धनुषाको ट्राफिक व्यवस्थापनमा सस्तो लोकप्रियता भन्दा पनि अभियानकै आवश्यकता

ट्राफिक प्रहरी धनुषा ।

द एक्सक्लुसिभ सम्वाददाता
जनकपुरधाम............
जिल्ला टूाफिक प्रहरी कार्यालय धनुषाको कार्यालय प्रमुखको रुपमा करिब साढे २ बर्ष जति कार्य गरेका प्रहरी निरीक्षक ज्ञानकुमार महतोको १२ पुष २०७३ मा प्रहरी प्रधान कार्यालय काठमाण्डौमा सरुवा भएको छ । २६ अषाढ २०७१ मा धनुषामा टूाफिक प्रमुखको रुपमा कार्यभार सम्हालेका महतोलाई जनकपुरका यूवा क्लवहरुले एक कार्यक्रम आयोजन गरी विदाई गरेका छन् । २० पुष २०७३ मा जनकपुरका यूवा क्लवहरु, नागरिक समाजका अगुवा भनिनेहरु तथा केही समाजसेवीहरुले महतोलाई अत्यन्त राम्रो कार्य गरेको भन्दै भव्य विदाई गरेका छन् भने उनको ठाउँमा १३ पुष २०७३ देखि जिम्मेवारी सम्हालेका नयाँ टूाफिक प्रहरी प्रमुख तथा प्रहरी निरीक्षक हरिनन्दन चौधरीलाई समेत    स्वागत गरेका छन् ।
यसो त प्रहरी प्रमुखको रुपमा सर्बेन्द्र खनालको धनुषाबाट सरुवा भएपछि यूवा क्लव, विभिन्न संघ संस्थाका प्रमुख र नागरिक समाजका अगुवा तथा समाजसेवीहरुले भव्य विदाई गर्ने एउटा परम्परा नै बसालेको जस्तो देखिन्छ । धनुषामा कुनै पनि एसपी वा सिडिओ वा टूाफिक प्रमुखको सरुवा भएपछि यहाँका स्थानीयवासीहरुको रुपमा प्रतिनिधित्व गर्ने ती संस्थागत प्रतिनिधित्व गर्ने अगुवाहरुले भव्य विदाई गर्दै आएको प्रचलन स्थापित भएको छ । काम राम्रो गरेको होस वा नहोस जाने बेला विदाई गर्दै आएका छन्, जनकपुरवासीले । हुन त यहाँका यूवा क्लवका प्रतिनिधिहरु र नागरिक समाजका अगुवाहरु जाने बेला मात्र होइन, कार्यभार सम्हालेको अवधिमा पनि प्रहरी प्रमुखहरुलाई आवश्यकता भन्दा वढी नै सम्मान गर्ने गरेका छन् । कुनै पनि कार्यक्रमहरु आयोजन गर्दा यूवा क्लवहरुले प्रहरी प्रशासनका प्रमुखहरुलाई नै प्रमुख अतिथि पनि बनाउने गरेका छन् । प्रहरी प्रमुखहरुसँग राम्रो सम्बन्ध स्थापित गर्न खप्पिस यहाँका यूवाहरुको प्रहरी प्रशासनको मोह त्यति किन बढेको होला भन्ने प्रश्नको उत्तर जो कोहीले पनि सजिलै आँकलन गर्न सक्छन् ।
नेपाल प्रहरीको तुलनामा यहाँका यूवाहरु टूाफिक प्रहरीसँग चाँडै घुलमिल हुने गर्छन् । किनभने विना लाईसेन्स अर्थात सवारी चालक अनुमति पत्र, सवारी धनि प्रमाण पत्र सवारी गुडाउँदा कारवाही गर्ने निकाय भनेको टूाफिक प्रहरी नै हो । त्यसकारण यूवा क्लवको नेतृत्व गर्नेहरुलाई विना लाईसेन्स वा ब्लुबुकको सवारी साधन चलाउने यूवाहरुलाई कारवाही स्वरुप जरिवाना गर्न लाग्दा ती यूवाहरुलाई विना कारवाही मुक्त गराउन टूाफिक प्रहरीसँग राम्रो सम्बन्ध आवश्यक पर्छ । त्यति मात्र होइन लाईसेन्स बनाउनका लागि पनि टूाफिक प्रहरीको सहयोग आवश्यक पर्ने गर्छ । त्यसकारण यहाँका यूवाहरु टूाफिक प्रहरी प्रमुखसँग राम्रो सम्बन्ध बनाईरहेका हुन्छन् ।
कस्तो रह्यो ज्ञान महतोको कार्यकाल

ट्राफिक निरीक्षक ज्ञानकुमार महतोलाई कोशेली 
प्रदान गरेर विदाई गर्दै ट्राफिक प्रमुख हरिनन्दन चौधरी ।

