 |
| २५ अषाढ २०७३ मा सर्लाहीको मुर्तीया क्षेत्रमा सागरनाथ वन विकास परियोजनाको अतिक्रमित क्षेत्रमा लगाइएको मकै मास्दै परियोजनाका कर्मचारी । |
संतोष सिंह
लालबन्दी...........
नेकपा माओवादी (विप्लव) समुहले साउन १० गते आव्हान गरेको नेपाल बन्दका कारण पुर्व(पश्चिम महेन्द्र राजमार्गमा ठप्प हुनुको साथै विद्यालय, बजार ठप्प भयो । सागरनाथ वन विकास परियोजनाको वन क्षेत्रमा लगाइएको खेति स्थानिय प्रशासनले नष्ट गरेको बिरोधमा विप्लव नेतृत्वको नेकपा माओवादीले नेपाल बन्दको आव्हान गर्दा एक दिनमा मात्रै राज्यले ठुलो क्षति भोग्नु पर्याे ।
परियोजनाको अतिक्रमित वन क्षेत्रमा लगाइएको मकै स्थानिय प्रशसनले नष्ट गरी बृक्षा रोप्न थालेको छ । परियोजनाको अतिक्रमित २५ सय हेक्टर वन मध्ये मुर्तीया खण्डको धरहरा क्षेत्रमा ४ सय २८ हेक्टरमा लगाएको मकै नष्ट गरेपछि विप्लव समुहको नेकपा माओवादी आन्दोलित भएका हो ।
परियोजनाको प्लट खरिद बिक्रि गर्दा पार्टीलाई आउने कुत गुमेपछि माओवादीले सुकुम्वासिको नारा लगाएर चरणबद्ध आन्दोलनको घोषणा गरेका छन् । एक जनाले १ बिघा भन्दा माथि खनजोत गर्दै आएको परियोजनाको अतिक्रमित फाँटको प्लट २ लाख ५० हजार रुपैयाँमा नेकपा माओवादीका कार्यकर्ताले खरिद बिक्रि गरेर आर्थिक लाभ लिदै आएका थिए । परियोजनाको फाँटमा सुकुम्वासी भन्दा राजनीति दलको संरक्षणमा हुकुमवासी र ढुकुम्वासिले जग्गा खरिद बिक्रि गर्न थालेपछि प्रक्रिया पुरा गरी अतिक्रमित क्षेत्र खालि गराउन स्थानीय प्रशासनले अभियान शुरु गरेको छ ।
परियोजनाको फाँटमा सुकुम्वासी भन्दा हुकुमवासी हावि भएर खरिद विक्री गरेको उदाहरण पात्रका रुपमा सिन्धुली, मरिनकी माइलि बम्जन हुन् । उनले एक वर्ष अघि मात्र सिन्धुलीबाट खेती गर्न दलाल संग प्लट खरिद गरेको बताउँछिन् । उनले खरिद गरेको ठाउँमा उनका आफन्तहरुले समेत दलाल संग वन क्षेत्रको जग्गा एक वर्ष अघि खरिद गरेका हुन् ।
धरहरा चोकदेखि दक्षिण नयाँरोड(बरहथवा सडकखण्ड पूर्वको दुई सय ५८ हेक्टर तथा सडकखण्ड पश्चिमको एकसय ७० हेक्टर क्षेत्रफलमा सोमबारदेखि वृक्षारोपणको काम सूरु भएको छ ।
खाली गराईएको क्षेत्रमा मसला, टिक, खयर लगायत जातका विरुवा रोप्न सूरु भएको छ, परियोजना प्रमुख ज्ञानेन्द्र मिश्रले भने, ‘वृक्षारोपण सकिएपछि संरक्षणको लागि समेत सुरक्षा निकायसँग समन्वयको प्रकृया अगाडी बढिरहेको छ ।ु
परियोजनाले खाली गराईएको सबै क्षेत्रमा काँडेतारको घेराबेरा समेत गरिसकेको छ । वृक्षारोपणका लागि सय जना मजदुर परिचालन गरिएको परियोजनाले जनाएको छ । दुई(दुई मिटरको फरकमा विरुवा रोप्न लागिएको परियोजना प्रमुख मिश्रले बताए । परियोजनाले गत असार २१ गते देखि सुरक्षा निकायको सहयोगमा अतिक्रमण खाली गराउने अभियान सूरु गरेको थियो ।
मसला, टिक, खयर, सिमल लगायतको घना जंगल रहेको उक्त क्षेत्रको २ हजार ७ सय ५० हेक्टर क्षेत्रफल मध्ये २ हजार ५ सय ३४ हेक्टर क्षेत्रफल जमिन २०६३ सालदेखि अतिक्रमणको चपेटामा परेको परियोजनाले जनाएको छ ।
