बाई–बाई ब्रो !

एसपी उत्तम राज सुवेदी ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता

जनकपुरधाम............

जनकपुरमा विहिवार देखि शनिबार सम्म प्रत्येक व्यक्तिको मुखमा एउटै कुराले चर्चा पाएको छ । एसपी सुवेदीको सरुवा भयो रे ! प्रायः जसो मान्छे स्तबध देखिएका छन् । अचानकै कसरी  सरुवा भयो त? एसपी सुवेदीको मात्र सरुवा भएको हो की अन्य एसपीहरुको पनि,भन्ने प्रश्न समेत गर्ने गरेका छन् । ए देशैभरी सरुवा भएको हो, त्यसो हो भने यो त नियमित प्रक्रिया हो । पुलिसमा त हुन्छ नै । नत्र भने मानौं जनकपुरवासी एसपी सुवेदीको सरुवा रोक्नका लागि ठुलो आन्दोलनै गर्ने अवस्था आएको भए आन्दोलन गर्न तयार हुने थियो होला । जनकपुरको सेना क्याम्पमा को प्रमुख आए, गए त्यो समाचारको विषय पनि बनेको छैन । किनभने नेपाल आर्मी भन्ने संस्था समाजिकरण भएको छैन । र, हुनु पनि हुन्न । तर, नेपाल सरकारले नेपाल प्रहरीलाई समाजमा घुलमिल भएर नागरिकको आवश्यकता अनुसार सेवा (व्यावसायिकता) प्रदान गर्न भनेको पनि छ । माओवादीले सशस्त्र विद्रोह गरेको बेला अर्धसैन्य बलको रुपमा गठन गरेको सशस्त्र प्रहरी बल केही हदसम्म समाजमा खुलेका पनि छन र केही हदसम्म ‘रिजर्भड’ पनि हुन्छन् । त्यसैले सशस्त्र प्रहरी प्रमुखको सरुवा हुँदा जनकपुरमा धेरै चर्चाको विषय बन्दैन । विगतका वर्षहरुमा हुन त नेपाल प्रहरीमा पनि खास गरी धनुषामा कुनै एसपीको सरुवा हुँदा त्यसरी जनताले पनि धेरै चासो राख्दैन्थ्यो । किनभने प्रहरी भनेकै जात नै नराम्रो । प्रहरीसँगको दोस्ती पनि नराम्रो र वैर पनि नराम्रो भन्ने मान्यता विद्यमान थियो । खास गरी गाउँ नै गाउँ रहेको यस जिल्लाका अधिकांश मानिसहरु कृषिमा आश्रित थिए । जसो(तसो खेती गर्ने र जे उत्पादन भयो त्यसैमा रुखा(सुखा खाएर निश्चिन्त भएर बस्ने प्रवृति थियो । प्रहरीकोमा जानै परे वा कुनै समस्या नै परे मान्छेको सातो उड्थ्यो । किनभने नेपालमा पहिला कुट्नुस अनि थुन्नुस र बुझ्नुस भन्ने धारणा रहेको थियो । पुलिसले पक्राउ गर्यो कि अब यति चरम यातना पाउने हो कि ठेगान छैन भन्ने डर सबैमा रहन्थ्यो । प्रहरीले थुनामा रहेका थुनुवासँग जस्तो सुकै अमानवीय व्यवहार समेत गर्न मानौं छुट थियो । यति सम्म कि कसैलाई थुनाउनु परे यति रुपैयाँ, थुनामा कुटाउनु परे थप रुपैयाँ, झुठा मुद्दामा फसाउनु परे यति रुपैयाँ, कसैको इन्काउन्टर गर्नु परे यति रुपैयाँ भन्ने ‘दाम’ नै तोकिएको हुन्थ्यो रे ! पाँच वर्ष भन्दा मुनिको बच्चाले बदमासी गर्दा, खाना नखाँदा, नसुत्दा आमा बुवाले पुलिस बोलाईदिन्छु भन्ने डर देखाई बच्चालाई आफु अनुकुल व्यवहार गर्न लगाउने प्रवृति रहेको छ । त्यो मनोविज्ञानले पनि पुलिस भनेको डर लाग्दो र खतरनाक व्यक्ति