अनुज मिश्र
वाहियात लागेको थियो आज भन्दा २ बर्ष पहिले जब हामि संगै पढ्ने एक मधेसी मित्रले डा. सिके राउतले गरेको पत्रकार सम्मेलनमा सहभागी भएर फर्किदा कोठामा हामीलाई सुनाउनु भएथ्यो राउतको बिचार । त्यस पछाडी मधेस उपर गरिएको एक रिसर्च सिडी त्यस्तै एक साथीले ल्याउदा ल्यापटपमा देखेका थियौं क्ष् पक्कैपनि त्यस रिसर्च सिडीबाट डा.साहेबले निकै बिदेशी पैसा कमाएछन होला कि नहोलामा हामी विभक्त थियौं । डा।साहेब नाशा बैज्ञानिक हुन्, केम्ब्रिज पिएचडी भन्ने कुरा पनि थाहा थियो, उनको योग्यता माथि संकोच हुनु अस्वाभाविक थियो , तर पनि चाइनिज सामान र बिदेसी डिग्री खोजखबर राख्नेपर्ने थियो । वहा ‘युएस डिग्री होल्डर’ डा. भएपनि उनका विचार त्यतिबेला व्यवसायिक हो कि जसो लाग्यो । त्यो विचार हाम्रो बहसको बिषय पनि कहिल्यै बन्न सकेन ।
२०६३ र ०६४को आन्दोलन पछी मधेसी नेता सरकारमा गएपनि केहि गर्न नसक्दा मानौं यस्ता कुरामा सत्यता लाग्नै छोडेथ्यो । सब राष्टू र बिकासको नाउमा खेल खेलिरहेको झैँ लाग्थ्यो । २०५० साल् पछिका ‘जेनरेशन’ कोलागि नेपालमा भविष्यनै छैन जस्तो लाग्ने युवाहरु बिदेशमा ३० लाख भन्दा बढी छन । संबिधान सभाको निर्वाचनबाट पनि संबिधान नबन्न सक्नुले पनि नैराश्यता निर्माण भएकाहरुमा म एक्लै थिइन । म जस्ता कम्तिमा ५० लाख युवाहरु छन होला बिमुढ़ भएको । एक पछी अर्काे हुदै कोहि ‘ सुपरमेन’ वा चमत्कारी हुने आएनन । ‘मशिहा’ पवित्र कुरान मै सिमित भो १ आफ्नै श्रीमती वा बालकले पनि इश्वरिय वा असल मानव ठान्ने कुनै नेता भेटिन , होलान केहि ओझेलका पात्रहरु उनलाई खोज्न नभ्याउनु मेरो व्यक्तिगत कमजोरी होला तर मशिहा भनेको जहाँ अन्याय हुन्छ त्यहाँ न्यायको पक्षमा धावा बोल्छन जस्तो लाग्छ । एक दुइले आन्दोलनमा जून रुप अख्तियार गरेर बाघको ढाल ओढे त्यसले धानबालि मात्र सखाप भो । राजा जंगल पसेको देखे, माओवादी राजा भएर रंक भएको देखे, कांग्रेस हारेर जितेको देखे, राप्रपा भागेर आएको देखे र मधेसी उपराष्टूपति पुत्ला जलाएको देखे दूइ दशकमा धेरै अन्यन्य भो ।
टिक्ने भनेको ‘पहाडबाद’ नै रहलान जस्तो लाग्न थालिसकेको थियो कारण अनेक थियो जसमध्ये दिल्ली दरवार र मधेसीरपहाडी नेताको मधेस प्रति सकारात्मकता नरहनु, मधेसी मन्त्रीलाई पालेले समेत नटेर्नु, मनमा पक्षपात राखेर निष्पक्षता देखाउनु अर्थात बास्तविक अर्थमा खोक्लो समावेशी लोकतान्त्रिक गणतन्त्र आदिनै महत्वपूर्ण थियो । त्यसमाथि यतिका मैला भावनाहरुसाथ बिकासको परिकल्पना कुनै हवाई महल भन्दा कम थिएन । त्यस्ता बिचारहरु अझै धेरै राम्रो भनाउनेहरुमा समेत ब्याप्त थियो