वन क्षेत्रमा हाल सर्लाही, सिन्धुली, मकवानपुर, सिराहा, धनुषाका बासिन्दा एवं भारतीय नागरिकले समेत सिजन अनुसार धान, मकै, गहुँ, गोलभेँडा, रहर लगायत बालीनालीको उर्वर भूमि बनाउनुका साथै केही हेक्टर क्षेत्रफलमा भने घर टहरा बनाएर सर्वसाधारणको बसोबास समेत सूरु भएको परियोजनाको दावी छ ।
जिल्ला वन अतिक्रमण नियन्त्रण कार्यदलको निर्णय अनुसार उक्त अतिक्रमित क्षेत्र खाली गराउँदै वृक्षारोपण गर्न लागिएको हो ।
सागरनाथ वन विकास परियोजनाको अतिक्रमित क्षेत्र खालि गराउन जिल्ला तहमा राजनीति दलले अतिक्रमण नियन्त्रण कार्यदललाई सहयोगि भुमिका खेलेको छ । विप्लव माओवादीका नेताहरुले परियोजनाको फाँटमा खेतिगर्ने किसानसंग कुत उठाउने, खरिद विक्रिमा आर्थिक चलखेल गर्ने, सुकुम्वासिको नाममा हुकुम्वासिले हैकम जमाएर अन्याय गरेका कारण परियोजनाको फाँट खालि गराउन राजनीति दलले सहयोगि भुमिका खेलेको छ ।
सुकुमवासीको नाममा हुकुमवासीले ७ देखि १० विघामा ट्याकटरले वनको फाँटमा खेतिगर्न पाउने पक्षमा नेकपा एमाले छैन, नेकपा एमाले सर्लाहीका अध्यक्ष रेपती पन्तले भने,‘राज्यले सुकुम्वासीको घर भत्काउन मिल्दैन ।’ सागरनाथ वन परियोजनामा कुनै पार्टीले मालपोत चलाएर नेपाली कागज बनाएर खरिद बिक्रि गर्नुको साथै दादागिरी देखाएर सुकुम्वासीको नाममा लुट मचाएको उनले भने । सुकुम्वासीको घरको व्यवस्था नगरी सुकुम्वासीको घर भत्काउन नपाउने शर्तमा अतिक्रमित वन क्षेत्र खालि गराउन हामी प्रशासनलाई सहयोग गरेकाछांै , उनले भने ।
सुकुमवासीले लाखांै खर्चेर वनको फाँट खरिद गर्न नक्सने भएकाले परियोजनाको प्लटमा कसले खेति गरेको छ प्रष्ट रहेको नेकपा माओवादी केन्द्रका जिल्ला अध्यक्ष कमल बुढाथोकिले बताए । सुकुम्वासीको पक्षमा माओवादी छ, उनले भने,‘नेताको हात काटने, बम पडकाउने हुकुमवासीको साथ हामी दिदैनांै ।’ विप्लव माओवादीले सुकुम्वासिको नाममा अराजकता मचाएको छ, उनले भने । तमलोपाका जिल्ला अध्यक्ष जंगिलाल रायले परियोजनाको अतिक्रमित क्षेत्रमा सुकुम्वासी भन्दा हुकुमवासी बढि भएका कारण वन क्षेत्र खालि गराउन राजनीतिदल एक जुट भएको बताए ।
यसरी नष्ट गरियो बाली
सर्लाहीकोको ढुंग्रेखोलामा सागरनाथ वन विकास परियोजनाको २५ सय हेक्टर वन अतिक्रमन गरी लगाइएको बाली नष्ट गरी २१ असार २०७३ देखि बृक्षारोपण अभियान शुरु भएको छ ।
परियोजनाको मूर्तिया वन व्यवस्थापन शाखाअन्तर्गत अतिक्रमित जमीन मंगलबारबाट खाली गराउने कार्य शुरु भएको हो । जिल्ला वन अतिक्रमण नियन्त्रण कार्यदलले अतिक्रमित क्षेत्र खाली गराउन थालेको हो ।
प्रमुख जिल्ला अधिकारी मेघनाथ काफ्लेको नेतृत्वमा नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीको बाक्लो उपस्थितिमा परियोजनाका कर्मचारी मकै बाली मासेर वृक्षारोपण शुरु गरिएको परियोजनाका प्रमुख ज्ञानेन्द्र मिश्रले बताए । पहिलो चरणमा खेतीयुक्त ४ सय हेक्टर क्षेत्रफल खाली गराई वृक्षारोपण गरिने र क्रमशः सबै खेतीयुक्त जमीनमा वृक्षारोपण गर्ने योजना रहेको परियोजना प्रमुख मिश्रले जानकारी दिए ।
