गृहयूद्धमा फस्दै मुलुक

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............

संविधानसभाको प्रभावकारिता सभामा कस्ता व्यक्तिले भाग लिन्छन्, सभाले बनाउने प्रावधानहरु कस्ता छन्, तथा सभाद्वारा पारित निर्णयहरु कार्यान्वयन गरिन्छन वा गरिँदैनन्, भन्ने कुरामा निर्भर रहन्छ । विश्व इतिहासमा विशेष गरी जनक्रान्ति, स्वतन्त्रता तथा उपनिवेशबाट मुक्त भएका धेरै देशहरुले संविधानसभालाई सफलता पुर्वक प्रयोग गरेका छन् । भारत, आयरलेन्ड, इटाली तथा नर्बे जस्ता देशहरुले संविधानसभाको प्रयोगबाट नयाँ संविधान निर्माण गरी धेरै हदसम्मको स्थिर प्रजातन्त्र स्थापना गरेका छन् । तर, ठुलो आन्दोलन पछि पनि र संविधान सभा गठन गरिएतापनि पाकिस्तान, फ्रान्स र रसिया जस्ता देशहरु असफल रहे । सन् १९४७ मा पाकिस्तानमा गठित संविधानसभाबाट दशकौं सम्म सैनिक तानाशाही तथा सामन्ती प्रजातान्त्रिक सरकारको प्रादुर्भाव हुन गयो ।
त्यसैगरी सन् १७८९ मा फ्रान्समा गठित संविधानसभाले लामो गृह यूद्ध रोक्न असफल रह्यो जुन तत्कालित राजाको फाँसीमा टुङ्गिन पुग्यो । त्यसपछि गठित अस्थिर तथा हिंसात्मक सरकारहरुलाई अन्ततः अपदस्थ गरी नेपोलियन बोनापार्ट सत्तामा आए ।
रसियामा लेनिनका बोल्सेभिक क्रान्तिकारीहरुले संविधानसभालाई समर्थन गरेका थिए । तर, रसियन राजालाई अपदस्थ गरेपछि गठित उक्त सभालाई नियन्त्रण गर्न सकेनन् । प्रजातन्त्रवादीहरु बीच अल्पमतमा परेका लेनिन संविधान सभाको विरुद्धमा उभिए र भने,‘ साम्यवादी गणतन्त्र सामान्य भन्दा उच्च स्तरको प्रजातन्त्र हो ।’ तत्पश्चात, लेनिनको सैन्यले संविधानसभालाई हतियारको प्रयोगबाट बन्द गरेपछि रसिया रक्तपुर्ण लामो गृह यूद्धमा होमियो । तसर्थ, संविधानसभाले या त शान्ति र प्रजातन्त्र ल्याउन सक्दछ वा यसले तानाशाही अथवा गृह यूद्धलाई पनि निम्तियाउन सक्छ ।
 हो, नेपालमा पनि शदियौं देखिको नेपाली जनताको संविधानसभाबाट नयाँ संविधानको सपना असोज ३ गते साँझ ५ बजे साकार हुन गईरहेको छ । तर, जारी हुने नयाँ संविधानले उत्पीडित, उपेक्षित, बञ्चित वर्ग आदिको भावनालाई सम्बोधन नगरेको हुनाले नेपालमा अहिले पनि खस शासकहरु तानाशाहका रुपमा अगाडी देखा परेका छन् भने नेपालमा एक खाले गृह यूद्धको लक्षणहरु देखा पर्न थालेका छन् ।
गणितको आधारमा संविधान गृह यूद्धको एक कारण
अमेरिकाका पुर्व राष्टूपति जिमी कार्टरले भनेका छन्,‘ जब देशका जनताका अवाज सुन्न सकिन्न ठिक त्यसैबेला हामी गल्ती गर्दछौं ।’ यो कुरा उनले राज्य संचालन गर्नका लागि सरकारले ध्यान दिनुपर्ने कुराको सवालमा भनेका हुन । तर, नेपालमा नेपाली जनताको भाग्य भविष्यको निर्धारण गरिने संविधानसभाबाट संविधान निर्माण हुन गईरहेको अवस्थामा पनि करिब ४० दिन देखि लाखौं जनता सडकमा उभिएर, आफ्नो ज्यानको आहुति दिएर संवैधानिक अधिकारको माग गरिरहँदा मधेसीको मागलाई पुरा पुरी वेवास्ता गरी जसरी संविधान जारी गर्न लागिएको छ त्यसले मधेसमा शान्ति होइन थप हिंसा भड्किने र मुलुकमा गृह यूद्ध चर्किने संम्भावना प्रवल हुँदै गएको छ ।