हो भन्ने कुरा विकसित हुँदै गएको पाइन्छ । फेरी बाल्यकालमा खेल्ने चोर सिपाहीको खेलमा पनि सिपाही भनेको कति बलवान हुन्छन भन्ने कुरा मानिसले यस समाजमा बच्चा देखि नै बुझ्ने गरेको हुन्छ । एक किसिमले पुलिस प्रति मानिसको नकारात्मक धारणा पनि बन्ने गथर््यो । तर, पछिल्ला समयहरुमा खासगरी माओवादीको सशस्त्र विद्रोह र मधेसको सशस्त्र समुहहरुद्वारा गरिएको हिंसात्मक क्रियाकलापले समाजमा व्यक्तिहरु भय र त्रासको जिवन बाँच्न बाध्य थिए । मानिसको अपहरण, चन्दा आतंक, हत्या, बम विस्फोटन जस्ता घटनाहरु बढ्दै जाँदा असुरक्षा वढ्दै गएको थियो । जनकपुरमा सर्बेन्द्र खनाल आएपछि विग्रदै गएको सुरक्षा अवस्थालाई टूयाकमा फर्काउन एउटा प्रयासको सुरुवात भयो । सशस्त्र समुहका नेतालाई पक्राउ गरी कानुनी दायरामा ल्याएर पीडकलाई सजाय र पीडितलाई न्याय दिलाउनु पर्ने कुरालाई विर्सेर खनालले इन्काउन्टरको बाटो पनि अख्तियार गरे । समाज सशस्त्र समुहहरुबाट यति सम्म आतंकित थिए कि प्रहरीले गरेको इन्काउन्टरलाई समाजले पनि मौन बसेर एक किसिमले समर्थन दिए । कतिपयले खुशियाली समेत व्यक्त गरे । गत वर्ष साउनमा धनुषाको प्रहरी प्रमुखको जिम्मेवारी सम्भालेर आएका उत्तम राज सुवेदीसँग जनताले धेरै नै अपेक्षा राखे । उनले आफ्नो एक वर्षको कार्यकालमा धनुषामा शान्ति सुरक्षालाई प्राथमिकतामा राखि प्रहरीको सर्वाधिक खोजीको सूचिमा रहेका सशस्त्र समुहका नाइकेहरुलाई पनि पक्राउ गरी कानुनको दायरा भित्र ल्याए । उनले सबैभन्दा राम्रो काम के गरे भने विगतका एसपीहरुले अख्तियार गर्ने गरेको इन्काउन्टरको बाटोलाई त्यागे । राष्टिूय मानव अधिकार आयोग मध्यमाञ्चल क्षेत्रिय कार्यालय जनकपुरका प्रमुख बुद्ध नारायण साहनी केवटको विश्लेषणमा शान्ति सुरक्षाको अवस्था सुधारोन्मुख भइरहेको बेला एसपी सुवेदीको आगमन भएपछि एउटा कुरामा सुधार आयो, त्यो भने इन्काउन्टरको पाटोमा । उनका अनुसार कुनै पनि व्यक्तिलाई अपराध गरेको अभियोगमा प्रहरीले अनुसन्धानको दायरामा लिन सक्छ तर प्रहरीको प्रवृति के देखिएको थियो भने सशस्त्र समुहका नेता तथा कार्यकर्ताहरुलाई नियन्त्रणमा लिएर कानुन अनुसार कारवाही चलाउनु भन्दा पनि दोहोरो भिडन्तमा मारिएको भन्ने प्रवृतिको विकास हुँदै गएको थियो । सुवेदी आएपछि उनको कार्यकालमा इन्काउन्टर भएन त्यो राम्रो काम पक्कै भयो । तर, विगतका समयमा भएका अपराधहरुमा आरोपित पीडकहरुलाई अझैं पनि कानुनको दायरामा वा अनुसन्धानको दायरामा ल्याउन नसक्नु उनको विफलता हो । मानव अधिकारकर्मी दयाराम परियारकै हत्यामा जाहेरी दरखास्त दर्ता गरी अनुसन्धानको प्रक्रिया अगाडी वढाई कानुनी प्रक्रिया चलाउन सकेनन् । त्यसैगरी जनकपुरमा सुरक्षा फौजद्वारा नियन्त्रणमा लिई