परियोजनाको मूर्तिया वन व्यवस्थापन क्षेत्रअन्तर्गत २ हजार ७ सय ५० हेक्टर क्षेत्रफल मध्ये २ हजार ५ सय ३४ हेक्टर २०६२ र २०६५ सालदेखि खेती बाली लगाउने एवं बस्तीका कारण पूर्ण रुपले अतिक्रमणको चपेटामा परेको वन क्षेत्र खाली गराउन प्रहरीले बल प्रयोग गरी विरूवा रोप्न थालेको हो। मकै मास्न आएका प्रहरी र परियोजना कर्मचारीलाई लक्षित गर्देै स्थानीयले ढुंगामुढा गर्न थालेपछि ५० राउण्ड भन्दा बढी टियर ग्यास प्रहरीले प्रहार गरेको थियो । प्रहरीले अवरोधकर्ता धपाउन प्लाष्टिकको बुलेटसमेत प्रयोग गरेको थियो ।
प्रहरी र अभियान अवरोध गर्न खोज्ने बिच भएको झडमा परेर ८ जना सुरक्षाकर्मी घाइते भएका थिए । प्रहरीलाई गुलेलीले प्रहार गर्ने २८ जनालाई पक्राउ गरिएको थियो । कार्यदलका अध्यक्ष एवं प्रमुख जिल्ला अधिकारी मेघनाथ काफ्लेले पहिलो चरणमा विशुद्ध खेती मात्र भएको अतिक्रमित जग्गा खाली गराइने बताए । घर टहरा बनेको क्षेत्रमा अहिले छुदैनौं’, प्रजिअ काफ्लेले भने, ‘धान, मकैलगायत विभिन्न खाले बालीनाली मात्र नष्ट गर्छौं। पहिलो चरणमा धरहरा चोकदेखि दक्षिण नयाँरोड(बरहथवा सडकखण्डबाट पूर्वी भागमा लगाईएको खेतीबाली नष्ट हुन्छ ।’
घर टहरा बनाएर बसोबास गरिरहेका वास्तविक सुकुम्बासीलाई सुकुम्बासी समस्या समाधान आयोगलगायत राज्यका सरोकारवाला निकायसँगको समन्वयमा पहल गर्ने तथा सरकारको निर्णय अनुसार कार्यान्वयन गर्ने उल्लेख गर्दै प्रजिअ काफ्लेले खेतीयुक्त जमीन खाली गराउने क्रममा अवरोध गर्न खोजिए आवश्यक कानूनी कारबाही प्रक्रिया अगाडि बढाउँदै सम्पूर्ण सरकारी जग्गा नियन्त्रणमा लिइने बताए । मसला, टिकलगायत विभिन्न जातका रुखको घना जंगल रहेको मुर्तीया क्षेत्र हाल सर्लाही बाहेक सप्तरी, सिराहा, सिन्धुली, मकवानपुरसहित भारतीय क्षेत्रबाट आएका सर्वसाधारण बसोबास एवं खेतीयोग्य उर्वर भूमिको रुपमा परिणत भएको छ ।
अतिक्रमणका कारण राज्यको ८ अर्बभन्दा बढीको भू(भाग नियन्त्रणबाहिर रहेको परियोजनाले अनुमान गरेको छ । उक्त जग्गा परियोजनाको नियन्त्रणमा नहुँदा वार्षिक करोडौं रुपैंया परियोजनाको आम्दानी एवं सरकारी राजस्वसमेत गुमिरहेको छ । परियोजनाको अतिक्रमित मुर्तिया वन व्यवस्थापन क्षेत्रको १ हजार विगाह क्षेत्रफलमा भने २ नं. प्रदेशको औद्योगिक क्षेत्र स्थापना गर्ने सरकारले बजेटमै घोषणा गरिसकेको छ ।
२०३७ सलामा महोत्तरी, सर्लाही र रौतहटको १३ हजार ५ सय १२ हेक्टर क्षेत्रफलमा काठ दाउरा उत्पादनका लागि सागरनाथ वन विकास परियोजना स्थापना भएको थियो । २०६२ देखि २०६५ सम्म परियोजनाको लपारवाहिले सर्लाहीको मुर्तिया क्षेत्रमा २५ सय हेक्टर क्षेत्रको वन काठ तस्करले सिध्याएका थिए ।
कर्मचारी र तस्करको मिलोमतोमा मासिएको वनमा राजनीति संरक्षण पाएकाहरुले वनका जग्गा खरिदबिक्री गर्दै खेतिपाति थालेका थिए । परियोजनाले स्थानीय प्रशासनको सहयोगमा पटक पटक अतिक्रमित क्षेत्रमा वृक्षारोपणका लागि अभियान चलाए पनि सफलता पाउन सकेका छैन । लामो समय पछि सुरु भएको अभियान सफल बनाउन सुरक्षा निकाय र वन परियोजना लागि परेको छ ।
२०७३ श्रावण १६ गते आईतबार
No comments:
Post a Comment