दुई तिहाई भन्दा बढी मतको आधारमा संविधानसभाबाट संविधान जारी हुनुले कानुनी वैधता प्राप्त गर्न सकेपनि देशको आधा भन्दा वढी जनसंख्याले संविधानलाई आत्मसाथ नगरी जलाईरहने परिस्थिति निर्माण हुनुले पनि यो संविधानको औचित्यता माथि प्रश्न चिन्ह खडा गरेको छ ।
महात्मा गान्धीले भनेका छन्,‘मेरो बुझाईको लोकतन्त्र, सर्बाधिक कमजोरले पनि सर्बाधिक ताकतवर जतिकै समान अवसर पाउनु हो ।’ तर, नेपालमा अहिले जारी भईरहेको संविधानमा कमजोर वर्गको अधिकार सुनिश्चित हुन गईरहेको छैन । सदियौं देखि वर्चस्व जमाई ताकतवर बनेका एउटा खास खस समुदायलाई नै झन् झन् ताकतवर बनाउने र उपेक्षित, उत्पीडित वर्ग समुदायलाई झन् झ्न कमजोर बनाउने काम नयाँ संविधानबाट गईरहेको छ ।
संविधानसभामा हाल कायम ५९८ सभासदहरुमध्ये ५३७ जनाले हस्ताक्षर गरेका छन् भने हस्ताक्षर नगर्नेमा अधिकांश तराई मधेस केन्द्रीत दलबाट प्रतिनिधित्व गरेका सभासद् छन् । भदौ ३० गते संविधानको विधेयकमा मतदान हुँदा कुल ५३२ सभासद् सहभागी रहेकोमा ५०७ ले पक्षमा र २५ सभासद्ले विपक्षमा मतदान गरेक थिए ।
मतदानमा अनुपस्थित केही र विपक्षी राप्रपा नेपालका सभासद्सहितको हस्ताक्षरका कारण संख्या बढेको हो । सो मतदानमा अनुपस्थित विश्वेन्द्र पासवान, लक्ष्मण राजवंशी, राज्यलक्ष्मी गोल्छा, मेघराज नेपाली (निषाद) ले पनि संविधानको प्रतिमा हस्ताक्षर गरे । हस्ताक्षर कार्य समाप्तिपछि सभाध्यक्ष सुवास नेम्वाङले नेपाली काँग्रेसका सभापति एवम् प्रधानमन्त्री सुशील कोइराला, नेकपा (एमाले)का अध्यक्ष केपी शर्मा ओली, नेकपा (माओवादी)का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाललगायत सभासद्को उपस्थितिमा नेपालको संविधान २०७२ मा हस्ताक्षर गरी प्रमाणीकरण गरेका थिए । सभाध्यक्ष नेम्वाङ आफूले प्रमाणीकरण गरेको प्रति संविधानसभा भवनस्थित ल्होत्से हलमा उपस्थित राजनीतिक दलका शीर्ष नेता, सभासद् एवम् सञ्चारकर्मीसामु सार्वजनिक गरेका थिए । सो अवसरमा तालीको गड्गडाहट करिब पाँच मिनेटसम्म गुञ्जिएको थियो  । हलको माथिल्लो मञ्चमा रहेका शीर्ष नेताहरुले तालीको गड्गडाहटका बीचमा संयुक्त रुपमा हात हल्लाई सबैलाई अभिवादन गरेका थिए । प्रमाणीकरण गर्ने सङ्क्षिप्त कार्यक्रमपछि सभाध्यक्ष नेम्वाङसहित शीर्ष नेतासित तस्बिर खिंचाउन सभासद्को भीड लागेको थियो  ।



२०७२ आशिन ०३ गते आईतबार