हत्या गरेका ५ जना यूवाहरुको पीडकहरुलाई पक्राउ गरी कारवाही गर्न उनले न त तदारुकता देखाए न त कुनै एक्सन नै लिए । उनको रोल यथास्थितिकै रहयो । थुनुवा कक्षको नियमित अनुगमन गर्ने अधिकारकर्मी तथा एडबोकेशी फोरम धनुषाका अध्यक्ष समेत रहेका अधिवक्ता राजकुमार महासेठका अनुसार थुनुवाहरुलाई विगतको समयको तुलनामा भौतिक यातना नदिएपनि थुनुवा कक्षको भित्री अवस्थामा कुनै सुधार आउन सकेन । सुवेदीको कार्यकालमा पनि थुनुवाकोठाको सर सफाईको अवस्था, थुनुवालाई प्रदान गरिने खाना तथा पानीको व्यवस्था र अन्य वातावरणमा कुनै सुधार हुन सकेन । इन्काउन्टर नहुनु, गैरकानुनी थुनामा पनि व्यापक सुधार आएको उनको तर्क छ । पक्राउ परेको २४ देखि ३० घन्टामा मुद्दा चलाईदिने हुनाले गैरकानुनी थुनामा पनि धेरै सुधार भएको महासेठको विश्लेषण छ । नेपाल बार एसोशिएशन जनकपुरका पुर्व अध्यक्ष अधिवक्ता श्याम कुमार मिश्राका अनुसार एसपी सुवेदीको कार्यकालमा मुद्दाको अनुसन्धान प्रक्रिया पनि बैज्ञानिक देखिन्थ्यो । अपराध सावित गर्न अभियुक्तहरुको बीचको कडी जोड्न उनले धेरै बुद्धि लगाएर र मिहिनेत गरेको प्रष्ट देखिन्थ्यो । उनको कार्यशैली हेर्दा फौजदारी अपराधमा उनको राम्रो अनुभव रहेको पाइन्थ्यो । जुन की विगतका एसपीहरुको कार्यकालमा देखिदैन्थ्यो । नेपाल उद्योग बाणिज्य महासंघका केन्द्रिय सदस्य तथा जनकपुर उद्योग बाणिज्य संघका पुर्व अध्यक्ष निर्मल चौधरीका अनुसार सुवेदीको कार्यकाल व्यापारीहरुको दृष्टिकोणले धेरै सराहनिय र प्रशंसनिय रह्यो । कुनै पनि अपराधका अभियुक्तलाई तत्कालै पक्राउ गर्ने र त्यसको सफल अनुसन्धान गरी कानुनको दायरामा ल्याई नतिजा दिने एक्सन ओरिएन्टेड एसपीको रुपमा लिन सकिन्छ । चौधरीका अनुसार सुरक्षा अवस्थामा सुधार ल्याएकै कारण व्यापारीहरुको मनोवल उच्च थियो । विगतको समयमा साँझ नै जनकपुरको बजार बन्द हुन्थ्यो । तर, अहिले राति ९ बजेसम्म पनि बजार खुलेको हुन्छ । व्यापारीहरु चन्दा आतंकबाट आक्रान्त रहन्थ्यो । तर, सुवेदीको कार्यकालमा चन्दा आतंक धेरै न्युन थियो । यसरी हेर्ने हो भने एसपी सुवेदीको कार्यकाललाई चौतर्फी रुपमा प्रशंसा गरिएको छ । उनले आफै भन्ने गरेको अरुण सिंघानियाको हत्याको रहस्यलाई उजागर गरी दोषीलाई कारवाही गराउने प्रतिवद्धता पुरा गर्न सकेनन् । तर, जे भएपनि जनकपुरमा अहिले सबैले एसपी सुवेदीको प्रशंसा गरिरहेका छन् । अब आउने एसपी गणेश बहादुर थापा कस्तो होला, शान्ति सु व्यवस्था कायम होलान नहोलान, अपराधिहरु फेरी सलबलाउलान् कि भन्ने डर र आशंका पनि थपिएको छ । अब आउने एसपी थापाले जनताको आकांक्षा र एसपी सुवेदीले निर्धारण गरेको कार्यमानलाई निरन्तरता देलान कि नदेलान भन्ने आशंका समेत उब्जिएको छ ।

