प्रहरी संगठन भित्र ‘सेक्स स्कयान्डल’

प्रहरीको उक्त नारा ‘सत्य सेवा सुरक्षणम’ 

पुर्णतः व्यवहारमा हालसम्म लागु हुन सकेको छैन ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता

जनकपुरधाम............

धनुषा प्रहरीमा सबै प्रहरीहरु राम्रा नै छन् भन्ने कुरा छैन । जनताको रखबाला तथा पहरेदारको भुमिका निर्वाह गर्ने भएकै हुनाले प्रहरीलाई मानिसले आफ्नो रक्षक ठान्छन् । तर, रक्षक नै भक्षक भई दियो भने जनता जाउन त कहाँ जाउन । यदि पुरुष प्रहरीबाट महिला प्रहरी नै असुरक्षित महसुस गर्न थाल्यो भने के हुन्छ ? विगतमा पनि देशका विभिन्न ठाउँहरुमा महिला प्रहरीहरु पुरुष प्रहरीबाटै असुरक्षित रहेको, यौन शोषणमा पर्ने गरेको र बलात्कृत समेत हुनु परेको घटनाहरु पनि संचार माध्यममा नआएको होइन ।

धनुषामा पनि केही पुरुष प्रहरीहरुले महिला प्रहरीहरुलाई शारिरीक शोषण गर्ने गरेको कुरा पनि नचलेको होइन । प्रहरी स्रोतका अनुसार धनुषामा पनि केही पुरुष प्रहरी महिला प्रहरीलाई विभिन्न प्रलोभन दिएर यौन शोषण गर्ने गरेका छन् भने केही महिला प्रहरीहरु बाहिर यौन धन्दा समेत गर्ने गरेका छन् । 

प्रहरी संगठन भित्र ‘सेक्स स्कयान्डल’

प्रहरी संगठन भित्र ‘सेक्स स्कयान्डल’ को घटनाको द एक्सक्लुसिभले तपाईहरु समक्ष पर्दाफास गर्दैछ । इलाका प्रहरी कार्यालय ढल्केवरमा कार्यरत एक जना महिला प्रहरी बाहिरका एक जना महिलासँग यौन सम्बन्ध राखेको खुलासा भएको छ । ३ कार्तिक २०७१ मा ती दुवै जना महिलाले रक्सी खाएर यौन सम्बन्ध राखि रहेको बेला दुवै महिला बीच झगडा, विवाद र कुटाकुट भएपछि मात्र उक्त कुरा सार्वजनिक भएको हो । महिला समलिङ्गी रहेकी ती महिला प्रहरी र अर्को महिला बीच प्रेम पत्र आदान प्रदान हुनुका साथ साथै एक अर्को बीच नगद र जिन्सी सामानहरु जसरी प्रेमी र प्रेमिका बीच आदान प्रदान गरिन्छ त्यसरी नै आदान प्रदान गर्ने गरेको थियो । नगद, जिन्सी सामान र सुन चाँदी समेत आदान प्रदान गरिएको थियो । लामो समय देखि यौन सम्बन्ध राखेकी ती दुवै महिला बीच झगडा भएपछि बाहिरकी महिलाले आफुले दिएको सामानहरु फिर्ता गर्न वा फिर्ता नगरे त्यसको नराम्रो परिणाम भोग्नुपर्ने चेतावनी समेत दिएकी थिइन । त्यसपछि जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाले उक्त महिला प्रहरीलाई जिल्लामा तानेको थियो । अहिले ती महिला जिल्ला प्रहरीमै कार्यरत छिन् । केही महिला प्रहरीहरु अहिले पनि ‘कलगर्ल’को रुपमा कार्यरत रहेको केही प्रहरीहरुको भनाई छ ।

जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषामा मेजर हवलदारको भुमिका यम सापकोटा धेरै वर्ष देखि काम गरिरहेका छन् । मेजर हवलदारको काम के हो भने सिपाहीहरुको ड्यूटी मिलाउनु र परिचालन गर्नु । अहिले उनी मध्य क्षेत्रिय प्रहरी कार्यालय हेटौडा तानिएका छन् । प्रहरी स्रोत कै अनुसार यम सापकोटा महिला प्रहरीहरुलाई राम्रो ठाउँमा ड्यूटी मिलाइ दिन्छु वा ड्यूटी नै गर्न दिन्न बरु त्यसको साटो यौन सम्बन्ध स्थापित गर्नु पर्छ भनेर महिला प्रहरीहरुलाई भन्ने गर्थे । हुन त केही प्रहरी के पनि भन्छन, भने यम सापकोटाका श्रीमति पनि आफ्नो श्रीमानको सेक्सको वफादारी प्रति सशंकित नभएको पनि होइन । सापकोटाको सवालमा पहिले पनि काठमाण्डौबाट प्रकाशित हुने साप्ताहिक पत्रिकाहरुमा सापकोटाले आफ्नो अफिसरहरुलाई महिला सप्लाई  गर्ने गरेको भनेर समाचारहरु समेत प्रकाशित भईसकेका छन् ।

केही पुरुष प्रहरीका अनुसार ड्यूटी खटाउनका लागि सापकोटाले पुरुष प्रहरीसँग पनि घुस माग्ने गर्थे । त्यसैगरी डिआइजीको कार्यालय हेटौडाले धनुषाका प्रहरी जवान महेन्द्र महत्तो र प्रहरी उपरीक्षक गणेश बहादुर थापा क्षेत्रीका पिएसओ रहेका प्रहरी हवलदार बडाबाबु यादवलाई समेत झिकाएको छ । प्रहरी स्रोतका अनुसार भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको जनकपुर भ्रमण हुने भनिएपछि सुरक्षा अनुगमनको क्रममा डिआइजी प्रकाश अर्यालको गाडीलाई राति १२ बजे सफा गरेर ल्याउन भनेपछि भोली विहान गरिदिन्छु भनेका कारण अटेरी गर्यो, एसपीको पिएसओ वस्ने लायकै मान्छे होइन भनेर उनलाई विभागिय कारवाहीका लागि तानिएको हो । 

त्यसैगरी प्रहरी जवान महेन्द्र महत्तो बाहिर आफु असई हो, सइ हो भन्दै मान्छेसँग पैसा उठाउने गरेको आरोपमा उनलाई डिआइजी अर्यालले तानेको हो । यस सबालमा जिल्ला प्रहरी कार्यालयका प्रवक्ता समेत रहेको डिएसपी कृष्ण प्रसाईलाई द एक्सक्लुसिभले ती तिनजनालाई के आरोपमा हेटौडा झिकाइएको हो, भन्ने सबालमा आरोप के हो भन्ने कुरा आफुलाई थाहा नरहेको र ती तिन जनालाई हेटौडा पठाईदिन पत्र आएपछि पठाइएको हो भनेर प्रसाईले जवाफ दिएका थिए ।

यहि सबाल डिआइजी प्रकाश अर्याललाई द एक्सक्लुसिभले सोध्दा तपाईलाई किन मैले रिपोर्टिङ गर्नु पर्यो, अनुसन्धानको प्रतिवेदन तपाईलाई नै दिनु पर्यो कि भनेर रिसाएका थिए । अनुसन्धान नसकिँदै किन तपाईलाई भन्नु पर्यो, बरु तपाईसँग कुनै सुचना छ भने भन्नुस म अनुसन्धान गर्छु भनेर रिसाएका थिए । के आरोपमा विभागिय कारवाही गर्न लागिएको हो भनेर द एक्सक्लुसिभले पटक पटक जिज्ञासा राख्दा कुनै कारणवश झिकाइएको हो, निश्कर्ष निस्केपछि मात्र गलत वा सही हो भन्ने कुरा स्पस्ट हुन्छ र कन्कलुसिभ रिपोर्ट आउन सक्ने भनेर डिआइजी अर्यालले टेलिफोनमा जवाफ दिएका थिए ।

