ल्याण्डफिल्ड साईटको विवादमा एडीबीको योजना तुहिने डर - शैलेश दास

शैलेश दास
एसियाली विकास बैंकको ऋण सहयोगमा जनकपुरमा निर्माण हुने भनिएको नल, ढल र सडकको योजना नै ल्याण्डफिल्ड साईटको विवादले तुहिने हो कि भन्ने आशंकाले पनि यहाँ धेरैलाई पिरोल्न थालेको छ । यद्यपि प्रोजेक्टसँग सम्बन्धित पदाधिकारीले सार्वजनिक गरेको विज्ञप्ति र केही अन्य अधिकृतहरुबाट आएका वक्त्तव्यबाट पनि यस्ता कुनै दर्घटना हुनसक्ने संकेत देखा पर्दैन । तापनि आपसी विवादको चर्को रुप र प्रस्तावित ल्याण्डफिल्ड साईटको जग्गालाई राजर्षि जनक विश्वविद्यालय र कुनै सांस्कृतिक डीहसँग लगेर जोड्नुले जनकपुरवासीमा आकुलता बढेर आएको छ कि यो आधुनिक योजना पनि यहाँ फलिभुत हुने हो कि होइन ?
राराब बहुमुखी क्याम्पस (जनकपुर) मा पढ्दा छात्र नेताको हैसियतले कोलेजको बारेमा सोध्दै जाँदा कुराकानीकै सिलसिलामा के कुरा थाहा पाइयो भने रामचन्द्र बहादुर सिंह त्रिभुवन विश्वविद्यालयको उपकुलपति हुँदा यस क्याम्पसका लागि क्षेत्रीय पुस्तकालय बनाउन भनि प्रोजेक्टको निकाशा गरी दिएका थिए । त्यो प्रोजेक्ट पनि पाउने कारण के थियो भने स्व. सिंह उपकुलपति हुनु पुर्व यसै कोलेजको सफल प्रिन्सपल हुनुहुन्थ्यो र सँगै उनी यहाँका बासिन्दा त छँदै थिए । उनको कार्यकालमा यस क्याम्पसले राम्रो नाम कमाएको थियोे । तर, दुःखको कुरा के भयो भने यहाँको आपसी बेमेल र विवादले गर्दा त्यो क्षेत्रीय पुस्तकालय यहाँ बन्न सकेन र अन्तमा त्यो रकम पोखराले पायो जहाँ त्यस रकमको सदुपयोग पनि भयो । यसरी विकासमा बाधा परेको घटना यस जिल्लामा अनेकौं छन । नक्टाझिज कृषि फाराम पनि यस्तै दुर्दशा भोग्न बाध्य पारिएको इतिहास सबैका सामु छ ।
धनुषामा जिल्ला विकास समिति र शिक्षा कार्यालयमा जिल्लाको भौतिक, शैक्षिक, सांस्कृतिक, दलित, र बञ्चित वर्गहरुको विकासका लागि आएका निकासामध्ये करोडौं रकम यहाँ खर्च हुन नसकि फ्रीज वा फिर्ता गईसकेको यथार्थ स्थानीय छापाहरुमा पटक पटक प्रकाशित नभएको पनि होइन । भनाईको माने यो छ कि यस जिल्लाका धेरैजसो नेताहरुमा भएको आपसी इष्र्या र खीचातानी एवं कार्यालयहरुमा भएको कुव्यवस्थापन, जिम्मेवारीबोधको अभाव तथा बदनियतीले गर्दा पनि नेपाल सरकारबाट विकास बजेट प्राप्त हुँदाहुँदै पनि यस जिल्लामा त्यस अनुपातमा समुचित र गुणात्मक निर्माण विकास कार्य हुन सकेको छैन ।