१७ पुष २०७३ मा जनकपुर उपमहानगरपालिका १४ स्थित पिडारी चौकमा राति करिब १ बजेर १५ मिनेटको समयमा जनकपुरबाट ढल्केवर तर्फ जाँदै गरेको ज७प ३४८५ नम्बरको मोटरसाईकल तिब्र गतिमा गुडेको कारण सडकको गोलम्बरमा ठोक्किन जाँदा मोटरसाईकल चालक धनुषाको क्षिरेश्वरनाथ ९ बस्ने ३० बर्षिय जितेन्द्र यादव गम्भीर घाइते भई जनकपुर अञ्चल अस्पतालमा उपचारको क्रममा मृत्यु भयो ।
२९ मंसिर २०७३ मा रातको करिब १ बजेको समयमा जनकपुर जटही सडक खण्डमा हनुमान मन्दिर अगाडी कुवाबाट श्याम चौक तर्फ आउँदै गरेको ज१च ८४६ नम्बरको पिकअपले सडकमा हिड्ने पैदल यात्री सोही ठाउँका सरिता खत्वेको ४ बर्षिय छोरा अनिकेत कुमार खत्वेलाई ठक्कर दिँदा गम्भीर घाईते भएपछि उपचारको लागि जनकपुर अञ्चल अस्पताल लग्दै गर्दा उक्त बालकको बाटोमै मृत्यू भएको थियो ।
१३ मंसिर २०७३ मा राति करिब साढे ९ बजेको समयमा धनुषाको मिथिला नगरपालिका ९ स्थित पुर्वपश्चिम राजमार्गको लालगढको पुर्वेली होटेलमा राजविराजबाट काठमाण्डौ आउने क्रममा खाना खुवाउनको लागि पार्किङमा रोकिराखेको बस खाना खाईसकेपश्चात निकाल्ने क्रममा खलासीले चलाउँदा सवारी साधन हुत्तिन गई दुर्घटना भएको थियो । उक्त बस होटेल भित्रै पस्दा सप्तरी हर्दियाका २६ बर्षिय रामकुमार मण्डल र उनको २१ बर्षिय श्रीमति आनन्दी देवी मण्डलको मृत्यु भएको थियो ।
३० असोज २०७३ मा राति ८ बजेको समयमा धनुषाको मिथिला नगरपालिका ५ स्थित जनकपुर ढल्केवर सडक खण्डमा जनकपुर आउँदै गरेको ज५प ३८७७ नम्बरको मोटरसाईलक आफै अनियन्त्रित भई पल्टिन जाँदा  मोटरसाईकल चालक धनुषाको क्षिरेश्वरनाथ ६ बस्ने ३० बर्षिय राजेन्द्र साह तेलीको घटना स्थलमै मृत्यु भयो । मोटरसाईकलमा पछाडीसवार भएकासोही ठाउँका ५० बर्षिय दिपनारायण गुप्ता गम्भीर घाईते भएपछि उपचारको क्रममा उनको पनि मृत्यु भएको थियो ।
यसरी हेर्ने हो भने धनुषामा सवारी दुर्घटनामा परेर मृत्यु हुनेहरुको यो प्रतिनिधि मुलक उदाहरण मात्र हो । चालु आर्थिक बर्षको पुष १५ सम्ममा मात्र हेर्ने हो भने धनुषामा कुल ३० जनाको सवारी दुर्घटनामा परेर ज्यान गईसकेको छ । ३३ वटा जम्मा सवारी दुर्घटना भएको छ भने ४२ वटा सवारी साधनहरु दुर्घटना ग्रस्त भएका छन् । जसमध्ये १७ वटा मोटरसाईकल दुर्घटना भएका छन् । उक्त दुर्घटनामा परेर ३० जनाको मृत्यु नै भएको छ भने १० जना गम्भीर घाइते भएर बाँचेका छन् । ६ जना साधारण घाइते भए । चालु आर्थिक बर्षमा मंसिर महिनामा मात्रै सवारी दुर्घटनामा परेर ११ जनाको मृत्यु भईसकेको छ । जसमध्ये ७ जना पुरुष, ३ जना महिला र १ बालकको मृत्यु भएको छ ।
पछिल्लो ३ बर्षको तथ्याङ्कलाई हेर्ने हो भने १ सय २८ जनाको मृत्यु भएको छ भने १ सय ७७ जना गम्भीर घाईते भएका छन् । आर्थिक बर्ष २०७०÷०७१ मा जम्मा ७७ वटा सवारी दुर्घटना भएभने ३० जनाको ज्यान गएको थियो । त्यसैगरी आर्थिक बर्ष २०७१÷०७२ मा जम्मा १ सय २६  वटा सवारी दुर्घटना भएभने ५२ जनाको ज्यान गएको थियो । आर्थिक बर्ष २०७२÷०७३ मा जम्मा १ सय ५ वटा सवारी दुर्घटना भएभने ४६ जनाको ज्यान गएको थियो ।
