यातायात कार्यालय लाइसेन्स दिँदैन ट्राफिक प्रहरी राजश्व असुलीमै व्यस्त

अजय अनुरागी
जनकपुरधाम............

धनुषा घोडघासका बिकास महतो मोटरसाईकल किनेको १० महिना भयो । सबारी चालक अनुमतिपत्र नपाएका महतोले मोटरसाईकल गुडाएकोमा टूाफिक प्रहरीलाई अहिले सम्म १४ पटक गरि १४ हजार रुपैया जरिबाना तिरि सकेका छन् । अञ्चल यातायात व्यबस्था कार्यालय, जनकपुरले सबारी चालक अनुमतिपत्र नदिएपछि यिनी जरिबाना तिर्न बाध्य भएका छन्  । 
विकास जस्तै कतिपय मोटरसाइकल चालकले पटक पटक जरिवाना तिरेका हुन । एकातर्फ राज्यले सबारी धनीलाई सवारी चालक अनुमति पत्र पनि नदिने अर्को तर्फ विना अनुमति पत्र सडकमा सवारी कुदायो भने टूाफिक प्रहरीले जरिवाना गरिदिने हुनाले जनकपुरका कतिपय नागरिक मोटरसाइकललाई थन्काएर साइकल वा अन्य वैकल्पिक सबारी साधन प्रयोग गर्न विवश छन । गत वैशाख देखि मंसिर मसान्तसम्म मात्रै सबारी चालक अनुमति पत्र नभएको भन्दै जिल्ला टूाफिक प्रहरी कार्यालय धनुषाले कुल १ हजार ६ सय ८३ सबारी साधनलाई कारवाही गरी कुल ९ लाख ४१ हजार ५ सय रुपैयाँ राजश्व असुल गरिसकेको छ । असुल गरिएको राजश्व मध्ये १५ प्रतिशत कमिशन टूाफिक प्रहरीले दामासाहीमा पाउने गरेका छन । लाइसेन्स वितरण नभइरहेको थाहा हुँदा हुँदै टूाफिक व्यवस्थापनका अन्य कार्यभन्दा पनि लाइसेन्स मात्र खोज्दै हिड्ने टूाफिक प्रहरीहरु यसलाई कमाईको राम्रो धन्दा बनाईसकेको स्थानियवासीहरु गुनासो गर्छन । जिल्ला टूाफिक प्रहरी कार्यालय धनुषाका प्रमुख तथा टूाफिक प्रहरी निरीक्षक राजन भेटवाल भन्छन,“ सवारी चालक अनुमति पत्र वेगर सवारी चलाउनु गैरकानुनी मानिन्छ । त्यसकारण टूाफिक नियम पालना गराउन जरिवाना काटिएको हो ।” भेटवाल भन्छन,“ सवारी चालक अनुमति पत्र नरहेको अवस्थामा कसैले सवारी चलाउदा यदी दुर्घटना भएर कसैको मृत्यु भयो भने सर्वस्व सहित जन्मकैद हुनसक्छ र सवारी दिने व्यक्ति अर्थात सवारी धनीलाई पनि कैद र जरिवाना हुन्छ । यति मात्र होईन, लाइसेन्स नभएपछि अन्य पक्षले पनि गाडी ठोक्दा लाइसेन्स नहुनेकै गल्ती मानिन्छ र विमा पनि लागु हुँदैन ।” यी सम्पुर्ण समस्या भएकाले राज्यले लाइसेन्स नदिँदासम्म अन्य वैकल्पिक उपायको खोजी गर्न भन्दै सदभावना पार्टी धनुषाका नेता तथा कार्यकर्ताहरुले प्रमुख जिल्ला अधिकारी हरिप्रसाद मैनाली कहाँ ज्ञापन नै बुझाएका छन । तर पनि राज्यले कुनै ठोस कदम चाल्न सकेको छैन ।