प्रहरीको ‘अपराध आचरण’

सर्लाही डुमरिया(४ का ३५ वर्षिय संजय झा पेशाले नेपाल प्रहरीका प्रहरी हवलदार हुन । २२ जेष्ठ २०६९ मा अञ्चल सशस्त्र प्रहरी गुल्म, जनकपुरमा उनको पोष्टीङ भएको थियो । अपराधिहरुलाई पक्राउ गरी शान्ति र व्यवस्थालाई कायम राख्नु, राख्न लगाउनु, कानुन बमोजिम पक्रन पर्ने व्यक्तिहरुलाई र पक्रनुपर्ने पर्याप्त कारण भएका व्यक्तिहरुलाई पक्रनु उनको कर्तव्य हो ।  उनले गरेको कार्य सम्पादनको मुल्याङ्कनकै परिणाम हुनुपर्दछ, १ कार्तिक २०७१ का दिन नेपाल प्रहरी संगठनले अञ्चल प्रहरी कार्यालय जनकपुरमा प्रहरी दिवसको अवसर पारेर उनलाई पुरस्कृत गरेको थियो । तर, कस्तो संजोग पनि पर्यो भने विहान आफ्ना प्रहरी अधिकारीहरुको समक्ष उनी न्यायाधिशको हातबाट पुरस्कार थापेका थिए भने सोही दिन बेलुका उनलाई धनुषा प्रहरीले गिरफ्तार ग¥यो । उनीसँगै सोही कार्यालयमा कार्यरत महोत्तरी पुल्टा पड्कौली(९ का २५ वर्षिय प्रहरी जवान राजेश कुमार सिंह पनि पक्राउ परे । पक्राउ परेका ती दुवै जना प्रहरी कर्मचारीलाई धनुषा प्रहरीले ठगी र डाँका मुद्दाको अभियोग लगाएर धनुषा जिल्ला अदालतमा अभियोग पत्र दर्ता गरेको छ ।

२५ माघ २०५७ मा प्रहरी सेवामा प्रहरी जवान पदमा नियूक्त भई नोकरी गर्दै आएको संजय झा नोकरीको सिलसिलामा पहिलो पटक काभ्रेपलाञ्चोक, दोस्रो पटक धनुषा र तेस्रो पटक हेटौडामा दरबन्दी परेको अनुसार उनी सबै स्थानमा काम गरे । करिब १८ महिना पहिले हेटौडाबाट अञ्चल सशस्त्र प्रहरी गुल्म जनकपुरमा उनी सरुवा भएर आएका थिए । उनी आफ्नो गाउँकै ओम प्रकाश सिंह भनिने मृत्युन्जय कुमार सिंह समेतको गिरोहमा आवद्ध भई मान्छेलाई लुटने आरोपमा अहिले पक्राउ परेका छन् ।

यसरी अपराधमा प्रहरी नै संलग्न रहेको भन्ने घटना नौलो होइन । यसअघि नेपाल प्रहरीमा कार्यरत हरेशिव यादव अपराधमा संलग्न भएपछि प्रहरीकै इन्काउन्टरमा मारिएको थियो । इलाका प्रहरी कार्यालय धोविडाडा, रामेछाप दरबन्दी भई सशस्त्र प्रहरी गुल्म जनकपुरमै कार्यरत रहेका धनुषाको तारापट्टी सिरसिया घर भएका प्रहरी जवान हरेशिव यादव रहजनी चोरी मुद्दामा अभियुक्त देखिएपछि १९ मंसिर २०६३ मा निलम्बन भएका थिए । ६ अषाढ २०६८ मा उनले पुनरावेदन अदालत जनकपुरबाट सफाई पाएर पनि हाजिर नभएका कारण  १६ जेष्ठ २०६९ मा उनलाई जागिरबाट हटाइएको थियो । त्यसपछि आफ्नै गाउँका सुरेश यादवको हत्या गरी सशस्त्र समुह संचालन गरिरहेका हरेशिव यादवलाई ६ साउन २०६९ मा प्रहरी इन्काउन्टरमा उनी मारिएका थिए । 

