‘द एक्सक्लुसिभ’ एक सामाजिक अभियन्ता

रोशनकुमार झा

सञ्चार समाजको ऐना हो भन्ने कुरा पत्रकारिताको पहिलो कक्षा देखि लिएर पत्रकारहरुले जिवन पर्यन्तसम्म घोक्ने गर्छन र समाजले पनि त्यहिरुपमा ग्रहण गरेको हुन्छ । तर कतिपय पत्रपत्रकारिता समाजको ऐनामात्र नभई समाजको सकारात्मक परिवर्तनको रेखाङ्कनसमेत गर्दछ । ऐनाले त मात्र प्रतिविम्ब दिने हो तर जसले परिवर्तनको रेखाङ्कन गर्ने गर्दछ त्यो वास्तवमा जनउत्तरदायी र जिम्मेवारीपुर्ण पत्रकारिता हो खास गरेर त्यस्तो समाजमा जहाँ अद्यावधि विकास कसले, कहिले, कहाँ र कुन स्वरुपमा गर्ने भन्ने कुराको चर्चा पनि भएको छैन । पत्रकारिता समाजको ऐना भन्ने सिद्धान्त विकसित समाजको लागि महत्वपुर्ण होला तर जनकपुरजस्तो समाजको लागि त्यहाँसम्म पुग्न कम्तीमा पनि दुई युग लाग्ने छ । दुई वर्ष अगाडी जनकपुरमा एउटा पत्रिकाको जन्म हुन्छ, पत्रिकाको जिम्मेवारी भर्खर पत्रकारिता सिक्दै गरेका एक हुल युवाले लिन्छन् । ३ दर्जन साप्ताहिक पत्रिका जहाँ बजारको आँखानै नदेखिकन विलाउँछ, त्यहाँ त्यहि थुप्रोमाथि एउटा अझ ‘झुत्रो’ थुप्रिने सबैले अडकल काटेको हुन्छ । तर आश्चर्य ! पत्रिकाले पहिलो अंकबाटै प्रभाव जमाउन सफल हुन्छ । त्यहि पत्रिका हो ‘द एक्सक्लुसिभ ।’ पहिला केहि अंक त धेरै पत्रिकाहरुले प्रभावशालीनै निकाल्ने गर्छन तर पछि त्यहि प्रभावलाई कायम राख्न सक्नु सबैको लागि चुनौती हो । यहि चुनौती समाना गर्न नसकेर धेरै पत्रिकाको मृत्यु भैसकेको छ । तर ‘द एक्सक्लुसिभ’ले त्यो चुनौतीलाई सामना ग¥यो, प्रभावशाली हिसाबलेनै सामना ग¥यो र पछिल्लो दुई वर्षको सानो उमेरमानै यो पत्रिका पाठकको आवश्यक्ताकोरुपमा स्थापित भैसकेको छ । पाठकलाई ‘द एक्सक्लुसिभ’को वानि लागिसकेको छ । यहाँ पत्रिकाका सम्पादक अजय अनुरागी, एउटा सफल नेतृत्वकोरुपमा स्थापित भैसकेका छन । पत्रिकाले समाजको प्रतिविम्ब निर्माण गर्ने गर्दछ, समाजको विचारलाई प्रतिध्वनित गर्दछ, विचारको निर्माण गर्दछ, विचारको प्रवाह र संश्लेशन गर्दछ, समाज विकासको रेखाङ्कन गर्दछ, आलोचना र समालोचना गर्दछ, समाजलाई दिशानिर्देश गर्दछ अर्थात एउटा समाजिक अभियन्ताकोरुपमा समाजलाई स्थापित गर्न, कुसंस्कारलाई प्रतिस्थापित गर्न र अग्रगमणतिर समाजलाई उत्पे्ररित गर्न प्रयास गर्दछ, जनकपुरका कति पत्रिका यस कुरामा सफल छन भन्ने कुरा अनुसन्धान र खोजविनकै विषय हुन तर ‘द एक्सक्लुसिभ’ले यि सबैकुरामा सदैव प्रयत्नशील रहेको मैले पाएको छु ।