२७ जेष्ठ २०७१ मा धनुषामा उल्लेखनिय सेवा प्रदान गरेवापत 

पतञ्जली योग समिति नेपालले एसपी सुवेदीलाई गरेको सम्मान ।

नेपालको दुर्गम पहाडी क्षेत्र भोजपुर जिल्लाको ठल गाविस वडा नं. १ मा २०२४ साल कार्तिक ६ गते जन्मिनुभएका श्री सिताराम सुवेदी ज्यूका जेष्ठ सुपुत्र काठमाण्डौ महानगरपालिका वडा नं. ३५, कोटेश्वरमा स्थायी वसोबास गरिरहनुभएका प्रहरी उपरीक्षक श्री उत्तम राज सुवेदी ज्यूले विक्रम सम्बत २०४९ सालमा प्रहरी सेवाको खुल्ला प्रतिस्पर्धाबाट प्रहरी निरीक्षक पदमा नेपाल प्रहरी संगठनमा भर्ना भई प्रहरी उपरीक्षक जस्तो गरिमामय उच्च ओहदाको पद भार समेत सम्हाली सकेको अवस्थामा प्रहरी सेवामा आवश्यक उच्च कोटीको भिआईपी, भिभिआइपी सुरक्षा व्यवस्थापन तालिम, दैविक प्रकोप उद्धार तालिम, जंगल वारफेयर तालिम, अपराध अनुसन्धान तालिम, हवाई अड्डा सुरक्षा तालिम र प्रहरी प्रशासन तालिम जस्ता धेरै प्रकारका तालिमहरु प्राप्त गरी प्रहरी उपरीक्षक सुवेदी ज्यू स्वदेश तथा यूएन मिशन मार्फत विदेशका विभिन्न सुगम तथा दुर्गम भु भागहरुमा प्राप्त सिमित स्रोत र साधनका वावजुद अनवरतरुपमा राष्टू सेवामा समर्पित भई सत्य, सेवा, सुरक्षणमको मुल मन्त्रलाई आत्मसात गर्दै देश र जनताको सुरक्षामा निरन्तर रुपमा निश्पक्ष सेवा प्रदान गरिरहनुभएको र विगत २०७० साल श्रावण महिनाबाट जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषामा आई विभिन्न अपराधिक क्रियाकलापहरुमा संलग्न सांगठनिक भुमिगत गिरोहहरुका नाईके तथा कार्यकर्ताहरुलाई नियन्त्रणमा लिई धनुषा जिल्लाको शान्ति, सुरक्षामा उल्लेखनिय सुधार पु¥याउनुभएको योगदानको कदर स्वरुप तपाईलाई पतंजली योग समिति नेपाल, सम्पुर्ण योग प्रेमी धनुषाबासी दाजुभाई तथा दिदी बहिनीहरु, स्वामी रामदेवजी महाराज र आयुर्वेद शिरोमनि आचार्य बालकृष्णजी महाराज समेतको तर्पmबाट तपाईको सु स्वास्थ्य, दीर्घायु तथा उत्तरोतर प्रगतिको कामना गर्दै यो सम्मान पत्र अर्पण गर्दछौं । २७ जेष्ठ २०७१ मा पतंजली योग समिति, नेपाल केन्द्रिय कार्यालय मण्डिकाटार काठमाण्डौले धनुषाका प्रहरी उपरीक्षक सुवेदीलाई प्रदान गरेको सम्मान पत्रमा माथिको उक्त कुराहरु लेखिएको छ ।

यसरी उनी सम्मानित हुनुको मुख्य कारण धनुषामा उनले अपराधसँग कहिलेपनि सम्झौता गरेनन् । उनको डरले अपराधिहरु जिल्ला छोडी छिमेकी मुलुक भारत र देशकै अन्य जिल्लाहरुमा पलायन हुन बाध्य भए । फरार अभियुक्तहरुलाई पनि देशको अन्य जिल्ला र छिमेकी मुलुक भारतबाट समेत पक्राउ गर्न सफल भएपछि अपराधिहरु थर्कमान भए । उनले चाहेको भए अपराधिलाई पक्राउ नगरी वा अनुसन्धानलाई फितलो बनाएर विगतकै एसपीहरु झैं टन्न रुपैयाँ कमाएर जान सक्थे । तर, उनले त्यसो गरेनन् । राजनैतिक दवाव र प्रभावमा समेत उनी प्रायः जसो परेनन् । यस्तो किन भएको हो भने विगतका कालखण्डमा प्रहरी उपरीक्षकहरु रुपैयाँ कमाउने कार्यलाई नै सर्बेसर्बा मान्थे तर अहिलेका केही सिमित एसपीहरु करियरलाई अगाडी वढाई बढुवा हुँदै प्रहरी संगठनको सर्बोच्च पदमा कसरी पुग्ने भन्ने धारणा राख्ने गरेको पाइन्छ । सुवेदी जस्ता एसपीहरुकै कारण पैसा कमाउनु भन्दा पनि नाउँ कमाएर किर्तिमान स्थापित गरी जनताको सेवा कसरी गर्ने भन्ने उद्देश्य राखेको हुनाले पुलिसको अप्रोचमा पनि परिवर्तन हुँदै गएको जनताले अनुभुति गर्न थालेका छन् । समाजमा धुमिलिदै गएको नेपाल प्रहरी संगठनको छविलाई माथि उठाउन यस्ता एसपीहरुलाई समाज र प्रहरी संगठनका सर्बोच्च व्यक्तित्वहरुले पनि उत्पे्ररित गरिरहनु पर्दछ ।

२०७१ भदौ २२ गते आईतबार