यसरी हेर्ने हो भने धनुषामा कार्यरत कतिपय प्रहरी कर्मचारीहरु आपराधिक गतिविधिमा   संलग्न भएको पाइन्छ ।

विभागिय कारवाहीमा परेको विवरण

जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाले २०६८ देखि २०७० सालसम्म तीन वर्षमा मात्र १ सय २० जना प्रहरी कर्मचारीलाई पुरस्कृत गरेको छ भने ६३ जना प्रहरी कर्मचारीलाई विभागिय कारवाही समेत गरेको देखिन्छ । जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाले उपलब्ध गराएको तथ्याङक अनुसार १ जना प्रहरी जवान र १ जना प्रहरी कार्यालय सहयोगी गरी ३ जनालाई नोकरीबाट नै हटाइएको छ । त्यसैगरी ९ जना प्रहरी जवानलाई तल्लो टाइम स्केलमा कारवाही, २ जना प्रहरी सहायक निरीक्षक, १ जना प्रहरी हवलदार र ३ जना प्रहरी जवान गरी ६ जनालाई निलम्बन नै गरेको छ । त्यसैगरी १ जना प्रहरी हवलदारको ग्रेड रोक्का, ३ जना प्रहरी जवानको वढुवा रोक्का, १ जना प्रहरी निरीक्षक, ९ जना प्रहरी हवलदार र ३१ जना प्रहरी जवान गरी कुल ४१ जना प्रहरी कर्मचारीलाई विभागिय कारवाही स्वरुप नसिहद दिइएको छ ।

त्यसैगरी अञ्चल प्रहरी कार्यालय जनकपुरले आर्थिक वर्ष २०७०÷०७१ मा मात्र २ सय ७४ जना प्रहरी कर्मचारीलाई पुरस्कृत गरेको छ भने १ सय ६५ जना प्रहरी कर्मचारीलाई विभागिय कारवाही समेत गरेको देखिन्छ । अञ्चल प्रहरी कार्यालय जनकपुरले उपलब्ध गराएको तथ्याङक अनुसार १ जना प्रहरी सहायक निरीक्षक, १४ जना प्रहरी जवान र १ जना प्रहरी कार्यालय सहयोगी गरी १६ जनालाई नोकरीबाट नै हटाइएको छ । त्यसैगरी  १ जना प्रहरी नायव निरीक्षक, २ जना प्रहरी हवलदार र १६ जना प्रहरी जवान गरी १९ जनालाई तल्लो टाइम स्केलमा घटुवा गरेको छ । त्यसैगरी १ जना प्रहरी नायव निरीक्षक, १ जना प्रहरी नायव निरीक्षक, १ जना प्रहरी हवलदार र १२ जना प्रहरी जवान गरी कुल १५ जनालाई निलम्बन गरेको छ । त्यसैगरी १ जना प्रहरी निरीक्षक, २ जना प्रहरी सहायक निरीक्षक, १ जना प्रहरी हवलदार र २ जना प्रहरी जवान गरी कुल ६ जनाको ग्रेड रोक्का, १ जना प्रहरी सहायक निरीक्षक, १ जना प्रहरी हवलदार र ४ जना प्रहरी जवान गरी कुल ६ जनाको वढुवा रोक्का गरेको छ । त्यसैगरी  १ जना प्रहरी निरीक्षक, ७ जना प्रहरी नायव निरीक्षक, १५ प्रहरी सहायक निरीक्षक, २५ जना प्रहरी हवलदार र ५४ जना प्रहरी जवान गरी कुल १ सय २ जना प्रहरी कर्मचारीलाई विभागिय कारवाही स्वरुप नसिहद  दिइएको छ ।