धनुषाका टूाफिक प्रहरी नायव निरीक्षक राजिव तिवारीका अनुसार सवारी साधनहरु तिब्र गतिमा चलाएको कारण, सडकको अवस्था जिर्ण रहेको कारण र चिसो मौसममा हुस्सु लागेका कारण सवारी दुर्घटनाहरु हुने गरेका छन् ।सवारी साधनहरु मध्ये सबै भन्दा वढी १५० सिसि भन्दा वढीका मोटरसाईकलहरु दुर्घटना ग्रस्त हुने गरेको र दुर्घटनामा परेर ज्यान गुमाउनेहरु मध्ये अधिकांश १७ देखि ३५ बर्षसम्मको उमेरको हुने गरेको छ ।
सवारी साधन कारवाही र राजश्व
चालु आर्थिक बर्षमा मंसिर महिनासम्ममा धनुषा टूाफिक प्रहरीले कुल १३ हजार ३सय ३४ वटा सवारी साधनहरुलाई कारवाही गरेर ८३ लाख ३३ हजार ५सय रुपैयाँ राजश्व असुल गरेको देखिन्छ । आर्थिक बर्ष २०७०÷०७१ मा १९ हजार ८ सय ७ वटा सवारी साधनहरुलाई कारवाही गरी ६७ लाख १९ हजार ९ सय ५० रुपैयाँ राजश्व असुल गरेको थियो । त्यसैगरी आर्थिक बर्ष २०७१÷०७२ मा २९ हजार ७ सय ६९ वटा सवारी साधनहरुलाई कारवाही गरी १ करोड ३० लाख १३ हजार १ सय रुपैयाँ राजश्व असुल गरेको थियो । आर्थिक बर्ष २०७२÷०७३ मा १६ हजार ४ सय १ वटा सवारी साधनहरुलाई कारवाही गरी ८० लाख १७ हजार ९ सय रुपैयाँ राजश्व असुल गरेको थियो ।
मापसे कारवाही
धनुषा टूाफिक प्रहरीले चालु आर्थिक बर्षको पुष १५ सम्ममा कुल ८१ जनालाई मादक पदार्थ सेवन गरी सवारी साधन चलाएको भन्दै कारवाही गरी ८१ हजार रुपैयाँ राजश्व असुल गरेको छ । आर्थिक बर्ष २०७१÷०७२ मा ३ सय २८ वटा मापसे कारवाही गरी ३ लाख २८ हजार रुपैयाँ राजश्व असुल गरिएको थियो भने आर्थिक बर्ष २०७२÷०७३ मा १ सय १८ वटा मापसे कारवाही गरी १ लाख १८ हजार रुपैयाँ राजश्व असुल गरिएको थियो ।
ज्ञानकुमार महतोले आफ्नो कार्यकालमा धनुषामा गरेको सबैभन्दा राम्रो काम मध्ये छाडाचौपायाहरुलाई नियन्त्रण गरी कारवाही गर्नु मानिन्छ । उनको कार्यकालमा कुल १ सय ७० वटा ठुलो चौपाया र १५ वटा साना चौपायालाई नियन्त्रण गरी ७७ हजार रुपैयाँ जरिवाना असुल उपर गरी जनकपुर उपमहानगरपालिकाको कार्यालयलाई बुझाइएको छ ।
कतिपय काम चर्चाको लागि मात्र
प्रहरी निरीक्षक महतोले आफ्नो कार्यकालमा गरेका केही कामहरु चर्चाको लागि अर्थात सस्ता लोकप्रियताको लागि मात्र गरेको पाइन्छ । जस्तै उनले छाडा चौपाया नियन्त्रण गर्ने कार्यको लागि थालनी त गरे तर त्यसलाई अभियानको रुपमा निरन्तरता भने दिएनन् । सडक छेउको फुटपाथ अतिक्रमण गरी व्यवसाय गर्ने साना व्यवसायीलाई कहिले काँही झोक चल्दा हटाउने र फेरी विर्सने कार्यले अभियानको रुपमा नलिएपछि फुटपाथ अतिक्रमणको समस्या यथावत छ । जानकी मन्दिर भित्रको पार्किङको व्यवस्थापन गरिएपनि बाहिरको पार्किङ व्यवस्थापन फितलै पाइन्छ । विगतका कार्यकालमा गरिएको पार्किङ तथा नोपार्किङको क्षेत्रलाई विस्तार गरिएन । अर्थात जनकपुरको सडकमा थप पार्किङ नो पार्किङको व्यवस्थापन गरिएन । मधेस आन्दोलनताका जनकपुरको शिव चौक, जनक चौक, भानु चौक आदि ठाउँहरुमा रहेका टूाफिक विटहरुको  आगजनी गरिएपछि त्यसको