लाइसेन्स नभएको मोटरसाइकललाई जरिवाना गर्दै ट्राफिक प्रहरी ।

जनकपुर अञ्चल यातायात व्यबस्था कार्यालयले  बिगत बैशाख महिना देखि बन्द गरेको सबारी चालक अनुमतिपत्र दिने प्रकृया अझै सुरुगरेको छैन । यो अबधि भित्र १० हजार भन्दा बढि सबारी साधान दर्ता भएपनि चालक अनुमतिपत्र एक जनाले पनि नपाएपछि टूाफिक प्रहरीलाई कमाउने धन्दा बढेको छ । कमिशनकै लागि अधिक जरिबाना काट्ने र नियमको कुरा गर्दा दिनहु हप्की दप्की सहन सर्बसाधारण बाध्य भएका छन । टूाफिक व्यबस्थापन र सबारी चेक जाँच गर्नु राम्रो कुरा हो । तर, चालक अनुमति पत्र नरहेमा कमिशनकै लागि जबरजस्ती जरिबाना काटनु नियम बिपरित रहेको छ । यातायात व्यबस्था कार्यालयले. समयमै सबारी चालक अनुमति पत्र दिने व्यबस्था मिलाएर सर्बसाधारणलाई राहत दिनु जरुरी छ ।
सवारी चालक अनुमति पत्र वितरणको लागि सञ्चालन गरिने प्रयोगात्मक परीक्षा व्यवस्थित गर्न यातायात व्यवस्था विभागले १७ माघ २०६९ मा नयाँ निर्देशिका जारी गरेको छ । प्रयोगात्मक परीक्षालाई आधुनिक र बैज्ञानिक बनाउन आवश्यक ठहर गर्दै सवारी तथा यातायात व्यवस्था नियमावली, २०५४ को नियम ९६३० ले दिएको अधिकार प्रयोग गरी सवारी तथा यातायात व्यवस्था ऐन, २०४९ अनुसार विभागले निर्देशिका जारी गरेको हो । उक्त निर्देशिका अनुसार नयाँ टूायल स्थल बनाई परीक्षाको व्यवस्थापन गर्नुपर्ने भन्दै नयाँ टूायल स्थल नबनुन्जेलसम्म परीक्षा नलिन विभागले सम्बन्धित सबै कार्यालयहरुमा गत फागुनको मसान्तमा परिपत्र नै जारी गरेको थियो ।  २०७० साल बैसाख महीना देखि जनकपुर अञ्चल यातायात व्यबस्था कार्यालयले सबारी चालक अनुमति पत्र दिन बन्द गरेको छ । नयाँ प्रणाली अनुसार प्रयोगात्मक परीक्षा लिनका लागि जग्गाको टुंगो लागिसकेको र दुई महिना भित्रै टूायल सेन्टर तयार भएपछि आगामी फागुन महिना देखि मोटरसाइकलको लाइसेन्स परीक्षा सुरु हुने यातायात कार्यालयका प्रमुख रामकाजी खनालको भनाई छ ।
नयाँ प्रणाली अनुसार प्रयोगात्मक परीक्षा
सार्वजनिक गाडीका चालकहरु अहिले धेरैजसो दश कक्षा पनि उत्तीर्ण नहुँदा व्यवहारिक ज्ञान नहुने र जसका कारण दुर्घटना बढेको ठहर गरी शर्त सहित लाईसेन्स वितरणको तयारी गरिएको हो । अबको दुई वर्षपछि लाईसेन्स लिनका लागि अनिवार्य रुपमा दश कक्षा उत्तीर्ण हुनै पर्ने व्यवस्था गरिएको छ । त्यस्तै लाईसेन्स लिईसकेकाहरुलाई पनि लाईसेन्स नवीकरण गर्दा नयाँ व्यवस्था अनुसारको टूायल फेरी पास गर्न अनिवार्य गरिएको छ । अहिले कतिपय अवस्थामा टूायल नदिईकन पनि लाईसेन्स दिएको पाईएकाले नवीकरण गर्दा टूायल दिनु अनिवार्य गर्न लागिएकोे हो । यातायात व्यवस्था विभागले गएको फागुनदेखि चालक अनुमति पत्र लिनका लागि दिईने लिखित परीक्षाको स्वरुप परिवर्तन गरिसकेको छ । लिखित परीक्षामा यसअघि बस्तुगत बहुउत्तर मात्रै राखिने गरेकोमा अहिले २ वटा प्रश्नको उत्तर लेख्नुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ ।  