त्यसैगरी १ जना प्रहरी हवलदारलाई तल्लो दर्जामा घटुवा समेत गरिएको छ । यसरी हेर्ने हो भने अञ्चल प्रहरी कार्यालय जनकपुरले २ जना प्रहरी निरीक्षक, १ जना प्रहरी नायव निरीक्षक, २० जना प्रहरी सहायक निरीक्षक, ३१ जना प्रहरी हवलदार, १ सय २ जना प्रहरी जवान र १ जना कार्यालय सहयोगी गरी कुल १ सय ६५ जना प्रहरी कर्मचारीहरुलाई १ वर्षमा मात्र विभागिय कारवाही गरिनुले पनि प्रहरीको आचरण कति हदसम्म गलत रहेको बुझ्न सकिन्छ ।

निश्प्रभावी ‘आचरण तालिम’

नेपाल प्रहरी संगठनमा नियमित रुपमा प्रहरी आचरणका लागि तालिम दिने गरिएको हुन्छ । अञ्चल प्रहरी कार्यालय जनकपुरले बार्षिक क्यालेन्डर अनुसार मानव अधिकार, अपराध अनुसन्धान, सामुदायिक प्रहरी सेवा अनुशिक्षण, महिला तथा बालबालिका विरुद्धका अपराध अनुसन्धान प्रशिक्षण, मानव वेच विखन तथा ओसार पोसार र यौन शोषण विरुद्धका अनुसन्धान अनुशिक्षण लगायतका तालिमहरु नियमित रुपमा दिने गरेको छ । १ वर्षमा करिब २३ वटा तालिमहरु दिने गरिएको अञ्चल प्रहरी कार्यालय जनकपुरका तालिम शाखाका असई रामकुमार शर्माले जानकारी दिए ।

आचरण र व्यवहार तर्फ मातहतका जिल्ला भरिका सम्पुर्ण यूनिट इन्चार्जहरुलाई बोलाएर प्रत्येक महिनाको आइतवार अनुशासन, आचरण सुधार लगायतका विभागिय नीति निर्देशन अनुसार प्रहरी वरिष्ठ उपरीक्षकले तालिम दिने गरेका छन् । असई शर्माका अनुसार बेला बेलामा एसएसपी आफैले छडके जाँच समेत गर्छन् । प्रहरीको आचरण र व्यवहार सुधारका लागि प्रत्येक प्रहरी कार्यालयको मुलद्वारमा टोल फ्रि नम्बर समेत सार्वजनिक गरिएको हुन्छ । यति मात्र होइन, गुनासोको लागि उजुरी पेटिका साथै कार्यालय प्रमुखको नम्बर समेत राखेको हुन्छ । त्यसैगरी अहिले देशैभरीमा प्रहरीको आचरण कस्तो छ भन्ने अनुगमन गर्नका लागि केन्द्रिय अनुसन्धान व्युरो (सिआइवी) ले सादा पोशाकमा प्रहरी कर्मचारी सूचना संकलनको लागि खटाएको हुन्छ ।

यस अघि कुबेर सिंह राणा प्रहरी महानिरीक्षक भएका बेला डिआईजी समेतलाई कारवाही गर्न सकिने अख्तियारी दिएर पाँच वटै मध्यमाञ्चल क्षेत्रका लागि एसएसपीको कमाण्डमा छुट्टा छुट्टै टोली खटाएको थियो । उक्त समयमा जनकपुरमा एसएसपी रमेश खरेलको कमाण्डमा आएको टोलीले जनकपुरका विभिन्न पक्षहरुसँग अन्तरक्रिया गरी प्रहरीको आचरणबारे अनुगमन गरेको थियो । 

२०७१ मंसिर १४ गते आईतबार