पुनसर््थापन गरिएन । कहिलेकाँही टिूपर, टयाक्टर, टूली आदि जस्ता सवारी साधनहरुमा रिफ्लेक्टर स्टीकर टाँस्ने काम गरिएपनि त्यसको निरन्तरता हुन सकेन । विद्यालय, कलेजहरुमा समेत टूाफिक शिक्षाबारे गरिने अन्तरक्रिया कार्यक्रम तथा विभिन्न जनचेतना मुलक कार्यक्रमहरुको पनि अभाव नै देखियो । उनको कार्यकालमा रुट कायम भने भयो । कतिपय सदरमुकाम जोड्ने कच्ची सडकहरुमा रुट परमिट कायम नै नभएपनि सार्वजनिक सवारी साधनहरु चल्ने गथर््यो । त्यसका लागि यातायात कार्यालय पनि जिम्मेवार थियो ।
ईरिक्सा चालकहरुले विना लाईसेन्स सवारी साधन चलाईरहेको पाइन्छ । तिनीहरुलाई सवारी अनुमति पत्र लिन पुर्णतः बाध्य गरिएको छैन । हो, एउटा राम्रो काम के भएको छ भने ती सवारी साधनहरुमा नम्बर प्लेट झुन्डयाईएको छ । यस जिल्लामा भारतीय नम्बर प्लेटका सवारी साधनहरु अत्यधिक मात्रामा भन्सार छलेर संचालनमा रहेका छन् । कतिपय सवारी साधनहरु त चोरीका पनि हुन सक्छन् । त्यस्ता अवैध सवारी साधनहरुलाई नियन्त्रण गर्नका निम्ति कुनै पनि प्रक्रिया अगाडी वढाइएन । टूाफिक चिन्ह अंकित होडिङ बोर्डहरु थप ठाउँहरुमा झुन्डयाइएनन् । सहरका कतिपय ठाउँहरु जस्तै अस्पताल रोड, जानकी मन्दिर क्षेत्र, स्टेशन रोड आदिमा टूाफिक जाम हुनेगर्छन । ती टूाफिक जामको व्यवस्थापन गर्न सकिएको छैन । त्यसैगरी कतिपय सरकारी कार्यालयका सवारी साधनहरुको व्यापक दुरुपयोग भईरहेको छ । त्यस्तो दुरुपयोग रोक्नका निम्ति महतोको कार्यकालमा कुनै पनि अग्रसरता देखिएन ।
टूाफिक कार्यालयका लागि आफ्नै जग्गा किन्ने काम महतोको कार्यकालमा भयो । गुठी संस्थानबाट ८ कठ्ठा १५ धुर जग्गा किनेर जिल्ला टूाफिक प्रहरी कार्यालयको आफ्नै भवन निर्माणको प्रक्रिया अगाडी वढ्नु राम्रो कामको रुपमा रहेको छ । त्यसैगरी जटही, धनुषाधाम, र लालगढमा टूाफिक प्रहरीको अस्थायी पोष्ट थपिनु सकारात्मक कार्य हो । अर्को राम्रो काम के हो भने सवारी दुर्घटना न्यूनिकरण गर्नका लागि उनले धनुषाको लालगढमा रिफ्रेस सेन्टरको स्थापना गरे । काठमाण्डौबाट आउने रात्रीकालिन बसहरुलाई त्यहाँ रोकेर आराम गरेर मात्र जाने व्यवस्था गरियो । सबैभन्दा नराम्रो कुरा के हो भने उनको कार्यकालमा नै यातायात व्यवस्था कार्यालयबाट सवारी चालक अनुमति पत्रमा सर्वाधिक घुस लिएर सवारी चालक अनुमति पत्र दिने काम भयो । तसर्थ टूाफिक व्यवस्थापन, सार्वजनिक सवारी साधनहरुमा कर्मचारीहरुद्वारा यात्रुमैत्री व्यवहार, भारतीय नम्बर प्लेटका अवैधानिक सवारी साधनहरुको नियन्त्रण, सरकारी गाडीको दुरुपयोग नियन्त्रण, जस्ता महत्वपुर्ण कामहरु सम्पन्न गराउने दायित्व नबनियूक्त टूाफिक प्रहरी प्रमुख हरिनन्दन चौधरीको काँधमा रहेको छ । उनको लागि फाईदाको कुरा के हो भने उनी यस अघि पनि धनुषामा नेपाल प्रहरीको प्रहरी निरीक्षक भएर जिल्लाका सम्पुर्ण स्थितिबारे पहिले देखि नै अवगत छन् । त्यसैले उनको कार्यकाल कस्तो हुने हो त्यो भने उनको काम गराईले नै पुष्टि गर्ने छ ।


२०७३ पौष २४ गते आईतबार