लाईसेन्स लिन चाहनेहरु प्रयोगात्मक रुपमा बलिया हुने भएपनि सैद्धान्तिक ज्ञान नहुँदा समस्या परेको भन्दै नयाँ व्यवस्था गरिएको हो । पुरानो व्यवस्थामा दुई पाङग्रेको पाच वटा डण्डी छलाउने र चार पाङग्रेको टी सेप कटाएपछि लाइसेन्स पाउने व्यवस्था थियो । यसमा पारदशिर्ता नहुने र अयोग्य चालकले लाइसेन्स पाउने गरेपछि विभागले अन्तराष्टिूय मापदण्ड अनुसारको प्रयोगात्मक परीक्षा सुरु गरेको थियो । नयाँ व्यवस्थामा अंग्रेजी आठ आकार पुरा गरी ठाउ ठाउमा राखिएको ब्रेकरमा समेत स्टार्ट बन्द नगरी पार गर्नु पर्ने हुन्छ । त्यस्तै उकालो र ओरालो समेत चलाउनु पर्ने हुन्छ । यसले  टूाफिक ज्ञान र सवारीको आवश्यक पार्टपुर्जा परिचालन गर्न सक्ने गरी परीक्षा हुन्थ्यो । पुरानो शैलीको दुई पांग्रेले डन्डी छलाउने र चार पांग्रेले ुटी सेपु कटाउने विधि बदलिएको हो । ५ वटा डन्डी छलाएर दिइने मोटरसाइकलको प्रयोगात्मक परीक्षा फेरिएर अब अंग्रेजी अंक ुआठु आकारमा घुमाउनु पर्नेछ । त्यसपछि ठाउ ठाउमा राखिएका स्पीड ब्रेकरमा समेत स्टार्ट बन्द नगरी पार गर्नुपर्नेछ । त्यस्तै उकालो र ओरालोमा समेत चलाउनु पर्नेछ । परीक्षामा हेलमेट, पन्जा र जुत्ताको प्रयोग, सवारीको ऐना, संकेत र स्टार्ट गर्दाको अवस्थासमेत हेरिने छ । चालकको ध्यान, थ्रोटल, शरीर सन्तुलन, सवारीमा बसेर हेर्ने तरिका, ब्रेकको प्रयोगलाई पनि मापदण्ड बनाइएको छ । ुयू टर्नमा साइड लाइटको प्रयोग, जेब्रा क्रसिङको सावधानी, टूाफिक बत्तीको उपयोग पनि हेरिनेछ । पाँच मिनेट तोकिएको ुआठु आकारको दूरी पूरा गर्नुपर्नेछ ।चार पाङग्रेमा सिट बेल्ट, ऐना, संकेत, स्टार्ट, एक्सिलेटर, ब्रेक, क्लज र ब्याक गियरको प्रयोग तथा मोडने तरिकाको परीक्षण गरिन्छ ।काठमाडांैमा नयाँ टूायल सेन्टर स्थापना भई लाईसेन्सको प्रयोगात्मक परीक्षा सुरु भएपनि जनकपुरमा कार्यालयको अक्षमताका कारण लाईसेन्सको परीक्षा अनिश्चितकालका लागि रोकिएको छ । एका तर्फ राज्यद्धारा लाईसेन्स बन्द गरिएको छ भने अर्को तर्फ जनकपुरमा टूाफिक प्रहरीले सवारी चेक जाँचको क्रममा लाईसेन्स नरहेका सवारी चालकलाई आर्थकि कारवाही गर्ने क्रम बढेको छ । एक महिना अघि नयाँ मोटर साईकल किनेका एक नागरिकले आफु लाईसेन्सका लागि योग्य रहेपनि लाईसेन्स पाउने व्यवस्था नरहेको, अर्को तर्फ टूाफिक प्रहरीले पटक पटक कारवाही गरिसकेको हुनाले आफ्नो के दोष रहेको प्रश्न गर्छन ।


मिति ः २०७०÷०९÷२१