दोस्रो कुरा ‘द एक्सक्लुसिभ’ले एउटा सम्पुर्ण ‘प्याकेज’ दिन्छ । पत्रिकामा राजनीतिक, सामाजिक, साँस्कृतिक, खेलकुद, मनोरञ्जन, विचारका साथै व्यङ्ग्यको बडो राम्रो समिश्रण छ जोकि एउटा पुर्ण ‘सचार’ हो । पाठकले बडो सुरुचिपुर्वक सबै परिकारको रसस्वादन गर्ने गर्दछ । खोजखबर र विश्लेशनात्मक सामाचार अझ पत्रिकाको सबैभन्दा महत्वपुर्ण पक्ष हो । यसले पाठकलाई पत्रिकाप्रति आकृष्ट गर्छ र समाजले परिवर्तनको दिशाबोध गर्छ । भाषाशैली एकदमै सहज, स्पष्ट र प्रभावशाली छ ।
पत्रिकाको कमजोर पक्ष केलाउनु एकदमै गाहूो काम हो । किनकि राम्राको भिडमा नराम्रो कुरा खोज्नु भुसमा सियो खोज्नु जतिकै कठिन छ । त्यसैले म नराम्रो भन्दा पनि कम राम्रो भन्ने कुराहरुप्रति ध्यानाकृष्ट गराउन चाहन्छु ।
‘द एक्सक्लुसिभ’का रिपोर्टहरु एकदमै लामा लामा हुन्छन् । एउटै रिपोर्ट दुई पेजसम्मको हुन्छ । पाठक त्यति लामा रिपोर्टहरु पढ्न झर्को मान्छन । ‘न्युज रिपोर्ट’ कम शब्दमा तर प्रभावकारी तवरले लेख्दा राम्रो । रिपोर्ट लामा हुँदा एउटै कुरा दोहूो¥याएर आउँछ । विविसी लगायत विश्वका ठुला मेडियाहरुले ५०० शब्दसम्ममा राम्रा, प्रभावकारी र विश्वस्तरिय समाचारहरु सम्प्रेशन गर्ने गरेको छ । ‘द एक्सक्लुसिभ’संग पनि त्यस्तै अपेक्षा गरेको छु । अर्को कुरा सेटिङ्गको हो जोकि विशुद्ध टेक्निकल कुरा हो । पत्रिकाको सेटिङ्ग एउटा साप्ताहिक पत्रिकाजस्तो भएन । पत्रिकालाई उसको सेटिङ्गले आकर्षकस्वरुप प्रदान गर्ने गर्दछ, जसले पाठकलाई अकर्षित गर्छ । प्रथम कुरा पाठकले हेर्दानै पढुँ पढुँ महसुस गर्ने कुरा हो, जसले उसलाई हातमा पत्रिका लिन मजबुर गरेको हुन्छ । पछि मात्र पत्रिकाको विषयले पाठकलाई बाँध्ने गर्दछ । तेस्रो कुरा हो, पठनीय सामग्रीको कमी । पत्रिकाले बढी विषयको उठान गर्दैन । पत्रिकामा साप्ताह भरिमा जिल्ला, क्षेत्र, समाज वा राष्टूमा भएका महत्वपुर्ण घटनालाई पनि एक पेज प्रदान गरेको भए सुनमा सुगन्ध हुन्थ्यो । अन्तमा, म फेरी दोहो¥याउन चाहन्छु, जहाँ राम्रा हुन्छन, त्यहिँ कम राम्रा कुरा पनि हुन्छन । पत्रिकाले अगामी दिनमा ती सारा कम राम्रा कुरालाई एकदमै राम्रो स्तरमा पु¥याउनेछन भन्ने विश्वास लिएको छु । पत्रिकाले सफलतापुर्वक दुई वर्ष सम्पन्न गरेको अवसरमा पत्रिका परिवारलाई बधाई र तेस्रो वर्षमा प्रवेश गरेको अवसरमा शुभकामना ।