एक समय थियो बि.सं. १९३४ तिर, प्राय ः खबर हुलाककै भरमा नेपाल चहाथ्र्यो । त्यो भन्दा पहिला दूत बाहक भएर जान्थे । परेवाको घाटीमा चिठ्ठी बाँधी पठाउने प्रचलन र ‘स्मोक सिग्नल’ संचारका पुराना जुक्ति सिनेमाहरुमा प्रयोग भएको पनि हेर्न मिल्छ । यी पत्र हुलाकबाट नेपालको कुना(काप्चामा पुग्न महिनौ लाग्थ्यो । त्यतिबेला बसगाडीको सुबिधा थिएन, समय बदलिदै संचारले नयाँ मोड लियो र प्रविधिले एकाधिपत्य जमाउन बेर लगाएन । पेजर, मोबाइलएसएमएस हुदै सोशल नेटवकिंर्ग साइटले त्यो समस्यालाई अब क्षणमै लोप गरिदिएका छन् । अहिलेको समयमा घटना घटेको केहि सेकेन्डमै चारैतिर फैलिने गर्छनक्ष् सन् २००४मा फेसबुकले त् नया आयाम नै ल्याईदिएको छ । बि .सं. २०३२ बाट फोन सेवा र २०४२ मा टिवी सेवा नेपालले प्रदान गर्न थालेको पनि तीन र चार दशक नाघ्यो ।
नेपालमा लगभग ८० प्रतिशत भन्दा बढी जनसंख्या मोबाइल प्रयोगकर्ता हुन् । स्कुले देखि लिएर बुढापाखा सम्म फेसबुकको फ्यान छन । प्रविधिकै प्रयोग गरेर लादेन अबोताबाद्मा मारिए । प्रविधिकै सहयोगमा परिक्षण गरेर संजय साहको ध्वनी चिनियो । आज यिनै गूगलमा अमेरिका जस्ता बिकसित राष्टूलाई देखेर अन्यलाई पनि बिकसित हुन मन गर्छ । विदेश गएर पनि आफन्तसंग नाजिक हुने माध्यम समेत यै प्रबिधि हो । आजको युगमा यसबाट टाढा भएर कोहि बिकसित हुन् खोजेपनि अविकसित नै रहनेछन , त्यस ठाउँमा हामीले सोचे भन्दा बढी तिब्र गतिमा बिकास बढेको कारण पनि त्यहि होला ।
पहिले(पहिले ‘मिस्टर नो अल’ (एकै जना जान्ने)ले ‘वाइफ ’ भनेको कम्बल भनिदिदा पनि बिश्वास गर्नु पर्ने मजबूरी थियो । तर अब कसैले त्यस्तो भन्दा उसलाई सहि अर्थ स्वास्नी भन्ने पनि धेरै छन । नआउनेले पनि सुटुक्क गूगलमा सर्च गरेर उसको गल्ती समात्ने पनि कम रहेनन । पहिले हुलाक एउटा मात्र साधन थियो र एक दूइ पैसावाल मात्र बाहिर पढलेख गर्ने गर्थे । स्कुल कालेज पनि न्यून थियो २००७ साल अघि २ प्रतिशत साक्षरता थियो, अहिले ६५.९ प्रतिशत छ ।
छोरीहरु पनि शिक्षामा समान पहुच राख्न्न थालेका छन । लगभग सबैको हाथमा मोबाइल पुगेको छ । पहिला(पहिला नेताले जे भन्यो त्यो विश्वास गर्नुपर्ने बाध्यता हुन्थ्यो, भारतको गान्धी परिवार र नेपालको कोइरालालाइ काट्न गूगल थिएन । अपर्याप्त स्रोतसामग्री, सुचना, प्रमाण र ज्ञानको कमीले राजालाई इश्वर मानिन्थ्यो ।
अशिक्षित मानिसले वाइफको मतलव अहिले पनि कम्बल नै ठान्लार मान्ला तर बुझ्नेले प्रमाणको बिश्लेषण गर्लान, सम्बन्धित कुरा गूगलमा खोज्लान । त्यो अर्थमा गूगलमा मोज्दात डकुमेन्टलाई अध्ययन गरि सहि र गलत छुट्याई परियोजनालाई फेसबुक झैँ आत्मनिर्भर भै उपयोगमा ल्याउने कर्तब्य सबै बर्गको छ । युवाले त् झन् यी कुरामा ‘इन्टरनेट’ पहुँच राख्नुपर्छ ।
एडीबी परियोजनाको ड्राफ्ट देखि लिएर त्यसको प्रगति विवरण , सवल पक्ष, दुर्वल पक्ष र गतिरोध बारेको सोधकार्य गूगलमा पनि भेट्न सकिन्छ, बहसमा तानिएकाले नतानियेका(कम्बल ठान्ने) लाई वाइफ भनेको स्वास्नी भनेर बुझाउनुपर्ने अवस्थामा कम्बल भन्दै र सम्झाउँदै हिड्नु भनेको त् छोरारछोरीलाई मोबाइल किनिद्नु हो तर फेसबुक वा मोबाइलबाट कुरा नगरी चिट्ठी लेखेर नजिकको अर्को कोठामा पोस्ट गर्नु जस्तै हो । परियोजना कार्य संचालन भएपछि भ्रस्टाचार हुन् नदिनुपर्ने खण्डमा सुरुमै रोकथाम गर्नुभनेको बिकसित हुन् चाहिने तिब्रतालाइ रोक्नु, स्वयं भित्रको परनिर्भरतालाई उकास्नु, र नेताजीले डकुमेन्ट डाउनलोड गरिदिएर आफु पायक पर्नेगरी बुझाउनु हो । प्रविधि संग टाढा बसेर विकासको कुरा गर्नु भनेको गफ दिनु हो जुन ‘स्लो प्वोइज्न’ भन्दा कम होइन । प्रतिद्वन्दी भन्दा चाडैं खबर पाउनेर पठाउने शासकले पहिले पनि जीत हासिल गर्थे । नेपालको प्राय ः परियोजनामा एडीबीको ४० प्रतिशत देखि ( ८० प्रतिशत लगानी रहदै आएको सत्यतालाई ओझेलमा पार्नु , विकासलाई अन्धकारमा धकेल्नु सरह हुने छ किनकि एडीबीकै लगानीमा शिक्षा र अन्य क्षेत्रमा बिभिन्न परियोजना संचालन भैसकेको र भैरहेको छ ।
‘वेस्ट वाटर मेनेजमेन्ट प्रोजेक्ट’ काठमाण्डौ , काली गण्डकी हाइड्रोइलेक्टिूक प्रोजेक्ट, ‘एसइएसपी’, ‘टिइपी’ आदि परियोजनाहरु एडीबीकै सहयोगमा संचालित भएका हुन् । त्यसैले अबपनि चिट्ठीको भर पहिला परे झैँ नेता ज्यूको भर पर्नु भनेको ‘जंक मेल’ हुनु हो । बिकासको गति संग आफैपनि समानान्तर हिड्न अरुको ‘मेन्ट्स’मा भर पर्नु हुदैन, अनिमात्र जनकपुरको बत्ती बल्नेछ ।
२०७१ जेष्ठ ११ गते आईतबार
No comments:
Post a Comment