म ( साझा धर्म ) को बारेमा सचेत गराउने खालका इमान्दार एवम् समकालीन धर्मनेतृत्वको खाँचो भएको छ । विभिन्न श्रृंगारमा सजिएका गुरुहरु कुनै सत्सँगको कार्यक्रममा पनि असान्दर्भिक बातचित गर्ने र आप्mना अनुयायीहरुलाई पनि त्यस्ता खोक्रा शब्द एवम् वचनले उनीहरुलाई भ्रममा पारेर आपूmले जानेको बाटो भन्दा अरुले जानेको बाटोमा हिँड्न बाध्य बनाउँछन्, नजानेको बाटोमा हिँड्न खोज्दा अन्तिम गनतव्यमा पुगनै कठिन साबित हुन जान्छ ।

धर्म र कर्मले मान्छेलाई सद्मार्गमा हिड्न सहयोग गर्दछ । धार्मिक मूल्य र मान्यताहरुमा समयको परिबर्तित हिसाबले परिबर्तन भई रहन्छ त्यसलाई पनि आत्मसात गर्नु पर्ने हुन्छ । यस्ता परिबर्तनकामीहरुको सहभागितामा नयाँ नयाँ आधारहरु तयार हुन्छन । धर्म प्रतिको आस्था घट्नु भएन यदि यस्ता मूल्यहरु घट्न थाल्यो भने यसले सामाजिक अमूल्य सम्पदाहरुको क्षती गराउन सहयोग गर्दछ । अहिलेको हाम्रो सामाजिक संरचनालाई ख्याल गरी कुनै कुनै कठिन मूल्यहरुलाई विस्तारै परिबर्तन गर्दै जानु पर्ने हुन्छ । यस्ता कामहरुमा धर्मगुरुहरुको नेतृत्व भयो भने यसले पनि पाखण्डहरुलाई लिंढेढिप्पी ( आप्mनो प्रशंशा ) गर्न सहयोग गर्दछ । प्रत्यक्ष रुपमा अनुभव हुने गुणहरुको आधारमा कुनै व्यक्ति नेता वा अन्य पक्षमा कार्यरत व्यक्तिहरुमा विश्वास गर्न आवश्यक परीक्षण अवलोकन गर्नु पर्ने हुन्छ नत्र आँखा चिम्म गरी कसैको हचुवा अभिव्यक्तिको आधारमा विश्वास गर्नु हुँदैन ।  

धर्ममा भएका विचार, दृष्टिकोण तथा कार्यहरुलाई अरुकै भरमा विश्वास गर्न कठिन हुन्छ । यस प्रकार धार्मिक व्यवहारलाई दैनिक जीबनको व्यवहारको कसौटीमा राखेर ठीक भएको अवस्थामा मात्र विश्वास गरी आपूmले स्वीकार गरी अरुलाई पनि सहभागी बनाउन सकिन्छ ।

प्राचिनकालीन महान दार्शनिक कालिदासको भनाई “ दुःखेको आँखालाई बलि रहेको बत्ती मन पर्दैन ” भन्ने छ । यस भनाईबाट प्रष्ट हुन्छ, जसको जे क्षमता आवश्यकता समस्या छ त्यसैको आधारमा मात्र समाधानका विभिन्न उपायहरुलाई प्रयोग गर्न सकिन्छ । अहिलेसम्मको बुझाईमा केही खास स्थानहरुमा पाखण्डहरुको जमघट नै हुने गर्दछ, त्यस्ता ठाउँहरुमा जाँदा विभिन्न किशिमले शतर्क भई सजगताका साथ अरुलाई पहिचान गर्दै आप्mनो समस्यालाई समाधान गर्न संलग्न हुनु पर्दछ । पाखण्डहरु जमघट हुने स्थानहरु मध्ये अग्रपंक्तिमा धार्मिक स्थान, अशिक्षितहरुको बाहुल्य क्षेत्र, सघन बस्ती भएको ठाउँहरु, एकान्त बास गर्ने साधु, योगी, उच्च स्तरका निकायहरु इत्यादि ।

अहिले निर्दोष भएर बस्ने मान्छे पनि अरुको शोषणमा पर्दछ, त्यसैले जीवनको वास्तविक सन्दर्भमा गर्नु पर्ने कामहरुमा सहयोग गर्ने वा सहयोग लिनेहरुमा पूर्ण विश्वास गर्नु भन्दा पहिला व्यवहार गर्ने तथा व्यवहार आप्mनो अनुकुल भयो भने मात्र विश्वास गर्ने परिपाटिको थालनी गरौं ।

प्रतिक्रियाका लागि इमेल ठेगाना ःetcumesh@yahoo.com

मिति ः २०७०÷६÷१३