एक त जनकपुर त्यसै विकासको हकमा ०१८ साल देखि नै बक्रदृष्टिको सिकार भई प्रगतिको दौरमा मुलुकको अन्य नगरहरुको तुलनामा पछि पर्न गएको गुनासो पनि त्यत्तिकै छ । यद्यपि, रामजानकी विवाहमण्डप जस्तो  रमणीय र धार्मिक निर्माण यहाँ त्यसै अवधिमा भएको थियो । तर, यस धार्मिक स्थलको निर्माणमा स्थानीय समिति, श्रोत र खासगरी स्व.मकेश्वर प्रसाद सिंहको वढी जोर थियो ।
हाल जनकपुरमा एडीवीबाट प्राप्त ऋण सहयोग अन्तर्गत सञ्चालन गरिने सहायताबारे निकै चर्को चर्चा चलिरहेको छ । प्रस्तावित योजनाको काम निर्वाधरुपले हुनसक्ने भयो भन्ने यसबाट जनकपुरको अनुहार नै फेरिने कुरामा शंका छैन । जनकपुर जो कि फोहोर अल्छी र अव्यवस्थित नगरको रुपमा नराम्ररी चिन्हित भइसकेको छ । यसको मुख्य कारण यस भित्र नल ढलको ठीक ठीक निकास नहुनुको साथै सडकको दयनिय अवस्थाले नै हो । दिनहुँ निस्किने झण्डै पन्ध्रौ टन फोहरमैलालाई कहाँ थुपार्ने र त्यसबाट पनि वाई प्रोडक्ट तयार गर्ने भन्ने स्थानको निक्यौल गर्नु नै यस गरमागरम बहसको कारण हो । अर्थात हाल खडा गरिएको विवाद ल्याण्डफिल्ड साईटको लागि परियोजनाले उपयुक्त ठहराइएको स्थान फुलगामाको ठाउँमा नराखी अन्त खोज्नु नै हो । यहाँनेर यो कुरा राम्ररी बुझ्नु पर्ने हो कि सो स्थान डम्पिङ्ग साइटको लागि खोजिएकै होइन जहाँ फोहोरमैला फाल्ने काममात्र हुन्छ । त्यो ठाउँ त ल्याण्डफिल्ड साइट हुनेछ जहाँ जम्मा हुने प्लास्टीक, पोलिथिन र अन्य चीज बीजलाई मशिनबाट रिसाईक्लिनिङ्ग गरेर मलखाद र अरु कुराहरु पनि बनाइने योजना छ । यस साइटबाट त्यहाँ उद्योग धन्दाको लागि नयाँ बाटो खुल्ने छन जसमा स्थानीयहरुले प्राथमिकतासाथ रोजगारीसमेत पाउने छन् । फोहोरको डंगुरमा डुब्न लागेको जनकपुरको लागि एडीबीको यो योजना प्राण बचाउने सञ्जीवनीबुटी जस्तै गुणकारी र प्रभावी हुनसक्छ । तर यस प्रस्तावित योजना अन्तर्गत नल ढल सडक निर्माणका लागि यो ल्याण्डफिल्ड साईट नभई नहुने अत्यावश्यक पुर्वाधार नै हो जसको अभावमा यो महती र महत्वपुर्ण सुधार योजना जनकपुरमा कार्यान्वयन गर्न नै मुस्किल पर्छ होला ।
तसर्थ ल्याण्डफिल्ड साईटलाई विवादको विषय बनाएर लम्बयाउनु कुनै पनि हालतमा उचित होइन चाहे यो जुनसुकै ठाउँमा बनोस । यसमा सबै पक्षले विवेकी र उदार हुनु नै जनकपुरको लागि हितेषी हुनु हो । हाम्रो आपसी विवाद र जुङ्गाको लडाईले यो योजना पनि यहाँबाट अन्तः गईहाल्यो भने, जनकपुरको लागि ठुलो दर्भाग्य नै ठहर्ने छ । र, भोली यस्ता कुरा पनि उठ्न के बेर कि जनकपुरक्षेत्र जनप्रतिनिधि शुन्य झै भएको अवस्थामा यसरी आएको ठुलो विकास योजना पनि फर्केर गइहाल्यो । याद रहोस कि जनताको चनाखो चक्षु चारैतिर घुमिरहेका छन् ।



  २०७१ अषाढ ०१ गते आईतबार