र छ( हिन्दु राज हुनुपर्ने, संघिय न हुनुपर्ने, भोट किन्नुपर्नेरबेच्नुपर्ने, मै हुनुपर्ने आदि । विस्तार(बिस्तारै सबैको मुखौटो तल झर्दै गए नया मुखौंटा चढाउदै गएको देख्दा बिकासका कुराहरु भनेको जनतालाई मुर्ख बनाउदै गरको भन्दा कम लागेनक्ष् सिधा कुरा भन्नुपर्दा ( पत्रिकाको पहिलो (पृष्ट कहिले काहीं मात्र आकर्षित गर्ने गर्याे, ‘इडीटोरिअल पेज’ मा निकै समय खर्चेर पढ्दा पनि ‘इरिटेसन’ भएन त्यतीबेला ।
पहिलो संबिधान सभाको निर्वाचन पछी जुन रूपले मधेशीको पहिचान बिसिसिआइ हालमा अघि रहयो त्यहि रूपले छिटै तल झर्याे । मधेशी नेता, कार्यकर्ता, कर्मचारी, जनता सब बदनाम हुन बेर लगाएनन । मधेशी नेताहरु भ्रस्टाचार, ठमेल, डान्स बार, रक्सी खाएर मातेको अवस्थामा, आदि अख्तियारको दुरुपयोग गर्ने अवस्थाले मधेसकोको अर्काे दुर्दिन सुरुभयो, सबै पार्र्टी टुक्रा (टुक्रा भये । यता गल्ती खोज्दै पर्खी बसेका राज्य पक्षले तिनै कमजोरीलाई रेखा चिन्ह लाउदै सबलाई तहलाउँन बेर लगाएनन । आखिरमा मधेशमै मधेशी नेता भन्दा पहाडिया नेताहरु भएको अवस्थालाई नै राम्रो मान्नेहरुको होडबाजी चल्यो । कही कतै कुनै घटना घट्दा पहिले अधिकार अनि बिचार खेप्नुपरेकाहरु समेत संबिधान नबन्ने सम्म मधेशी दलकै प्रतिनिधित्व जुन कुनै हालतमा अर्काे संबिधान सभाको चुनावमा गराउनु पर्ने बिर्सेर पहाडबाद जरा रहेको पार्र्टी (कांग्रस, एमालेलाई नै फेरी जिताएर पठाए ।
समयनुसार नेताहरु आवाज उठाएपनि अब पहिले जस्तो सुनुवाई गर्ने कोहि भएनन । धेरैले मोटो रकम लिई पार्र्टी जीवित मात्र राख्ने काम गरे । कतैबाट कुनै आशाको किरण नभेटेपछि जनता भनेको आफ्नो जिविकोपार्जन तिर विस्तार ( बिस्तारै लागे । कतै कसैले व्यक्तिगत रूपममा मधेसी यस्तो (त्यस्तो भन्दा पनि चुपचाप आफ्नो कामतिर लागे । मौका पाएपनि आफैले मौका गुमाएका मधेसीलाइ मानौं जे गरेपनि काठमांडूबाद सदैव रहने जस्तो पनि लाग्न थालेथ्यो ।
मधेसी मूलका चुनावी नेतालाइ जेल हाल्दा, अख्तियारले समाउदा, वा कुनै कार्वाई गर्दा समेत कतै कुनै बिरोध भएन्न । एक मनले मधेशी जनतालाई त्यस्तालाई निर्दाेषी भएपनि ठिकै भए जस्तो लाग्यो ।
यसबीच डा. सिके राउत बास्तवमा एउटा त्यस्तो ब्यक्ति थिए जो अहिले पनि मधेसी अधिकारको पक्षमा बिचार राख्दै हिड्थे । २२ जिल्लाकै मधेसी जनता मधेसी पार्र्टीले केहि हुनेवाला छैन भन्दै , आफ्नो हार मानेर कांग्रेस र एमालेलाइनै सत्ता समर्पित गरिसकेको खण्डमा सिंगो राउत जस्ता ब्यक्तिको स्वराज, मधेस देश जस्तो बिचार र परिकल्पना पागलपन भन्दा कम थिएन ।
