प्रसुति सेवामा सबै भन्दा वढी लापरवाही

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता

जनकपुरधाम............

जनकपुर अञ्चल अस्पतालको प्रसुति सेवा राम्रो छ भन्ने कुरा देश व्यापी रुपमा प्रचार प्रसार गरियो । तर, बास्तविकता भने प्रचार भन्दा विलकुल फरक पाइन्छ । सबैभन्दा ठुलो विडम्बना के हो भने प्रसुति फाँटमा नर्स नै डाक्टर  हुन्छन् । डाक्टरले गर्नुपर्ने सबै कामहरु त्यहाँ नर्सद्वारा गराइन्छ । तालिम प्राप्त नर्स भन्दा पनि विभिन्न कलेजका इन्टर्न गर्ने विद्यार्थीहरु नै प्रसुतिको डेलिभरी गराउँछन् । परिणाम स्वरुप सुत्केरी महिला र जन्मिने नवजात शिशु दुवैको ज्यान खतरामा रहन्छ । 

२०७२ सालको साउन देखि बैशाख सम्म कुल १० महिनामा ८ हजार ५ सय ९५ जना सुत्केरीले त्यहाँ सेवा लिँदा कुल १ सय ३४ जना नवजात शिशुको मृत्यु भएको अस्पतालको तथ्याङ्क छ । जसमध्ये ६ हजार ६ सय ३४ जनाको सामान्य, ५ सय २८ जनाको कम्पलीकेटेड र १ हजार ४सय ५३ जना सुत्केरी महिलाको डेलेभरी गराइएको छ । 

प्रति प्रसुतिलाई यातायात खर्च वापत नेपाल सरकारले रु.५सय उपलब्ध गराउने गर्छ । र, सामान्य प्रसुति सेवा वापत रु. १ हजार ५ सय, कम्पलीकेटेड बापत रु. ३ हजार र शल्यक्रिया वापत रु.७ हजार नेपाल सरकारले औषधि उपचार वापत अनुदान दिने गर्दछ । नेपालमा मातृ मृत्युदर र नवजात शिशु मृत्युदर घटाउन नेपाल सरकारले यस्तो अनुदान दिने गरेको भएपनि जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा मातृ र शिशु मृत्युदर घटनुको साटो वढ्दै गएको पाइन्छ । त्यसको प्रमुख कारण त्यहाँ चिकित्सकहरुले ड्यूटी नगर्नु नै हो । अप्रेशन गर्नु परे मात्र त्यहाँ चिकित्सकहरु आउने गरेको सुत्केरी महिलाहरुको गुनासो रहँदै आएको छ । 

यदि चिकित्सक आईहाले पनि सुत्केरी महिलालाई त्यहाँ उपचार गर्नुको साटो  सोही चिकित्सक काम गर्ने बाहिरको नर्सिङ होममा पठाउने गर्छन् । त्यसो गर्नुको कारण के हो भने अञ्चल अस्पतालमा सामान्य, कम्पलीकेटेड वा शल्यक्रिया गरेर पनि प्रति प्रसुति रु. ३ सय मात्र इन्सेन्टीभ दिइने गरिन्छ । सोही रकममा चिकित्सक सँगै नर्स, कार्यालय सहयोगी, स्वीपर र लेखा प्रशासन सबैमा वितरण गर्नुपर्ने हुन्छ । तर, आफ्नै नीजि नर्सिङ होममा लगेर प्रसुति गराउँदा प्रति प्रसुति १० हजार देखि २५ हजार रुपैयाँ सम्म कमाउने गरेका हुन्छन् ।

 अञ्चल अस्पतालमा वढी शल्यक्रिया नभएपनि बाहिर लग्ने सामान्य प्रसुतिलाई पनि शल्यक्रिया गराउन बाध्य पारिन्छ । अञ्चल अस्पतालमा पुग्ने वित्तिकै नर्सहरुले प्यासेन्टलाई काउन्सिलिङ गर्नुको साटो डराउने काम गर्न थाल्छन् । प्रसुतिको अवस्था गम्भीर छ, बच्चा र आमा दुवैको अवस्था सिरियस छ भनेर सुरुमा नर्सहरुले प्यासेन्टलाई डराउँछन् । त्यसपछि अप्रेशन गर्नुपर्छ नत्र दुवै मर्न सक्छन् भन्ने वित्तिकै प्यासेन्ट पार्टी त्यसो भए अप्रेशन गराईदिनुस भनेर भन्दा यहाँ डाक्टर छैन भनेर जवाफ दिन्छन् । डाक्टरलाई अनकलमा बोलाउँदा डाक्टरको मोवाईल स्वीच अफ छ भनेर नर्सले भन्छन् । त्यसो भए अब के गर्ने, कहाँ जाने भनेर प्यासेन्टले सोध्दा बाहिर नर्सिङ होममा पठाउँछन् । त्यो कार्य वापत नर्सले मोटो रकम कमिशन पाउँछन् । एम्बुलेन्सले पनि कमाई गर्छन् । र नर्सिङ होम मालामाल हुन्छन् । 

यसरी अस्पतालमा आउने प्रसुतिलाई बाहिर पठाउने कार्य नर्स, एम्बुलेन्स चालक, कार्यालय सहयोगी र स्वीपरले मात्र गर्दैनन्, चिकित्सक पनि सक्रिय हुन्छन् । कम्पलीकेटेड र शल्यक्रियाको केशमा यदि चिकित्सक अस्पतालमा आईहाल्दा उपचारमा संलग्न चिकित्सकले नै प्यासेन्टलाई डराउने काम गर्छन् । 

यहाँ अस्पतालमा बेहोस पार्ने एनेस्थेसिया छैन, अप्रेशन गर्दा जोखिम वढी हुन्छ भनेर चिकित्सकले भन्ने वित्तिकै प्यासेन्टलाई बाहिर जान बाध्य पार्छन् । अस्पतालमा अप्रेशन नगर्ने चिकित्सकले बाहिर आफ्नै वा कार्यरत बाहिरको नर्सिङ होममा अप्रेशन गर्छन् । 

यति मात्र होईन, ठुलो गोरखधन्दा कहाँ हुन्छ भने त्यही प्यासेन्टलाई फेरी अञ्चल अस्पतालमा फर्काएर सोही डाक्टरले निशुल्क उपचार गरेको कागजात बनाउँछन् । यसो गर्दा डाक्टरलाई दोहोरो फाइदा हुन्छ । एक त बाहिर पैसा कमाएकै हुन्छन् अर्कोतर्फ अञ्चल अस्पतालमा रेकर्ड देखाएमा इन्सेन्टीभ पनि प्राप्त हुन्छ । अञ्चल अस्पतालको २०७१ साउन देखि २०७२ बैशाख सम्ममा रु.२५ लाख ७८ हजार ५सय इन्सेन्टीभ दिन बाँकी रहेको अस्पतालको लेखा प्रशासनले जानकारी दिएको छ । जसमध्ये सबै भन्दा वढी इन्सेन्टीभ पाउने चिकित्सकमा डा.कल्पना बछाडको नाउँ अग्रपंक्तिमा रहेको छ । डा.धिरेन्द्र साह, डा.विजय कुमार सिंह, डा.रामजी यादव, डा.सुस्मिता झा, डा. भगवान सहनी, डा. मितु झा, डा. रहिना बानो, डा.किरण यादव र डा. रुवी सिंह आदि चिकित्सकहरुको इन्सेन्टीभ बाँकी रहेको छ ।

२०७२ अषाढ २७ गते आईतबार