मधेसी जनता स्वमपनि लौ अब सब मधेसी नेता हार मानेपछी केम्ब्रिज बाट आयो अधिकार दिलाउने भनेर व्यंग प्रहर गर्थे । डा. सिके राउत आफ्नो विचार लोकतान्त्रिक मुल्यमान्यता अनुरुप गंधिबादी शैलीमा सुनियोजित ढंगले चरणबध रूपमा अघि सार्दै गए । जता गएँपनि मधेसी जनता उनलाइ एउटा कानबाट सुन्थे र अर्काे कानबाट निकाल्थे, त कोहि दखेर हिड्थे ।
राज्य भने भविष्यमा पनि अब कहिले २०६३ र ०६४ मधेश आन्दोलन जस्ता आन्दोलन नहुन दिन मधेशका अगुवा नेता, ब्यक्ति र हक अधिकार माग्ने खालका पात्रहरुलाई एक(एक गरी नियमपूर्वक गैरकानूनी रूपले मार्दै रसमाउदै गए । केहि सांचिकै भ्रष्ट र घुसखोर नै थिए । जो बाँकी थिए, कि त उनका दासत्व स्वीकार गरे, कि त मौन भए त केहि फुट (फाट रूपमा बिरोध गर्ने भए । त्यस अवस्थामा आन्दोलन दसकौं न हुने निश्चित थियो ।
मोरंग घटना रातारात फिजियो । एक्कासी मनले भने, राज्यले घोर गल्ती गरे ! मधेशीहरु मौन नै थिए, कारण डा. सिके राउत त्यो मधेशी थिए जसले अरु मधेसी जस्तै कालो बर्ण भएकोले भेदभाव खेप्नु परेको थियो । त्यस अवस्थामा उनको विचार मात्र राज्यको विभेदपूर्ण नीतिको बिरुद्ध संग्रहित एक अन्तहीन रिश थियो जून अरुभन्दा अलिक फरक थियो ( एक अलग मधेस रास्टूको कल्पनामा सिमित एक बिचार थियो जसले अझै सम्म कसैलाई करकाप र शस्त्र उठाउन बाद्य गरेको थिएँन बरु बढी शान्त नै थियो । राज्यले उनलाई समातेर घोर गल्ती गरे, आफ्नो विभेदपूर्ण मान्शिक्तालाई प्रकाश पारे र मधेशी जनतामा उनलाई अझै लोकप्रिय बनाएर चिनाए । उनको बिचार संग डराएर उनलाई समात्नु भनेको अभिव्यक्ति स्वतन्त्राको हनन थियो । साथै राज्य पक्षको मधेसी प्रतिको क्रूर पंचायती दृष्टि ।
राज्यले बरु उनलाई बैज्ञानिक भएकोले मान सम्मान गरिदिदा आफ्नोसरि ब्यबहार गरिदिदाँ उनको तिक्ततालाइ कामगर्न सकिन्थ्यों । आज सिके एक मधेसी भएरै विचार राख्ने स्वन्त्रता समेत नपाएको हो भन्ने सबैलाई थाहा छ । मधेसी समेतले जसको कुरालाई त्यति संबेदनशील भएर सुन्दैनथे त्यसलाई बोलेको भरमा पंचायती शैलीमा समाउनु र राजद्रोह लगाइनुले स्पष्ट रंगभेदी सरकार इंकित गर्दछ । आज उनको आत्मवृतान्त , बैराग देखि बचावसम्म, मधेस स्वराज, बिर मधेसी पुस्तक बिक्रि समेत बढेको छ । सिकेको विचारलाइ सार्वजनिक बहसमा ल्याइनुपथ्र्याे, सिकेको बिचारलाई सिकेकै अगाडी बिचारले काट्नु पथ्र्याे, गलत सावित गर्नुपथ्र्याे । शान्तिपूर्ण अभिव्यक्तिलाई राजद्रोह लगाऊनु भनेको चरम अलोकतान्त्रिक हुनु हो ! राज्यले सिकेलाई साटेर झनै फक्रिने मौका दिए , बरु उनलाई त्यस्तै छोडिदिंदा उनि मौलाएर जान्थें !
२०७१ असोज ०५ गते आईतबार
No comments:
Post a Comment